Aylanma fondlar (mablag`lar) tushunchasi, tarkibi va ko`rsatkichlari - Iqtisodiyot - Referatlar

Aylanma fondlar (mablag`lar) tushunchasi, tarkibi va ko`rsatkichlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Aylanma fondlar (mablag`lar) tushunchasi, harakati va ahamiyati 2. Aylanma fondlar (mablag`lar) tarkibi 3. Aylanma fondlar (mablag`lar)ning ko`rsatkichlari 1

www.arxiv.uz Aylanma fondlar (mablag`lar) tushunchasi, harakati va ahamiyati Savdoning aylanma fondlari deganda, muomaladagi mehnat predmetlari va ayrim ishlatilish muddati 1 yilgacha bo`lgan mehnat qurollari qiymatining puldagi ifodasi tushuniladi. Aylanma fondlarga ayrim kassadagi va hisob raqamlaridagi moliyaviy munosabatlar bilan bog`liq bo`lgan mablag`lar ham kiritiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida chet el nazariyasi va amaliyoti iqtisodiyotga kirib kelayotgan davrda, xalqaro buxgalteriya hisob standartlari va milliy hisobot tizimini amaliyotda qo`llanilishi munosabati bilan «Aylanma fondlar» «Aylanma mablag`lar» termenlari o`rniga «Aylanma kapital» yoki «Aylanma aktivlar» kirib keldi. Yuqorida keltirilgan tushunchalar mazmunan bir xil bo`lib, faqat boshqacha termenlar bilan atalmoqda. Shu sababli bizlar bundan buyon ushbu kategoriyani mazmunidan kelib chiqib, «Aylanma mablag`lar» termenini ishlatishni maqsadga muvofiq deb topdik. Aylanma mablag`lar o`z qiymat mazmuniga binoan, muomala jarayoniga zarur bo`lgan mehnat predmetlari, ishlatilish muddati bir yilgacha bo`lgan mehnat qurollarini sotib olish uchun zarur bo`lgan pul ta`minotidir. Aylanma mablag`lar natural-jismoniy ko`rinishi nuqtai nazaridan joriy moliyaviy- xo`jalik faoliyatini ta`minlaydigan va bir yilgacha bo`lgan davrida iste`mol qilinadigan moddiy boyliklarni o`zida mujassamlashtiradi. Aylanma mablag`larning manbalari bo`lib korxonaning o`z mablag`lari, qarzga olingan mablag`lar va jalb etilgan mablag`lar hisoblanadi. Korxonani tashkil topishda aylanma mablag`lar uning tasischilari mablag`i hisobidan shakllanadi (ustav fondi), keyinchalik uni to`ldirish korxona foydasi, jalb qilingan mablag`lar (passivlar) hisobidan to`ldiriladi. Aylanma mablag`lar asosiy fondlardan farqli bo`lib, ular muomala jarayoni bir siklida to`la iste`mol qilinadi va o`z qiymatini tovarlar va savdo xizmatlari qiymatiga to`la o`tkazadi. Aylanma mablag`larni likvidlik darajasi juda yuqori, ayrim tarkiblarini likvidligi qariyb «1»ga teng bo`ladi. Savdo jarayonida aylanma mablag`lar bir turdan ikkinchi turga aylanib turishi mumkin. 2

www.arxiv.uz Aylanma mablag`lar doimiy harakatda bo`ladi. Ular savdo jarayonining bir siklida takror ishlab chiqariladi. Ishlab chiqaruvchilar yoki vositachilardan tovarni sotib olishda savdoning aylanma mablag`lari ishlab chiqaruvchilar yoki vositachilarning aylanma mablag`iga aylanadi, savdoga ular tovar shaklida muomalaga kirib keladi. Ushbu jarayonda ishlab chiqarishni takrorlanishini tezlashtirishga vosita bo`lib xizmat qiladi, savdo uchun uning asosiy funksiyasini bajarilishini ta`minlaydi, ya`ni ishlab chiqarishdan tovarlarni iste`molchiga yetkazish va oldi-sotdi jarayoni davom ettirishni ta`minlaydi. Ushbular bilan bir qatorda iste`molchilarni talabini qondirishga yo`l ochib beradi. Ikkinchi jarayonda aylanma mablag`lar tovar shaklidan pulga aylanadi, bunda tovarlar muomala jarayonidan iste`mol jarayoniga o`tadi, pul esa yana muomala jarayonini takrorlash uchun harakatga o`tadi. Bu pullar yangi mehnat predmetlarini sotib olishga yo`naltiriladi va jarayon takrorlanadi. Ushbu jarayonda aylanma mablag`lar bir tomondan muomala jarayonini tezlashtiradi va ikkinchi tomondan iste`molchilar talabini qondiradi. Aylanma mablag`larni takrorlanish tezligidan savdo korxonalarining raqobatbardoshligi, ularni samaradorligi darajasi bog`liqdir. Shu sababli aylanma mablag`larni takrorlanishini tezlashtirish katta ahamiyatga egadir. Aylanma mablag`larni miqdoriga har xil omillar ta`sir qiladi. Ularning biri aylanma mablag`larni takrorlanishini tezlashtirsa, ikkinchisi sekinlashtirishi mumkin. Umuman aylanma mablag`larga ta`sir qiluvchi omilalrni uch xil guruhga ajratish mumkin: umumiqtisodiy, tashkiliy va texnik-texnologik omillarga. Umumiqtisodiy omillarga, tovar aylanishi va uni tarkibini (assortiment tarkibini) o`zgarishi, ishlab chiqarish, tovar va boshqa moddiy ne`matlar bilan ta`minlovchilarni dislokatsiyasi, ya`ni hududiy joylanishi, savdo xizmatchilarini va savdoga xizmat ko`rsatuvchi tarmoqlar ishchilarini mehnat unumdorligi darajasi kabilarni kiritish mumkin. Tashkiliy omillarga savdo shaxobchalarini hajmi, ixtisoslashish, savdoni yangi progressiv usullarini qo`llash, boshqarishni takomillashtirish, savdo-vositachilik bo`g`inlarini qisqartirish kabilar kiradi. 3

www.arxiv.uz Texnik-texnologik omillar ilmiy-texnik progressni joriy qilish bilan bog`liq bo`lib, ularga savdoga yangi jihozlarni, texnologik jarayonlari joriy qilish, savdoga xizmat qiluvchi tarmoqlarni texnik-texnologik taraqqiyoti (aloqa, transport, komunal xo`jaligi kabilar) kiradi. Ushbu omillardan ayrimlari aylanma mablag`larni miqdorini oshirishga olib keladi. Bularga savdo xizmatini sifatini yuqorilash bilan bog`liq tadbirlar savdo shoxobchalarini kengaytirish, yangisini qurish, tovar aylanishi tarkibida (assortimentida) aylanma mablag`larni takrorlanish jarayonini susaytirishga olib keladigan tovarlar hissasini ortishi kabilar kiradi. Aylanma mablag`larni kamaytirishga olib keladigan omillarga moddiy va moliyaviy resurslarni tejamli ishlatilishiga qarashli tadbirlar, tovar zahiralarini aylanish tezligini oshirish, tovar aylanishi tarkibida aylanma mablag`larni takrorlanish jarayonini tezlashtirishga olib keladigan tovarlar hissasini ko`payishi kabilar kiradi. Yuqoridagi omillarni obyektiv va subyektiv omillarga ham ajratish mumkin. Obyektiv omilalr savdo korxonasi va uni ta`minlovchilarni xo`jalik yuritish tartibi, savdo korxonalari faoliyatiga bog`liq bo`lmagan omillar kiradi. Subyektiv omillari boshqaruv apparat xodimlari va savdo xizmatchilarni kasbiy mahorati, ishlash prinsiplari, savdoni to`g`ri ratsional tashkil qilish borasida qabul qilingan qarorlarni joriy qilinishini va h.k. kiradi. Subyektiv omillar inson omili bilan bog`liqdir. O`tgan mavzuda savdoni resurslari ,uni asosiy fondlari to`g`risida suxbatlashgan edik. Resurslar ,jumladan asosiy fondlar, aylanma mablag`lar hamda moliyaviy resurslar to`g`risida fikr yuritilganda ushbu resurslarni bir-biri bilan tig`iz bog`liqligi, xo`jalik faoilyati jarayonida ularni bir shakldan ikkinchi shaklga o`zgarishi, ya`ni natural-moddiy shakldan qiymat, pul shakliga va teskarisi, qiymat, pul shaklidan natural-moddiy shaklga o`tganda asosiy fondlar, amartizatsiyasi shaklida moliyaviy resurslar kapital mablag` shaklidan asosiy fondlarga aylanishini kuzatamiz. Xuddi shunday o`zgarishlar aylanma mablag`lar va moliyaviy resurslar o`rtasida ham ro`y beradi. Masalan: tovarlar sotilish jarayonida debitor qarzga aylanishi, tovarlar oldi-sotdi jarayonida yuridik va jismoniy shaxslarni qarzdor bo`lib qolishi, ushbu 4

www.arxiv.uz jarayonda savdo korxonalarini kreditor bo`lib qolishi, ya`ni ishlab chiqaruvchi yoki boshqa ta`minotchilardan qarzdor bo`lib qolishi kabilar. Tovarlarga qo`yilgan ustamalarni sotilishi natijasida savdo korxonalarini daromadi, foydasini shakllanishi. Ushbu jarayonga iqtisodiyotga taalluqli adabiyotlarda e`tibor berilmaydi va bu jarayon yoritilmagan. Lekin bunday o`zaro bog`liqliklarni o`rganish resurslaridan samarali foydalanish uchun tadbirlar ishlab chiqishda, samaradorlik ko`rsatkichlarini aniqlash yoki tanlashda nazariy va amaliy ahamiyat kasb etadi. Aylanma fondlar (mablag`lar) tarkibi Aylanma mablag`lar tarkibini nazariy va amaliy ahamiyati nuqtai nazardan natural-moddiy shakllari va qiymat ko`rsatkichi sifatida tasniflash zarur. Savdo korxonalarining aylanma mablag`lari natural-moddiy shakllari bo`yicha quyidagi tarkiblardan (elementlardan) iborat bo`ladi: 1. Tovar zaxiralari (chakana savdo shoxobchalarida, ulgurji savdo omborlarida, yo`lda, ommaviy ovqatlanish korxonalarida). 2. Xom ashyo va tayyor mahsulotlar (ommaviy ovqatlanish korxonalarida). 3. Taralar, yoqilg`i, qodoqlash materiallari. 4. Xo`jalik ehtiyojiga ishlatiladigan materiallar (kassa cheklari, kompyuter kraskalari kabi). 5. Arzon inventarlar va ishlatilish muddati bir yilgacha bo`lgan tez eskiradigan mehnat qurollari. 6. Sanitariya va maxsus kiyim-kechaklar. Aylanma mablag`lar qiymati bo`yicha quyidagicha tasniflanadi. 1. Tovar zahiralari summasi. Aylanma mablag` tarkibida tovar zahiralarini summasi 60-70 % tashkil qiladi. 2. Materiallar zaxirasi va arzon inventarlar va ishlatish muddati bir yilgacha, tez eskiradigan mehnat qurollari summasi. 5

www.arxiv.uz 3. Debitorlik qarzlari. Savdo korxonalariga qarzdor bo`lgan yuridik va jismoniy shaxslarni tovarlar va boshqa narsalar bo`yicha qarzlari summasi. 4. Pul aktivlari. Savdo korxonalarining kassasidagi, bankdagi hisob va valyuta raqamlaridagi pul va boshqalar sifatidagi mablag`lari. 5. Qisqa muddatli moliyaviy qo`yilmalar. Savdo korxonalarini har xil qimmatbaho qog`ozlarga qo`yilgan mablag`lari, bankdagi depozit hisob raqamidagi pullari. Ularni ishlatilish muddati bir yilgacha, shu sababli ular iqtisodiy mazmuni jihatidan foyda (daromad) olish maqsadida qisqa muddat ichida bo`sh pul mablag`laridan foydalanishni ifoda qiladi. 6. Aylanma mablag`larni boshqa turlari. Bularga kelgusi davr qilingan xarajatlar kiradi. Ushbu xarajatlar kelgusi asosiy faoliyatga doir bo`lib, lekin hisobot davrida amalga oshiriladi. Ularga masalan: oldindan to`langan ijara haqlari; oldindan to`langan boshqa tarmoqlarning xizmat haqlari; boshqa oldindan bo`nak (avans) sifatidagi to`lovlar kiradi. Ushbu xarajatlar hisobot yilida amalga oshirilgan bilan kelgusi davrning muomala (davr) xarajatlarida o`z aksini topadi. Aylanma mablag`lar ularni rejalashtirilishi nuqtai nazardan normalashtiriladigan aylanma mablag`lar va normalashtirilmaydigan aylanma mablag`larga bo`linadi. Miqdori real aniqlanishi normalar va normativlar orqali mumkin bo`lgan aylanma mablag`lar normalashtiriladigan aylanma mablag`lar tarkibiga kiradi. Normalashtirilishi mumkin bo`lgan aylanma mablag`lar tarkibiga quyidagilarni kiritish zarur:  tovar zahiralari (chakana savdoda, ulgurji omborlarda, ommaviy ovqatlanish shoxobchalarida, yo`ldagi);  kassadagi va yo`ldagi pul mablag`lari;  tovarlar bilar turgan va bo`sh taralar;  kelgusi davr uchun qilinadigan xarajatalr;  moddiy-texnik ta`minot materiallari, yoqilg`i, qadoqlash va xo`jalik ehtiyoji uchun zarur bo`lgan materiallar; 6

www.arxiv.uz  belgilangan muddatda banklarga inkassa qilish uchun hisob-kitob hujjatlari topshirilmagan savdo korxonalariga yuborilgan tovarlar summasi;  ommviy ovqatlanish shaxobchalaridagi (korxonalaridagi) xom ashyolar.  Miqdorini rejalashtirilishi qiyin yoki mumkin bo`lmagan aylanma mablag`lar tarkibiga quyidagilarni kiritish mumkin:  bankdagi hisob raqamida saqlanayotgan pul aktivlari;  belgilangan muddatdan keyin banklarga inkassa qilish uchun hisob-kitob hujjatlari topshirilmagan savdo korxonalariga yuborilgan tovarlar summasi;  har xil debitorlar;  saqlash uchun moddiy javobgarlikka olingan tovarlar summasi (aksep qilish inkor qilingan holdagi);  qisqa muddatli moliyaviy qo`yilmalar. Aylanma mablag`lar ko`rsatkichlari Aylanma mablag`lar ko`rsatkichlarini quyidagi guruhlarga taqsimlab o`rganishni tavsiya qilamiz. 1. Aylanma mablag`lar holatini ko`rsatuvchi ko`rsatkichlar, bular absolyut miqdorlarda (natural va qiymat o`lchov birliklarida) va o`rtacha qiymat ko`rsatkichida hisobotga olinadi. 2. Aylanma mablag`larni o`zgarish tendensiyalari (dinamikasi) ko`rsatkichlari. 3. Aylanma mablag`lar tarkibini anglatuvchi ko`rsatkichlar. 4. Aylanma mablag`lar bilan korxonani ta`minlanganligi ko`rsatkichlari. 5. Aylanma mablag`lardan foydalanish samaradorligi ko`rsatkichlari. Aylanma mablag`lar holatini ko`rsatuvchi ko`rsatkichlar 1. Aylanma mablag`lar holati natural-moddiy shaklidan va qiymat o`lchov birliklaridan kelib chiqib natural va qiymat ko`rsatkichlar orqali biror bir paytga (momentga) yoki davrga hisobga olinadi. Masalan: tovar zahiralari biror paytga (1.01; 1.04; 1.07; 1.10; 1.12; 1.01 kelgusi yil kabi) natural va qiymat ko`rsatkichlarda hisobga 7

www.arxiv.uz olinishi mumkin yoki biror bir davrga qiymat ko`rsatkichlari orqali ularni o`rtacha miqdori aniqlanadi. Aylanma mablag`larni o`rtacha qiymati: birinchidan, o`rtacha arifmetik usul bilan, П Х Х Х Х n     ... 2 1 aniqlanishi mumkin. Bu usul aylanma mablag`lar summasi kvartal yoki oylar bo`yicha o`rtachasi berilgan bo`lsa ishlatiladi. (Bu formuladi « Х » - «Aylanma mablag`lar» deb hisoblanadi; ikkinchidan, aylanma mablag`lar summasi dinamik qatorda bir paytga (kunga) berilgan bo`lsa o`rtacha xronologik usul bilan hisoblanadi, ya`ni 1 2 ... 2 1 2 1        П Х Х Х Х Х n n Aylanma mablag`larni holatini anglatuvchi ko`rsatkichlar qatoriga, ularni takrorlanish yoki aylanish ko`rsatkichini (kunlar va marotaba hisobida) kiritish zarur. Bu ko`rsatkich ikki xil turda, ya`ni birinchisi, aylanma mablag`lari aylanishi, ikkinchisi tovar zahiralarni aylanish sifatida ishlatiladi (ushbu ko`rsatkichni mohiyati «Chakana tovar aylanishi» mavzusida batafsil yoritilgan). Aylanma mablag`larni aylanishi kunlar hisobida ularni takrorlanishini bir sikl muddatini ko`rsatadi, tovar zahiralari kun hisobidagi ko`rsatkich esa, ularni qancha muddatga yetishini, ya`ni necha kunda sotilib bo`lishini ko`rsatadi. Aylanma mablag`larni aylanish muddati quyidagicha hisoblanadi (chakana savdo misolida): ЧТА ёки АйМ АйМ к ) 90 ( 360   Aylanma mablag`larni biror bir davrida (kvartal, yil) aylanish miqdori ularni ushbu davrda necha marotaba aylanishligi (takrorlanishini) anglatadi va quyidagicha hisoblanadi:  Км АйМ ёки ёки АйМ ЧТА АйМ )90(360 Ushbu ko`rsatkichlarni ulgurji savdo aniqlashda «Ulgurji ombor tovar aylanishi» ko`rsatkichi ishlatiladi. 8

www.arxiv.uz Aylanma mablag`larni o`zgarish tendensiyalari (dinamikasi) ko`rsatkichlari Ushbu ko`rsatkichlar asosiy fondlarniki kabi aylanma mablag`larni bir necha yillar davomida «aylanma mablag`lar holatini ko`rsatuvchi»,, «aylanma mablag`lar tarkibini anglatuvchi», «aylanma mablag`lar bilan ta`minlanganligi» va «aylanma mablag`lardan foydalanish samaradorligini anglatuvchi» ko`rsatkichlarni absolyut miqdorini farqi, foizlar, indekslar orqali u yoki bu tomonga o`zgarish darajasini ifodalaydi. Ular ishlatilayotgan ko`rsatkichlar nomi bilan atalib, ushbu ko`rsatkichlarni o`tgan yillarga nisbatan absolyut miqdorini o`zgarishi aniqlanadi, foiz hisobida dinamikasi va indeks o`lchov birliklarida hisoblanadi. Aylanma mablag`lar tarkibini anglatuvchi ko`rsatkichlari Aylanma mablag`lar tarkibi deganda, uning barcha elementalrini (tovar zahiralari; materialalr zahiralarini; arzon inventarlar va ishlatilish muddati bir yilgacha bo`lgan, tez eskiradigan mehnat qurollari; sanitariya va maxsus kiyim-kechaklar; debitor qarzlar; pul aktivlari; qisqa muddatli moliyaviy qo`yilmalar; aylanma mablag`larni boshqa turlarini hamda o`z mablag`larini umumiy aylanma mablag`lar summasidagi hissasi (ulushi) foiz hisobida aniqlanadi. Buning uchun alohida olingan aylanma mablag`lar elementining summasi «100,0»ga ko`paytirilib, aylanma mablag`larning umumiy summasiga bo`linadi yoki koeffitsiyent hisobida aniqlanadi. Ushbu ko`rsatkichlar bilan bir qatorda savdo korxonasining umumiy resurslarini tarkibini o`rganishda, umumiy resurslar summasida aylanma mablag`larni hissasini aniqlash (foiz yoki koeffitsiyent hisobida) tavsiya qilinadi. Aylanma mablag`lar bilan savdo korxonasini ta`minlanganligi 1. Ushbu ko`rsatkichlarga quyidagilarni kiritish mumkin: Tovar aylanishini aylanma mablag`lar bilan ta`minlanganligi. Chakana tovar 9

www.arxiv.uz aylanishi (ulgurji tovar aylanishi, ommaviy ovqatlanish korxonasini tovar aylanishi)da aylanma mablag`larning hissasi, jumladan alohida o`z mbalag`larini hissasi. Ushbu ko`rsatkichni aniqlash uchun aylanma mablag`lar (o`z mablag`lari) summasi «100,0» ga ko`paytirilib tegishli tovar aylanish summasiga bo`linadi. 2. Aylanma mablag`lar normasini ta`minlanishi – normalashtiriladigan aylanma mablag`larning haqiqiy summasini belgilangan norma bilan solishtirmasi. Ushbu ko`rsatkich yuqorida keltirilgan ko`rsatkichlarni absolyut ayirmasini topish (haqiqiy summadan normani ayirib tashlash) va haqiqiy summani «100,0» ga ko`paytirib normativga bo`lish orqali aniqlanadi. 3. Aylanma mablag`larni o`z mablag`i bilan ta`minlanishi. Ushbu ko`rsatkich bir tomondan, aylanma mablag`lar holatini ko`rsatuvchi ko`rsatkich sifatida ishlatilsa, ikkinchi tomondan korxonaning o`z mbalag`lari bilan ta`minlanganligini ham ifodalaydi. 4. Aylanma mablag`larni tovar aylanishini ta`minlashi, kunlar hisobida. Ushbu ko`rsatkich biror muddatdagi (kvartal boshi yoki yilning boshidagi) aylanma mablag`lar summasini kelgusi davrning (kvartal yoki yil) bir kunlik tovar aylanish sumasiga taqsimlash orqali aniqlanadi. Tovar aylanishini (sotib olish qiymatida, ya`ni savdo ustamasisiz olinadi) bir kunligi uni davr kunlariga (kvartal bo`lsa – 90 kun, yil bo`lsa – 360 kun) bo`lish orqali aniqlanadi. Yuqorida keltirilgan birinchi ko`rsatkich tovar aylanishini aylanma mablag`lar bilan biror davrda necha foizga ta`minlanganligini ko`rsatadi, to`rtinchi ko`rsatkich esa biror muddatdagi mavjud aylanma mablag`lar necha kunlik tovar aylanishini ta`minlashi mumkinligini ifodalaydi. Aylanma mablag`lardan foydalanish samaradorligi ko`rsatkichlari Aylanma mablag`lardan foydalanish samaradorligini aniqlash uchun quyidagi ko`rsatkichlar tizimidan foydalanish tavsiya qilinadi. 1. Aylanma mablag`larni (yoki o`rtacha tovar zahiralarini) aylanish koeffitsiyenti (Kay. yoki Kz.a) marotaba hisobida. 10

www.arxiv.uz; .   АйМ ТА Кай З ТА а Кз  . Bu yerda: TA- tovar aylanishi summasi, kvartalga yoki yilga) (chakana, ulgurji, ommaviy ovqatlanish);  АйМ - o`rtacha aylanma mablag`lar summasi; З - o`rtacha tovar zahiralari summasi. 2. O`z aylanma mablag`larini aylanish tezligi koeffitsiyenti (Ko`.ay.) у АйМ   ТА Ку.ай. Birinchi va ikkinchi banddagi ko`rsatkichlar aylanma mablag`larni bir tomondan biror-bir davrda ishlatilish holatini ko`rsatadi, ikkinchi tomondan dinamik qatorda tahlil qilinsa ulardan foydalanish samarasini ham ifoda qiladi. 3. Aylanma mablag`larni (yoki tovar zahiralarini) rentabelligi (yoki daromadliligi) (Ray.m) quyidagicha aniqlanadi. ; ) ( 100 . ; ) ( 100 . З ёки АйМ Д м Рай З ёки АйМ Ф м Рай           11

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar : 1. O`zbekiston Respublikasi Mulkchilik to`g`risidagi qonun. 1990 yil 31 oktabr o`zbekiston Oliy Sovetining Vedemostlari, 1990 yil №31-33. 2. O`zbekiston Respublikasida Mulkchilik to`g`risidagi qonunga o`zgartirish va qo`shimchalar kiritish haqida o`zbekiston Respublikasining 1993 yil 7 may qonuni o`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining axborotnomasi. 1993 yil, 5-son. 3. O`zbekiston Respublikasi korxonalar to`g`risida qonun. 1991 yil 15 fevral O`zbekiston Respublikasi qonun va farmonlari. Toshkent. “O`zbekiston”, - 1992. 4. O`zbekiston Respublikasining Kooperatsiya to`g`risidagi 1991 yil 14 iyun qonuni O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining axborotnomasi. 1991 yil yil, 8-son. 5. O`zbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risida 1991 yil 14 iyun qonuni. O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi. 1991 yil, 8- son. 6. Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to`g`risida o`zbekiston Respublikasining 1991 yil 19 noyabr qonuni O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining axbortnomasi. 1992 yil, 1-son. 7. Monopolistik faoliyatni cheklash to`g`risida O`zbekiston Respublikasining 1992 yil, 2 iyul qonuni O`zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining axborotnomasi.1992 yil, 10-son. 8. Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish yo`lida. Toshkenat., O`zbekiston, 1995. 9. Karimov I.A. o`zbekiston – bozor munosabatlariga o`tishning o`ziga xos yo`li. Toshkent., O`zbekiston, 1995. 10. Karimov I.A. O`zbekistonning siyosiy ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining ta`moillari. Toshkent., O`zbekiston, 1995. 11. www.ziyonet.uz 12

O'xshashlar

Aylanma mablag`lar va mijozning kreditga layoqatliligini baholash usullari

Birja statistikasi ko`rsatkichlari

Qishloq xo`jaligining moddiy-texnika resurslari

Qishloq xo’jaligida asosiy va aylanma fondlar hamda ulardan foydalanish samaradorligi

Korxona biznes rejasi tushunchasi va ularni tuzish tartibi