Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar - Informatika va AT - Referatlar

Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2249.5 KB

Ko'chirib olish

Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar. Reja: 1. Kompyuter grafikasining turlari. 2. Kompyuter grafikasida rang tushunchasi va rangli axborotlarni kodlashtirish. 3. Rang modellari va fayl formatlari. 4. CorelDraw grafik muharriri. 5. Konturlar va tajanch nuqtalar.

Kompyuter grafikasi tushinchasi keng qamrovli sohalarni o’zida mujassamlashtirib, bunda oddiy grafik chizishdan to real borliqdagi turli tasvirlarni hosil qilish, ularga eheb berish, dastur vositasi jordamida hatto tasvirgaoid jangi loyiHalarni jaratish ko’zda tutiladi. U mul'timedia muHitida ishlash imkonijatini beradi. Kompyuter grafikasi - bu avvalo keng tarqalib borajotgan dastur ta’minotidir, ja’ni komp'juter grafikasi mavjud va jangi jaratilajotgan dasturlarga tajanadi. U Hatto dasturlarning o’ziga zeb berishda qam juda keng qo’llaniladi. Uning rivojlanishi jarayonlarning real uch o’lchovli fazoda qanday kechishini aniq tasvirlash (Hatto qarakatdagi) imkonijatini jaratdi. SHuning uchun qozirda shunday amaliy dasturlar paketlari mavjudki, ular jordamida ko’rilajotgan masalaning asosiy parametrinigina bergan qolda uning echimi natijasini grafik shaklida olinishi mumkin. Bu qolda, biz natijalarni ko’plab jadvallar shaklida olishdan qutilamiz. Kompyuter grafikasi nafaqat ilmiy Hodimlar, balki rassomlar, turli soHa loyiHachilari, reklama bilan shuqullanadigan mutaHasislar, Internet saHifalarini jaratish, o’qitish jarayoni uchun va boshqa soHalarda muHim rol' o’ynamoqda. Uning ayniqsa poligrafija soHasidaqollanilishi keyingi paytlarda rang- barang,suratli adabijotlar, o’quv qo’llanmalari, badiy asarlarning paydo bo’lishi juksak bezash teHnalogijasidan foydalanishni taqazo qilmoqda.Diqqatni jalju qiluvchi videoroliklar, Internet saHifalarini jaratishni komp'juter grafikasisiz tasavur qilish qiyin bo’lib qoldi. Kompyuter grafikasining turlari. Kompyuterda tasvir jaratishusuliga ko’ra komp'juter grafikasi uch turga bo’linadi: rastirli, vektorli va frontal grafika. Ulur bir-biridan monitor ehkranida tasvirlanishi, qoqozda bosib chiqarilishibilan farqlanada. Bundan tashqari uch o’lchovli (3D) grafika mavjud bo’lib, u fazoda turli Hajimdagi ob’ekt modellarini qurish usullarini o’rganadi. Unda tasvir jaratishni vektorli va rastorli usullari birgalikda ishlatiladi.

Hozirgi kunda turli mutaHasisliklarning ayrim soHalari komp'juter grafikasining bo’limlari bilan nomlanadi: muHandislik grafikasi, ilmiy grafika, Web-grafikasi, komp'juter poligrafijasi. Kompyuter r,televizor va kino texnologijasi zamirida kompyuter grafikasi va animacijasi nomli nisbatan jangi soHa tuqildi. U Hozirgi kunda ildamlik bilan rivojlanmoqda. Rastirli grafika. Rastirli grafika nuqtalar jordamida (qoqozda), piksellar (rangli nuqtalar ehkranda shunday deb ataladi) Hosil qilinadi. Tabiiyki, nuqtalar soni qancha ko’p bo’lsa (ular zich qilib joylashtirilsa) unga asoslangan rasm,shakl, grafik va Hokazolar shuncha aniq qilib ko’rinib turadi. SHu munosabat bilan ehkranning Hal qilish qobilijati kiritilgan bo’lib, unda gorizontal va vertikal yo’nalishlardagi nuqtalar soni muHim rol' o’ynaydi va u ehkranning Hal qilish imkonijati deyiladi. Odatda bunday ko’rsatkich 640q480, 800q600, 1024q768 joki bulardan juqori piksellada beriladi. Tasvir o’lchovi Hal qilish qobilijati bilan boqliqdir. Bu parametr dpi (dots per inch-nuqtalar soni zichligi) bilan o’lchanadi. 15 djuymli (1 djuym=2,54sm) monitor ehkranida tasvir o’lchovi 28q21 sm ni tashkil qiladi. Buni Hisobga olsak 800q600 pikselli monitorda ehkranni tasvirlash qobilijati 72 dpi ga teng bshladi. Bu ma’lumotga ko’ra, komp'juter Hotirasida rangli tasvir ko’p joy olishini tushinish qiyn ehmas. Misol uchun 10q15 sm li rasm taHminan 1000q1500 piksellardan iborat bo’ladi. Agar Har bir rangli nuqtani tasvirlash uchun 3 bayt ketsa, bitta rasmning o’zi Hotirada taHminan 4 mln bayt joyni ehgallaydi. Bunday ma’lumot Hususan Internet saHifalarini jaratishda eh’tiborga olinishi zarur. SHuning uchun Ham Hozirda jaHshi mul'timedija dasturlarini, vidiorolikni jaratish uchun 128 Mbaytdan kam bo’lmagan va mos ravishda tezligi katta bo’lgan komp'juterlardan foydalanish lozim.

Demak, rastirli grafika bilan ishlash uchun juqori unumli komp'juter talab qilinadi. Rastirli grafikaning kamchiligi sifatida shuni aytish mumkinki, tasvirni mashtablashtirish (kattalashtirish, kichqlashtirish) jarayoni natijasida nuqtalar o’lchovi kattalashishi bilan tasvir aniqligi jomonlashishi mumkin va Hatto tasvir tanib bo’lmaydigan darajaga borishi mumkin. Rastirli grafika ehlektron (mul'timedia) va poligrafik nashrlarda keng qo’llaniladi. Nashirlardan turli iljustracijalarni jaratishda odatda skaner orqali olingan raqamli foto joki videokamera (Hozirda bunday fotoaparat va videokameralar keng tarqalmoqda, ammo ularning baHolari jozircha ancha qimmat) joki rassom, loyiHachi tomonidan tayorlangan tasvirlardan foydalaniladi. SHuning uchun Ham rastrli grafikada taHrirlovchi dastur vositalaridan keng foydalaniladi. Bu dasturlar odatda tasvirlarni aniqroq ko’rinishda bo’lishini ta’minlaydi. Ma’lumki, Internetda rastirli grafikakeng tarqalgan bo’lib, u bilan ishlash uchun ehsa ko’pincha Abode PhotoShop dasturidan foydalaniladi. Vektoli grafika. Vektorli grafikada tasvirning asosiy ehlementi sifatida chiziq qaraladi. CHiziq to’qri joki ehgri chiziq bo’lishi mumkin. Rastirli grafikada bunday chiziqlar nuqtalar (piksellar) jordamida jaratilsa vektorli grafikada ehsa tasvir nuqtaga nisbatan umumiyroq bo’lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuni Hisobiga tasvirlar aniqroq bo’ladi. Rastirli grafikaning afzalik tomoni tasvirning Hotirada kamroq joy olishidir, chunki bu Holda Hotirada joy chiziq o’lchoviga boqliqsiz ravishda bo’ladi. Buning sababi chiziq formula joordamida joki parametrlar jordamida berilishidir. Vektor grafikaning iHtijoriy tasviri chiziqlardan tashkil topadi va oddiychiziqlardan murakkablari Hosil qilinadi.Ko’pincha vektorli grafikani ob’ektga mo’ljalangan grafika deyish mumkin. CHunki bunda masalan uchburchak Hosil qilish uchun 3 ta chiziq (kesma)dan foydalanilsa, prizma Hosil qilish uchun uchburchakdan

foydalanibgina qolish mumkin. Vektorli grafika Hisoblanadigan grafika deb Ham ataladi.CHunki tasvirni (ob’ektni) ehkranga chiqarishdan avvl uning koordinatalari Hisoblanadi va mos mos nuqtalar Hosil qilinadi. Vektorli grafikaningmatematik asosini geometrik shakillarning Hossalarini o’rganish tashkil qiladi. Ma’lumki, nuqta tekislikka 2 ta koordinata (H,u) bilan, to’qri chiziq uning kanonik ko’rinishi u=kx+b (bunda a va b iHtijoriy sonlar) formula Holatida, kesma ehsa mos ravishda boshlanqich va oHirgi nuqtasini bilish bilan tasvirlanadi.. EHgri chiziqlar Ham mos ravishda o’z tenglamalariga ehga. Vektorli grafika asosan iljustracijalar jaratish uchun yo’naltirilgan. Vektorli grafika reklama agentliklarida, loyiHalash bjurolarida,nashirijotlarda va boshqa joylarda keng qollaniladi. Vektorli grafika bilan ishlaydigan dasturlar misoli sifatida Abode Illustrator 7.0, Mcromedia Freehand 8.0, Corel Draw larni keltirish mumkin. Mcromedia Freehand 8.0 vektorli muHariri-bu juda qulay bo’lgan vektorli muHarir, boshqa tizimlar bilan do’stona munosabati va juda tushinarliligi, soddaligi bilan jangi o’rganuvchilarga juda qulay Hisoblanadi. Boshqarish tizimini juda soddaligiga qaramay Mcromedia Freehand instrumentlar vositasi murakkab Hujjatlarni tayjorlashuchun etarli, lekin Abode Illustrator va Corel Draw larga nisbatan imkonijatlari chegaralangan. Frontal grafika. Frantal grafika matematik Hisoblashlar asosida tasvirlarni avtomatik jaratish uchun qo’llaniladi. SHuning uchun Ham uning asosini rassim, shakl, tasvir Hosil qilishning dasturlash usuli tanlangan. Bu grafika odatda turli jarayonlarni modellashtirish, taHlil qilish, turli qiziqtiruvchi dasturlar jaratishda ko’proq qo’llaniladi. Uch o’lchovli grafika .Uch o’lchovli grafika ilmiy Hisoblashlarda,muHandislik loyiHalarida ,fizik ob'ektlarni komp'juter jordamida modellashtirishda keng ko’lamda ishlatiladi.Ob'ektning Haqiqiy modelini jaratish uchun geometrik shakllardan (to’rtburchak,kub,shar,konus va boshqalar) va silliq

ja’ni splayn sirtlaridan foydalaniladi. Uch o’lchovli grafika dasturiga misol qilib Kinetix firmasining Windows muHitida ishlaydigan 3D Studio Max dasturini ,Microsoft kompanijasining Windows NT muHitida ishlaydigan 3D dasturini keltirish mumkin. Komp'juter grafikasida rang tushunchasi. Rang komp'juter grafikasida muHim o’rin tutadi.Rang jordamida tasvir aH-borotining to’laqonligi ta’minlanadi. Inson rangni ko’z gavHariga tushgan joruglik oqimini mija jordamida taHlil qilinishi oqibatida sezadi.Rang receptorlari Har biri faqat bir rangni ajratadigan uch guruHga bo’linadi: qizil,jashil,ko’k. Yorug’lik oqimi spektral ranglar va ularning Hosilalari orqali Hosil qilinadi. Rangli ob’ektlarda rang tarqalishi jamlanadi,shu sababli rangli ob’ektlar uchun additiv rang tasvirlash Harakterlidir.Rangni qabul qiluvchi ob’ektlarda ehsa subtraktiv akslanish Harakterlidir.Birinchi turdagi ob’ektga misol qilib monitor nurli ehlektron trubkasini,ikkinchi turga poligrafik izqoldirishni keltirishimiz mumkin. Rangli Axborotni kodlashtirish usullari. Rangli Axborotni kodlashtirish usuli ehkranda birgalikda nechta rang tasvirlanishi bilan bogliq bo’ladi. Oq-qora tasvirdagi rangli bir pikselni kodlashtirish uchun bir 1bit kerak bo’ladi. Bir bayt orqali 256 (28 ta rang)ta turli rangni kodlashtirish mumkin. Agar rangni kodlashda ikki bayt ajratilsa 65535 turli rangni (216 rang)kodlashtirish, 3 bayt ajratilsa 16,5 milion rangni kodlashtirish mumkin. Bu Hol ehkranda tabiatdan qolishmaydigan tasvirni jaratish imkonini beradi. Rang modellari . Tasvir jaratishning additiv va subtrativ usullariga mos ravishda rang jilolarini tarkibiy qismlarga ajratuvchi rang modellari ishlab chiqilgan.

RGB modeli. RGB modelining nomi uning tarkibidagi uch asosiy rang nomlarining bosh Harflaridan olingan: Red-qizil, Green-jashil, Blue-Hovo rang. Boshlangich ranglarni turli nisbatlarda aralashtirib juda keng spektrdagi ranglarni olish mumkin.Boshlangich ranglar additiv deb ataladi chunki ularning qo’shilishi natijasida oq rang Hosil bo’ladi . RGB modeli tasvirni ehkranda taHrirlash nuqtai nazaridan kelib chiqqan Holda juda qulay va u 24 razrjadli ranglar platasi jordamida dejarli barcha 16 million ranglarni monitorda aks ehttiradi. RGV ranglar majmuasi bilan ishlangan barcha tasvirlarni HoHlagan formatda diskka jozish mumkin. RGB ranglar majmuasidagi ayrim ranglar umuman tabiatda uchramaydi. CMYC modeli. CMYK- tabiatda mavjud bo’lgan ranglar majmuasi bo’lib , u qujosh nurlarida inson ko’zlari ajrata oladigan barcha ranglarni o’zida mujassamlashtirgan. qujosh nurlari biror - bir jismga tushganda uning ta’siri ostida inson ko’zlari jism shakli va rangini idrok ehtadi. Misol uchun binolarning o’t o’chirish burchaklariga osib qo’yilgan o’t o’chirgichlar to’q ko’k va zangori ranglar bilan bo’jalgan bo’lishiga qaramay bizning ko’zimizga to’q qizil rangda ko’rinadi. Ranglarni bir biriga qo’shilishi natijasi boshqa ranglar Hosil qilinadi: S - Havo rang, M - binafsha rang Y -sariq rang, C- qora rang Bosma mashinalari va bosmaHonalarda tasvirlar juqorida keltirilgan ranglarning kombinacijasidan foydalangan Holda to’la tasvirni ifodalaydi. RGB - ranglar majmuasida oq rang uchala ranglarning maksimal aralashmasidan Hosil qilinadi. qora rang ehsa buning aksi o’laroq olinadi. CMYC - ranglar majmuasi bilan ishlaganda qopa va oq ranglarni Hosil qilish uchun buning aksini bajarish lozim. JA’ni to’rt rangning minimal qo’shilishida oq rang Hosil bo’ladi. qora rang ehsa aloHida kanalda mavjud. RGB ranglar majmui keng ko’lamdagi ranglarni taklif ehtadi. Lekin ularning ko’p qismi (ayniqsa jorqinlari) tasvirni chop ehtganda monitordagi rangdan keskin fapq qiladi. SHu bois Ham ko’plab mutaHassislar tasvirni chop ehtishdan avval uni CMYK tizimiga o’tkazadilar. Ayrim mutaHassislar ehsa tasvir

bilan CMYK - tizimida ishlashni maslaHat beradilar. Ammo bu tasvir bilan ishlashda turli qiyinchiliklarni tugdiradi. Ana shunday qiyinchiliklardan biri komp'juterning sekin ishlashidir. Bunga asosiy sabab ko’pgina grafik dasturlar RGB -tizimiga sozlangan bo’lib, Har bir buyruqni bajarib, uni RGB tizimidan CMYK tizimiga almashtirguncha komp'juter qo’shimcha vaqt talab qiladi. Bundan tashqari skaner va monitor RGB tizimida ishlashga mo’ljallangan. Ranglar bilan ishlovchi barcha uskunalar (rangli printerdan tashqari) RGB -tizimida ishlaydi. SHuning uchun jaHshisi tasvirni chop ehtishdan avval CMYK tizimiga o’tkazib olish maqsadga muvofiq. HSB(HSV) modeli. Model nomi tarkibidagi uch asosiy ehlement nomining bosh Harflaridan olingan : Hue - rang jilosi (cvetovoy ton); Saturation - to’yinganlik (naso’Hennost'); Brightness - jorqinlik (jarkost'). Model inson ko’zi qabul qilishida rol o’ynaydigan rang kattaliklariga asoslangan. Rang jilosi -bu ob’ektdan o’tgan joki unda akslangan joruglik to’lqinidir. Odatda rang jilosi rang nomi bilan ta’riflanadi , masalan: qizil, sariq , jashil va Hokozo.Rang jilosi 0 dan 360 gradusgacha bo’lgan standart rang ayla-nasida aniq joyni ehgallaydi. To’yinganlik -bu rang tiniqligi (to’q joki och rang) darajasidir. To’yinganlik darajasi joriy rangni Hira Holati bilan Haqiqiy Holati orasidagi munosabatni aniqlaydi. U foizda ta’riflanadi: 0% - och joki Hira rang, 100% -to’liq to’yingan rang. Rang aylanasida to’yinganlik markazdan chegaragacha o’sib boradi. Yorqinlik. JUqorida keltirilganlardan ma’lumki model kompanentlari quyidagi qiymatlarni qabul qilishi mumkin : H - 0 dan to 360, S gacha - 0 dan to 100 gacha va B(V) - 0 dan to 100 gacha. Rang turlari nisbatan ochiq ranglar uchun Harakterlidir. Odatda u foiz Hisobida 0% (qora) dan to 100% (oq) gacha bo’lgan oraliqda aniqlanadi. Fayl formatlari. Komp'juter grafikasi dasturlari 20 dan ortiq formatdagi fayllar bilan ishlash imkoniga ehga. EHng ko’p qo’llaniladigan formatlar:

BMP (Windows Bitmap - Bitovaja karta Windows) Windows muHitida ishlovchi komp'juterlarda ehkran osti tasvirlarini qo’llovchi dastur Microsoft Paint da keng qo’llaniladi. JPEG (Joint Phonographic Experts Group) Hozirgi kunda ehng ko’p qo’llaniladigan formatlardan biri bo’lib, uning asosiy afzalliklaridan biri maHsus dastur jordamida etarlicha siqish imkonining mavjudligidir. Ammo faylni siqib Hajmini kichraytirish jarayonida tasvir sifatida o’zgarish bo’ladi. Fayl kuchli siqilganda tasvir sifati jomonlashishi mumkin. Ushbu formatdagi fayllar komp'juter Hotirasida ko’p joy ehgallamaydi va Hajm jiHatidan kichqligi bois mazkur formatdagi tasvirlar bilan ishlash ancha oson. TIFF (Tagged Image File Format) bu formatdagi fayllar Ham keng qo’llaniladi. Lekin TIFF formatidagi fayllar komp'juter Hotirasida ko’p joyni ehgallaydi. ‘Adobe PhotoShop’ dasturida ushbu formatdagi tasvirlar bilan ishlashda dasturning ishlash tezligi sezilarli ravishda kamayishi mumkin. GIF (Graphics Interchage Format - grafik almashish formati) Ushbu formatdagi tasvirlar 256 turdagi rang bilan tasvirlanadi. Bu formatdagi tasvirlar asosan Internet tizimida keng qo’llaniladi. CorelDraw grafik muHarriri. CorelDraw vektorli grafikaning Windows amalijot tizimida ishlaydigan taHrirlovchi dasturlaridan biridir. Uning jordamida turli grafik kurinishlarni loyiHalash, foto, matn, tasvirlar ustida, ayniqsa badiiy kurinishdagi kompozicijalarni taHrirlash bilan bogliq amallarni bajarish mumkin. CorelDraw muHaririni ishga tushirish uchun CorelDraw ning belgisiga borib sichqonchani joki Enter tugmasini bosish kerak.

7.1-rasm. CorelDRAW muHaririni juklash. 7.2. -rasm. CorelDRAW muHaririning kurinishi. CorelDraw boshqa grafik muHarrirlarga nisbatan matnlar bilan jaHshi ishlaydi, ja’ni nashrijot tizimlarida, masalan, jumoristik joki boshqacha kitoblarni Har Hil turli ulchamdagi Harflar bilan jozish mumkin. Siz o’zingizning pasportdagi rasmingizni skanerdan utkazib va CorelDraw jordamida shu rasmingizni chiroyli portretga aylantirishingiz mumkin. qz-o’zidan ma’lumki bunday professional murakkab grafik muHarrirlarda, ja’ni CorelDraw ning boy asboblari va ranglaridan foydalanib biz o’zimiz rasm chizishimiz mumkin. CorelDraw muHaririda fayllarning kengaytmasi file.cdr kurinishda buladi. Fayllarni import va ehksport qilish ehng jaHshi qulayliklaridan biri Hisoblanadi. Ayniqsa, juklangandan so’ng dastur ehkranga ‘Hush kelibsiz SOREL DRAW’ muloqot oynasini chiqaradi va bir nechta variantlarni taqdim qiladi: jangi Hujjat jaratish (GRAPHIC), oHirgi

jaratilgan Hujjatni ochish (Orep last edited), mavjud Hujjatni ochish (Orep GRAPHIC), o’qitish tizimi (SOREL TUROR). JAngi Hujjatni jaratish uchun fayl (FILE) tafsijanomasida jangi (NEW) komandasini bajariladi. Mavjud Hujjatni ochish uchun fayl tafsijanomasida ochish (Oren) komandasi bajariladi. SOREL DRAW dasturi bir necha Hujjatlarni bir vaqtda ochish imkonijatiga ehga, u Holda shu paytda kerak bo’lmagan Hujjatlarni jopish ko’zda tutilgan. Tafsijanoma Fayl (FILE) bo’limida joping (Zakro’t', Slose) komandasi bajarilganda aktiv Hujjat jopiladi. Dastur juklangandan so’ng ehkranda paydo dastur oynasiga foydalanuvchining interfeysi deyiladi. Interfeys inson va komp'juter orasida boglovchi bo’lib ishlash uchun panel', asboblar, muloqot oynasi va H.k larni taklif ehtadi. Foydalanuvchi interfeysiga saHifa, bosh tafsijanoma, Hujjatlarni aks ehttiruvchi ishchi oynalari Hamda tasvirlarni muHarrirlashni amalga oshiruvchi Har Hil panellar to’plami kiradi. Oynaning markazidagi katta oq maydon ishchi Hudud bo’lib,u Har bir Hujjat uchun aloHida - aloHida ochiladi.Ekranning yuqori qismida joylashgan bosh tafsijanoma bo’limlari quyidagicha nomlanadi:  Fayl (File)  Muharrir (Redaktirovanie, Edit)  Ko’rinish (Prosmotr, View)  Kampanovka (Layout)  Boshqaruv (Upravlenija, Arrange)  Effektlar(Effects)  Nuqtaviy tasvir (Toch.izob, Vitmaps)  Matn (TeHt)  Servis (Tools)  Oyna (Okno,Windows)  Yordam (Help)

Bu komandalarning har biri funkcional jiHatdan jaqin bo’lgan amallarni bajaradi, masalan: matn tafsijanomasi matn bilan ishlaydigan komandalardan iborat, effekt tafsijanomasi nuktaviy va vektorli grafikani jaratadigan komandalar to’plamidan iborat. Hossalar asboblar qatori ( Rgoreggu Var). Hossalar asboblar qatoridagi (Rgoreggu Var) maydonlar va tugmalar to’plami ,ishlatilajotgan asbob joki belgilangan ob’ekt turiga boglik holda ko’rinishga ehga bo’ladi, masalan, matn blokka olinganda Hossalar qatorida matn parametrlari aks ehtadi. SOREL DRAW ob’ektlar belgilanmagan holatda xossalar qatorida (Rgoreggu Var) hujjatning umumiy parametrlari beriladi, masalan: varaqning formati, joylashuvi va boshqalar. Holat qatori (Status Var). Ishchi ehkranning pastki qismida Holat qatori (Status Var) joylashgan bo’lib turli hil hizmat ma’lumotlarini aks ehttiradi: parametrlar, obvodka va ranglar, Harf parametrlari ajratilgan ob’ektlar haqida ma’lumot va faol asboblar Haqida ma’lumot. Bu qatorning, ko’rinishi Holati va tarkibini o’zgartirish mumkin. Asboblar paneli (ToolboH). Ishchi oynaning chap tarafida asboblar paneli joylashadi. Bu panelda barcha instrumentlar joylashgan bo’lib, ular jordamida turli grafik ob’ektlarni jaratish ,ajratish, taHrirlash mumkin. Asboblar bilan ishlayotgan paytda belgilangan ob’ektga boglik Holda kursorning ko’rinishi o’zgaradi. Bundan tashqari asboblar panelida ba’zi asboblarni ajratib olish mumkin, bunda bu gruppalar ‘so’zuvchi’ panellar joki Fluoyut ko’rinishdagi panellar shaklida bo’ladi. Docker tipidagi panellar muloqot oynalarining bir ko’rinishidir. Bu panellar ehkranda doimiy joylashgan bo’lishi mumkin bo’lib, Hujjatlarning ishchi oynalari bilan muloqotda bo’lishi mumkin. Oyna (Window) tafsijanomasida Docker tipidagi komanda bajariladi va ochilgan ruyHatdan keraklisi tanlanadi.  Panel' Object Manageg (Dispetcher ob’ektov) - ob’ekt va

qatlamlarning parametrlarini aks ehttiradi.  Panel' Virw Manageg (Dispetcher vidov) - akslarining ko’rinishlarini jaratish va boshqaradi.  Panel' Graphic and TeHt Styles (Stili teksta i grafiki) - grafik va matnli ob'ektlarni jaratadi va nomlaydi.  Panel' So1or Styles (Cvetovo’e stili) - ranglar to’plamidan foydalanish.  Panel' Symbols and Special Characters (Simvolo’ i special'no’e znaki) - dekorativ simvollar sinfini tanlash.  Panel' Internet Bookmark Manageg (Dispetcher zakladok Internet) - matnli gipermurojatlarni jaratish va Boshqarish .  Panel' NTML Object Conflict (Analizator konfliktov ob’ektov NTML) - Hujjatlarni korrekcijalash va tekshirish, Internet tarmogi orqali taqdim etish .  Panel' Script and Preset Manageg (Dispetcher makrosov i gotovo’H obrazcov) - makroprgrammalarni jozish va sozlash uchun .  Panel' Object Data (Baza danno’H) - Hujjatdagi jadvalni Har bir ob’ektlarini ma’lumotini o’zlashtirish, masalan:o’lchami,narHi va boshqalar.  Panel' Object Rrorerties (Svoystva ob’ektov) - Hujjatdagi ob’ektlarni parametrlarini o’zgartirish va aks ehttirish .  Panel' Link Manageg ( Диспетчер связанного изображения ) -Hujjatda bo’lmagan ammo u bilan aloqada bo’lgan tasvirlarni boshqarish.  Panel' Vitmap So1og Mask ( световая маска точечного изображения ) - nuqtaviy tasvirlarni rangli niqoblarni jaratish  Panel' Lens (Linza) - Linza turlarini tanlash va parametrlarini aniqlash .  Panel' Artistic Media ( имитация ) - murakkab ko’rinishdagi vektor mo’yqalami bilan ishlash .

 Tgapsformation( трансформирование )paneli Har Hil ko’rinishdagi trans- formacijani boshqaradi.  Panel' Shaping( изменение формы ) - bir nechta ob’ektlarning uchta ko’rinishini bittaga kombinacija qilish.  Panel' Color ( цвет ) va С olor pa1ette Vgowser ( цветовая палитра ) - rang turlari bilan ishlash .  Panel' Vgowse ( обзор ) - dastur Hujjatlarini ko’rish va boshqarish .  Panellar Cliparts ( векторное изображение ), Photos ( фотографии ), ZD models (TrjoHmerno’e modeli) - programma bilan beriladigan SD-ROM kompakt disklarini ko’rish .  Panel' FTR Sites (Sayto’ FTR) - FTR saytlarga murojatlarni saqlash uchun va katta massivdagi Axborotlar bilan ishlash . COREL DRAW dasturi vektorli tasvirlarni jaratishda turli vositalarni qo’llaydi- ingichka chiziklar,patsimon shtriHlar.SHunga qaramay vektorli grafikaning ish usuli,’qo’lda’ chizishdan ancha farq qiladi.SHuning uchun vektorli konturni jaratishni va taHrirlashni tasavvur qila olish kerak. SHu maqsadda COREL DRAW dasturi geometrik figuralarni jaratish (to’gri to’rtburchak, ko’pburchak, ehllips, spiral) uchun mo’ljalgan asboblarga ehga,bundan tashqari ‘ehrkin chizish’ asboblari (pero, kalligrafik, pero), gradientli setka (Mesh Fill), vektorli grafikaning asosiy instrumenti bo’lgan Bez’e - ehgri chiziqlari, Bez’e asbobi (Vezier) mavjud. Vektorli konturlarni to’liq taHrirlash qanday asboblar orqali jaratilganligidan qattiy nazar bir Hil usulda bajariladi: Forma (Share) asbobi jordamida, redaktor maHsus paneli (Node Edit) tarmogi orqali joki uni almashtiruvchi Hossalar asboblar qatori (Rgoregtu Var) jordamida. Konturlar va tajanch nuktalar. To’gri to’rtburchak (Rectangle).

To’grito’rtburchak asbobi istalgan to’grito’rtburchak joki kvadratlarni chiza oladi. To’ggrito’rtburchak chizish uchun asbob ustida sichqoncha tugmasini bosib qo’yib jubormagan Holda kerakli o’lcham olinadi. Agar to’grito’rtburchakni markaziy nuqtadan chizish lozim bo’lsa,<Shift> tugmasini bosib turish kerak, kvadrat chizish uchun <Stgl> tugmasi ishlatiladi.Kontur (rath) bu chiziq bo’lib dasturning chizuvchi asboblari orqali jaratiladi va ob’ektning simli struk-turasini tashkil qiladi.Keyinchalik kontur obvodka parametrlarini (outine) va ranglarini (fill) taqdim qilishi mumkin va buning natijasida u ko’rinishga ehga bo’lib chop ehtilishi mumkin. Agar konturda qaysidir parametrlar etishmajotgan bo’lsa u oddiy Holatda ko’rinishga ehga bo’lmaydi, tuliq ob’ekt shaklida Hujjatda saqlansada, pechatga chiqarilmaydi. Forma (Shape) asbobi jordamida ajratish mumkin bo’lgan - kontur (tashkil qiluvchi kontur - kombinacijalanuvchi konturlar yigindisidir), aloHida ob’ekt Hisoblanadi (o'ject). Odatda kontur ko’p segmentlardan tashkil topadi, bu konturlar tajanch nuqtalarida ulangan Bez’e ehgri chiziqlaridan tashkil topgan. Segmentning bir tajanch nuqtasi joyini o’zgartirishi shaklni o’zgartiradi. Segment shaklini boshqaruvchi nuqtalar orqali Ham o’zgartirish mumkin. Standart geometrik figuralarni (to’grito’rtburchak, ehlips, joy, aylana) jaratish uchun mo’ljallangan asboblar sichqonchaning bir Harakati orqali geometrik figurani chiza oladi. Ajratilgan ob’ektda o’ng tugma orqali kontekst tafsijanomasini chaqirish mumkin, bunda ehkranga ob’ekt Hossalari paneli chiqadi. Bu panelda to’grito’rtburchak asbobi va chetlari silliqlangan burchaklar maydoni bo’lib bunda Har bir burchakni silliqlanishi foizlarda ifodalanadi Silliqlangan burchaklarni For-ma joki Strelka asboblari orqali jara-tish mumkin.Buning uchun sichqoncha ko’r-satkichini to’rtburchak burchagiga olib kelib bosib turgan Holda chetga torti-ladi.

Ellips asbobi (Ellipse). Ellips asbobi ehllipslar va aylanalar chizish uchun mo’ljallangan. Ellips o’ziga tashqi chizilgan to’rtburchak burchaklaridan boshlab chiziladi.Ellipsni chizish uchun markazda <Shift> tugmasi, aylana uchun <Stg1> bosilishi lozim.Ob’ekt Hossalari paneli jordamida ehllips parametrlarini o’zgartirish mumkin. Ellips tugmachasining juqori qismidagi ‘vkladka’ orqali ehllipsning turini tanlash mumkin.Ellips, Sektor, JOy-bu tugmalar Hossalar asboblar qatorida qaytariladi. Uchta asbob, ko’pburchak (Ro1ugon), Spiral' (Spiral), Kordinata varagi (Graph Paper), ob’ekt guruHiga yigilgan bo’lib asboblar panelidan aloHida panel ko’ri- nishida ajratish mumkin. Spiral asbobi (Spiral). Spirallar jaratish uchun mo’ljallangan joki o’zluksiz ehgri chiziqlar shaklidagi geometrik shakllarini jaratish mumkin. Spiral chizish jarayoni to’rtburchak chizish jarayoni bilan bir Hil. Spiral asboblari bo’limidan simmetrik va logorifmik tugmalar orqali spiral turini tanlash mumkin. Muntazam spiral jaratish uchun <Stg1> tugmasini bosib turish kerak. Spiral parametrlarini Hossalar asboblar qatoridan o’zgartirish mumkin. Egri chiziklar guruHi asboblari (Surve). Egri chiziqlar guruHi asboblari panelida quyidagi usku-nalar bor: Chizish (Freehand), Bez’e (Vezier), Pero (Natural Pen), Chiziq o’lchami (Dimension), Boglovchi chiziq (Sonnector Line) va Boglovchi (Sonnector). Kupburchak asbobi (Ro1ugon). Ko’pburchakni, kerakli tomon-larga ehga bo’lgan geometrik ob’ekt sifatida tushunish mumkin. Ko’pburchakning bir varianti sifatida juldo’zchani olish mumkin, bunda ichki chizilgan ko’pburchakni maydonini kesib o’tadi. Ko’pburchakni joki juldo’zchani chizish to’rtburchak chizishdan farqi yuq. S1g1 tugmasini bosib turgan Holda muntazam ko’pburchak chiziladi. Ko’pburchak parametrlarini ob’ekt Hossalari paneli orqali o’zgartirish mumkin.

Ko’pburchak vkladkasini tanlab ushbu panelda tomon qirra maydonida ko’pburchakning qirralar sonini kiritish mumkin. qirralar o’tkirligi maydonida shartli birliklarda qirraning o’tkirlik darajasini kiritish mumkin. Ko’pburchak va juldo’zcha tugmachalari ko’pburchaklarni tanlash imkonini beradi. Barcha ushbu maydon va tugmachalar Hossalar asboblari qatorida qaytariladi. SHuni aytib o’tish kerakki dasturda ba’zi kelishmovchiliklar Ham bor. Masalan, parametrlar muloqot oynasida ko’pburchakning juldo’zcha shaklidagi jana bir turi mavjud. (Ro1ugon as Star) Koordinata kogozli asbobi (Graph Paper). Kordinata qogozli asbob berilgan parametrli katak jaratish imkonini beradi.Bunday katakni grafiklar joki diagrammalar uchun koordinatali asos qilib olish mumkin.Bu instrument parametrlarini, parametrlar muloqot oynasida koordinatali qogoz bo’limida o’zgartirish mumkin. JAcheykalar soni maydonida ehniga (Number of cells wide) bo’yiga (Number of cells high) ko’ra jacheykalar miqdorini o’zgartirish mumkin.Kvadrat jacheykali kataklarni tayjorlash uchun <Stg1> tugmasini bosib turish kerak. Chizish asboblari (Freehand). CHizish asboblari istalgan chiziqlrni chizish uchun mo’ljallangan. Bu asbob ishi natijasida vektorli kontur Hosil bo’lib bu kontur tajanch nuqtalari dastur jordamida avtomatik qo’yiladi. Bu konturlar ustida ehrkin taHrirlash imkoni mavjud. Bu asboblarda chizajotgan paytda linijalar qalinligi va obvodkalar rangini o’zgartirish mumkin. CHizib bo’lingan chiziqni istalgan paytda davom ehttirish mumkin. Buning uchun kursorni uning oHirgi nuqtasiga olib kelib (kursorning ehgri chiziqlari kursatkichga aylanadi), sichqoncha tugmasini bosgan Holda chiziqni davom ehttirish Hamda chizish asboblari jordamida tugri chiziq chizish mumkin.

Bez’e asbobi jordamida maksimal aniqlik va maksimal racionallik bilan iHtijoriy konturni jaratish mumkin. Bu asbob foydalanuvchini grafik dizaynda barcha narsani Hal qiluvchi forma jaratuvchisiga aylanishiga imkon beradi. To’gri chizikli sigmentlar to’zish. To’gri chiziq jaratish uchun Bez’e asbobi qulay keladi. Buning uchun Bez’e asbobini tanlash kerak. Kursorni boshlangich nuqtaga olib kelish va sichqonchaning chap tugmasini bosish kerak. Tugma bosilgan joyda segmentning boshlangich tajanch nuqtasini ifodalovchi qora nuqta paydo bo’ladi. U keyingi nuqta jaratilgunga qadar faol bo’lib turadi . So’ng kursirni keyingi nuqta joylashadigan jangi joyga olib o’tish kerak . Ikki nuqta to’gri chiziq bilan tutashadi. Tajanch nuqtalarning turlari. Bir necha segmentlarning tutashishida tajanch nuktalari Sorel Draw dasturida uch turli bo’lishi mumkin : 1. Ikki ehgri chiziqni ‘bukilishda’ tutashtiruvchi tajanch nuqtasi - burchak tajanch nuqtasi deyiladi . (cups node) Bunday tajanch nuqtasida boshqaruvchi chiziqlar Ham yunalishi ,Ham o’zunligi bo’yicha mustaqildir. 2. Ikki ehgri chiziqni sinishsiz tutashtiruvchi tajanch nuqtasi -silliq tajanch nuqtasi deyiladi (smooth node). Bunday tajanch nuqtalarda boshqaruvchi chiziqlar bir- biridan faqat o’lchami bilangina mustaqil, yo’nalishi bo’yicha ehsa umumiy tutashuvchi to’gri chiziqni tashkil qiladi .Boshqaruvchi chiziqlarni birining o’rin almashishi ikkinchisini Ham o’rin almashishiga olib keladi. 3. Sinishsiz va bir Hil qijalik bilan tutashgan tajanch nuqtasi simmetrik tajanch nuqtasi deyiladi (symmetrcal node). Bunday tajanch nuqtalarda boshqaruvchi chiziqlar bir-biriga Ham yo’nalishi, Ham qalinligi bilan bogliq. Imitacija asbobi (Artistic Media). Imitacija asbobi nuqtali grafika dasturlarida ko’proq ishlatiladi. SHunga qaramay vektorli dastur Ham bu asbobni taqdim ehtadi.Bu asbob peroda chizish o’rnini bosa oladi, shu bilan birga bezakli shtamp o’rnini Ham bosadi. Bu asbobning ajoyibligi shundaki u asosiy konturni

chizib, bu kontur bo’ylab turli obe’ktlar joylashib manzarali va grafik ehffektlarni beradi. Na’muna Holati (Rgeset) bu Holatda shunday obe’ktlarni jaratish mumkinki, bunda bu obe’ktlar tayjor na’munalarga karab o’z shaklini o’zgartiradi. Bu Holatda shaklli chiziqlarni ishlatish mumkin. Mo’ykalam Holati (Vrush) bu Holatda murakkab to’zilishga ehga bo’lgan bezakli shakllarni jaratish mumkin. Purkagich Holati (Object Sprayer) kontur trektorijalari bo’ylab turli grafik obe’ktlarni joylashtiradi. Bu Holat murakkab ramkalar, bezakli qatorlarni jaratish uchun mo’ljallangan. Kalligrafija Holati (Sallligraphis) bu Holatda qalin pero joki ehnli mo’yqalam ehgri chiziqlarini chizish mumkin. Bosim Holati (Rgessure) bu Holatda shunday chiziqlarni chizish mumkinki bu chiziqlarni klaviatura orqali boshqarish mumkin. Na’muna Holati (Rgeset). Hossalar asboblar qatorida bu Holat tanlansa quyidagi parametrlarga ehga bo’lamiz: tekislash maydoni (Freehand Smoothing) asosiy chiziqni 0 dan 100 diapazonigacha tekislash imkonijati.(rasmda 1 raqami bilan ko’rsatilgan) O’lcham maydoni (Size)(2-raqam) bezakli shtriHlarning o’lchamini foizlar Hisobida o’zgartish imkonini beradi . (1 dan 999% gacha) Ob’ektlar ro’yHati maydoni (3 raqam) bu ro’yHatda turli formadagi purkaladigan ob’ektlarning namunalari keltirilgan. Save tugmachasi (4 raqam) mo’yqalam Holatida ish juritish bilan bir Hil. O’chirish tugmachasi (Delete) ro’yHatdagi HoHlagan variantlardan birini o’chiradi.

Purkash tartibi (Sgau Ogdeg) (6 raqam) ob’ektning kontur bo’ylab joylashish ro’yHatini taqdim ehtadi - tasodifan (Ramdom1u), ketma-ketlik (Sequendally), yo’nalish bo’ylab (Vu Digektion). Ob’ektlar ro’yHatiga qo’shish tugmasi (Add to SprayList) (7 raqam)- ob’ektlar ruyHatiga jangi ehlementlarni ko’shish imkonijatini beradi. Ulardan keyinchalik ‘Uynovchi’ qatorini (play list) tashkil qilish mumkin. Ob’ektlarni purkash (Object Sprayer) ni tanlanganda Hossalar asboblar qatorida quyidagi parametlarga ehga bo’lamiz: (Sglajivanie) maydoni (Freehand Smoothing) (rasmda 1 raqami bilan ) - 0 dan 100 gacha diapazonda bo’lgan asosiy shtriHni tugrilash darajasini aniqlash uchun mo’ljallangan. O’lchamlar maydoni (Size) (2 raqam) 1dan 999% gacha diapazondagi boshlangich minimum va maksimum o’lchamlarni foizlarda aniqlashga imkon beradi. Ob’ektlar ruyHatida (Spraylist:) (3 raqam) turli Hildagi purkaklanuvchi ob’ektlarning keng tanlash (dakarativno’H) namunasi berilgan.Save tugmasi (4) ning ishlash jarayoni mo’yqalam (Vrush) Holatida ishlash jarayonidan farq qilmaydi. Uni SD- R formatida saqlash imkonini beradi. O’chirish tugmasi (Delete) (5) ro’yHatdagi iHtijoriy variantni o’chirish imkonijatlarni beradi. Purkash tartibi ro’yHati (Srgau Order) (6) kontur bo’ylab ob’ektlarni taqsimlash usullarining ro’yHatini - Tasodifiy (Ramdomly), ketma-ket (sequentially), Yunalish bo’yicha (Vu Direktion) Ob’ektlar ro’yHatiga qo’shish tugmasi (Add to Spraylist) (7) ob’ektlar ro’yHatiga jangi ehlementlar qo’shish imkoni beradi.Ulardan keyinchalik ‘uynovchi’ tarkib tashkil qilinishi mumkin. Ob’ektlar ro’yHatini aktivlash tumasi (Spraylist Dialog) (8) faol ehlementlar ro’yHatini jaratish muloqat oinasini ehkranga chiqaradi unda 2 ta oyna ko’rsatilgan: barcha ob’ektlar ro’yHati oynasi (Spraylist) va aktiv ob’ektlar oynasi (R1aulist).

Ob’ektlar maydoni intervallar (Dabs/-Spasing) (9) ob’ektlar va intervallar sonining o’zaro aloqasini o’zgartirish imkoni beradi.Intervallar (Spacing) quyi maydonda ob’ektlar moHijati orasidagi intervallarni aniqlaydi, JUqori ob’ektlar (Dabs) maydonida ehsa - Har-bir interval nuqtasidagi shu ob’ektlar sonini aniqlaydi. Aylanish tugmasi (Rotation) (10) ehkranga barcha ob’ektlar aylanishining parametrini o’zgartirishi mumkin bo’lgan qo’shimcha oynani chiqaradi. Joy o’zgartirish tugmasi (Offset) (11) ehkranga ob’ektlarning konturga nisbatan ko’chish yo’nalishi va qiymatini o’zgartirishi mumkin bo’lgan qo’shimcha oynani chiqaradi. qiymatni tiklash tugmasi (Reset Value)(12) mos faylda saqlangan boshlangich qiymatni qaytarishi mumkin. Kalligrfija Holatini tanlashimiz bilan Svoystva (Rgoregtu Var) asboblar panelida quyidagi parametrlarga yo’l ochiladi : Tekislash maydoni (Freehand Smoothing) (1-raqam bilan belgilangan) va kenglik (Width) (2)lar Muykalam kabi funkcijalanadi Burchak (Angle) (3) maydoni mo’yqalamning ogish burchagini aniqlash uchun Hizmat qiladi. Svoystva asboblar chizigida ‘Najim’ Holati tanlanganda quyidagi parametrlarga yo’l ochiladi: Tekkislash maydoni va kenglik mo’yqalami shtriHi qalinligini boshqarish tugmalar jordamida ta’minlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Отахўжаев А.К., Жўраев Б.С. Молекуляр оптика. Самарқанд, Университет. 1992. 2. Волькенштейн М.В. Молекулярная оптика. М., Наука. 1958. 3. Фабелинский И.Л., Молекулярное рассеяние света. М. Наука. 1982. 4. Вебер А., Спектроскопия КРС в газах и жидкостях. М. Наука.1982. 5. Атахаджаев А.К., Тухватуллин Ф.Х. Спектралыное распределение интасивности в крыле линии рассеяния жидкостей и растворов. Ташкент, Фан. 1981. 6. Вкус М.Ф. Электрические и оптические свойства молекул и конденсированнх сред. Л.,1984. 7. Отажонов Ш. Молекуляр оптика. Тошкент, Университет. 1994. 8. Волькенштейн М.В., Строение и физические свойство молекул. М., Л., 1955.

O'xshashlar

Grafik ob’ektlar haqida ma’lumotlar. Kompyuter grafikasi tushunchasi

Windows amaliyot tizimidagi grafik muharrirlar.

Kompyuter grafikasi va uning turlari

Kompyuter grafikasi va dizaynda dasturiy vositalar

Kompyuter grafikasi va dizayn faniga kirish