Маҳаллий телефон тармоқларида қўлланувчи кабеллар монтажи - Informatika va AT - Referatlar

Маҳаллий телефон тармоқларида қўлланувчи кабеллар монтажи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1361.5 KB

Ko'chirib olish

Маҳаллий телефон тармоқларида қўлланувчи кабеллар монтажи Режа: 1. Монтаж ишларни ба жариш б ў йича асосий талаблар . 2. Қўрғошин қобиқли кабеллар билан иш бажариш тартиби 3. Кабел массаси ёрдамида симларни обдон қуритиш 4. Симларни уланиш кетма-кетлиги.

Монтаж ишларни бажариш бўйича асосий талаблар. Маҳаллий телефон тармоқларининг кабелли линияларида бажариладиган монтаж ишларига қуйидагилар киради: - қурилиш узунлигидаги кабелларни бир-бири билан улаш; - кабелларни охирги ускуналарга (тақсимлаш қутичалари, кабел яшиклари, боксларга) улаш; - кабелларни симметриялаштириш; - кабелларни коррозиядан ва юқори кучланишли электр ускуналар таъсиридан муҳофазалаш; - кабелларни ўзгармас ҳаво босими остига қўйиш. Кавшарлаб улаш ишларини бажаришда қуйидаги ишлар бажарилиши лозим: - кабелнинг уланган жойидаги механик мустаҳкамлиги заводда ишлаб чиқарилган кабелнинг мустаҳкамлигидан бир мунча кичик бўлиши; - кабел қобиғини қайта тиклаш чоғида уланган жойлар тўлиқ равишда герметик ҳолда бўлишига эришиш керак; - кабел ток ўтказгич симларини бир-бири билан улашда ва кабел ток ўтказгич симларини охирги абонент қурилмасига киритиб улашда иложи борича ток ўтказгич симларнинг қаршилик қиймати ошиб кетмаслиги керак; - кабел ток ўтказгич сим учларини изоляцияга қўйишда изоляция қаршилик қиймати ва электр мустахкамлик миқдори камайиб кетмаслиги керак; - муфталар монтажи ва кабел охирги қурилмалар монтажидан сўнг кабелнинг ўзаро ўтиш сўниш қийматлари камайиб кетмаслиги керак. Юқорида қайд этиб ўтилган талабларни монтаж жараёнида бажариш учун қуйидаги асосий моментларни ҳисобга олиш керак: - ток ўтказгич симларни бир-бири билан улашда уланувчи кабелларнинг қатламига тўғри келган ҳолда ва ўша тартибда бажариш; - битта кабел учидаги назоратловчи жуфтликни бошқа кабелнинг назоратловчи жуфтлиги билан уланиши лозим;

- жуфтликдаги ток ўтказгич симларни изоляцияловчи қоғоз ранги бўйича уланиши керак; Қўрғошин қобиқли кабеллар билан иш бажариш тартиби. Қўрғошин қобиқни очиш. Монтаж қилинувчи кабел бўлакларини тиргак қисқичлари орасига жойлаштирилади. Жойлаштирилган кабел бўлакларининг бир томонидаги учи иккинчи бўлак кабел устига 200...250 мм узунликда қўйилади ва қисқич билан қисиб сиқилади. Ундан сўнгра бир-бири билан уланувчи кабелларнинг иккала учлари томонида монтаж қилиб қўйиладиган муфта жойи белгиланади, шунингдек муфта пайвандлаб уланадиган жой ҳамда кабел қобиғи кесиладиган жой ҳам белгиланиб олинади. Оддий оралиқ (тўғри) кавшарлаб уланадиган кабел учлари 7.1- расмда келтирилган ўлчамлар асосида белгиланади. 7.1-расм. Кабел учларини белгилаш. “а” -ўлчами муфта узунлиги бўйича аниқланади, “б”-ўлчами эса муфта узунлигидан кичикроқ ҳолда, яъни қобиқ кесиладиган учлари муфта ичида қоладиган ҳолда ҳисобланган бўлиши керак. “в” ўлчами ТГ ва ТПВ кабеллари учун 10...15 мм ни такил этса, ТПП кабели учун бу ўлчам 50...100 мм ни ташкил этади. Кабел учидаги қобиқни “г”-ўлчам узунлигида ечиб, у муфта узунлигидан 100…150 мм ошиқ бўлиши керак. Бир неча турдаги кабеллар учун кабел охир учлари учун ўлчамлар 7.1-жадвалда келтирилган. Муфта кавшарлаб уланадиган кабелнинг қўрғошин қобиқли жойи обдон яхшилаб кабел пичоғи ёрдамида “а”-ўлчамининг иккала томони бўйлаб тозаланади, ундан сўнгра эса айланма равишда унча чуқур бўлмаган ҳолда кесилади ва секин-асталик билан кабел учлари у томонга – бу томонга эгилиб кабел қобиғида кесилган жойида синади. Синган жойидан қобиқ секин асталик билан тортиб олинади. Қобиқни тортиб олиш жараёнида кабелни

белбоғли изоляцияси билан тортиб олмаслик керак, кесилган қобиқ четлари аста-секинлик билан текисланади ва қобиқни ҳар-хил чиқиб турган учлари тозаланади. Кабел ток ўтказгич симларининг қатлам бўйича очилиб кетмаслиги ҳамда симларни шикастлантирмаслик учун қобиқ кесилган ўзак устига иккита ўрам обдан қуритилган (прошпарка қилинган) яъни иссиқ ҳолда қиздириб қуритилган миткалл (қаттиқ) тасма ўраб жойлаштирилади ва ёғочдан тайёрланган кичик белкуракча ёрдамида қўрғошин қобиқ остига 2...5 мм қилиб секин-асталик билан тиқилади. Қўрғошин муфта танлови. Ток ўтказгич симлари бир-бири билан уланган жойидаги кабел қобиғи муфта ёрдамида тикланади. Конструктив тузилиши бўйича муфталар бутун ҳолда (битталик) битта конуслик, кесилган (иккиталик) – иккита яримталикдан ва иккита конуслик бутун ҳамда бутун узунлик бўйича кесилган кўринишда бўлади. Сиғими 10...100 жуфтлик ТГ туридаги кабеллар учун битталик муфталар қўлланади (7.2-расм). 7. 2-расм. Қўрғошинли бутун битталик муфта. Муфта монтажидан аввал муфтанинг ички ва ташқи юзалари яхшилаб тозаланади ва қуруқ латта билан артилиб чиқилади. Муфтанинг учидаги чиқиб турган четлари текисланади ва пичоқ ёрдамида метал юзаси ялтирагунга қадар обдон тозаланади ва ПОССу-30-2 қалайи ёрдамида кавшарлаб улаш учун тозалаб қўйилади. Тозаланиб тайёрланган муфта обдон қуритилган кабелнинг бир томонига муфта қалайлаб улаш учун кийдирилади. Кабел массаси ёрдамида симларни обдон қуритиш. Уланадиган кабел учлари бир неча жойидан миткал (қаттиқ) тасма ёрдамида боғланади ҳамда қарама-қарши томондаги учларига қаратиб идиш устига жойлаштирилади. МКП (масса кабельная прош па рочная) – обдон қуритадиган кабел массасини бутун металл чойнакда 120 0 С ҳароратга қадар қиздирилади. Қиздирилаётган масса ҳарорати термометр ёрдамида назоратланиб турилади. Массанинг

ҳаддан ташқари қизиб кетиши кабел ток ўтказгич симларнинг қоғоз изоляция эластиклигини бузилишига олиб келади. Кабелнинг обдон қуритилиш жараёнида массани кабел устига кабел қобиғи томонидан кабел учи томонига қуйиш йўли билан эришилади ва бу билан кабел ичидаги намликни кабелнинг қўрғошин қобиқ остига кириб кетмаслик чоралари кўрилади (7.3- расм). 7.3-расм. ТГ туридаги кабел ток ўтказгич симларини қуритиш жараёни. Кабел ичидаги симлар орасидаги намликни обдон қуритиш жараёни кабел симларининг қоғозли изоляцияси ичидаги кўпикларни чиқиши обдон тўхтагунга қадар масса чойнакдан қуйилиб турилади ва бу билан кабел симларининг изоляцияси обдон қуритилади, шундан сўнг монтаж учун лозим бўлган материаллар (қоғоз гильзалар, иплар, миткал (қаттиқ) тасмалар) ҳам обдон қуритувчи масса ёрдамида қуритилади. Бунинг учун қиздирилган масса солинган челак ичига монтаж материаллари сим билан боғланган ҳолда туширилади ва масса ичига туширилган материаллардан кўпиклар чиқиши обдон тўхтамагунга қадар ушлаб турилади. Бу ишлар бажарилиб бўлингандан сўнг ишлатилган масса идишдан чойнакга қайта қуйилади. Уланишдан аввал симларни ажратиш. Кабелнинг изоляцияланган симлари обдон қуритилгандан сўнг кабел совутилади ва кабел ток ўтказгич симларини монтаж учун ажратиш ишларига киришилади (7.4-расм).

7.4-расм. Монтаж олдидан кабел симларини ажратиш. Кабелнинг қатламли ўзак тузилишида ҳар бир қатламнинг жуфтликлари ёки тўртлик ўрамлари иккита боғламга ажратилади. Кабел чилангари томонига яқин жойлашган томонда 60 % миқдорида жуфтлик бўлса, 40 % миқдоридаги жуфтлик эса кабел чилангарчининг узоқ томонида жойлашган бўлиши керак. Кабелдаги қатламлар сони ва ҳар бир қатламдаги жуфтликлар сони кабелнинг сиғимига боғлиқ. 7.2-жадвалда Т туридаги кабелнинг конструктив тузилиш элементлари хақидаги маълумотлар келтирилган. Ҳар бир боғламдаги жуфтлик ёки тўртлик ўрамлар сони санаб чиқилади, ҳар бир жуфтлик сим ёрдамида соч ўрами сингари боғлаб чиқилади ва аста- секинлик билан кабел қобиғи томон қайрилиб қўйилади ҳамда монтаж қилиш учун симлар қарама-қарши кетма-кетликда боғлаб чиқилади. Симларни боғламга ажратиш чоғида ҳар бир қатламдаги назоратловчи жуфтликлар ва тўртликлар битта номланган боғламда жойлаштириш кераклигини эсда сақлаш керак. Кабелнинг боғламли ўрамидаги симларни ажратишда иложи борича ҳар бир боғламни қайриб қобиқ томонга боғлаб қўйиш керак. Жуфтлик ва тўртликдан ажратиб олинган сим учлари ўрамдан ажралиб ёйилиб кетмаслик учун осон равишда бир-бири билан ўралади. Кабелни монтажга тайёрлаш жараёнида ва монтажнинг кейинги операция жараёнларида қўлни бензин билан шимдирилган латта билан артиб туриш керак ва бу билан қўл панжалари орасидаги намлик кабел симларига ва улар орасига намликни кириб кетиш олдини олинади. Кабел симларини улаш. Кабелнинг мис симларини бир-бири билан улаш учун қуйидаги усуллар қўлланилади: - ҳар бир симни бир-бири билан улаб, ҳар бир сим ёки умумий ҳолда уланган жуфтликлар гильза ёрдамида изоляцияланган қўл билан улаш (ҳар бир симни ёки жуфтликни улаш); - механизация усули ёрдамида тўртликларни умумий гильза ёрдамида изоляциялаб улаш;

- индивидуал сиқувчи улагичлар ва қўл кучи ёрдамида сиқувчи пресслар ёрдамида улаш; - бир гуруҳ сиқилувчи улагичлар (модуллар) ёрдамида улаш. Симларни бир-бири билан улаш жараёнида битта кабел учидаги ҳар бир боғламдаги гуруҳ (симлар, жуфтликлар, тўртликлар) уланувчи бошқа кабел учидаги гуруҳ, қатлам ва боғлами бир хил бўлган ва номланган ҳолда уланиш кераклигини эсдан чиқармаслик керак. Симларни қўл ёрдамида улашда биринчи қатламнинг пастки ярмидаги монтаж қилувчи кабел чилангар ишчининг қарама-қарши томонидан бошланади. Бунда кабелнинг бир бўлаги жуфтлик симларни бошқа бўлак кабелнинг жуфтлик сими билан уланиши керак ва унда уланувчи симларнинг қоғоз изоляция ранги бир хил бўлишига эътибор берилади ҳамда бу билан жуфтликлар бузилмаслиги олди олинади. Кабел симларини уланиш жараёнидаги операция кетма-кетлиги 7.5-расмда келтирилган. Кабелнинг симларини бир-бири билан кетма-кет улаш учун бир томон учидаги жуфтлик сими бошқа кабелнинг уч томонига қараб симлар учи 15...20 см узунликда бир-бири устига ётган ҳолда бўлиши керак, симлар учидаги ортиқча узунлик кесиб ташланади. Ундан сўнг бир томондан олинган жуфтлик симини обдон қуритилган қаттиқ ип ёрдамида қўрғошин қобиғи кесилган томонидан 30...40 мм масофада ўраб боғланади.

7.5-расм. Симларни уланиш кетма-кетлиги. Кабелнинг бошқа уч томонидан олинган ҳар бир жуфтлик симига МКП массаси ёрдамида обдон қуритилган қоғоз гильза кийдирилади. Ундан сўнгра эса ҳар бир иккала томонидан бир хил рангдаги изоляцияли симлар бир томонга қараб жуфтликдаги бошқа симни бир-бири билан улашда халақит бермаслик учун букилади. Уланувчи симлар бир-бирига қараб тортилади ва 5...6 мм узунликда қоғоз изоляция билан биргаликда иккита ўрам қилиб бир- бири билан ўралади. Шундан сўнг ён томони билан кесувчи кусачка (кескич) ёрдамида симлар букилиб ўралган жойидан 10 мм масофада сим устидаги қоғоз изоляция очиб ечилади. Изоляцияни очиб ечиш чоғида ён томони кесувчи кусачка ток ўтказгич симини кесиб юбормаслиги ёки шикастлантирмаслиги керак. Изоляциядан тозаланган сим учларини биргаликда чап қўлнинг катта ва кўрсаткич бармоқлари билан симлар ўралган жойидан ушлаб турилади, ўнг қўл билан эса симнинг қолган учи ушланади ва 6...10 айланма ўрам-ўрам қилиб ўралади. Симлар айлантириб ўралиш чоғида чап қўлнинг бармоқларини ўрам қилиб ўралувчи томонга яъни пастга қаратиб бориш керак. Симлар ўрами зич ва мустаҳкам бўлиши

лозим. Кабел учидаги симларнинг қолган ўралмаган учлари кескич ёрдамида кесиб ташланади ва ўралган ўрам қоғоз гильза жойлашган томонга қарама- қарши қилиб букилади, ундан сўнг эса қоғоз гильза бир-бири билан ўралган симлар устига кийдирилади. Шу жуфтликдаги бошқа симни улаш учун юқорида қайд этиб ўтилган уланиш операцияси қайта такрорланади. Симлар уланган жойидан симлар сурилиб кетмаслиги учун жуфтлик симлари ип билан боғланади. Кейинги уланган жуфтликлардаги қоғоз гильзалар шахмат тартибида ёки гильзанинг ярим узунлигига силжитилган ҳолда жойлаштириб борилади. Биринчи юқори қатламдаги жуфтликларни бир-бири билан улашда кейинги ички қаватга нисбатан бўшроқ тортилиб маҳкамланади ва бир томонга ён бошлаб қолиш ҳолатини олди олади. Бир ҳил диаметрга эга бўлган ТГ туридаги кабелнинг симларини бир-бири билан улашда қалай ёрдамида кавшарлаб уланмайди. Агар бир-бири билан уланувчи симлар диаметри бир-бири билан 0.2 мм қадар фарқ қиладиган бўлса, у ҳолда бундай уланишлар учун ПОССу-40 қалайи ёрдамида кавшарлаб улаш лозим. Кабелнинг ҳамма уланувчи учларидаги назоратловчи жуфтликлар бир-бири билан уланиши керак.Ҳамма ток ўтказгич симлар бир- бири билан уланиб бўлингандан сўнг уланган жойлар МКП кабел массаси ёрдамида обдон қуритилади ёки пўлат кожухлар ёрдамида қуруқ ҳаво билан қуритилади. Бир-бири билан уланиб қуритилган симлар усти олдиндан обдон қуритилган миткал (қаттиқ) тасма ёрдамида 1...1.5 см ҳолатида устма уст қилиб икки қават қилиб ўралади. Бундай ўрам уланган жойнинг ўртасидан бир томон учига қараб, ундан сўнг эса иккинчи маротаба қарама қарши томон учига қараб ҳамда орқага қайта равишда ўралади. Уланган жойдаги симларни узилиши ва симлар орасида хабарларни ўзаро ўтиш ҳамда қўрғошин қобиқга нисбатан ўтишни текшириш. Қўрғошимн муфтани кавшарлаб улашдан аввал кабелларни бир-бири билан улаш бўйича қилинган иш сифати яхшилаб текшириб чиқилади. Бу текширувда қуйидагиларга эътибор берилади.

- симларни бутунлиги ва узилишга бўлган текшириш; - симлар орасидаги ҳабарларни ўзаро ва қўрғошин қобиқга ўтиши. Кабел ток ўтказгич симларининг бутунлиги прозвонка (қўнғироқлашув) усули ёрдамида текширилади, бунинг учун монтаж қилинган кабелнинг иккала учидан кабел қобиғи очилиб ечилади. Кабелнинг бир учидаги симлар катлам бўйича кесилади ва пирамида кўринишида ажратилади. Бунда кабелнинг хамма симлари бир-биридан изоляцияланади, кабелнинг иккинчи уч томонидаги симлар изоляциядан 2...2.5 см узунликда очилади ва 10...20 жуфтлик қилиб боғламларга ажратилади ҳамда очиқ мис симлари ўзаро бир- бири билан уланган ҳолда ва қўрғошин қобиқ билан уланади. Кабел симларини узилишга бўлган текшириш учун телефон гўшаги ва электр манба берувчи батареядан фойдаланилади (7.6. а-расм). 7.6-расм. Кабелни қўнғироқлаб текшириш (прозвонка) а-узилишга; б-кабел симлари орасида хабарларни ўзаро ўтиш бўйича. Агар бу расмга назар соладиган бўлсак, телефон гўшагидан келувчи битта сим кабелнинг қўрғошин қобиғига уланади, иккинчи сим эса батареянинг бир қутбига уланади. Батареянинг иккинчи қутбига уланган сим ёрдамида кетма- кет равишда кабел пирамидасидаги ҳар бир қатламнинг ҳамма симларига тегизиб чиқилади. Агар уланган сим узилмаган бўлса ва бу ток ўтказгич симига батареядан келувчи симни текгизсак у ҳолда бир-бири билан уланган электр занжир ҳосил бўлади ва телефон гўшагида чирсиллаб овоз чиқади.

Уланган симда узилиш бўлса, у ҳолда занжир узилган ҳолда бўлади ва телефон гўшагидан ҳеч қандай овоз чиқмайди. Кабел ток ўтказгич симлари орасидаги ва қўрғошин қобиқ орасидаги хабарларга нисбатан текширишда телефон гўшаги ва батареянинг иккинчи учи кабелнинг бошқа учига уланади. Бундай ҳолатда қўнғироқлаб текшириш (прозвонка) қуйидаги ҳолатда бажарилади: кабелнинг битта боғламидан битта ток ўтказгич сим чиқарилади ва унга телефондан келувчи бўш сим теккизилади (7.6.б-расм). Ток ўтказгич симнинг изоляцияси шикастланмаган бўлса у ҳолда занжир узилган бўлиб телефон гўшагида ҳеч қандай товуш бўлмайди. Агар телефон гўшагида товуш эшитилса у ҳолда изоляция шикастланганлигини билдиради. Шундай ҳолатда кабелнинг ҳамма ток ўтказгич симлари қўнғироқлаб (прозвонка) текшириб чиқилади. Уланган жойлар герметизацияси. Кабелнинг ҳамма уланувчи ток ўтказгич симлари бир-бири билан уланиб бўлгандан ва ҳамма симлар текширилиб чиқилгандан сўнгра кавшарловчи лампа ёрдамида ПОССу-30-2 қалайидан фойдаланган ҳолда қўрғошин муфтани кавшарлаб улашга киришилади. Уланувчи кабел учларига аввал киритиб қўйилган муфтани уланган жой томон устига суриб олиб келинади ва ёғоч болға ёрдамида қўрғошин қобиқ устига конус ҳолига келтириб чилангарланади. Шундан сўнг қобиқ ва муфта конусининг тозалик сифати текширилади. Агар тозалаб ялтиратилган қўрғошин қобиқ ва муфтани конус учлари қорайиб кетган бўлса у ҳолда қайтадан кабел пичоғи ёрдамида ялтирагунга қадар тозаланади. Қўрғошин муфтани кабелнинг қўрғошин қобиғи билан кавшарлаб уланадиган жойи кавшарловчи лампа алангаси ёрдамида қиздирилади ва стеарин билан суркалади.Одатда стеарин қўрғошин юзасини турли ифлослардан ва ёғлардан тозалайди. Қалайлагич ўзакни кавшарлаб уланувчи жой устида ушлаб турилади ва эриш ҳолатига келгунга қадар қиздирилади (7.5.а –расм). Шуни унутмаслик керакки ПОССу-30-2 қалайини юмшаш ҳарорати қўрғошин материалининг эриш ҳароратидан бир мунча паст, шунинг учун қалайни қўрғошин билан бирга бирлаштириш учун аввал

қалайнинг ҳароратини 250 0 С га қадар кўтарилади ва унинг эриган томчиларини кейинчалик кавшарлаб уланадиган бутун юзаси бўйлаб юпқа қатлам қилиб текисланиб чиқилади, яъни кабел қобиғини муфта билан кавшарлаб уланадиган жой қалайланиб кавшарланади (7.5.б-расм). 7.7-расм. Қўрғошин муфтани кавшарлаш. а-қалайни ётқизиш; б-қалайни текислаб жойлаштириш. Кавшарлаб уланадиган жой бир мунча совугандан сўнг, унинг устидан қалай ўзаги қайтадан қиздирилиб, хамир кўринишидаги юмшоқ ҳолатга келтирилиб кавшарлаб уланадиган жойга текизилади ва бу билан кавшарлаш учун лозим бўладиган қалайнинг бир оз миқдори қолдирилади. Бир вақтнинг ўзида кавшарлаб уланадиган жой ҳам қиздирилади. Қалайни қиздириш ҳарорати қалайни оқиб тушиш ҳароратига яқин ҳолга қадар етказилиб кавшарловчи лампа четга олиб қўйилади ҳамда кавшарловчи ёнмайдиган латта ёрдамида қалайни кавшарлаб уланувчи жой атрофига сиқилади ва бу билан кавшарлаб уланадиган юзадан бир мунча баланд кўринишдаги ўргакли белбоғ кўринишига келтирилади. Бундай жараён бир неча маротаба олов алангаси ёрдамида қайтарилиб уланган жой тўлиқ равишда уланувчи чок тўлиқ равишда қалай билан бутун айлана бўйлаб текис ҳолга келгунга қадар жараён қайтарилади. Қалайни муфтанинг уланган жойи бўйлаб айлана кўринишда узунлик бўйича олиб бормаган ҳолда текисланиб чиқилади. Кавшарлаб уланган муфта жойи стеарин бўлаги текизилиб совутилади.

Муфтанинг уч томони кавшарлаб уланганлигига ишонч ҳосил қилингандан сўнгра муфтанинг бошқа уч томонини кавшарлаб улашга киришилади ва шундай ҳолатда муфтанинг иккинчи учи кавшарланиб уланади. Муфтанинг қўрғошин қобиқ билан кавшарлаб уланган жой сифати кўз билан текширилади, агар уланган жой кўз билан кўринмайдиган томонда бўлса, у ҳолда муфтанинг кавшарлаб уланган жой сифати эгри кўзгу ёрдамида текширилади. Кавшарлаб уланган тайёр муфта герметик бўлиб хеч қандай ёруқлар, эгри-букри жойлари бўлмасдан текис бўлиши керак. Пластмасса қобиқли кабеллар монтажи иш тартиби. Қобиқни ажратиб ечиш. Полиэтилен ва поливинхлорид қобиқли кабелларни монтажга тайёргарлик жараёни қўрғошин қобиқли кабелларни монтажга тайёрлаш жараёнидан фарқ қилмайди. Кабелларни ажратиш учун кесиладиган жойларни белгилаш ишларини ҳудди қўрғошин қобиқли кабеллар сингари бажарилиб, уларнинг учларининг ўлчовлари 7.1-жадвалда келтирилган ўлчовлар асосида бажарилади.Кабел қобиғини ажратиш учун муфта ўртасидаги белгидан “б”– масофадан узунроқ ҳолда белгиланади ҳамда кабел пичоғи ёрдамида айланма ҳолда кесилади,бутун узунлиги бўйича жуда ҳам эҳтиёткорлик билан экран тасмасини шикастлантирмаган ҳолда ҳудди қалам учи очиладигандай секин-асталик билан ташқи қобиқ ажратилади ҳамда ташқи қобиқ қўл билан ёки пласткогубци ёрдамида бутун узунлик бўйича ёриб ажратилиб, бутунлай айланма бўйича ташқи қобиқ ажратилади. Полиэтилен қобиқни ажратишдан аввал иложи борича кавшарловчи лампа алангаси ёрдамида қиздириш тавсия этилади. Ташқи қобиқ олиб ташлангандан сўнгра кабел учларига конусли муфта корпуси билан кийдириладиган конус киритилади.

Муфта турини танлаш. ТПВ туридаги кабел учун поливинилхлорид муфта қўлланилади (7.8-расм). 7.8расм. Кесма иккиталик поливинилхлорид муфта кўриниши ва ўлчам белгилари . 7.8-расмда келтирилган поливинилхлорид муфтанинг ўлчамлари 4.3- жадвалда келтирилган 7.3-жадвал ТПВ кабелининг сиғими Муфта узунлиги, l, мм Муфта диаметри, D , мм Киритилувчи конус узунлиги, l , мм 10х2 ва 20х2 205 31 55 20х2 275 36 60 50х2 295 45 80 100х2 405 55 95 ТПП кабеллари учун полиэтилен муфталар қўлланилади (7.9-расм). ТПП кабеллари учун қўлланиладиган полиэтилен муфта ўлчамлари 7.9-расмда келтирилган.

7.9-расм. Улчанувчи полиэтилен муфта: а- I-III гача бўлган тур ўлчамлари; б – IV-тур ўлчами; 1-конусли корпус; 2-киритилувчи конус. 4.4-жадвал. Муфтанинг тур ли ўлчамлари Кабел сиғими Муфта узунлиги, l, мм Муфтанинг ташқи диаметри, D , мм I СП-2 10х2 205 23 II СП-15 20х2,30х2х0.4 225 29 III СП-20 30х2х0.5; 50х2х0.5 245 35 IV СП-22/26 20х2х0.5; 100х2х0.4 360 41 Кабел симларини улаш. Уланувчи кабел учларидан аста-секинлик билан ташқи қобиқ ажратилгандан сўнгра секин асталик билан экран тасмаси ва белбоғли изоляция айлантириб ажратиб олинади, шундан сўнг эса экран остидаги экран сими рулон қилиб ўралиб ташқи қобиқга ўраб қўйилади. Кабелнинг ток ўтказгич симларини ярим ўрам ҳолда ажратилади ва секин-

асталик билан кабелнинг қобиғи томон қайрилади ва монтаж кетма-кетлигига қарама-қарши тартибда косоплетга (аёллар сочини тарашда текис қилиб ажратиш), яъни монтаж қилиш учун боғлаб чиқилади. Кабелнинг ток ўтказгич симларининг 100 жуфтликгача бўлган сиғимда ҳисоб-марказий қатламдан бошланади. Симлар устидаги изоляция ва бир-бирига улаш бир неча усул ёрдамида бажарилади, булар ҳақидаги маълумотлар 4.2-§ да келтирилган. Ҳар бир симлар бўйича улашда ҳар бир ажратилган жуфтликга гуруҳ ҳалқаси кийдирилади. Кесилган жуфтликлар учлари 75...100 мм узунликга эга. Ундан сўнгра бир жуфтликнинг ҳар бир симига полиэтилен гильзалар кийдирилади. Кабелнинг иккала учидаги бир хил рангдаги симлари бир-бири томонга тортилади ва бир-бири билан кесиштириб иккита ўрам қилиб ўралади, ҳамда ён томон кесувчиси бўлган кескич (бокорез) ёрдамида симлар устидаги изоляция тозаланади. Изоляцияси тозаланган ток ўтказгич симлар 10...12 мм узунликда бир-бири билан қоғоз изоляцияли кабеллар сингари ўралади, бундай ҳолатда ўрамлар сони 6...20 тадан кам бўлмаслиги керак. Ўралган симнинг ортиқча қисми кеиб ташланади ва бир-бири билан уланувчи симлар бир томонга қараб қайириб қўйилади ва унинг бир-бири билан уланган жой устига полиэтилен гильза кийдирилади. Жуфтлик ёки тўртлик ток ўтказгичлар бир-бири билан улангандан сўнг уланган жойлар томон гуруҳ ҳалқалари кийдирилади. Ҳозирги пайтда ток ўтказгич симларнинг энг самарали уланишларидан бири симлар жуфтлик усули бўйича улаш ҳисобланади, чунки бундай усул ёрдамида оддий усул ёрдамида улаш усулига қараганда ишлаб чиқариш жараёни 25÷30% қадар ўсади. Симларни жуфтлик қилиб улашда умумий гильза ёрдамида изоляциялаш усулида кабелнинг битта уч томонидан ажратилган жуфтликга узунлиги 70 мм бўлган полиэтилен гильза кийдирилади. Ҳар бир сим билан уланишдаги усул ўрнига бир вақтнинг ўзида бир жуфтлик симлар уланади ва уланган симлар икки қарама-қарши томонга букилиб уларни уланган жойлари устига бир дона умумий

полиэтилен гильза кийдирилади. Тўртлик ўрамдаги кабелларда аввал тўртлик ўрамдаги жуфтлик ўрамга ажратилади. Тўртлик ўрамдаги кейинги жуфтликнинг улаб ўраладиган жойи гильза узунлигининг ярмига қадар масофага қадар гильза сурилади. Бир вақтнинг ўзида иккита жуфтликда жуфтлик ўрами қилиб улаш бажариш учун бир хил рангдаги симлар учининг биттаси чап қўлнинг кўрсаткич ва бош бармоқлар орасида сиқилса, иккинчиси эса ўнг қўлнинг кўрсаткич ва ўрта бармоқ орасида сиқилади. Ўнг қўл панжаларини айланма ҳаракатга келтирилиб 6...10 та ўрам айлана ҳосил қилиниб бир вақтнинг ўзида иккита жуфтлик ўралади. Шундай ҳолда қолган ҳамма жуфтликлар ҳам ўраб чиқилади. Ҳамма жуфтликлар бир-бири билан уланиб изоляциялангандан сўнг симларнинг уланган жой изоляция тасмаси ёрдамида зич равишда ўраб чиқилади ва уланган жойлари 20...30% да устма-уст қилиб белбоғли изоляция тасмаси билан зич равишда ўраб чиқилади ҳамда уларнинг учлари қаттиқ ип ёрдамида симлар ўрами боғлаб қўйилади. Шундан сўнг эса алюминийнинг фальгадан иборат бўлган экран тасманинг электр жиҳатдан бутунлиги тикланади. Бунинг учун уланган жой ўрами устидан металлаштирилган қоғоз ёки фольгали экран тасма аста-секинлик билан ўраб чиқилади. Металлаштирилган қоғоз тасма учи “қўл” ҳолатида бир-бири билан уланади ва бу билан яхши электр контакт ҳосил қилинади. Фольга тасмаларни эса чок ҳолда бир- бири билан уланади. Экран сими эса 15...20 мм узунликда ўрам қилиб уланади. Кўп жуфтлик кабеллар монтажида симларни механизация усули,яъни ПСЖ-4 (приспособление скрутки жил) симлар ўрами учун қўлда қўлланувчи восита ёрдамида бир вақтнинг ўзида полиэтилен изляцияли кабелларнинг тўртликдан иборат бўлган симларнинг ўрам усулида улаш мумкинлигини ҳам билишимиз мумкин. Бундай усулдан ташқари 10 жуфтликга мўлжалланган СМЖ-10 (соединитель многопарных жил) кўп жуфтлик симларни улагичи, яъни модулни қўллаган ҳолда уланувчи гуруҳ сиқиб

улагичлар ёрдамида комплексга киритилган қўл билан ишлатиладиган пресс- техникани қўллаган ҳолда ишлатиш мумкин. Кабел симларини бир-бири билан уланиш бўйича бажарилган иш сифати бундан аввалги қўрғошин қобиқли кабел сингари симларни узилиш усули ва уланган симлар орасида ҳамда қобиқ орасида ўзаро хабарларни ўтиш усули ёрдамида текшириш мумкин. Бунда текширилувчи симлар қўрғошин қобиғга уланмасдан кабел экрани билан уланади (7.6.а-расмга қаранг) Уланган жойлар герметизацияси. Пластмасса муфта ёрдамида ва пластмассали қобиқларни бир-бири билан улашда “совуқ” ва “иссиқ” усулидан фойдаланиш мумкин. “Совуқ” усули билан монтаж қилинувчи сиғими 100 жуфтликгача бўлган абонент линиясининг тақсимловчи кабеллари қуруқ ва иссиқ бўлган иситиладиган хоналарда қўлланилади. Ток ўтказгич симлари уланиб бўлган жой устига муфта суриб жойлаштирилгандан сўнг кабел қобиғи ва муфта ичи яхшилаб тозалангандан сўнгра етти-саккиз қатлам қилиб ёпишқоқ тасма билан ўралиб чиқилади. Қуруқ иситиладиган хоналарда сиғими 20х2 жуфтликгача бўлган кабелларнинг уланган жойларини герметизация қилиш учун муфтани қўлламаган ҳолда ёпишқоқ тасма билан ўраб чиқишга рухсат этилади. Полиэтилен қобиқли кабеллар учун қўлланилувчи хамма монтаж материаллари полиэтилендан бўлиши, поливинхлорид қобиқли кабеллар учун эса поливинилхлорид материаллар қўлланилиши шарт. Кабеллар қобиғини “иссиқ” усул бўйича герметизациясида вкладишлар ёрдамида пайвандлаб улаш ва стеклолента (шишали тасма) остига олиш йўли билан эришилади. Муфталарни пайвандлаб улашнинг хамма усулларида иккита ва ундан ортиқ қисмдан иборат муфталарда биттасининг ички диаметри кичик бўлган муфталарда уланиш жойи мустахкам қаттиқ бўлиши учун металл тирговуч халқалар қўлланилади. Полиэтилен қобиқларни мисли вкладишлар ёрдамида пайвандлаб улаш учун кабелнинг ташқи диаметрига қараб мисли вкладишлар жамланмаси танланади ва уларни жойлаштириш учун ёғочли киргизмалар ҳамда

медицина жгути (тортиб боғлайдиган ип) ёки кенглиги 30...35 мм бўлган резинали тасма қўлланилади. Кабелнинг уланган жойини пайвандлаб улаш учун олдиндан кабелнинг иккала учига ярим муфталар киритилади. Киритиладиган ярим муфталарнинг ички ва ташқи юзаси олдиндан яхшилаб тозаланиши керак. Кабелнинг ташқи юзасида ва муфта конусининг бўғинида ҳосил бўлган оралиқ бўшлиғига биттадан ёғочли киргизчалар киритилиб қоқилади ва бу билан муфта қимирламайдиган ҳолга келтирилади. Пайвандлаб улаш ишларини иккита ярим муфталар уланган жойдан бошланади. Бунинг учун улар орасидаги оралиқ бўшлиқларга иккита ярим цилиндр вкладишлар киритилади. Ярим цилиндр орасидаги бўшлиқ 2...3 мм дан ортиқ бўлмаслиги керак. Ярим муфталар уланадиган жойга тўрт-олти қатламдан тайёрланган медицина жгути ёки резина тасма ўралади ва бу билан пайвандлаб уланадиган юзани ярим цилиндрли мисдан тайёрланган вкладишлар юзаси орасида зич ҳолда бўлишига эришилади (7.10.а-расм). Бундай ҳолда қаттиқ қилиб боғланган бандаж мисдан тайёрланган вкладишдан чиқувчи юзаларга тегиб кетмаслиги керак. Ундан сўнг кавшарловчи лампа алангаси ёрдамида вкладишларнинг чиқиб турувчи юзалари қиздирилади. 7.10-расм. Мисли вкладишлар ёрдамида полиэтилен қобиқларни пайвандлаб улаш: а-иккита яримталик муфталар уланган учларини пайвандлаб улаш; б-муфтанинг битта конусини пайвандлаб улаш; 1-кабел қобиғи; 2-ёғочли киргизгичлар; 3-муфта; 4-резинали бандаж; 5-мисли вкладишлар;6-кабел қоғозидан тайёрланган бандаж; 7-кавшарловчи лампа аланганси (горелка ).

Мис материалининг иссиқлик ўтказувчанлик хусусияти яхши бўлганлиги учун бир вақтнинг ўзида ярим цилиндрли вкладишлар хам қизийди ва у ўз навбатида ярим муфта юзаси бўйлаб секин-асталик билан исиб ва қиздириб боради. Қиздириш жараёнини ярим цилиндрик вкладишлар орасила полиэтиленнинг эриган массаси пайдо бўлгунга қадар олиб борилади ҳамда бир вақтнинг ўзида вкладишларни 20-30 0 С га қадар ярим цилиндрлар орасидаги бўшлиқ қиздирилгунга қадар олиб борилади. Шундан сўнгра вкладишлар учларининг жойи ўзгартирилгунга қадар айлантириб борилади ва кавшарловчи лампа ёрдамида ярим минут мобайнида қайтадан қиздирилади. Пайвандлаш жараёни тугагандан сўнг аста-секинлик билан пласткогубца ёрдамида муфта остидан вкладишлар олиб ташланади ва совутиш учун сувга солинади. Бу билан келажакда вкладишларни тозалаш осон бўлади. Муфтани пайвандлаб улагандан сўнгра 2...3 минут вақт ўтганидан сўнг муфтадан резинали джут ечилади. Ундан сўнг муфтанинг битта конусини қобиқ билан пайвандлаб улашга киришилади. Бунинг учун ёғочдан тайёрланган қистирма олиб ташланади, кабел қоғози билан ўраб чиқилади ва бу билан уланадиган жойда очиқ алангалашдан мухофазаланиш усули учун кабел қобиғи ва муфта конуси орасидаги бўшлиқ жойга ярим цилиндрли вкладишлар тиқилади, конус бўғинини эса зич равишда тортиб резинали тасма билан ўраб чиқилади (7.10 б-расм). Муфтанинг қолган қисмини пайвандлаб улаш жараёни юқорида қайд этиб ўтилганидек бажарилади ва худди шу йўсинда муфтанинг бошқа учи пайвандлаб уланади. Полиэтилен қобиқли кабелларнинг уланган жойини герметизациялаш учун полиэтилен тасмани қиздириб пайвандлаб улаш технологияси қўлланилади. Пайвандлаб улаш технологияси қуйидагидан иборат. Монтаж ишлари бошланмасдан аввал кабел қобиғига кийдирилган полиэтилен муфта, бир- бирига ўтувчи конуслар ва муфтага таълуқли бўлган участкалар 40...45 мм узунликда кабел пичоғи ёрдамида обдон яхшилаб тозаланади. Кабел қобиғини 30...35 мм узунликда полиэтилен тасма билан муфта конусига ўтиш

жойига қадар ўраб чиқилади. Бундай ўралувчи тасма конус ташқарисига муфтанинг цилиндрли қисми томонига 35 миллиметрдан кичик бўлмаган узунликга қадар бориши керак. Ўралган полиэтилен тасманинг ўрам қатлам қалинлиги кабел қобиғининг радиал қалинлигига тўғри келиши керак. Пайвандлаб уланадиган жойга ўраладиган полиэтилен тасма муфтани кабел билан уланадиган жойини тўлдириб бориши керак ва бу билан мустахкам равишда кўприкча ҳосил қилиши лозим. Тасма учини кавшарловчи лампа аланганси ёрдамида эритиш йўли билан маҳкамланади. Полиэтилен тасма устидан тортилиб бир-бири устига 50% қилиб учта қаватда шиша тасма ўралиб чиқилади. Шишали тасма учи пайвандлаб уланадиган участка ташқарисида махкамланади. Ўраб махкамланган шишали тасма юзаси кавшарловчи лампа алангаси ёрдамида ёки горелка ёрдамида қиздирилади. Қиздириш жараёнида шишиали тасма текис равишда бутун юза бўйлаб эриган полиэтилен оралиқ бўшлиғи тўлгунга қадар олиб борилади (7.11- расм). 7.11-расм. ТПП туридаги кабел қобиғини шишали тасма орқали очиқ аланга ёрдамида пайвандлаб улаш: 1-кабел; 2-шишали тасма; 3-муфта. Пайвандлаб уланган жой эриб қотиб қолиши ва совуб қолмаган ҳолда пайвандлаб уланган жой юзасидан аста-секинлик билан шишали тасма олиб ечилади ва пайвандлаб уланган жой обдон яхшилаб текширилади. Агар пайвандлаб уланган жойда ёриқлар, полиэтиленнинг оқиб кетган жойлари каби деффектлар кузатиладиган бўлса, у ҳолда пайвандлаб уланган жойга қайтадан полиэтилен тасма ва шишали тасма ўралиб қиздириш жараёни қайтадан бажарилади.

Поливинхлорид қобиқларни мисдан тайёрланган вкладишлар ёрдамида қайтадан тиклаш жараёни полиэтилен қобиқларни шу усулда пайвандлаб улаш усулидан фарқ қилмайди, фақатгина вкладишлар бошқа конструктив тузилишга эга ва пайвандлаб улаш жараёнининг охири бошқача. Керакли миқдорда қиздирув ва пайвандлаб улашнинг ниҳоясига етишда шуни эътиборга олиш керакки резинали жгутнинг итариш кучи ҳисобига мисли вкладишларнинг ўзи қиздирилган участкадан чиқиб кетади. Пайвандлаб улашни тўғри бажарилиш чоғида яъни қиздиришни текис равишда бажарилишида иккала вкладиш бир вақтнинг ўзида чиқиб кетади. Қиздириш жараёнида кавшарловчи лампа ёки горелка алангаси кабел қобиғига ва қоғозли бандажга тегиб кетмаслигига катта эътибор бериш керак бўлади.

Адабиётлар рўйхати: 1. Убайдуллаев Р.Р. Волоконно–оптические сети-М.: Эко– Трендз, 2000. 2. Волоконно – оп тические системы передачи: учебник для высших учебных заведений / М.М. Бутусов, С.М. Верник, С.Л. Галкин, В.Н. Гомзин, Б.М. Машковцев, К.Н. Щелкунов; Под ред. В.Н. Гомзина.–М.: Радио и связь, 1992. 3. Гальярди Р.М., Карп Ш. Оптическая связь: Перевод с английского С.М. Бабия под ред. А.Т. Шереметьева.–М.: Связь, 1978. 4. Оптические системы передачи: Учебник для вузов/Б.В. Скворцов, В.И. Иванов, В.В. Крухмалев и др.; Под ред. В.И. Иванова.-М.: Радио и связь, 1994. 5. Цифровые и аналоговые системы передачи: Учебник для вузов/ В.И. Иванов, В.Н. Гордиенко, Г.Н. Попов и др.; Под ред. В.И. Иванова.- 2-е изд. – М.: Горячая линия – Телеком, 2003. 6. Фриман Р. Волоконно–оптические системы связи: Перевод с английского под ред. Н.Н. Слепова.–М.: Техносфера, 2003.

O'xshashlar

МОГ туридаги муфта монтажи

Толали оптик алоқа линиянинг қурилиш ишлари

Кабелларни ётқизиш

Линия кабел алоқа иншоатларининг қурилиш монтаж ишлари

Оптик кабелларни осиш йўли билан ётқизиш