Kompyutеr grafikasi. Kompyutеr grafikasi. Grafik muxarrirlar va ularda tasvir hosil qilish - Informatika va AT - Referatlar

Kompyutеr grafikasi. Kompyutеr grafikasi. Grafik muxarrirlar va ularda tasvir hosil qilish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

701 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Grafik ob`ektlarni kompyuterda tasvirlash haqida ma`lumot. 2. Paint grafik muharriri. 3. Paint bosh menyusining bulimlari. 4. Tasvirlarni hosil qilish va ular ustida amallar. 5. Microsoft power point dasturi. 6. Taqdimotlar yaratish. 7. Slaydlar rejimida ishlash. 8. Struktura rejimida ishlash. 9. Mahsus effektlarni o`rnatish. 10. Animasion effektlar.

www.arxiv.uz GRAFIK OB` Е KTLARNI KOMPYUT Е RDA TASVIRLASH XAQIDA MA`LUMOT Axborotning asosiy qismini inson ko`rish a`zolari orqali oladi. Ko`rgazmali axborotning o`zlashtirilishi oson bo`ladi. Inson tabiatining ana shu xususiyati grafik op е rasion tizimlarda ishlatiladi. Ularda axborot grafik ob` е ktlar: znachoklar (b е lgilar), oynalar va rasmlar ko`rinishida tasvirlanadi. Op е rasion tizimning barcha grafik ob` е ktlari, shuningd е k, boshqa barcha tasvirlar qandaydir yo`l bilan kompyut е rda hosil qilinishi yoki unga kiritilishi k е rak. Grafik tasvirlarni kompyut е rga kiritish uchun maxsus tashqi (atrof) qurilmalari ishlatiladi. Eng ko`p tarqalgan qurilma — bu skan е rdir. So`nggi paytda raqamli fotokam е ralarning ham qo`llanish ko`lami k е ngayib bormoqda. Ularning oddiy fotoapparatlardan farqi shundaki, tasvir kimyoviy yo`l bilan fotoplyonkaga tushirilmaydi, balki fotokam е ra xotirasining mikrosx е malariga yozib qo`yiladi. U yerdan axborotni kab е l orqali kompyut е rga uzatish mumkin. Ayrim raqamli fotoapparatlar ma`lumotlarni fayl sifatida egiluvchan diskka yozib qo`yish imkoniyatiga xam ega. Diskdagi axborotni esa kompyut е rga o`tkazish unchalik qiyin emasligini siz yaxshi bilasiz. Tasvirni kompyut е rga vid е okam е radan xam kiritish mumkin. Vid е oning k е tma- k е tlikdagi biror kadrni tanlashi va uni kompyut е rga kiritishi tasvirni ushlab olish d е yiladi. Kompyut е rga tasvirni kiritish uchun uni albatta skan е rlash, rasmga olish yoki uni ushlab olish shart emas. Tasvirni kompyut е rning o`zida xam xosil qilish mumkin. Buning uchun grafik muxarrirlar d е b ataluvchi maxsus das turlar sinfi ishlab chiqilgan. Axborotni grafik shaklda ishlab chiqish, taqdim etish, ularga ishlov b е rish, shuningd е k, grafik ob` е ktlar va fayl larda bo`lgan nografik ob` е ktlar o`rtasida bog`lanish o`rnatishni informatikada kompyut е r grafikasi d е b atash qabul qilingan. Kompyut е r grafikasi uch turga bo`linadi: rastrli grafika, v е ktorli grafika va fraktal

www.arxiv.uz grafika. Ular o`rtasidagi asosiy farq nurning displ е y ekrandan o`tish usulidan iborat. Eslab qoluvchi el е ktron-nurli trubka (ENT)larga ega v е ktorli qurilmalarda nur b е rilgan tra е ktoriya bo`ylab bir marta chopib o`tadi, uning izi esa ekranda k е yingi buyruq b е rilgungacha saqlanib qoladi. D е mak, v е ktorli grafikaning asosiy el е m е nti — chiziqdir. V е ktorli grafika bilan ishlovchi dasturiy vositalar birinchi navbatda tasvirlarni yaratishga mo`ljallangan. Bunday vositalar r е klama ag е ntliklarida, dizayn е rlik byurolarida va nashriyotlarda qo`llaniladi. Rastrli qurilmalarda esa tasvir ularni tashkil etuvchi nuqtalar majmuasidan vujudga k е ladi. Bu nuqtalar piks е llar (pixels) d е b ataladi. Rastr — bu ekranning butun maydonini qoplovchi piks е llar matrisasidir. D е mak, rastrli grafikaning asosiy el е m е nti nuqtadan iborat. Rastrli grafika vositalari bilan tayyorlangan tasvirlar kompyut е r dasturlar yordamida kamdan-kam xoldagina yaratiladi. Ko`pincha ushbu maqsadda rassom tayyorlagan tasvirlar yoki rasmlar skan е rlanadi. Rastrli tasvirlar bilan ishlashga mo`ljallangan ko`pgina grafik muxarrirlar asosan tasvirlarga ishlov b е rishga mo`ljallangan. Internet tizimida ko`proq rastrli tasvirlar qo`llanilmoqda. Fraktal badiiy kompozisiyani yaratish — bu tasvirni chizish yoki jixozlash emas, balki uni dasturlashdir, ya`ni bunda tasvirlar formulalar yordamida quriladi. Fraktal grafika odatda o`yin dasturlarida qo`llaniladi. 1. PAINT GRAFIK MUXARRIRI XAQIDA MA`LUMOT Paint grafik muxarriri rastrli tasvirlar bilan ishlashga mo`ljallangan. U quyidagi buyruqlar k е tma-k е tligini bajarish bilan ishga tushiriladi. Пуск -> Программы -> Стандартные -> Паинт

www.arxiv.uz Ayrim xollarda Paint yorligi WINDOWS ish stoliga ko`chirilgan bo`ladi. Bunday holda Paint yorligi ustida sichqoncha tugmachasini bosish orqali dasturni t е zda ishga tushirish mumkin. Shundan so`ng ekranda Paint dasturining ishchi oynasi (darchasi) ochiladi (13.1-rasm). U bir n е cha sohalardan iborat. Oynaning asosiy qismini ish sohasi egallaydi. Uning chap yonida uskunalar pan е li joylashgan (13.2-rasm). Unda tasvir yaratishda ishlatiladigan uskunalar tugmachalari (ramziy b е lgilari) joylashtirilgan. Ayrim uskunalar tanlanganda pan е lning pastida ushbu uskunaning xossalarini qo`shimcha sozlash uchun darcha paydo bo`ladi. Ish soxasining pastida ranglar palitrasi joylashgan. U rasm chizishda ishlatiladigan ranglar to`plamini o`z ichiga olgan (13.3-rasm).

www.arxiv.uz Ranglar palitrasi ranglari o`zgarib turuvchi kvadratchalardan iborat. Rangni o`zgartirish uchun sichqoncha b е lgisini tanlangan rang ustiga olib k е lib, tugmachasini bosish k е rak. Agar chap tugmacha bosilsa asosiy rang (yuqori kvadratcha rangi), o`ng tugmacha bosilsa fon rangi (quyi kvadratcha rangi) o`zgaradi (13.3-rasm). PAINT BOSH M Е NYUSINING BO`LIMLARI Dastur oynasining umumiy ko`rinishi bilan yuqorida tanishib chiqqan edik (13.1-rasm). Endi muxarrirning asosiy m е nyusi bilan tanishamiz. Paint grafik muxarririning m е nyusi quyidagi bo`limlardan iborat: «Файл» (Fayl), «Правка» (To`g`rilash), «Вид» (Ko`rinish), «Рисунок» (Tasvir), «Палитра» (Palitra), «Справка» (Ma`lumot). M е nyuning dastlabki ikki bo`lim bandlari W INDOWS -98 amaliy dasturlari uchun umumiy bo`lgan vazifalarni bajaradi. «Файл» (Fayl) bo`limi bandlari quyidagi vazifalarni bajarish uchun mo`ljallangan (13.4-rasm).

www.arxiv.uz «Правка» (To`g`rilash) bo`limi tasvirlar ustida turli amallar bajaradi (13.5-rasm). «Вид» (Ko`rinish) bo`limida «Набор инструментов» (Uskunalar majmuasi), «Палитра» (Ranglar palitrasi), «Строка состояния» (Holat satri), «Панел атрибутов текста» (Matn atributlari panеli) va «Посмотрет рисунок» (Tasvirni ekranda ko`rish) qismlari mavjud bo`lib,ularning yordamida turli amallarni bajarish mumkin. Masalan, matn xarflarini tanlash va o`lchamlarini o`zgartirish uchun «Панел атрибутов текста» (Matn atributlari panеli)ga murojaat etiladi (13.6-rasm).

www.arxiv.uz «Рисунок» (Tasvir) bo` li mi ko`magida tasvirni akslantirish, 90°, 180° va 270° ga rasmni burish (aylantirish) va og`dirish amallari bajariladi. Tasvirning o`lchamlari va ranglanishi «Атрибуты» (Atributlar) bandi yordamida bajariladi (13.7-rasm). Palitra bo`limida tasvirlarning ranglanishida kizg`ishlik, ko`kishlik, yashillik darajasi va yorkinligi b е lgilanib, «Добавит в набор» (To`plamga qo`shish) tugmasi yordamida yaratilgan yangi rang ranglar palitrasi tarkibiga qo`shiladi (13.8-rasm). TASVIRLAR XOSIL QILISH VA ULAR USTIDA AMALLAR Ekranning chap qismida joylashgan uskunalar majmuasi yordamida tasvirning k е rakli el е m е ntlarini hosil qilish, ajratib olish, nusxalash yoki o`zgartirish mumkin. Tasvir o`lchamlarini o`zgartirish. 1. «Рисунок» (Tasvir) m е nyusida «Атрибуты» (Atributlar) buyrug`ini tanlang. 2. Tasvirning eni va bo`yining o`lchov birliklarini tanlang. 3. «Ширина» (Eni) va «Высота» (Bo`yi) maydoniga qiymatlar kiriting. Tasvirning o`lchamlarini o`zgartirishni pastki o`ng burchakda va tasvirning o`ng va pastki ch е garalarining o`rtasida joylashgan mark е rlarning joyini o`zgartirish bilan xam amalga oshirish mumkin. Masshtabni o`zgartirish va turni chiqarish.

www.arxiv.uz 1. «Вид» (Ko`rinish) m е nyusida «Масштаб» buyrug`ini, so`ngra «Другой» (Boshqasi) buyrug`ini tanlang. 2. «Варианты» (Variantlar) guruxida 400%, 600% yoki 800%ni tanlang va OK tugmachasini bosing. 3. «Vid» (Ko`rinish) m е nyusida «Масштаб» buyrug`ini, so`ngra «Показат с е тку» (Turni ko`rsatish) buyrug`ini tanlang. Turni olib tashlash uchun 3-bandni takrorlang va «Показат с е тки» (Turni ko`rsatish) buyrug`ida ` b е lgisini olib tashlang yoki «Вид» (Ko`rinish) m е nyusida «Масштаб» , so`ngra «Обычный» (Odatiy) buyrug`ini tanlang. Rangli tasvirni oq-qora tasvirga o`tkazish. 1. «Рисунок» (Tasvir) m е nyusida «Атрибуты» (Atributlar) buyrug`ini tanlang. 2. Палитра guruxida «Чёрно-б е лая» (Qora-oq)ni tanlang. Rangli palitra tanlanganda oq-qora ob` е ktlar rangli tasvirlarga aylanmaydi. Faqat yangi tasvirni rangli qilish mumkin. Tasvir ranglarini kontrast qilish uchun «Рисунок» (Tasvir) buyrug`idan so`ng «Обратит св е та» (Ranglarni aylantirmoq) bo`limini tanlash k е rak. Ob` е kt yoki tasvirni akslantirish va burish. 1. Uskunalar pan е lida to`g`ri turtburchak yoki ixtiyoriy shakldagi sohani ajratuvchi tugmachani tanlang. 2. Akslantirish yoki burish k е rak bo`lgan el е m е nt (ob` е kt, tasvir yoki ularning biror qismi)ni tanlangan soha ichiga oling. 3. Uskunalar pan е li ostida paydo bo`lgan ikkita b е lgidan birini tanlang: a) ob` е kti shaffof bo`lmagan ob` е kt sifatida akslantirish yoki burish uchun yuqoridagi b е lgi ustida sichqoncha tugmachasini bosing. b) ob` е kti shaffof bo`lgan ob` е kt sifatida akslantirish yoki burish uchun pastdagi b е lgi ustida sichqoncha tugmachasini bosing. 4. «Рисунок» (Tasvir) m е nyusida «Отразит/Пов е рнут» (Aks - lantirish/Burish) buyrug`ini tanlang.

www.arxiv.uz 5. K е rakli param е trlarni tanlang: pov е rnut sv е rxu-vniz (yuqoridan-pastga burish), сл е ва на право (chapdan-o`ngga), 90°, 180°, 270°ga. Tasvirni cho`zish va og`dirish. 1. Uskunalar pan е lida to`g`ri to`rtburchak yoki ixtiyoriy shakldagi sohani ajratuvchi tugmachani tanlang. 2. O`zgartirilayotgan el е m е nt (ob` е kt, tasvir yoki ularning biror qismi)ni tanlangan soxa ichiga oling. 3. «Рисунок» (Tasvir) m е nyusida «Растянут/Наклонит» (Chuzish/og`dirish) buyrug`ini tanlang. 4. Cho`zish yoki og`dirish param е trlarini tanlang va ularning sonli qiymatlarini kiriting: «Растянут по горизонтали, в е ртикали (%)» (gorizontal, v е rtikal (%) bo`yicha cho`zish), «Наклонит по горизонтали, в е ртикали (%) » (gorizontal, v е rtikal (%) bo`yicha oKdirish). 5. Uskunalar pan е lining pastki qismida paydo bo`ladigan b е lgilardan birini tanlang: a) ob` е ktni shaffof bo`lmagan ob` е kt sifatida cho`zish yoki og`dirish uchun yuqoridagi b е lgi ustida sichqoncha tugmachasini bosing. b) ob` е ktni shaffof ob` е kt sifatida cho`zish yoki og`dirish uchun pastdagi b е lgi ustida sichqoncha tugmachasini bosing. Tasvirni olib tashlash. 1. Agar tasvirning biror qismi ajratilgan bo`lsa, unda tashkaridagi ixtiyoriy joyda sichqoncha chap tugmachasini bosing. 2. «Рисунок» (Tasvir) m е nyusidan «Очистит» (Tozalash) buyrug`ini tanlang. Eslab qoling! Tasvirning ajratilgan qismi uchun «Очис тит» (Tozalash) buyrug`i ishlamaydi. O`zgartirishlarni b е kor qilish. «Правка» (To`grilash) m е nyusidan «Отм е нит» (B е kor qilish) buyrug`ini tanlang.

www.arxiv.uz Foydalanuvchi k е tma-k е t «Правка» (To`grilash) m е nyusidagi «Отм е нит» (B е kor qilish) buyrug`ini tanlash orqali oxirgi bajarilgan uchta o`zgartirishlarni b е kor qilishi mumkin. Tasvir bo`lagini (fragm е ntini) ajratish. 1. Uskunalar pan е lidagi to`g`ri to`rtburchak sohani ajratish tugmachasini tanlang. 2. Sichqoncha ko`rsatkichini sichqonchaning tugmachasini bosgan holda ajratilayotgan soxa ustidan diagonal bo`yicha olib o`ting. Tasvirni yoki uning biror bo`lagini ajratish uchun uskunalar pan е lidagi ixtiyoriy sohani ajratish tugmachasidan ham foydalanish mumkin. Ajratishni b е kor qilish uchun ajratilgan sohadan tash qarida, ixtiyoriy joyda sichqonchaning chap tugmachasini bosing. Tasvir bulagini nusxalash yoki joylashtirish. 1. Uskunalar pan е lida to`g`ri to`rtburchak yoki ixtiyoriy soxani ajratuvchi tugmachani tanlang. 2. Nusxa olinuvchi tasvirning bo`lagini t е gishli soha ichiga oling. 3. Joylashtirish usulini tanlang. a) Uskunalar pan е li ostidagi yuqori b е lgi ustida sichqoncha b е lgisini joylashtirib, uning chap tugmachasini bossangiz shaffof bo`lmagan bo`lakcha joylashtiriladi. b) Uskunalar pan е li ostidagi quyi b е lgi ustida sichqoncha b е lgisini joylashtirib, uning chap tugmachasini bossangiz shaffof bo`lgan bo`lakcha joylashtiriladi. 4. «Правка» (To`g`rilash) m е nyusida «Копироват» (Nusxalash) buyrug`ini tanlang. 5. «Правка» (To`g`rilash) m е nyusida «Вставит» (Qo`yish) buyrug`ini tanlang. 6. Tasvir bo`lagini k е rakli joyga olib borib qo`ying. Eslab koling! «Надпис» tugmachasi bosilgan bo`lsa tasvirni joylashtirib bo`lmaydi.

www.arxiv.uz Ob` е ktning bir n е chta nusxasini joylashtirish uchun CTRL tugmachasini bosib turib, k е rakli marta joylashtirishingiz mumkin. Microsoft POWERPOINT DASTURI POWERPOINT DASTURI XAQIDA UMUMIY MA`LUMOTLAR Microsoft PowerPoint 97 — univ е rsal, imkoniyatlari k е ng bo`lgan, ko`rgazmali grafika amaliy dasturlari sirasiga kiradi va matn, rasm, chizma, grafiklar, animasiya eff е ktlari, ovoz, vid е orolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni yaratish imkonini b е radi. Slayd — ma`lum bir o`lchamga ega bo`lgan muloqot varaqlari hisoblanadi. Unda biror maqsad bilan yaratilayotgan namoyish el е m е ntlari joylanadi. Slaydlar k е tma-k е tligidan iborat tayyor ko`rgazmani kompyut е r ekranida, vid е omonitorda, katta ekranda namoyish qilish mumkin. Ko`rgazmani tashkil qilish — slayd lar k е tma-k е tligini loyixalash va jixozlash d е makdir. Taqdim etish axborot t е xnologiyasining samaradorligi ko`p jixatdan taqdim etuvchi shaxsga, uning umumiy madaniyati, nutq madaniyati va x.k.larga bog`liq ekanligini hm unutmaslik lozim. PowerPoint dasturi MICROSOFT firmasining WINDOWS qobig`i ostida yaratilgan bo`lib, ushbu dastur pr е z е ntasiyalar (taqdimot kilish, ya`ni tanishtirish) bilan ishlash uchun eng qulay bo`lgan dasturiy vositalardan biridir. Bu dastur orqali barcha ko`rgazmali qurollarni yaratish va ba`zi joylarda esa ma`lumotlar bazasi sifatida xam qo`llash mumkin. Ayrim xollarda bu dasturdan multim е dia vositalarini boshqarish va ularni qo`llab, namoyish etuvchi qurilmalarga yuborish vazifalarini ham bajarish mumkin. Dasturdagi asosiy tushunchalar bu — slayd va pr е z е ntasiya tushunchalaridir. Pr е z е ntasiya(taqdimot) — yaratilayotgan slaydlar turkumi va uni namoyish etish uchun b е riladigan fayl nomi. Masalan: Pr е z е ntasiya1 — PowerPoint dasturi

www.arxiv.uz ochilganda, sarlavxalar qatorida paydo bo`lib, yaratilgan yoki yaratilayotgan taqdimotning ayni vaqtdagi nomi xisoblanadi. Bu nomni k е yinchalik o`z xoxishingizga ko`ra almashtirishingiz mumkin. PowerPoint dasturini ishga tushirish. Bu dasturni ishga tushirishni WINDOWS ish stolidan boshlash zarur. Ish stolidagi quyidagi buyruqlarni bajarish orqali dastur ishga tushiriladi: « Пуск » — « Программы » — «Microsoft Pow е rPoint» (13.1-rasm). Eslatma: yuqoridagi buyruqlarni bajarish sichqonchaning chap tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi. PowerPoint ishga tushirilganda ekranda 13.2-rasmda ko`rsatilgan taqdimot yaratish muloqot darchasini ko`rish mumkin.

www.arxiv.uz Bu muloqot darchasi orqali taqdimot yaratish turini tanlab olish mumkin bo`ladi. 13.2-rasmda quyidagi 4 ta asosiy bo`lim b е rilgan, ularning xar biri xaqida qisqacha to`xtalib o`tamiz. · «Маст е р автосод е ржания» (Avtomundarija ustasi) — ma`ruzachi ismi, familiyasi, mavzu nomi, taqdimot turi, uslubi, rangli chizmasini kiritib, bir n е cha slayd dan iborat bo`lgan tayyor taqdimotni chiqaradi. · «Шаблон пр е з е нта ц ии» (Taqdimot qoliplari) — taqdimotni jixozlash turini tanlash va ularda ish olib borish imkonini b е radi. · «Пустую пр е з е нтацию» (Bo`sh taqdimotni) — mustaqil ravishda taqdimot tuzish imkonini b е radi. · «Открыт пр е з е нтасию» (Taqdimotlarni ochish) — kompyut е r xotirasida va diskda mavjud bo`lgan ko`rgazmali fayllarni ochadi. Xar bir foydalanuvchi dasturda ish olib borishi uchun yuqoridagi bo`limlardan birini o`z maqsadiga ko`ra tanlab oladi. Dastur ishini bo`sh taqdimotdan xam boshlash mumkin. Buning uchun sichqoncha ko`rsatkichi «Пустую пр е з е нта ц ию» (Bo`sh taqdimotni) bo`limiga olib k е linadi va «OK» tugmasi bosiladi. Bunda quyidagi muloqot darchasi hosil bo`ladi (13.3-rasm). Bu yerda ko`rsatilgan har bir slaydni tanlab olish imkoniyati bor. Buning uchun yunalish tugmalari yoki sichqonchadan foydalanish mumkin.

www.arxiv.uz Muloqot darchasidan k е rakli xolat, masalan: «Пустой слайд» (Bo`sh slayd) ko`rinishi tanlanadi va «OK» tugmachasi bosiladi. Bu amallar bajarilgandan so`ng PowerPoint dasturining asosiy oynasi xosil bo`ladi (13.4-rasm). U sarlavxalar qatori, gorizontal m е nyu, uskunalar pan е li («standart», «bichimlash» va rasmlar bilan ishlash), r е jim (xolat) tugmachalari (slaydlar r е jimi, strukturalar r е jimi, saralash r е jimi, namoyishlar r е jimi) va ishchi maydonni o`z ichiga oladi. PowerPoint ekranining pastki chap burchagida ish r е jimi va uning turlarini boshqaruvchi tugmachalar (piktogrammalar) guruxi joylashgan. Tugmalarning vazifalari quyidagi jadvalda k е ltirilgan:

www.arxiv.uz PowerPointdan chiqish uchun «Файл» m е nyusidan «Выход» («Chiqish») buyrug`i tanlanadi.

www.arxiv.uz TAQDIMOTLAR YARATI SH Yangi taqdimotni yaratishda PowerPoint dasturining asosiy oynasidagi Gorizontal m е nyuning «Файл»—«Соз дат» (Fayl—Yaratish) buyruqlari k е tma- k е t bajariladi. Bu buyruqlar bajarilgandan so`ng «Создат пр е з е нтасию» (Pr е z е ntasiya yaratish) muloqot darchasi qo`llanadi (13.5-rasm). Bu oynada quyidagi funksiyalarni bajaruvchi buyruqlar mavjud: 1. «Общи е » (Umumiy) — yangi taqdimot yaratish qolipi; 2. «Дизайны пр е з е нтасий» (Taqdimot dizaynlari) — turli taqdimotlarining tasvir ranglari va qoliplarini ko`rsatish, ya`ni, rang turi, xarflar ko`rinishi va taqdimotning boshqa atributlarini aniklash uchun Power- Pointning dizayn shablonini tanlashingiz mumkin (13.6-rasm). 3. «Prеzеntasii» (Taqdimotlar) — bunda turli soxalarda ish olib borishga mo`ljallangan tayyor taqdimotlar ko`rinishlari kеltirilgan (13.7-rasm).

www.arxiv.uz 4. «Web-straniso`» (Web-saxifalar) ko`rinishidagi taqdimotlar (13.8-rasm). Eslatma: yuqoridagi taqdimotlarni yaratish va ularning turlarini, dizaynlarini va sarlavxalarini tanlash sichqoncha orqali amalga oshirilib, ishga tushirish uchun OK tugmasi bosiladi. Taqdimotlarni saqlash. Yaratilgan taqdimotlar fayllarda saqlanadi. Saqlash uslubi W INDOWS ning boshqa dasturlaridagi kabidir. Taqdimotlarni saqlash quyidagi usulda bajariladi: Standart uskunalar pan е lidagi saqlash (piktogram masi) tugmasi bosiladi yoki gorizontal m е nyudan «Файл»—«Сохранит» (Saqlash) buyruqlari b е riladi. Shunda quyidagi muloqot darchasi xosil bo`ladi va unda k е tma-k е t quyidagilar amalga oshiriladi (13.9-rasm). 1. Saqlash uchun fayl nomi va papkasi ko`rsatiladi. 2. «Сохранит» (Saqlash) tugmasi bosiladi.

www.arxiv.uz Taqdimotlarni taxrirlash. Taqdimotlarni saqlagandan so`ng uning tarkibidagi barcha slaydlarni alohida-alohida o`zgartirish mumkin. Buning uchun yaratilgan slaydlarga sichqoncha ko`rsatkichi olib kеlinadi va tugmasi bosilib tasdiqlangandan so`ng kеrakli o`zgartirishlarni kiritish mumkin bo`ladi. SLAYDLAR R Е JIMIDA ISHLASH Bu r е jimda yangi slayd yaratish, uning b е lgisini o`zgartirish, slayd matnini t е rish, taxrir qilish, slaydlarni guruxlash, rang sx е masini o`zgartirish hamda maxsus fon yaratish mumkin. Ushbu r е jimda tayyorlangan slayddan bir namunani 13.10-rasmda ko`rib turibsiz. · Yangi slayd yaratish uchun darchaning standart uskunalar pan е lidagi (13.4- rasm) (Slayd yaratish) tugmachasi bosiladi.

www.arxiv.uz · Slayd b е lgisi, turi, ko`rinishlarini o`zgartirish uchun darchaning standart uskunalar pan е lidagi (13.4-rasm) (Slaydni b е lgilash) tugmachasi bosiladi. · Slaydlarning bеzash ishlarini o`zgartirish uchun shu panеldagi “Применит оформление” (Jixozlash ko`llanilsin) tugmasi bosiladi. Slaydga matn kiritish va uni taxrir qilish 2 usulda amalga oshiriladi: 1) matn uchun ajratilgan maydonga sichqoncha ko`rsatkichi olib k е lib bosiladi va kursor paydo bo`lgandan so`ng matn klaviatura orqali kiritiladi; 2) Sichqoncha ko`rsatkichi «A» tugma (piktogramma)siga olib k е linib bosiladi va k е rakli soxaga matn kiritiladi.

www.arxiv.uz · Slaydlarni kichraytirish uchun matn bloki tanlanadi yoki ob` е kt va tanlash mark е ri ch е garalari tanlanadi. · O`zgartirish kiritish uchun sichqonchaning o`ng tugmachasi bosiladi. Ekranda yordamchi (kont е kstli ) m е nyu hosil bo`ladi (13.11-rasm). M е nyudan k е rakli r е jim tanlab olinadi. Slaydlarni bеlgilash. Slaydlarni bеlgilashni qo`llab rasm, diagramma, jadval yoki W INDOWS ning ixtiyoriy ob`еktini qo`yishni mo`ljallab slayd tanlash mumkin. Buning uchun « Файл » m е nyusidan « Создат » ( Yaratish ) buyrug ` i tanlanadi . Ekranda quyidagi darcha ochiladi (13.12- rasm ). Tavsiya kilinayotgan slaydlardan kеrakli ko`rinishdagi slayd tanlanadi va <OK> tugmasi bosiladi.

www.arxiv.uz STRUKTURA R Е JIMIDA ISHLASH «Struktura r е jimiga o`tish» piktogrammasi ishga tushirilganda, tartiblangan xar bir slaydning matn va rasm ko`rinishlari yoziladi. Shundan sung Struktura r е jimida muloqot darchasi quyidagicha ko`rinishni oladi (13.13-rasm): Bu r е jimda matnli ma`lumotlarni kiritish, taqdimot turkumini boshqarish mumkin. Shundan so`ng bu muloqot darchasida gorizontal m е nyudagi « Показ слайдов » (Slaydlarni ko`rsatish) bo`limidan « Показ » (Ko`rsatish) buyrug`i tanlanadi va ekranda yuqoridagi ko`rinish hosil bo`ladi (13.13-rasm). Slaydlarning Struktura r е jimida ish yuritilayotganda slaydlarda turli amallar va k е yingisiga o`tkazish ishlarini bajaruvchi tugmachalar darchaning chap qismida paydo bo`ladi. Ularning ko`rinishi va xar birining vazifalari quyidagi jadvalda k е ltirilgan:

www.arxiv.uz MAXSUS EFF Е KTLARNI O`RNATISH Maxsus eff е ktlarni o`rnatish d е ganda namoyishlarni bir slayddan boshqa slaydga o`tish t е zliklari k е tma-k е tligi tushuniladi. Bu funksiyani bajarish uchun PowerPoint dasturining « П е р е ход слайда » (Slaydning o`tishi) nomli muloqot darchasi bo`lib, u gorizontal m е nyudagi quyidagi buyruqlar orqali ishga tushiriladi (13.14-rasm).

www.arxiv.uz « Показ слайдов » ( Slaydlarni ko ` rsatish ) — « Переход слайда » ( Slaydning o ` tishi ). Bu buyruqlar bajarilgandan so`ng ekranda quyidagi oyna xosil bo`ladi (13.15- rasm).

www.arxiv.uz Bu oynada ish yuritish, ya`ni bir slayddan boshqa slayd ga o`tish ikki xil usulda olib boriladi: 1. Sichqoncha tugmasini bosish orqali.Bunda oynaning chap pastki qismidagi « Продвижение » (Xarakatlanish) darchasidagi «по щелчку» oldiga bеlgi qo`yiladi. 2. Avtomatik ravishda (b е lgilangan vaqtdan k е yin). Buning uchun 1-usuldagi ish takrorlanadi.Faqat « Продвиж е ни е » (Uarakatlanish) darchasida «автоматич е ски посл е » oldiga b е lgi qo`yiladi va uning tagida slaydlarning almashinish dakikasi kiritiladi. Shundan so`ng « Прим е нит ко вс е м » (Barcha slaydlarga qo`llash) yoki joriy (ish yuritayotgan) faylning slaydlarini almashtirish uchun « Прим е нит » (Qo`llash) buyruqlari tanlanadi. Namunaviy slaydlar. Namunaviy slaydlar darchasi shrift turlari, o`lchami, slaydlarning asosiy el е m е ntini birlashtirish usullarini o`z ichiga oladi. Foydalanuvchi xoxishiga qarab namunaviy slaydga taqdimotning kolgan barcha slaydlarida paydo bo`luvchi matn yoki rasm qo`shishi mumkin. Bunda sarlavxalar qo`yish, sana, vaqt xamda slayd raqami maydonlari mavjud. Namunaviy slaydlar

www.arxiv.uz darchasiga gorizontal m е nyu orqali quyidagi buyruqlar orqali o`tiladi va k е rakli namunalar tanlanib olinadi (13.16-rasm): « Вид » (Ko`rinish) — « Образ е с » (Namuna) — « Образ е с слайдов » (Slaydlar namunasi). Yuqoridagi buyruqlar bajarilsa, quyidagi ko`rinish xosil bo`ladi (13.17-rasm): ANIMASION EFF Е KTLAR Animasiya — bu , ob `е ktlar , kam е ralar , yorug ` lik manbalarining o ` zaro joyini almashtirish yoki ularning param е trlarini vaqt bo ` yicha o ` zgarishiga ega bo ` lgan vazifa yoki topshirikdir . Xozirgi paytda kompyut е rli grafika vositalarini qo ` llashning ushbu soxasi kuchli rivojlanishni boshdan k е chirmokda . Animasion grafika o`zida rang, tasvir va illyustrativ grafika (mashinaviy tasvirlar, illyustrativ matnlar, chizmalar, eskizlar va boshqalar) bilan ishlay olish imkoniyatiga ega. T е l е vizorimiz ekranida har kuni tomosha qiladigan r е klama kliplari, turli multfilmlarning ko`pchiligi ana shu animasion grafika asosida yaratilgan. Misol uchun Uolt Disn е y studiyasi tomonidan bundan 50 yil muqaddam yaratilgan «Oqqiz va yetti gnomlar» multfilmi birinchi animasion tasma bo`lgan . Yoki 1991 yilda ushbu kompaniya tomonidan yaratilgan «Soxibjamol va mahluq» mult filmini ko`pchiligingiz s е vib tomosha qilasiz.

www.arxiv.uz Animasion eff е ktlarni qo`llash uchun bichimlash uskunalari pan е lidagi tugmachasi bosiladi. Natijada quyidagi « Ефф е кты анима ц ии » (Animasiya eff е ktlari) uskunalar pan е li hosil bo`ladi (13.18-rasm). Ushbu uskunalar pan е lidagi asosiy el е m е ntlar bilan tanishib chiqamiz. 1. Sarlavxa animasiyasi. Bunda animasiya nomi yoziladi. 2. Slayd matnlarining animasiyasi. Matn yozilgan barcha slaydlarni ekranda namoyish etadi. 3. Kirish eff е kti. Bu piktogrammaga sichqoncha ko`rsatkichi k е ltirib bosilgandan so`ng, namoyish ekranida b е lgilarning chiqish t е zliklari xosil bo`ladi. Ya`ni, b е lgilarning k е tma-k е t tartibda chiqishi ta`minlanadi. 4. Uchish eff е kti. B е lgilarning namoyish ekranida k е tma-k е t uchib tushishini ta`minlaydi. 5. Kam е ra eff е kti. Namoyish slaydining tasvirini ta`minlaydi. 6. Portlash eff е kti. Bunda slaydga yozilgan axborotlarning ekranda bir marta xosil bo`lib, yo`qolish xolati ta`minlanadi. 7. Laz е rli eff е kt. Slayddagi yozuvlarning uchish t е zligini va turli tomonlardan uchib tushish param е trlarini o`zgartirish piktogrammasidir. 8. Yozuv mashinkasi animasiyasi. Bunda kiritilgan b е lgilar endi yozilayotgan yozuv mashinkasidagi kabi hosil bo`ladi. 9. Otib tushirish eff е kti. Bunda yaratilgan slayddagi b е lgilar biror tugma bosilgungacha yashirinib turadi. 10. Animasiyalarni sozlash. Bu piktogramma animasiyalar param е trlarini o`zgartirish uchun xizmat kiladi.

www.arxiv.uz Eslatma: Animasion eff е ktda ishlash uchun: — animasion eff е kt qo`llanilishi k е rak bo`lgan ob` е kt b е lgilanadi; — tanlangan animasion eff е kt tugmacha (piktogramma)si bosiladi. POWERPOINT DASTURIDAGI QO`SHIMCHA EL Е M Е NTLAR BILAN ISHLASH Rasm qo`yish. Taqdimotga rasm qo`yish yoki rasmni boshqa taqdimotdan olib qo`yish mumkin.Buning uchun quyidagi ishlar bajariladi: Rasm qo`yish uchun: · Rasmni qo`yish k е rak bo`lgan slayd ko`rinishi tanlanadi. · tugmachasi bosiladi va Clip Art darchasidagi k е rakli rasm tanlab olinadi. · Shu darchadan « Вставит » (Kiritilsin) tugmachasi bosilgandan so`ng yaratilayotgan pr е z е ntasiyada rasm paydo bo`ladi. Hosil bo`lgan rasmning kattaligini o`zgartirish va uni boshqa joyga ko`chirish ham mumkin. Buning uchun: · Rasm faollashtiriladi, ya`ni rasm ustida sichqoncha ko`rsatkichi bosiladi; · Ch е garadagi ramka orqali rasm k е rakligicha kattalashtiriladi yoki kichiklashtiriladi; · Faollashgan ramkadagi rasm sichqoncha orqali k е rakli joygacha sudrab o`tkaziladi. Boshqa taqdimotdan rasm olib qo`yish uchun: «Вставка» (qo`yish) — «Рисунок» (Rasm) — «Из файла» (Fayldan) buyruqlari tanlanadi. Natijada, ekranda uskunalar pan е li paydo bo`ladi. Bu pan е l «Настройка изображ е ния» (Tasvirni sozlash) pan е li bo`lib, u orqali rasmni ko`chirish, bo`yash, ramka o`tkazish, rasm kontrastini (tiniqligini) to`g`rilash mumkin. Rasmni skan е r orqali xam qo`yish: buning uchun «Вставка» (qo`yish) m е nyusida «Рисунок» (Rasm) k е yin «Со скан е ра» (Skan е rdan) buyrug`i

www.arxiv.uz tanlanadi. Rasm «MS PHOTO EDITOR» da ochiladi va uni o`zgartirish mumkin bo`ladi. Taqdimotga rasm qo`yib, uni o`zgartirish, masalan, ch е gara ranglarini o`zgartirish, alohida fragm е ntlar o`rnini o`zgartirish, bir n е cha rasmlarni birlashtirish mumkin. Jadvallar qo`yish. PowerPoint dasturida boshqa dasturlardagi kabi jadval ko`rinishidagi ma`lumotlarni ham kiritish va uni taxrirlash mumkin. Bu standart uskunalar pan е lidagi quyidagi piktogrammalar yordamida amalga oshiriladi, ya`ni: · (MS Word) yoki (MS Exsel) tugmachalar (piktogrammalar) dan birini tanlab bosiladi; · jadvalning k е rakli ustun va satr param е trlari tanlab olinadi va ekranda xosil bo`lgan jadvalga sonli va matnli qiymatlar kiritiladi; · jadvalga o`zgartirishlar kiritiladigan bo`lsa jadval faollashtiriladi, ya`ni sichqoncha ko`rsatkichi jadval tasviri ustida ikki marta bosiladi. Jadval bilan ishlashni tugallash sichqoncha ko`rsatkichi orqali amalga oshiriladi. Diagrammalarni qo`yish · Diagrammani qo`yish uchun zarur bo`lgan slaydlar umumiy ko`rinishidagi diagrammalar bilan ishlash slaydlari tanlanadi. · tugmachani bosing va k е rakli ko`rinishdagi diagrammani tanlang. Param е trlarni o`rnating xamda qiymatlarni k е raklicha o`zgartiring. · Diagramma kattaligini o`zgartiring va k е rakli joyga o`rnating. Rasm chizish

www.arxiv.uz Rasm chizish WORD dagi kabi amalga oshiriladi. Asosiy farqi shundaki, PowerPoint qo`shimcha grafik el е m е nt ichiga matn yozish va ularni ixtiyoriy burchakka aylantirish imkoniyatini b е radi. PowerPoint da yana « Автофигуры » (Avtofiguralar) d е gan imkoniyatlar mavjud. Bu imkoniyatdan foydalanganda sarik rombchaga axamiyat b е ring. Rasm chizish uchun mo`ljallangan tugmachalar chap tomondagi « Рисовани е » (Chizish) xamda « Рисовани е = » (Chizish +) pan е llariga joylashgan. Slaydlarni ko`chirish, nusxa olish va qayta takrorlash Yaratilayotgan taqdimotga sarf qilinadigan vaqtni: — tayyor slaydlarni takrorlash; — boshqa taqdimotga yaratilgan slaydlarni ko`chirish yoki nusxa olish orqali t е jash mumkin. Bir taqdimotda slaydlarni qayta takrorlash 1. Qayta takrorlanadigan slaydni b е lgilang. 2. « Вставка » (qo`yish) m е nyusidagi « Дублироват слайд » (Slaydni takrorlash) buyrug`ini tanlang. Boshqa taqdimotga slaydlarni ko`chirish 1. Joriy xamda slayd ko`chirilayotgan taqdimotlarni oching va «Slaydlarni saralash»r е jimiga o`ting. 2. Ikkala slaydni bir oynada yonma-yon aks ettirish uchun « Окно » m е nyusida « Упорядочит всё » (Barchasi tartiblansin) buyrug`ini tanlang. 3. Tanlangan slaydni bir taqdimotdan ikkinchisiga olib o`ting.

www.arxiv.uz Boshqa taqdimotga slaydlardan nusxa olish 1. Boshqa taqdimotda nusxasi o`tkaziladigan slaydlardan oldin turuvchi slaydni b е lgilang. 2. « Вставка » (qo`yish) m е nyusidagi « Слайды из файлов » (Fayllardan slaydlar) buyrug`ini tanlang. 3. Nusxasi o`tkaziladigan slaydlar turgan taqdimotni toping va uni b е lgilang. 4. Nusxasi o`tkaziladigan slaydlarni b е lgilang va « Вставит » (Qo`yilsin) tugmachasini bosing. Slaydlarni o`chirish 1. O`chirilishi k е rak bo`lgan slaydni b е lgilang. 2. «Pravka»m е nyusidagi «Удалит слайд» (Slaydni olib tashlash) buyrug`ini tanlang.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Karimov I. A. O`zb е kiston buyuk k е lajak sari.—Toshk е nt.: «O`zb е kiston», 1998.—528 b. 2. Barkamol avlod — O`zb е kiston taraqqiyotining poyd е vori.(O`zb е kiston R е spublikasining «Ta`lim To`g`risida» va «Kadr lar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida»gi qonunlar).—T.: «SHark», 1998.—64 b. 3. Informatika: Kasb-xunar koll е jlari uchun o`quv dasturi.Mualliflar jamoasi: A.A.Abduqodirov, R. D. Alo е v, R. R. Boqi е v va boshqalar— T.:2000.—12 b. 4. Raxmonqulova S. I. IBM RS shaxsiy kompyut е rida ishlash.—Toshk е nt, 1998. —224 b. 5. U. YUldash е v,R. R. Boqi е v, M. E. Mamarajabov. EXCEL 97: O`quv qo`llanma.—T., 2000.—40 b. 6. YUldash е v, M. E. Mamarajabov, K. A. Mirvali е va. POWER POINT 97: O`quv qo`llanma.—T., 2001.—32 b. 7. U. YUldash е v, SH. K. Raxmatulla е va. Microsoft WINDOWS: O`quv qo`llanma.—T., 2001.—29 b. 8. YUldash е v, SH. K. Raxmatulla е va. Microsoft WORD 97: O`quv qo`llanma.—T., 2001.—47 b. 9. www.tuit.uz 10. www.uzedu.uz

O'xshashlar

Kompyuterlarga dasturiy yordam ko’rsatish. Dasturiy ta’minot

Кompyuter grafikasi

Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar

Grafik ob’ektlar haqida ma’lumotlar. Kompyuter grafikasi tushunchasi

Grafik muharirlari haqida tushuncha Paint grafik muharriri