Axborotni aks etuvchi tizimlar - Informatika va AT - Referatlar

Axborotni aks etuvchi tizimlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2979.2939453125 KB

Ko'chirib olish

Axborotni aks etuvchi tizimlar Reja: 1. Monitorlar va videoadapterlar 2. Monitorlarni ulash 3. Videoadapterni sovitish tizimi 4. Axborotni vizual aks etish vositalari 5. TV-tyuner platasini o‘rnatish bosqichlari

1. Monitorlar va videoadapterlar Hozirgi vaqtda kompyuter monitorlarining rivojlanishi eng yuqori cho‘qqini zabt etdiki, apparat ta’minotini sinchiklab o‘rga nish zamon talabi bo‘lib qoldi. Sekin ishlaydigan videoadapter hatto tezligi katta bo‘lgan kompyuterning ishini ham sekinlashtiradi. Monitor va videoadapterning noto‘g‘ri birikmasi nafaqat belgilang an masalani to‘laqonlik bilan bajarish imkonini bermaydi, balki foydalanuvchining ko‘rish qobiliyatining pasayishiga ham olib keladi. Kompyuterning axborotni aks etuvchi tizimi ikkita asosiy komponentdan tashkil topgan. Monitor (displey), odatda, suyuqkristalli ekran yoki elektronnurli trubkaning oldi paneli ko‘rinishida bo‘ladi, ammo keng formatli televizor ham, LCD va DLP texnologiyasidan foydalanuvchi plazmali panel va proektor ham bo‘lishi mumkin. Videoadapter (grafik adapter yoki videokarta) ko‘pchilik tizimlarda tizimli plataning razyomlaridan biriga o‘rnatiladigan kengaytirish platasi ko‘rinishida bo‘ladi. Ba’zi bir tizimlarda u tizimli plata ichiga joylashtirilgan yoki uning mantiqiy tizimli mikrosxemalar to‘plamiga kiritilgan bo‘ladi, ammo bunday kompyuterlarni ham unumdorligi yuqori bo‘lgan AGP, PCI yoki PCI-Express videoadapterlari bilan jihozlash mumkin. Odatda, monitor ikkita asosiy texnologiyadan biriga asoslanadi: suyuqkristalli displey LCD (Liquid Crystal Display) yoki elektron – nurli trubka CRT (Cathode- Ray Tube). Proektorlar LCD yoki DLP (Digital Light Processing – yorug‘likka raqamli ishlov berish) texnologiyasiga asoslanadi. Hozirgi vaqtda ham matnli (matnli ish tartibida), ham grafik (grafik ish tartibida) axborotni aks etuvchi universal tipdagi displeylar ishlab chiqarilmoqda. Monitorlarni ishlab chiqarishning asosiy variantlarini ko‘rib chiqamiz. Raqamli monitorlar . Eng oddiy monoxromli monitor faqat oqqora tasvirni aks etish imkonini beradi. Raqamli RGB-monitorlar (Red-Green-Blue) ham monoxromli, ham rangli (16 xil rang turi bilan) ish tartibini qo‘llaydi.

Analogli monitorlar. Signallarni analogli uzatish kuchlanishning turli darajasi ko‘rinishida amalga oshiriladi. Bu chuqurlik daraj asi turli xil bo‘lgan ranglar jilosini shakllantirish imkonini beradi. Multichastotali monitorlar. Videokarta qatorning gorizontal chastotasiga va kadrlar takrorlanishining vertikal chastotasiga tegishli bo‘lgan sinxronlantirish signalini shakllantiradi. Monitor bu qiymatlarni tanishi va unga muvofiq ish tartibiga o‘tishi kerak. Suyuq kristalli displeylar (LCD). Ularning yaratilishi kompyuterlarning og‘irligini va o‘lchamini kamaytirish uchun olib borilgan ishlar bilan bog‘liq. Suyuq kristalli displeylarning asosiy kamchiligi tasvirlarni yoki sichqoncha ko‘rsatkichining harakatini tez o‘zgartirish imkonining yo‘qligidadir. Bunday ekranlar qo‘shimcha yorug‘lik tizimiga yoki tashqi yorug‘likka muhtojdirlar. Bu ekranning afzalliklari organizm uchun zararli bo‘lgan spektrlarning sezilarli darajada kamayganligidir. Gazoplazmali monitorlar. Gazoplazmali monitorlarda LCDekranlarda bo‘lgan kamchiliklar mavjud emas, ammo elektr energiyani ko‘p iste’mol qiladi. Sensorli ekranlar guruhini alohida ajratib ko‘rsatish kerak, chunki ular nafaqat ma’lumotlarni ekranga chiqarish, balki ularni kiritish imkonini beradi, ya’ni ular kiritish/chiqarish qurilmalari sinfiga mansubdir. Bu yangi texnologiya uncha keng tarqalmagan. Bunday ekranlar kompyuter bilan muloqatning eng oddiy va qisqa yo‘lini ta’minlaydi, chunki sizni qiziqtirgan narsani ko‘rsatishingiz yetarli bo‘ladi. Kiritish qurilmasi monitorning o‘ziga joylashtirilgan bo‘lib, ko‘pincha axborot- qidiruv tizimlarida qo‘llaniladi. Monitorlarning asosiy variantlari 1-rasmda: a ) elektron nurli nay (ENN); b ) suyuqkristalli, d ) gazoplazmali ko‘rinishda tasvirlangan. a ) b ) d )

1-rasm. Zamonaviy monitorlarning turlari. Ofisda monitorning texnika xavfsizligini ish joyini ratsional tashkil qilish bilan ta’minlash mumkin. Displeylarda nurlanish monitorning yon va orqa tomonida kuchli bo‘ladi. Shuning uchun ko‘rsatma bo‘yicha foydalanuvchining joyi boshqa foydalanuvchi monitorining orqa tarafida bo‘lishi tavsiya etilmaydi. Videomonitorlar orasidagi tavsiya etilayotgan masofa: orqa tomoniga 2 metrdan va yon tomoniga 1,2 metrdan kam bo‘lmasligi kerak. Shaxsiy kompyuterlar joylashgan xona yetarli darajada keng bo‘lishi va havosi har doim yangilanib turilishi lozim. Bitta displey uchun joylashish maydonining minimal sanitar me’yori 6 m 2 ni tashkil qiladi. Videoadapterlar. Videoadapter biz ekranda ko‘rayotgan tasvirlar ko‘rinishiga aylanuvchi signallarni uzatish orqali kompyuter bilan monitor orasidagi interfeysni ta’minlaydi. ShKning rivojla nish tarixi davomida muvaffaqiyat bilan bir necha standartlar ishlab chiqarilgan. Ularning har bir keyingi yaratilganiga nisbatan yuqori darajadagi tiniqlik va rang jilosini ta’minlar edi. Quyida videoadapterlarning standartlari keltirilgan. – MDA (Monochrome Display Adapter) – HGC (Hercules Graphics Card) – CGA (Color Graphics Adapter) – EGA (Enhanced Graphics Adapter) – VGA (Video Graphics Array) – SVGA (Super VGA) – XGA (eXtended Graphics Array) – UGA (Ultra Video Graphics Array) Bu standartlarning ko‘pchiligi avval IBM kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan bo‘lib, so‘ngra boshqa ishlab chiqaruvchilar tomonidan litsenziyalandi. Hozirgi vaqtda IBM yuqori sifatli monitorlarni ishlab chiqarish birinchiligini boshqa kompaniyalarga berib qo‘ydi, keltirilgan standartlarning ko‘pchiligi esa eskirgan standartlardir. VGA standarti bundan mustasno; har

qanday videoadapter tomonidan qo‘llaniladigan bu abbreviatura bilan monitorning asosiy imkoniyatlari belgilanadi. Har qanday monitor uchun signalni uzatadigan manba kerak. Signallar monitorga kompyuterga o‘rnatilgan videoadapterdan uzatiladi. ENN yoki suyuq kristalli monitorlarning tizimli blokka ulanishining quyida keltirilgan uchta usuli mavjuddir: 1. Kengaytirish platalari. Bu vaziyatda PCI-Express, AGP yoki PCI interfeysli alohida kengaytirish platalaridan foydalanish ko‘zda tutilyapti. Bunda yuqori tezlik, katta xotira hajmi hamda ko‘p sonli funksiyalarni qo‘llash ta’minlanadi. 2. Tizimli plata ichiga joylashtirilgan grafik protsessor. Kengaytirish platalariga nisbatan tezligi past bo‘lgani bilan eskirgan yechimlarni qo‘llashi bilan ustun turadi. 3. Grafik o‘zagi (yadro) ichiga joylashtirilgan mikrosxemalar to‘plami. Bu narxi bo‘yicha arzon turi bo‘lib, ularning tezligi juda past, ayniqsa tasvirlar bilan ishlaydigan ilovalarni ishga tushirganda bilinadi. PicoBTX, microATX, FlexATX, microBTX yoki Mini-ITX stand artidagi tizimli platalarni qo‘llagan kompyuterlar Intel, VIA Technology, SiS kompaniyalari ishlab chiqargan mikrosxemalar to‘plami ichiga joylashtirilgan grafik o‘zak (yadro) bilan jihozlangan. microATX standartidagi ba’zi bir tizimli platalar PCI-Express x16 yoki AGP videoadapterini o‘rnatishga yo‘l qo‘yadi. «Grafik adapter» atamasini «videoadapter» atamasi bilan almashtirsa bo‘ladi, chunki IBM kompaniyasi ishlab chiqargan MDA monoxrom adapterlaridan boshlab hamma videokartalar matnni aks etganidek, tasvirni ham aks etadi. Videoadapterning ish faoliyati uchun quyidagi komponentlar bo‘lishi kerak: – Video-BIOS; – grafik protsessor; – videoxotira; – raqamli-analogli o‘zgartirgich (DAC); – razyom; – videodrayver.

Videoadapterning BIOSi. Videoadapterlar tizimli BIOSga o‘xshagan o‘zlarining BIOSi ega, ammo undan butunlay mustaqildir. Agar monitorni tizimli blokdan avval ishga tushirsangiz, tizimni ishga tushishining boshida videoadapter BIOSining belgisini ko‘rish mumkin. Videoadapterning BIOSi tizimli BIOSga o‘xshab, DXQ mikro sxemasida saqlanadi. U o‘z tarkibida videoadapter qurilmasi bilan dasturiy ta’minot orasidagi interfeysni ta’minlovchi asosiy buyruqlarni saqlaydi. POST jarayoni bajarilayotgan vaqtda BIOS funksiyalariga murojaat qilinsa, monitor haqidagi axborotni chiqarib berish va diskdan har qanday boshqa dasturiy drayverlar yuklanguncha tizimni yuklash imkonini beradi. Grafik protsessor. Ba’zi vaqtda grafik akselerator yoki mikrosxemalar to‘plami deb ataladigan grafik protsessor adapterning tezligini va uning funksional imkoniyatlarini tavsiflaydi (2-rasm). Grafik protsessor videoadapterning eng asosiy qismi bo‘lib, ko‘pincha tashqaridan qaraganda videokartaning kuleri bilan to‘sib 2-rasm. Grafik protsessor. qo‘yilgan bo‘ladi. Ko‘pincha grafik protsessor videokartaning eng katta va eng issiq komponenti hisoblanadi. Videoxotira. Ko‘pchilik videoadapterlar ishlov bergan tasvirlarni saqlash uchun o‘zl arining xotiralari bilan kifoya lanadi, vaholonki ba’zi bir AGP videokartalari uch o‘lcham li teksturalarni saqlash uchun tizimli tezkor xotiradan foydalana dilar. Asosan zamona viy grafik adapterlar hajmi 256 Mbaytdan ortiq bo‘lgan shaxsiy videoxotiralari bilan jihozlangan bo‘lib, tizimga AGP porti yoki PCI Express x16 interfeysi orqali ulanadi.

Platada videoxotira 3-rasmda ko‘rsatilganidek grafik protsessor yonida joylashgan bo‘ladi. Videokartada xotira chiplari (odatda, ular ikkitadan sakkiztagacha bo‘ladi) ko‘pincha grafik protsessorning bir tarafida yoki atrofida joylashgan bo‘ladi. Ular kichkina qora to‘g‘ri to‘rtburchak yoki bir xil o‘lchamdagi kvadrat shaklida bo‘ladi. Zamonaviy videokartalar ko‘pincha 128, 256 yoki 512 Mbayt xotiraga ega, bunda DDR2 xotirasi ishlatilgandek, GDDR3 xotirasi ham ishlatiladi. Videokartaning xotira sig‘imi qancha katta bo‘lsa, shuncha grafik ma’lumotlarni mahalliy saqlash mumkin, ya’ni ularni olish uchun kompyuter xotirasiga murojaat qilishga o‘rin qolmaydi. Taktlash chastotasi, xotira hajmi va shina kengligi bilan farq qiluvchi ikkita videokarta orasidan xotira hajmi kichik va kengligi katta bo‘lgan shinali videokartani tanlash kerak. Raqamli-analogli o‘zgartirgich. Videoadapterning raqamlianalogli o‘zgartirgichi (odatda, RAMDAC deyiladi) kompyuter tomonidan yaratilayotgan raq amli tasvirni monitorda aks etadigan analog signalga o‘zgart iradi. Razyom. Turli videoadapterlar har xil tizim shinalari bilan birgalikda foydala nish uchun ishlab chiqarilgan. Dastlabki IBM MCA, ISA, EISA va VL-Bus kabi stan dart shinalar 3-rasm. Videoadapterning VGA stan dartining adapter- kengaytirish platasiga o‘rnatilgan lari bilan birgalikda ishlatilar videoxotira. edi. Ularning hozirgi vaqtda qo‘llanilmasligi bunday masalalarni yechishga ularning tezligining

pastligi bilan bog‘liq. Zamonaviy video adapterlar PCI, AGP va PCI-Express shinalari uchun ishlab chiqarilyapti. Videokarta o‘zining inter- 4-rasm. Videokartaning interfeys qismi. feys qismi bilan kompyuterning tizimli platasiga o‘rnatiladi. Bu slot yordamida kompyuter va videokarta o‘zaro axborot almashadi (4-rasm). videodrayver. Dasturiy drayver – bu videotizimning elementi bo‘lib, uning yordamida dasturiy ta’minotning videoadapter bilan aloqasi amalga oshiriladi. Videoadapter yuqori tezlikda ishlaydigan protsessor va eng samarali xotira bilan jihozlangan bo‘lsa ham, yomon drayver bu xususiyatlarni yo‘q qilishi mumkin. Videodrayverlardan videoadapterning protsessorini quvvatlash uchun foydalaniladi. Eng unumdorli videoadapterlardan biri 5-rasmda ko‘rsatilgan. Uning ba’zi bir komponentlari ventilator va issiqlik yo‘naltirgichni Ventilator Ventilator g‘ilofi S-video (TV chiqish) DVI-I porti 5-rasm. Ikkita monitor bilan ishlash uchun moslashgan yuqori unumdorli nVidia GeForce 8800 GTX videoadapteri.Sovitish tizimi uchun havo kiritgich Issiqlik yo‘naltirgich PCI-Express x 16 kontakti

6-rasm. PCI Express x1 interfeysli TV Wonder 650 adapteri. Televideniya uchun S-video kabeli analog kirish va FM-radio razyomi o‘z tarkibiga olgan grafik protsessorning (GPU) sovitish tizimi ostida joylashgan. Asosan, hamma videoadapterlar uch o‘lchamli grafikaga katta tezlikda ishlov beruvchi mikrosxemalar to‘plamidan foydalanadi. 6-rasmda TV-tyuner, videokirish va videochiqish funksiyalari bilan jihozlangan ATI TV Wonder 650 adapteri ko‘rsatilgan. Bu adapter PCI Express x1 interfeysi, analog telesignallarning, FM-radio, S- video, stereo-audio va HDTV telesignalining kirishi bilan jihozlangan, ammo boshqa platalarda PCI interfeysi amalga oshirilgan. 2. Monitorlarni ulash Videoadapter o‘rnatilgandan so‘ng ShK g‘ilofining orqa panelida monitorni ulash uchun razyomni ko‘rish mumkin. Suyuq kristalli monitorlarni ulash . Suyuq kristalli monitorlar tabiatan raqamli bo‘lishiga qaramay, ko‘pchilik integrallashtirilgan grafik nimtizimli kompyuterlar yoki tizimlar, monitorlarni ulash uchun faqat analog portlarga ega. Shuning uchun standart suyuq kristalli monitor analog VGA port bilan ham, raqamli DVI porti bilan ham jihozlangan bo‘lishi mumkin. ENN-monitorlarni ulash uchun interfeyslar. Ko‘pgina ENNmo nitorlar an’anaviy 15 kontaktli VGA portlariga ulash uchun mo‘l jallangan, shunga qaramasdan ularning ba’zi bir professional modellari BNC ga ulanishni HDTV tyuneri uchun kirish Stereotovush uchun kirish PCI-Express x1 konnektori

qo‘llaydilar. Ba’zi bir monitorlarning eski modellari ham DVI porti bilan jihozlagan. Bir vaqtning o‘zida bir necha monitorlarni ulash. Ko‘pgina videokartalarda bir necha (ikkita) chiqish portlari mavjud, shuning uchun bir vaqtning o‘zida bir nechta displeydan foydalanish imkonini beradi. Macintosh tizimlarida bunday imkoniyat bir necha yil oldin ko‘zda tutilgan edi. Endi bu imkoniyat Windows 98/2000/XP/Vista operatsion tizimlarida mavjuddir. Windows 98 operatsion tizimi bir vaqtning o‘zida har biri turli ko‘rinishdagi ishchi stolni ifoda qiladigan to‘qqiztagacha (Windows 2000/XP da o‘ntagacha) monitor va videoadapterlardan foydalanish imkonini beradi. Windows Vista operatsion tizimida bir necha monitorni qo‘llash ish tartibi Windows XP operatsion tizimidan farq qiladi. Bu yerda hammasi qo‘llanilayotgan WDDM monitor drayveriga bog‘liqdir. Bir necha monitorni qo‘llash vaqtidagi sozlashda operatsion tizim videoxotirada virtual ishchi stolni (displeyni) yaratadi (7-rasm). Virtual ishchi stolning turli qismlarini aks ettirish uchun bir necha monitorlardan foydalaniladi, bunda turli ilovalarning muloqat oynasi alohida monitorlarda joylashtiriladi. 7-rasm. Bitta dasturni bir necha monitorning ekranida aks ettirish uchun mo‘ljallangan Matrox DualHead2Go qurilmasidan foydalanish.

a ) b ) 8-rasm. Videoadapterni o‘rnatish ( a ), adapterni mahkamlash ( b ). 8-rasmda tizimli plata razyomiga videoadapterni o‘rnatish ( a ) va uni vint bilan mahkamlash ( b ) ko‘rsatilgan. 3. Videoadapterni sovitish tizimi 150 W quvvatli lampochka energiyani qancha iste’mol qilsa, videoadapterlar ham shuncha energiya iste’mol qiladi (ham issiqlik ajaratadi). Bitta kremniy chipi yuzasidan ajralayotgan bunday issiqlik miqdori osongina kristalni kuydirishi mumkin. Shuning uchun issiqlikni o‘z vaqtida barqaror va kuchli kulerlar yordamida tarqatish kerak. Grafik protsessor yoki xotira sovitish tizimisiz qizib ketishi mumkin, bu o‘z navbatida kompyuterning «osilib qolishiga» yoki videokartaning ishdan chiqishiga olib keladi. Sovitish issiqlik o‘tkazuvchan materiallar va radiatorlar yordamida passiv amalga oshirish mumkin bo‘lganidek, agar ventilator ishlab tursa, faol amalga oshiriladi. Ammo ventilator ishlaganda shovqin darajasi katta bo‘ladi. Radiatorlar. «Radiator» (heatsink) so‘zi ostida passiv sovitish tushuniladi. Radiator issiqlikni tarqatish va havo bilan issiqlik almashuv maydonini kattalashtirish hisobiga, o‘zi ulangan chipning haroratini pasaytiradi. Bu maqsadga erishish uchun radiatorlar, odatda, qovurg‘adan foydalanadi. Ular grafik protsessorlarda hamda xotira chiplarida o‘rnatiladi (9-rasm). 9-rasm. Radiator. 10-rasm. Issiqlik naychalari. 11-rasm. Videoadapter kuler bilan. Issiqlik naychalari. Passiv sovitish tizimli videokartalar ko‘pincha issiqlik naychalaridan foydalanadi. Radiatorning yuzasi qanchalik katta bo‘lsa, issiqlik

shunchalik yaxshi qaytariladi (ko‘pincha ventil ator yordamida). Ammo ba’zan bo‘sh joyning cheklanganligi uchun chipning o‘zida katta radiatorni o‘rnatish qiyin bo‘ladi. Bunday vaziyatlarda issiqlik naychalari yordam beradi, chunki ular chipning qiziyotgan qismidan radiatorga issiqlikni uzatishni kuchaytiradi. Chip ustiga issiqlik o‘tkazishi yuqori bo‘lgan materialdan ishlangan plastina yotqiziladi. So‘ngra unga issiqlikni radiatorga qaytaradigan issiqlik naychalari mustahkamlanadi va issiqlik oson tarqatib yuboriladi (10-rasm). Kulerlar. Ko‘p hollarda videokarta kuleri radiatorga mah kamlangan issiqlikni qaytarish uchun radiatorning yuzasi bo‘ylab havoni puflaydigan ventilatordan tashkil topgan. Videokartaning kuleri ko‘pincha grafik protsessorni sovitadi, chunki bu videokartaning eng issiq komponentidir. Ko‘pincha nafaqat grafik protsessorni, balki video xotira chipini ham sovitadigan videokarta kuleri VGA- kulerlar deb ataladi (11-rasm). 4. Axborotni vizual aks etish vositalari Axborot chiqarishni tashkil qilish va vizual aks ettirish uchun shaxsiy kompyuterning displeyi bilan bir qatorda proeksiyalash texnikasi keng qo‘llaniladi. Proektorlar. Multimedia-proektor kompyuter, videomagnitofon, videokamera, fotokamera kabi turli xil signal manbalaridan olingan axborotni katta ekranda aks ettirish imkonini beradi. 12-rasm. Proektorlarning turlari. Multimedia-proektorning asosiy tavsiflaridan biri uning yorqinligi yoki yorug‘lik oqimidir. Berilgan yorug‘likda va ekran materialining sifatida yorug‘lik oqimi qancha quvvatli bo‘lsa, tasvirning o‘lchamini shuncha katta olish mumkin. Yorug‘lik oqimi (ANSI-lyumenda o‘lchanadi) proektorning konstruksiyasiga, LCD – panelning sifatiga, quvvatiga va lampaning tipiga bog‘liq. LCD-panelning yoki DMD-chipning ruxsat berish xususiya ti ham proektorni tanlashga ta’sir ko‘rsatadigan muhim ko‘rsatkichl ardan biri. Ko‘pchilik panellar

va chiplar kompyuterlar uchun qabul qilingan 640×480 (VGA), 800×600 (SVGA), 1024×768 (XGA), 1280×1024 (SXGA) kabi standart ruxsat berish xususiyatini hisobga olgan holda ishlab chiqariladi. Oxirgi vaqtlarda asosan videotasvirlarni ko‘rish uchun mo‘ljallangan, ruxsat berish xususiyati 1366×768 bo‘lgan Wide XGA standartining LCD-panelli multimedia-proektorlari yaratildi. Ularning vujudga kelishi ekran tomonlarining nisbati an’anaviy bo‘lgan 4:3 o‘rniga tomonlar nisbati 16:9 bo‘lgan «keng» ekranlarning ommabopligi bilan belgilandi. Web-kameralar. Web-kamera – bu videokamera, kompressiyalash protsessori va joylashtirilgan web-serverdan tashkil topgan raqamli qurilmadir. Web-kamera videokuzatuvni tashkil qilish va LAN/WAN/Internet tarmoqlari bo‘yicha videotasvirni uzatish uchun mo‘ljallangan (13-rasm). 13-rasm. Web-kameralarning turlari. Masofaviy Web-kameralar UY 14-rasm. Web-kameraning tarmoqda ishlashi. Web-kamera tarmoqda ishlashi uchun maxsus qurilma va shaxsiy kompyuter talab qilinmaydi. ShK ShK SHKShK Modem ModemWeb-kameralar Internet Shluz Kommutator OFIS

Sozlash ko‘rsatkichlariga qarab, Web-kameraga videotasvirl ardan foydalanish imkoni tarmoqning hamma foydalanuvchilariga yoki faqat mualliflashgan foydalanuvchilarga ochiq bo‘lishi mumkin. Web-kamerani o‘rnatish va ulash. Web-kamera Internet tarmog‘iga 10BaseT/100BaseTX/1000BaseTX Ethernet porti orqali yoki modem yordamida ketma-ket port orqali ulanadi. Tarmoqqa jismoniy ulangandan so‘ng Web- kameraga IP-manzil beriladi. Web-kameraga IP-manzil so‘rovsiz berilmaydi, u standart web-brauzerning mos funksiyasi yordamida yoki web-kameraning seriyali raqamidan identifikatsiyalash uchun foydalanadigan DOS buyrug‘i yordamida o‘rnatiladi. Web-server, FTP-server, FTP-mijoz, e-mail mijozi uchun joylashtirilgan dasturiy ta’minot tufayli web-kamera bevosita LAN/ WAN/Internet tarmog‘iga ulanadi va unda mustaqil tarmoq qurilmasi kabi ishlaydi. Bu xususiyat web-kamerani shaxsiy kompyuterga albatta USB yoki LPT port orqali ulanishni talab qiladigan oddiy kompyuter kamerasidan farqlaydi. Ko‘p ishlab chiqaruvchilar Web-kamerani xona ichiga yoki ko‘chaga o‘rnatish uchun kamera g‘ilofining konstruksiyasiga maxsus mus tahkamlagichni o‘rnatadilar. Bu mustahkamlagichdan Webkamerani devorga, shiftga va buriladigan qurilmalarga o‘rnatish uchun foydalaniladi. Ayrim internet- kameralarda gorizontal yoki vertikal yuzalarda montaj qilish uchun joylashtirilgan buriladigan qurilmalar mavjud. Web-kameraning tuzilishi va ishlash tamoyili. Zamonaviy webkamera videotasvirni kompyuter tarmog‘i bo‘yicha videosuratga olishni, ra qamlashtirishni, siqish va uzatishni amalga oshiruvchi raqamli qurilmadir. Shuning uchun web-kamera tarkibiga quyidagi komponentlar kiradi: – PZS-matritsa ( ZAA, CCD-zaryadli aloqali asbob) – o‘ziga tusha yotgan yoruqlikni elektr signalga o‘zgartiruvchi, tomonlar nisbati 3:4 bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak shaklidagi yorug‘likni sezadigan yarimo‘tkazgichli plastina. – Obyektiv – bu kuzatilayotgan obyekt tasvirini web-kameraning yorug‘likni sezadigan elementiga proeksiyalash uchun mo‘ljallangan linza tizimidir.

– web-kameraga o‘rnatiladigan optik infraqizil filtrlar , optik aniq bo‘lgan yassi parallel plastinalar ko‘rinishida bo‘ladi. – videoqamrov platalari (raqamlashtirish bloki) PZS-matritsadan shakllantirilgan analog signalni raqamli formatga o‘zgartirishni amalga oshiradi. – videotasvirni kompressiyalash (siqish) bloki raqamlashtirilgan videosignalni siqish formatlaridan (JPEG, MJPEG, MPEG1/2/4, Wavelet) biriga siqishni bajaradi. – markaziy protsessor web-kameraning hisoblash o‘zagidir (yadro). U raqamlashtirilgan va siqilgan videotasvirni chiqarish amalini bajaradi hamda joylashtirilgan web-serverning va webkamera uchun boshqarish dasturlarining funksiyalarini bajarish uchun javob beradi. – tezkor xotira qurilmasi vaqtinchalik ma’lumotlarni saqlash uchun xizmat qiladi. – flesh-xotira. Flesh-xotira kartasi web-kamera uchun mo‘ljallangan boshqarish dasturlarini yangilash va foydalanuvchining HTML-sahifalarini saqlash imkonini beradi. Obyektiv Optik filtr 15-rasm. Web-kameraning komponentlari. – tarmoq interfeysi. Web-server bilan web-kamera orasidagi axborot almashinuvini ta’minlaydi. – Ketma-ket portlar modemni ulash uchun va lokal tarmoq bo‘lmaganda, dial- up ish tartibida ishlash uchun xizmat qiladi. 15-rasmda web-kamera tarkibiga kiruvchi komponentlarning joylashuvi keltirilgan. Markaziy protsessor Internet COM-port Kirish/ chiqish blokiFlesh karta TXQRaqamlashtirish bloki Siqish bloki PZS-matritsa

TV-tyuner kompyuter yordamida televizion ko‘rsatuvlarni qabul qilish imkonini beradi. Shuningdek, ba’zi bir TV-tyunerlar radio eshitish va videomatnni ko‘rib chiqishning ham imkonini beradi. Buning hammasini maxsus dasturlar yordamida boshqarish mumkin. TV-tyuner platasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri kompyuterning tizimli platasi razyomiga ulash imkonini beruvchi razyom mavjuddir (16-rasm). Ulan gan kengaytirish platasi tizimli plataning bir qismi sifatida ma’lumotlarni qabul qiladi va jo‘natadi. Jo‘na tilgan ma’lumotlar tar ki bida TV-tyuner platasi uchun ajratilgan raqamli for mat ko‘rinishidagi televizion tasvirlar mavjud. Kengaytirish platalarin i o‘rnatish uchun razyomlarning uchta turi mavjud: ISA, 16-rasm. TV-tyuner platasi. PCI va AGP. Eskirgan ISA razyom oddiy qurilmalarni ulash uchun mo‘ljallangan. Razyomlarning bunday turi tizimli plata bilan tez axbor ot almashinuvini amalga oshirishga imkon bermaydi. PCI razyomlari nisbatan tez ma’lumot almashinuvini ta’minlaydi. Shuning uchun videokarta yoki TV-tyuner kabi murakkab qurilmalar uchun juda mos keladi. AGP razyomi PCI razyomining bir turi bo‘lib, 3D videokartalar uchun maxsus ishlab chiqarilgan. 5. TV-tyuner platasini o‘rnatish bosqichlari 1. Kompyuterning elektr ta’minotini o‘chiring. 2. Boltlarini bo‘shatib, kompyuter g‘ilofining qopqog‘ini oching (17-rasm). 3. Tizimli platadan TV-tyuner uchun kerak bo‘lgan razyomni tanlang. Chang tushishini bartaraf qiladigan himoya plankasini yeching. Plata yechilgan himoya plankasi o‘rniga aniq o‘rnatilishi kerak (18-rasm). 4. TV-tyuner platasining tashq i antennasini ulang. TV-tyun er platasining audiochiqish por ti bilan tovush kartasining audiok irish portini maxsus kabel yorda mida ulang (19-rasm).

5. Kompyuterni elektr ta’minotiga ulang va yoqing. 17-rasm. 18-rasm. 19-rasm. TV-tyunerni ishga tushirish uchun unga mos bo‘lgan drayver va dasturlar zarur bo‘ladi. Bu dast ur va drayverlar TV-tyuner bilan birga ilova qilinadigan diskdan o‘rnatiladi. TV-tyunerning platasi avtomatik tarzda televizion antenn a dan olinadigan signalni raqaml i tasvirga aylantiradi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Скотт Мюллер. Модернизация и ремонт ПК, 18-е издание. : Пер. с англ. – М. : ООО «И.Д. Вильямс», 2009. – 1280 с. 2. Евсеев Г.А., Симонович С.В . Познай свой компьютер – Диагностика, модернизация, настройка. – СПб.: Питер, 2003. – 480 с. 3. Мураховский В.И . Сборка, настройка, апгрейд современного компьютера. Изд. 2-е, дополненное и переработанное. – М.: «ДЕСС КОМ», 2000. – 288 с. 4. Гук М.Ю. Аппаратные средства IBM PC. Энциклопедия. 3-е изд. – СПб.; Питер, 2006. – 1072с. 5. Асмаков С.В., Пахомов С.О. Железо 2010. Компьютер Пресс рекомендует. – СПб.; Питер, 2010. – 1416с. 6. Соломенчук В.Г., Соломенчук П.В . Железо ПК 2010 – СПб.: БХВ – Петербург, 2010. – 448 c. 7. Избачков Ю., Петров В . Информационные системы. Учебник для вузов. 2-изд. СПб.: 2005. – 656с. 8. Бройдо В.Л . Вычислительные системы, сети и телекоммуникации. Учебник для вузов. 2-изд. – СПб.: Питер, 2005 – 703с.

O'xshashlar

Intellektual tizimlar. Ekspert tizimlar

Axborotni hujjatlashtirish vositalari

Shaxsiy kompyuterda axborotni tasvirlash

Operasion tizimlar haqida ma`lumot

Operatsion tizimlar va ularning turlari