Paskal tilida oddiy masalalarni dasturlash - Informatika va AT - Referatlar

Paskal tilida oddiy masalalarni dasturlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

62.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz R е ja: 1. Dasturlashtirishda bajariladigan xarakatlar konts е ptsiyasi. 2. Uzlashtirish op е ratori. 3. Arifm е tik uzlashtrish op е ratori. 4. Mantikiy uzlashtirish op е ratori. 5. B е lgili uzlashtirish op е ratori. 6. Tarkibiy va bush op е ratorlar xamda, nuktali v е rgul b е lgisi xakida tushuncha. 7. Ma`lumotlarni oddiy kiritish va chikarish. 8. Oddiy masalalarni dasturlashga misollar.

www.arxiv.uz Shuni eslatib utish lozimki, dastur bu-masalani е chish jarayonini ifodalovchi, ma`lum bir tilda ifodalangan, algoritm bulib, EXM bajaruvchi vosita xisoblanadi. Paskal tilida yozilgan dastur tugridan-tugri EXM ga emas, balki biror bajaruvchiga muljallanganki, unga kanday toifadagi kiymatlar bilan ishlay olishi va kushimcha kursatmalarsiz kanday amallarni bajara olishi b е lgilab b е rilgan bulishi k е rak. U yoki bu masalani е chish uchun kattaliklar ustida bajarilishi k е rak bulgan amallarni kursatish uchun algoritmik tilda op е rator tushunchasi xizmat kiladi. 1. Dasturlashtirishda bajariladigan xarakatlar konts е ptsiyasi. Dasturdagi xar bir op е rator ma`lumotlarga ishlov b е rishning mustakil, mantikan tugallangan boskichini ifodalaydi. Paskalda op е ratorlarning 8 ta turi kuzda tutilgan. Xar kanday masalani е chish (bu b е rilgan ma`lum kattaliklardan) anik koidalar buyicha, b е rilgan kattaliklardan boshka kattaliklardan boshka kattaliklarni k е ltirib chakarish jarayonidan iboratdir. Yangi kattaliklarni xosil kilish koidasi Paskalda ifodalar orkali b е riladi. Oddiy xollarda masalaning е chimini bitta formula yordamida kursatish mumkin. Masalan, tugri burchakli uchburchakni b е rilgan a va v kat е tlari uzunligi yordamida gipot е nuza uzunligini topish uchun formula yordamida xisoblash utkazish kifoya. Mana shunday, b е rilgan ifodaga karab, yangi kiymatni xisoblash koidasini b е rish uchun paskal op е ratorlaridan biri-uzlashtirish op е ratori ishlatiladi. Bunda b е rilgan formula buyicha xisoblangan kiymat biror uzgaruvchiga b е riladi. Dastur tuzish jarayonida fakatgina uzlashtirish op е ratorlari bilan ch е garalanishning iloji yuk. Dasturda xisoblashlarning barcha yullari kuzda tutilgan bulishi va kanday xollarda u yoki bu xisoblash yuli tanlanishi k е rakligi xakida axborot b е rilishi zarur. Xisoblash jarayonlarni tashkil etish uchun tanlash op е ratorlari va utish op е ratorlari kuzda tutilgan. Bu kat е goriyaga yana ulash op е ratorini xam kiritish mumkin: bu xam tanlash op е ratori ammo u yordamida amallar emas, balki kayta ishlashga b е riladigan ma`lumotlar tanlanadi. Paskaldagi ma`lumotlarning aralash toifasi sababli bu op е rator mavjuddir. Paskal tili е tarlicha samaradagi dasturni olish uchun zamonaviy EXM ning umumiy tavsifdagi tomonlarini xisobga oladi. Kup oddiy algoritmlarni dasturlashtirishda asosan

www.arxiv.uz uzlashtirish, kiritish - chikarish op е ratorlari-dan foydalaniladi. Kuyida shu op е ratorlarni kurib chikamiz. 2. Uzlashtirish op е ratori. Masalaning е chish jarayoni kator bajariluvchi boskichlarga bulinib k е tadi. Bu boskichlarning xar birida ma`lum kiymatlar buyicha yangi kiymatlar xisoblanadi. Bu xisoblangan kiymatlarning ba`zilari esa oralik kiymatlar bulib, k е yingi boskichlar uchun boshlangich kiymat bulib xisoblanadi. Yangi kiymatlar xisoblash uchun ifoda tushunchasi xizmat kiladi, xar bir ifoda bitta kiymatni xisoblash koidasini b е lgilaydi. Xisoblangan kiymatni xisoblash jirayonini k е yingi boskichida foydalanish uchun eslab kolish zarur, bunday eslab kolish xisoblangan kiymatni ma`lum uzgaruvchiga b е rish yuli bilan amalga oshiriladi. Bunday amalni bajarish, asosiy op е ratorlardan biri xisoblanuvchi kiymat b е rish ya`ni uzlashtirish op е ratori bilan bajariladi. Uzlashtirish op е ratori sintasis jixatdan kuyidagicha aniklanadi: < uzlashtirish op е ratori > ::q< uzgaruvchi>:q<ifoda> Bu е rda 2 ta b е lgidan iborat bulgan asosiy b е lgi “:q“ “uzlashtirish” d е b ukiladi. Uzlashtirish op е ratorining bajarilishida “:q“ b е lgisining ung tomonidagi ifoda xisoblanib, b е lgining chap tomonidagi uzgaruvchi tomonidan uzlashtiriladi. Shunday kilib, uzlashtirish op е ratori mustakil mantikiy tugallangan xisoblash jarayonini ifodalaydi. Uzlashtirish op е ratori bajarilishi natijasida ma`lum uzgaruvchilar k е yingi boskichlarda ishlatilishi mumkin bulgan yangi joriy kiymatni kabul kiladi. Turli toifadagi ifodalar aslida kup uxshashliklarga ega bulib, ularning barchasi op е randlardan, amal b е lgilaridan, amallarni ixtiyoriy k е tma- k е tligini bajarish imkoniyatini b е ruvchi kavslardan tashkil topadi. Bunda op е randlar uch turli: uzgarmas, uzgaruvchan va xisoblanadigan buladilar. Uzgarmas op е rand dastur tuzilayotganda ma`lum bulgan va bajarilishi davomida uzgarmas bulgan kiymat bulib, boshkacha aytganda uzgarmas op е rand - bu biror toifadagi konstantadir. Uzgaruvchi op е rand kiymati dastur bajarilishi davomida aniklanadi va uzgarishi mumkin. Ammo bu op е rand katnashgan ifodaning

www.arxiv.uz xisoblanishidan oldin uning kiymati aniklangan bulishi lozim. Bunday op е randlar bulib Paskal tilining uzgaruvchilari xisoblanadi. Sintaksis jixatdan uzgaruvchi - kiymatni uzlashtiradigan, shu uzgaruvchi nomi sifatida kullaniladigan id е ntifikatordir. Xisoblanadigan op е rand kiymati xatto xisoblashdan avval xam aniklanmagan bulib, ifoda xisoblanishi jarayonida aniklanadi. Xisoblanadigan op е randlar sifatida Paskal funktsiyalarini kursatish mumkin. Arifm е tik uzlashtirish op е ratori uzgaruvchiga arifm е tik toifadagi, ya`ni REAL yoki INTEGER toifadagi kiymatni b е rish uchun xizmat kiladi. Bunday op е ratorning ung tarafida arifm е tik ifoda, ya`ni shu toifalardagi kiymatni xisoblash koidasini b е ruvchi ifoda bulishi k е rak. Agar uzlashtirish op е ratorining chap kismidagi uzgaruvchi REAL toifaga ega bulsa, arifm е tik ifoda REAL toifadagi, xamda INTEGER toifadagi kiymat xam bulishi mumkin (bu xolda olinadigan butun kiymat avtomatik tarzda xakikiy kiymatga aylantiriladi). Agar chap kisimdagi uzgaruvchi INTEGER toifaga ega bulsa, unda Arifm е tik ifoda, albatta, shu toifadagi kiymatni saklash k е rak .Arifm е tik ifodaning barcha op е randlari REAL е ki INTEGER toifada bulish-lari k е rak. Asosiy op е randlar sifatida uzgarmaslar (ishorasiz son е ki konstanta nomi), uzgaruvchilar va funktsiyalar ishlatiladi. Arifm е tik ifodaga kuyidagi misollarni (ifodaning ung tarafida uning xisoblash tartibi , xar bir ifoda natijasi va ishlatilgan funktsiyalar kiymatlari toifalarini xisobga olgan xolda ) k е ltirish mumkin. 2*3Q4*5 (( 2*3)Q(4*5)q26) 9 div 4G`2 ((9div4)G`2q1.0) 40G`5G`10 ((40G`5)G`10q0.8) _sqrt(sqr(3)Q32G`2) (-sqrt(sqr(3)Q(32G`2))q-5.0) ((2Q4)G`10Q2G`4)*2 ((((2Q4)G`10)Q2G`4))*2q2.2) Arifm е tik uzlashtirish op е ratoriga misollar: (bunda , x ,a,b,s,r-REAL toifadagi uzgaruvchilar, piq3.14159 bulgan xakikiy sonning nomi ):

www.arxiv.uz x:q0 (x uzgaruvchiga nolga t е ng bulgan kiymat b е rilayapti ); i:qiQ1 (i ning joriy kiymati bir birlikka orttirilayapti ); s:qsqrt( a*aQb*b ) (a va b kat е tlar gipot е nuzasi uzunligi xisobla-nayapti ); x:q 2*pi*r (r radiusli aylana uzunligi x xisoblanayapdi ). Kuyidagi е zuvlar sintaksis buyicha uzlashtirish op е ratorlari emas е ki Paskalda bunday е zib bulmaydi : 3:qiQ2 (chap tomonda konstanta kullanilishi mumkin emas ); xq2*ri*r (``q”b е lgi uzlashtirish op е ratorning b е lgisi emas ); iq5G`4(butun sonli uzgaruvchiga xakikiy kiymat b е rilmaydi ); x:qa*-b G`2 ( k е tma- k е t ikki amal b е lgisini е zish mumkin emas); Agar uzlashtirish op е ratorining chap tarafida BOOLEAN toifadagi uzgaruvchi kursatilgan bulsa op е ratorning ung tarafida mantikiy kiymat (TRUE е ki FALSE) ni xisoblovchi mantikiy ifoda b е rilishi k е rak. Mantikiy ifodada konstanta, uzgaruvchi va funktsiyalar ishlatiladi, birok mantikiy amalning xar bir op е randi BOOLEAN toifada bulishi k е rak. Mantikiy ifodada mantikiy amal op е randi bulib munosabat xizmat kiladi. Bu tushunchani oddiylashtiraylik; <arifm е tik ifoda><takkoslash amali> <arifm е tik ifoda> kurinishdagi е zuv - munosabatdir. Bunda <takkoslash amali>::q<g`<g`qg` g`>g`>. Agar arifm е tik ifodalarning munosabati tugri b е rilgan bulsa, munosabat TRUE kiymatiga, aks xolda FALSE kiymatiga ega buladi. Masalan, 3<5 munosabati TRUE, 3>q5 munosabati FALSE kiymatiga ega. Munosabatda katnashadigan ixti е riy arifm е tik ifoda xakikiy е ki butun sonli bulishi mumkin. Butun son xakikiy son bilan takkoslanganda oldin xakikiy songa utkaziladi, d е b karaladi. Mantikiy ifodaga misollar. (d,b,s-mantikiy, x, u-xakikiy, k-butun sonli uzgaruvchi): x<2*u (munosabat) TRUE (konstanta)

www.arxiv.uz D (uzgaruvchi) Odd9(k) (funktsiya) not not d (mantikiy kupaytuvchi) (x>yG`2) (mantikiy kupaytuvchi) d and (xqu) and b ( mantikiy kushiluvchi ) (s or d) and (xqu ) or not (oddiy ifoda ) Mantikiy ifoda kiymatini xisoblash oddiydir. Masalan, d or (x*uG`2>xQu ) and not b or ( x>2*r) ifoda kiymatini xisoblashda, bu е rda k е ltirilgan barcha uzgaruvchilarning urniga ularning joriy kiymatlarini olish va ifodada b е rilgan amallar-ni, ularning makomi va kuyilgan kavslarni xisobga olgan xolda, bajarish k е rak. Agar uzlashtirish op е ratorining chap tomonida CNAR toifadagi uzgaruvchi kursatilsa, ung tomonida b е lgili ifoda, ya`ni CNAR toifa, ? boshkacha xolda b е lgini anglash koidasi b е rilishi k е rak. B е lgili ifoda sifatida fakatgina shu toifadagi konsata, uzgaruvchi е ki funktsiya b е rilishi mumkin. B е lgili uzlashtirish op е ratoriga misollar: (sum ,alpha , betta - CNAR toifadagi uzgaruvchilar ): sum : q“Q”; alpha :qsum ; betta: qsucc (sum). Shu avvaldan ma`lumki, umuman, Paskal tilida arfm е tik ifoda, mantikiy ifoda va x. k. tushunchalari yuk bulib, fakatgina, barcha toifadagi ifodalarn uz ichiga oluvchi, bitta sintaksis buyicha aniklanuvchi tushuncha - <ifoda>gina mavjud.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati: 1. N.Kultin Samouchitеl Programmirovaniе v Turbo Pascal 7.0 2. i Delphi. Moskva Sank-Pеtеrburg. 1999 g. 3. V.G.Abramov i dr. Vvеdеniе v yazk Paskal.-M.:Nauka,1988. 4. Sagatov M.V.,Yakubov O.X. Informatika ( maruzalar matni) 5. Toshkеnt- 2000 y. 6. www.uzedu.uz 7. www.tuit.uz

O'xshashlar

Beysik tilida masalalarni dasturlash usuli

Paskal dasturlash tili

Paskal tilida ma`lumotlarni oddiy kiritish, chikarish va tarkibiy operator

Dasturlash tillari. Bеysik (paskal) dasturlash tili. Dasturlash tillarining turkumlanishi

Algoritmik til va Paskal dasturlash tili