Bosh sahifa
Referatlar
Informatika va AT
Qo'zg'almas vergulli sonlar ustida airmetik amallar
Qo'zg'almas vergulli sonlar ustida airmetik amallar
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
316.5 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Suriluvchi vergulli va ikkili-o`nli sonlar stida arifmetik amallarning bajarilishi
Ifodaning tarkibiy qismlari va ular ustida amallar
Jadval kattaliklar. Massiv. Massivlarni ifodalash va ular ustida amallar bajarish
MS DOS operatsion sistemasida fayl va kataloglar ustida amallar bajarish
Shaxsiy kompyuterda axborotni tasvirlash
![www.arxiv.uz Bu holda, teskari kodda X soni va uning ifodasi o`rtasidagi bog`liklikka asosan quyidagini yozish mumkin : [X1]tesk ( [X2 ]tesk ( X1 ( 2 ( X2 - 2-n Bu natijani dastlabki natija deb ataylik. Haqiqatan ham, shartga binoan natija X1 ( X2 ga teng bo`lishi lozim. Dastlabki natijadan yakuniy natijaga o`tish uchun dastlabki natijaga tuzatish kiritish lozim, ya`ni dastlabki natijadan 2 ni ayirib, unga 2-n ni qo`shish lozim. Misol. [X1]to`g` ( 0,11011; [X2]to`g` ( 1,10011 [X1]tesk ( 0,11011 ( [X2]tesk ( 1,01100 10,00111 - dastlabki natija - 10, (1 - tuzatish [X3]tesk ( 0,01000 - yakuniy natija Tuzatishni bajarish, yuqorida aytib o`tilganidek, teskari kodda qo`shilganda yig`indi ishora xonasidan ko`chirish qiymatining birlik raqami paydo bo`lsa uni yig`indi kichik xonasiga qo`shish lozimligiga mos keladi. 3) X1 > 0, X2 < 0, X1 ( X2 < 0 Bu holda [X1]tesk ([X2]tesk ( X1 ( 2 ( X2 - 2- n . Bu natija yakuniy natijaga mos keladi, chunki shartga binoan X1(X2<0 va [X1(X2<0]tesk(2(X1(X2 - 2 - n Misol. [X1]to`g`(0,10011; [X2]to`g`(1,11011 [X1]tesk( 0,10011 ([X2]tesk( 1,00100 [X3]tesk( 1,10111 ( [X1(X2<0]tesk [1, 10111]tesk(1,01000 o`zgartirish orqali natijaning to`g`ri kodini olamiz .](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-3.png)
![www.arxiv.uz Ishoralari turli bo`lgan sonlarni qo`shganda X1(X2(0 natija hosil bo`lishi mumkin. Bunda dastlabki sonlarning teskari kodlarini jamlash usuli o`zgarmaydi, natija esa 1,,1...1 ko`rinishda hosil bo`ladi. Misol. [X1]to`g`(0,10111; [X2]to`g`(1,10111 [X1]tesk(0,10111 ( [X2]tesk(1,01000 [X3]tesk(1,11111 ( [X1(X2]tesk Natija manfiy nolning teskari kodini beradi. Haqiqatan ham, [- 0,0 ... 0]tesk(1,1...1. 4) X1<0, X2<0, (X1(X2(<0. Jamlash natijasi [X1]tesk([X2]tesk(2(X1- 2 -n(2(X2 - 2 -n dastlabki natijani beradi. Yakuniy natija esa ((X1(X2)<0 (tesk (2(X1(X2 - 2 -n . Demak, yakuniy natija dastlabki natijadan 2 - 2 -n ga farq qiladi: Bu 2-holdagi kabi dastlabki natijaga tuzatish kiritish lozimligini ko`rsatadi. Misol. [X1]to`g`(1,01011, [X2]to`g`(1,01111. [X1]tesk( 1,10100 ([X2]tesk( 1,10000 11,00100 - dastlabki natija - 10 (1 - tuzatish [X3]tesk ( 1,00101 ( [X1(X2<0]tesk -yakuniy natija Natijaning to`g`ri kodi [1,00101]tesk ( 1,11010 Qo`shimcha kodda qo`shish](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-4.png)
![www.arxiv.uz X1>0, X2>0, X1(X2>0. Bu holda teskari kodda qo`shilganidek, jamlash qo`shish amali bajarilishi xususiyatiga ta`sir etmaydi. X1>0, X2<0, X1(X2>0. Bu holda qo`shimcha kodda X soni va uning ifodasi o`rtasidagi bog`lanishga asosan quyidagini yozish mumkin : [X1]qo`sh([X2]qo`sh(X1(2 ( X2. Olingan natija yakuniy natijadan 2 ga farq qiladi. Demak, tuzatish kiritish zarur, ya`ni natijani 21 salmoqli 1 ga kamaytirish lozim. Misol. [X1]to`g`(0,10011, [X2]to`g`(1,00011. [X1]qo`sh(0,10011 ( [X2]qo`sh(1,11101 10,10000 - dastlabki natija -10, - tuzatish [X3]qo`sh (0,10000 - yakuniy natija [X1]qo`sh([X2]qo`sh(0 bo`lgan hol qo`shimcha kodda qo`shish amali xususiyatiga ta`sir etmaydi. Misol. [X1]to`g`(0,11001, [X2]to`g`(1.11001. [X1]qo`sh( 0,11001 ([X2]qo`sh( 1.00111 [X2]qo`sh ( 0,00000 X1>0, X2<0, X1(X2<0 . Bu yerda [X1]qo`sh ( [X2]qo`sh ( X1 ( 2 ( X2 teskari kodda ko`rganimizdek, tuzatishsiz yakuniy natija hisoblanadi . Misol. [X1]to`g`(0,10011, [X2]to`g`(1,11011 [X1]qo`sh( 0,10011 ( [X2]qo`sh( 1,00101 [X2]qo`sh ( 1,11000 ( [X1(X2<0]qo`sh](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-5.png)
![www.arxiv.uz natijaning to`g`ri kodi 1,01000 ga teng. X1<0, X2<0, X1(X2<0 . Bu yerda [X1]qo`sh([X2]qo`sh(2(X1(2(X2 natija dastlabki natijani beradi. Dastlabki natija yakuniy [X1+X2<0]qo`sh=2+X1+X2 natijadan 2 ga farq qiladi. Demak, bu yerda 2-holdagidek tuzatish kiritish lozim. Misol. [X1]to`g`(1,01011, [X2]to`g`(1,01111. [X1]qo`sh( 0,10101 ([X2]qo`sh( 1,10001 11,00110 -dastlabki natija - 10 -tuzatish [X2]qo`sh (1,00110 = [X1+X2<0]qo`sh -yakuniy natija Natijaning to`g`ri kodi 1,11010 ga teng. Teskari va qo`shimcha kodlarda qo`shish amallarining umumiy kamchiligi sifatida ularning xonalar to`rining to`lib toshishini qayd etishga imkon bermasligini ko`rsatish mumkin: Misol. [X1]to`g`(1,11011, [X2]to`g`(1,10101. [X1]qo`sh ( 1,00101 ([X2]qo`sh ( 1,01011 [X2]qo`sh (10,10000 Tuzatishdan so`ng 0,10000 ni olamiz, ya`ni ikkita manfiy sonni qo`shish natijasi musbat sonni berdi. Bu, albatta, noto`g`ri. Bu kamchilikni modifikatsiyalangan teskari va qo`shimcha kodlardan foydalanib bartaraf etish mumkin.](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-6.png)
![www.arxiv.uz Qo`zg`almas vergulli sonlar ustida ko`paytirish amalining bajarilishi Qo`zg`almas vergulli sonlar ustida ko`paytirish ikkita bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda operandlar ishora xonalari raqamlarini ikkining moduli bo`yicha qo`shish orqali ko`paytmaning ishorasi aniqlanadi. Ikkinchi bosqichda operandlar modullari bir-biriga ko`paytirilib, zaruriyat tug`ilganda olingan ko`paytma moduli yaxlitlanadi. Ikki son modullarining ko`paytmasi [X3[( [X1] . [X2] askariyat holda qismiy ko`paytmalar yig`indisi sifatida hisoblanadi: n [X3] ( (|X1| 2i (2-i, i+1 bu yerda 2i.2-i -ko`paytiruvchining i-xonasi Mashinada ko`paytirishning asosiy to`rtta usuli mavjud. 1-usulda (4.1-rasm «a») ko`paytirish ko`paytiruvchining kichik xonasidan boshlanadi. Ko`paytiruvchining navbatdagi raqami ko`paytiruvchining o`ng tarafga bir xonaga siljitish yuli bilan olinadi. Ko`paytiruvchining har bir xonasiga ko`paytirishdan so`ng qismiy ko`paytmalar yig`indisi o`ng tarafga bir xonaga siljitiladi. Ko`payuvchining holati o`zgarmaydi. Ko`paytiruvchi xonalarini o`ng tarafga siljitishlar natijasida u saqlanuvchi registrning katta xonalari bushaydi. Bu xonalar ko`paytirish amali bajarilishi jarayonida qismiy ko`paytmalar jamlagichining kichik xonasidan uzatiluvchi ko`paytmaning kichik xonalarini saqlashga ishlatilishi mumkin. Buning uchun qismiy ko`paytma jamlagichining kichik xonasi ko`paytiruvchi registrining katta xonasiga ulanadi. Ko`paytirish amali tugaganidan so`ng ko`paytmaning katta xonalari qismiy ko`paytmalar jamlagichida, kichik xonalari ko`paytiruvchi registrida saqlanadi. Bu usulda ko`payuvchi va ko`paytiruvchi registrlari hamda qismiy ko`paytmalar jamlagichi operandlar xonaliligiga teng bo`lgan bir xil uzunlikka ega.](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-7.png)
![www.arxiv.uz Yuqorida keltirilgan usullardan 1- va 3- usullar keng ishlatilishi sababli ularni misollar yordamida ko`rib chiqamiz: Misol. [X1]to`g`(0,10101, [X2]to`g`(1,11011 sonlarni ko`paytirish talab qilinsin. Yechish. 1- bosqich - ko`paytmaning ishorasi aniqlanadi: 0 ( 1 ( 1 2 - bosqich - operand modullari bir - biriga ko`paytiriladi](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-9.png)
![www.arxiv.uz 1-усул 0, 1 0 1 0 1 -кўпаювчи х 0, 1 1 0 1 1 -кўпайтирувчи 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 -қисмий кўпайтмалар 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0, 1 0 0 0 1 1 0 1 1 1 -кўпайтма 3-усул 0, 1 0 1 0 1 -кўпаювчи х 0, 1 1 0 1 1 -кўпайтирувчи 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 -қисмий кўпайтмалар 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0, 1 0 0 0 1 1 0 1 1 1 -кўпайтма Birinchi bosqichda aniqlangan ko`paytmaning ishorasi hisobga olinadi va natija yaxlitlanadi. Javob: [Xz ]tug ( 1,1000110111(1,10010 Yuqorida keltirilgan usullarning tahlili shuni ko`rsatadiki, ko`paytirish jarayonining davomiyligi barcha usullarda quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: Tko`p ( n (q bu yerda: n - operandlardagi raqamlar soni; (q - ko`paytirish qadamining davomiyligi. Ko`paytirish qadami umumiy holda ikkita: (ko`sh va (silj davomiyliklarga ega bo`lgan qo`shish va siljitish mikroamallaridan iborat. Ammo turli usullarda ko`paytirish qadamining davomiyligi turlicha. 2- va 4-usullarda (4.1- rasm «b» va «g»ga qaralsin) siljitish va qismiy ko`paytmalarini qo`shish taktlarini bir vaktda bajarish mumkin, ya`ni (q(2,4)((ko`sh. Haqiqatan, to`planayotgan yig`indiga navbatdagi qismiy ko`paytmani qo`shish uchun ko`payuvchidagi raqamlar jamlagichga uzatiladi va jamlagichda yangi yig`indining raqamlari shakllanadi. Keyingi qismiy yig`indini shakllantirish (siljitish) esa bu raqamlarni ko`payuvchi](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-10.png)
![www.arxiv.uz o`zgartirish zaruriyatining yuqolishiga olib keladi. Tabiiyki, ko`paytirish amalini ham qo`shimcha kodda bajarish qulay hisoblanadi. Ko`paytmaning ishorasi, operandlar qanday kodlanganligidan qat`iy nazar, ular ishora raqamlarini ikkining moduli bo`yicha qo`shish orqali aniqlanadi. Musbat operandning qo`shimcha kodi shu sonning o`zini berishini, ya`ni [X1]qo`sh(X1 hamda manfiy operand qo`shimcha kodining qiymatli raqamlari ([X1](qo`sh ( 1 - (X1( kattalikni tashkil etishligini yuqorida ko`rgan edik. Ko`paytirish amali bajarilishida sodir bo`lishi mumkin bo`lgan hollarni tahlil etamiz. X1 > 0, X2 > 0. Bu holda [X>0]qo`ø ( X áœëãàíëèãè ñàáàáëè ìóñáàò íàòèæàíèíg haqiqiy qiymati birdaniga qo`shimcha kodda olinadi va tuzatish kiritish talab etilmaydi. X1 > 0, X2 < 0. Bu holda kodlarning (soxta) modullarini bir-biriga ko`paytirishdan so`ng quyidagi natija olinadi: ([X1]qo`sh(([X2]qo`sh(( (X1((1-(X2() ( (X1(-(X1((X2(. Bu natija haqiqiy ko`paytma (X1X2<0(qo`sh(1-X1X2 dan aytarlicha farqlanishi sababli, u soxta ko`paytma deb yuritiladi. Haqiqiy ko`paytmani hosil qilish uchun tuzatish kiritish lozim, ya`ni 1 ni qo`shib (X1( ni ayirish lozim. Qo`zg`almas vergulli sonlar ustida bo`lish amalining bajarilishi Qo`zg`almas vergulli sonlar ustida bo`lish amali ko`paytirish amalidagidek, to`g`ri kodda eng oson bajariladi. Ammo ko`paytirish amalidan farqli o`laroq, bo`lish amali bajarilganda xona to`rining to`lib-toshishi sodir bo`lishi mumkin. Shuning uchun, bo`lish amali mavjud bo`lgan masalalarda bo`linuvchining bo`luvchidan absolyut qiymati bo`yicha kichik bo`lishi doimo ta`minlanishi zarur. Ikkili sanoq tizimsida bo`lish jarayonining o`ziga xos xususiyati shundan iboratki, bo`luvchining tizimning ixtiyoriy raqamiga (0 yoki 1 ga) ko`paytmasi bo`luvchining o`ziga yoki 0 ga teng. Mashinada ayirish qo`shish bilan almashtirilishi sababli ikkili sanoq tizimsida bo`lish (ko`paytirish kabi) ikkita](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-12.png)
![www.arxiv.uz 4 .1–жадвал Бўлинма модулининг рақамлари Амаллар Изоҳ Қадам тартиб рақами 0.110100 0.10110 R 0 - дастлабки қолдиқ 0 1.00101 [- | X 2 | ] қўш - операндларни таққослаш 1.11011 R 1 <0 . Бўлиш мумкин 1.11011 | X 2 | - R 0 ни тиклаш 0.10110 R 0 1 .01100 R 0 ни силжитиш 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 1 0.10001 R 2 >0 1 .00010 R 2 ни силжитиш 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 2 0.00111 R 3 >0 0.01110 R 3 ни силжитиш 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 3 1.10011 R 4 <0 1.11011 | X 2 | - R 3 ни тиклаш 0.01110 Силжитилган R 3 0.11100 R 3 ни силжитиш 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 4 0.00001 R 5 >0 0 .00010 R 5 ни силжитиш 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 5 1.00111 R 6 <0 1.11011 | X 2 | - R 5 ни тиклаш 0.00010 Силжитилган R 5 0 .00100 R 5 ни силжитиш 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 6 1.01001 R 7 <0 Javob: (yaxlitlangandan so`ng) X3(1.11010. Misol: X1((0,10110 sonini X2(–0,11011 soniga qoldiqni tiklamasdan bo`lish talab etilsin. Yechish. 1-bosqich. Bo`linma ishorasi aíiqlanadi: 0(1(1 2-bosqich. Operandlar molullari bir-biriga bo`linadi (2.2–jadvalga qaralsin).](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-16.png)
![www.arxiv.uz 4 .2–жадвал Бўлинма модулининг рақамлари Амаллар Изоҳ Қадам тартиб рақами 0.110100 0.10110 R 0 - дастлабки қолдиқ 0 1.00101 [- | X 2 | ] қўш - операндларни таққослаш 1.11011 R 1 <0 . Бўлиш мумкин 1.10110 R 1 ни силжитиш 1 1.11011 | X 2 | 0.10001 R 2 >0 1 .00010 R 2 ни силжитиш 2 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 0.00111 R 3 >0 0.01110 R 3 ни силжитиш 3 1.00101 [ - | X 2 | ] қўш 1.10011 R 4 <0 1.00110 R 4 ни силжитиш 4 1.11011 | X 2 | 0.00001 R 5 >0 0.00010 R 5 ни силжитиш 5 1.00101 [- | X 2 | ] қўш 1.00111 R 6 <0 0.01110 R 6 ни силжитиш 6 1.11011 | X 2 | 1.01001 R 7 <0 Javob: (yaxlitlangandan so`ng) X3(1.11010 Misollardan ko`rinib turibdiki, qoldiqni tiklamasdan bo`lishning barcha qadamidagi taktlar soni, ya`ni bajariladigan amallar soni bir xil. Qo`shimcha kodda ifodalangan sonlarni bir-biriga bo`lishda yuqorida keltirilgan usullardan operandlar modullariga o`tmasdan foydalanish mumkin. Qoldiqni tiklamasdan bo`lish usulidan foydalanilganda bo`lishning har bir qadamida bo`linmaning navbatdagi raqamini aniqlash uchun qoldiq va bo`luvchining ishoralari quyidagi qoida bo`yicha tahlil etiladi: qoldiq va bo`luvchi ishoralari har xil bo`lsa, bo`luvchi bo`lishda qanday kodda ishtirok etayotgan bo`lsa, shunday kodda qo`shiladi (agar bo`luvchi musbat bo`lsa - to`g`ri kodda, aks holda - qo`shimcha kodda qo`shiladi); agar qoldiq va bo`luvchi ishoralari bir xil bo`lsa bo`luvchi bo`lishda ishtirok etayotgan kodiga nisbatan qo`shimcha bo`lgan kodda bo`linmaga qo`shiladi;](/data/documents/575049b0-b271-4b39-a904-421876010986/page-17.png)
