Қурилиш пудрати шартномаси. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси - Huquqshunoslik - Referatlar

Қурилиш пудрати шартномаси. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.0185546875 KB

Ko'chirib olish

Қурилиш пудрати шартномаси. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси. Илмий- текшириш, тажриба-конструкторлик ва технология ишлари пудрати шартномаси Режа: 1. Қурилиш пудрати шартномаси тушунчаси ва унинг ҳуқуқий белгилари 2. Қурилиш пудрати шартномасининг тузилиши ва танлов савдоларини ўтказиш 3. Лойиҳа-смета ҳужжатлари 4. Қурилиш пудратининг шартномаси бўйича тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари 5. Қурилиш пудрати шартномаси бўйича жавобгарлик 6. Қурилиш пудрати шартномасининг турлари 5. Илмий текшириш, тажриба конструкторлик ва технология ишлари пудрати

1. Қурилиш пудрати шартномаси тушунчаси ва унинг ҳуқуқий белгилари Қурилиш пудрати шарт номаси пудрат шартномасини бир тури ҳисобланади. Чунончи, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодек сининг 666-моддасида қурилиш пудрати шартномаси бўйича пудрат чи шартномада белгиланган муддатда буюртмачининг топшириғи билан муайян объектни қуриш ёки бошқа қурилиш ишини бажариш мажбуриятини олади, буюртмачи эса пудратчига ишни бажариш учун зарур шароит яратиб бериш, ишни қабул қилиш ва келишилган ҳақни тўлаш мажбуриятини олади. Қурилиш пудрати шартномаси мамлакат иқтисодиётида кўп қўлланиши билан ва ўзига хос жиҳатларга эгалиги билан маиший пудрат, лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати, илмий текшириш, тажриба-конструкторлик ва технология ишлари пудрати шартномаларидан ажралиб туради. Қурилиш пудрати шартномаси мураккаб тузилишга эга. Чунон чи ушбу шартнома бошқа пудрат шартномаларидан фарқли равишда тартибга солиш доираси кенг қамровли ҳамда бошқа шартномалар нинг ҳам элементларини ўзида мужассам этади. Қурилиш пудрати шартномаси корхоналарни, турар-жорйларни бино ва иншоатларни қуриш, қайта тамирлаш ва реконструкция қилиш, монтаж ишларини амалга ошириш мақсадида тузилади. Пудрат шартномалари ичида қурилиш пудрати ҳуқуқий тартиб га солиш манбаларига бойлиги билан ажралиб туради. Чунки бу шартномавий муносабатларни, унинг субъектларини ҳуқуқий тартиб га солувчи бир қатор қонун ҳужжатлари қабул қилинган. Қурилиш пудрати шартномасини ўзига ҳос ҳусусиятларидан бири шундаки, унда тарафлар ўртасидаги муносабатлар бажарилган ишлар якунлангандан кейин ҳам давом этади. Бунда пудратчи шартномага кўра қурилиш якунлангандан сўнг ушбу объектга хизмат кўрсатиш жумладан, буюртмачининг ходимларини объектдан фойда ланишни ўргатиш, фойдаланиш учун турли кўринишдаги йўриқнома ларни ишлаб чиқиш ва

бошқа мажбуриятларни ўз зиммасига олган ҳолатлар назарда тутилади. Одатда бундай хизматлар ҳажми, қий мати ва бошқа тавсифлари ҳақидаги келишув қурилиш пудрати шарт номасида кўрсатиб ўтилади. Демак, пудратчининг мажбуриятларига объектни қуриб битказишгина эмас ушбу объектдан мақсадли фойда ланиш учун буюртмачига техник ва бошқарув кўникмаси ва билим ларини бериш мажбурияти ҳам киради. Пудрат шартномасини тузиш да юқорида кўрсатиб ўтилган тарафларнинг мажбуриятларини кири тиш билан ўз касбий фаолиятини амалга оширишда эътиборли бўлиш ва ишни муваффақиятли амалга ошириш ҳамда келгусида шартнома тарафи билан ҳамкорликни йўлга қўйишга кўмак беради. Қурилиш пудрати шартномасининг асосий ҳуқуқий белгилари: биринчидан, бу шартнома сонсенсуал, яъни тарафлар ўртасида ўзаро келишувга эришилган ва шартномада тузилган пайтдан бошлаб тарафларда ҳуқуқ ва бурчларни вужудга келтирадиган шартномалар гуруҳига мансабдир; иккинчидан, ҳақ бараварига тузиладиган шартномадир; учинчидан, қурилишга оид пудрат шартномаси ҳар икки тараф учун ҳам муайян ва бурчлар белгилайдиган икки томонлама шартнома ҳисобланади. Қурилиш пудрати шартномаси корхонани, бинони, иншоотни бир объектни қуриш ёки қайта қуриш, шунингдек, монтаж, созлаш, ишга тушириш ва қурилаётган объект билан бевосита боғлиқ бўлган бошқа ишларни бажариш ҳақидаги тузилиши мумкин. Пудратчи, одатда тегишли объектни тўла асосда тамомлаш учун шартнома тузади. Бунга лойиҳалаштириш, қуриш, экспулатацияга тошириш билан боғлиқ бўлган бошқа муҳим ишлар, объектни тўла экспулатацияга топшириш ишлари киради. Қурилиши пудрти шартномасида шартнома баҳоси ва уни бажариш муддати муҳим аҳа миятга эга. Шартномада уларнинг кўрсатилмаслиги шартноманинг ҳақиқий эмаслигига олиб келади. Шунингдек, буюртмачи томониддан шартноманинг бажарилиши учун

пудратчига зарур бўлган шароитларни бериш мажбурияти ҳам унинг ўзига хос хусусиятидан келиб чиқади. Шартноманинг субъектлари сифатида буюртмачи ва пуратчи иштирок этади. Буюртмачи сифатида ҳар қандай жисмоний ва юридик шахслар иштирок этишлари мумкин. Шунингдек, асосий буюртмачилар тегишли объектнинг лозим даражада қурилишини, таъмирланишини, жиҳозланишини таъминлаш учун зарурият туғилганда ўзининг барча ҳуқуқларини бошқа шахсларга ўтказишлари мумкин. Бунинг учун улар мазкур шахсларга тегишли тарзда ваколат беришлари шарт бўлади Масалан: давлат ўз эҳтиёжлари учун қуриладиган объектларнинг белгиланган муддатда қуриб топширилиши ва экспулатация қилиишини тўғри таъминлаш мақсадида маълум бир вазирлик, агентлик ёки муассасага ўз ваколатини бериши мумкин. Бундай тарзда ваколатини ўтзказишга фуқаролик ҳуқуқининг барча субъектлари ҳам ҳақлидирлар. 2. Қурилиш пудрати шартномасининг тузилиши ва танлов савдоларини ўтказиш Қурилиш пудрати шартномаси одатда ёзма шаклда тузилади. Тарафлар ўзаро келишиб олишгач, уни имзолайдилар ва шу вақтдан эътиборан уларда ҳуқуқ ва мажбуриятлар вужуга келади. Шартнома буюртмачи ва пудратчининг ўзаро муносабатлари қандай амалга оширилиши лозимлиги тўғрисида аниқ ва тушунарли келишувга эришишлари муҳим аҳамият касб этади. Қурилиш пудрати шартномаси бозор иқтисодиёти шароитида ўзининг режали характерини йўқотди. Шунинг учун уни тузиш ва амалга ошириш томонларнинг ўзаро келишуви асосида олиб борил моқда. Буюртмачи томон ваколатли давлат органларига мурожаат қилади. Бундай ваколатли органлар сифатида лойиҳалаштирилаётган объектнинг аҳамиятига қараб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлигига қарашли, шунингдек, шаҳар ва туман ҳокимларининг архитектура ва шаҳарсозлик бошқарма ва бўлимлари иш олиб борадилар.

Шунинг учун ҳам буюртмачи, энг аввало, қурилиш тўғрисида қарор қабул қилишдан олдин архитектура ва шаҳарсозлик бошқар маси ёки бўлиминнг розилигини олиши лозим. Шунингдек, тегишли объектни қуриш ва экспулатация қилишга бошқа бир қанча маъмурий органларнинг ҳам розилиги талаб қилинади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 3 июлдаги 302-сон қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республикаси ҳудудида капитал қурилишда танлов савдолари тўғрисида Низомга асосан амалга оширалади. Мазкур Низом капитал қурилиш, шунингдек илгари тўхтатиб қўйилган объектлар қурилишини давом эттириш билан боғлиқ ишларнинг бутун комплексини бажариш, товарлар харид қилиш, асбоб- ускуналар сотиб олиш юзасидан танлов савдолари (тендерлар)ни ташкил этиш ва ўтказиш тартиби ва шартларини белгилайди. Ушбу Низом талаблари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида марказлаштирилган манбалар (давлатнинг капитал қўйилмалари), давлат бошқарув органлари ва давлат корхоналари маблағлари ҳисобига товарлар, ишлар ва хизматлар харид қилишда мажбурий ҳисобланса, бошқа манбалар ҳисобига амалга ошириладиган қурилиш объектлари учун тавсия хусусиятига эга. Танлов савдолари ўтказиш тўғрисидаги қарор буюртмачи томонидан фақат танлов савдолари предмети тегишли ҳужжатлар (кредит шартномаси, банк маълумотномаси, қурилишларнинг аниқ рўйхати, давлат бошқарув органи қарори ва бошқалар) билан тасдиқланган молиявий ресурслар билан таъминланган тақдирда қабул қилинади. Инвестор, буюртмачи, танлов савдолари ташкилотчиси, танлов комиссияси ва оферентлар танлов савдоларининг асосий қатнашчи лари ҳисобланади. Буюртмачи талабгорнинг малакасини олдиндан аниқлаш ёки бунингсиз танлов савдолари ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилиш, расмий фармойиш берувчи ҳужжат чиқарган ҳолда танлов савдоларини ўтказиш шакли, тури ва санасини белгилаш, танлов савдолари ташкилотчиси функциясини амалга

ошириш (ушбу функцияларни жалб этиладиган ташкилотга бериши мумкин), мустақил равишда ёки ихтисослаштирилган ташкилотни жалб этган ҳолда танлов савдолари предметининг бошланғич қийматини белгилаш каби ҳуқуқларга эга. Буюртмачи қуйидаги функцияларни бажаради: танлов комиссияси таркибини ва иш тартибини шакллантиради ва тасдиқлайди, унинг ишида қатнашади; миқдори танлов ҳужжатларида қайд этиладиган аниқ танлов шартларига боғлиқ бўладиган танлов савдоларида қатнашишга буюртманомаларни таъминлаш шаклини белгилайди; танлов савдоларининг ташкилотчиси бўлади (ушбу функцияларни жалб этиладиган ихтисослашган ташкилотга бериши мумкин); танлов ҳужжатлари таркибини белгилайди; талабгорнинг малакасини олдиндан аниқлаш ва танлов савдоларига қўйиладиган асосий талабларни, танлов савдолари предметига қўйиладиган ва танлов ҳужжатлари таркибига киритиладиган махсус ва техник талабларни белгилайди; белгиланган тартибда экспертизанинг ўтказилиши ва танлов ҳужжатлари тасдиқланишини таъминлайди, Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси билан келишган ҳолда танлов савдолари натижалари тўғрисидаги ҳисоботни тасдиқлайди; танлов савдолари ғолиби билан шартнома тузади; танлов савдоларини ташкил этиш ва ўтказиш билан боғлиқ барча харажатларни қоплайди. Буюртмачи инвестор билан белгиланган тартибда тузилган шартномада назарда тутилган ваколатлар доирасида бошқа функцияларни ҳам амалга оширади. Танлов комиссияси аъзолари сони тоқ бўлиши керак. Қоидага кўра, танлов комиссияси таркибига инвестор, буюртмачи, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Иқтисодиёт вазирлиги, Ўзбекис тон

Республикаси Монополиядан чиқариш, рақобат ва тадбиркорликни қўллаб- қувватлаш давлат қўмитаси, Ташқи иқтисодий алоқалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги, жойлардаги давлат ҳокимияти органлари, хизмат кўрсатувчи банк вакиллари киритилади. Танлов савдолари предметига боғлиқ равишда танлов комиссияси таркибига лойиҳа, эксперт ташкилотлари ва бошқа ташкилотларнинг вакиллари киритилиши мумкин. Танлов комиссияси таркибида инвестор ва буюртмачининг вакиллари сони комиссия аъзолари умумий сонининг тўртдан бир қисмидан ортиқ бўлмаслиги керак. Агар мажлисда танлов комиссияси аъзоларининг камида тўртдан уч қисми қатнашса танлов комиссияси ҳуқуқий ваколатли ҳисобланади. Танлов савдолари қуйидагиларга бўлинади: очиқ танлов савдолари - оферентлар сони чекланмайди; ёпиқ танлов савдолари - оферентлар сони чекланади. Ёпиқ танлов савдолари ўтказиш тўғрисидаги қарор Вазирлар Маҳкамаси томонидан қабул қилинади. Очиқ ёки ёпиқ танлов савдолари талабгорнинг малакаси олдиндан аниқланган ҳолда ёки аниқланмасдан, ёхуд икки босқичли бўли ши мумкин. Талабгорнинг малакасини олдиндан аниқлаш танлов савдоларининг биринчи тури, танлов савдоларининг ғолибини аниқлаш - унинг иккинчи тури ҳисобланади. Талабгорнинг малакаси олдиндан аниқланадиган очиқ ёки ёпиқ танлов савдолари ўтказишда талабгорларнинг умумий рўйхати тузилади, талабгорнинг малакаси олдиндан аниқланади ва малакаси олдиндан аниқланган талабгорлар ўртасида танлов савдолари ўтказилади. Икки босқичли танлов савдолари буюртмачи танлов савдолари предметининг аниқ тавсифини ва ўзига хослигини шакллантириш имкониятига эга бўлмаган ҳамда шартномада ишларни уларнинг рентабеллигини таъминлаш учун етарли бўлган ёки тадқиқ этиш ёки ишлаб чиқишга сарфланган харажатлар қопланишини таъминлайдиган ҳажмларда бажариш назарда тутилган ҳоллардан ташқари, буюртмачи илмий тадқиқотлар, экспериментлар

ўтказишга, қидирувлар ёки ишланмалар юзасидан шартнома тузиш ниятида бўлган ҳолларда ўтказилади. Икки босқичли танлов савдолари биринчи босқичда концептуал қарор ва техник, тижорат жиҳатидан аниқланиши ва тузатилиши керак бўлган, танлов ҳужжатларида кўрсатилган шартлар асосида ишлаб чиқилган оферта баҳоси кўрсатилмаган ҳолда тақдим этилади. Танлов савдолари предмети параметрлари бўйича оферент билан музокаралар олиб борилишига йўл қўйилади. Оферталарнинг умумий сонидан танлов савдоларининг иккинчи босқичида қатнашишга йўл қўйиладиган оферталар танлаб олинади. Иккинчи босқичда танлов савдолари предметининг аниқлаштирилган параметрлари ҳисобга олинган, баҳоси мажбурий тартибда кўрсатилган ҳолда оферталари танлов савдоларининг иккинчи босқичига ўтган қатнашчиларнинг таклифлари ва буюртманомалари берилган ҳолда танлов ҳужжатлари га тузатиш киритилади. Икки босқичли танлов савдоларини ташкил этиш ва ўтказиш қонун ҳужжатларига мувофиқ "Давархитектқу рилиш" қўмитаси томонидан ишлаб чиқиладиган ва тасдиқланадиган тартибга мувофиқ амалга оширилади. Ёпиқ танлов савдолари ишлар ва хизматлар юқори даражада мураккаблиги (ёки тор ихтисослашуви) билан фарқланадиган ва фақат пудратчилар (етказиб берувчилар)нинг чекланган сони билангина бажарилиши мумкин бўлган ҳолларда ташкил этилади. Ёпиқ танлов савдоларини ўтказишда танлов савдолари ташкилотчиси пудратчилар (етказиб берувчилар) умумий сонидан олдиндан етарлича малака маълумотларига эга бўлганларни, бироқ уларнинг камида учтасини танлайди ва уларга танлов савдоларида қатнашишга таклифнома юбо ради. Агар пудратчилар (етказиб берувчилар)нинг умумий сони икки тадан ортиқ бўлмаса, у ҳолда таклифнома уларнинг ҳар иккаласига юборилади ва танлов савдолари уларнинг иштирокида ўтказилади. Улардан бири рад этган тақдирда танлов шартлари аниқлашти рилган ва (ёки) унга тузатишлар киритилган ҳолда такрорий танлов савдолари эълон

қилинади. Ёпиқ танлов савдоларини ташкил этишда матбуотда эълон берилмайди, танлов савдолари таклиф этилган талабгорлар ўртасида ўтказилади. Танлов савдолари предмети харидининг умумий қиймати 25 минг АҚШ долларига тенг суммани ташкил этган ҳолларда улар:  харид қилинадиган товар, ишлар ва хизматларнинг тавсифи, миқдори, бажариш муддатлари ва товарни етказиб бериш пункти кўрсатилган ҳолдаги таклифларни талабгорларга юбориш;  етказиб берувчи ёки пудратчи томонидан эълон қилинган баҳо ва тавсифларни таққослаш йўли билан эркин савдода амалга оширилиши мумкин. Эркин савдода харид қилишда таклифларнинг етказиб берувчи ёки пудратчи томонидан алоқа каналлари орқали ёзма шаклда тақдим этилишига йўл қўйилади. Эркин савдода харид қилишда етказиб берувчи ёки пудратчини танлаш баҳолаш комиссияси томонидан амалга оширилади. Баҳолаш комиссияси буюртмачи томонидан камида беш нафар ваколатли мутахассисдан иборат таркибда тайинланади. Баҳолаш комиссиясининг қарори протокол билан расмийлаштирилади. Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарори мавжуд бўлганда, харид қилинадиган товар (иш, хизматлар) ягона етказиб берувчи (пудратчи) томонидан ишлаб чиқарилса (реализация қилинса) ҳамда импорт товар Ташқи иқтисодий алоқалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги билан келишган ҳолда харид қилинганда шартноманинг тўғридан-тўғри тузилишига йўл қўйилади. Агар танлов савдолари предметининг бошланғич қийматига нис батан танлов савдоларини ташкил этиш ва ўтказиш харажатлари иқ тисодий жиҳатдан фойдали бўлмаса, бундай ишлар ва кўрсатилади ган хизматлар мустақил лотларга бўлинган ҳолда битта танлов савдоларига бирлаштирилади, бунда ғолиб, қоидага кўра, ҳар бир лот бўйича аниқланади. Буюртмачининг асосланган қарорига мувофиқ танлов савдолари предметини

лотларга бўлган ҳолда танлов савдолари ўтказилишига йўл қўйилади (қурилиш ва монтаж ишлари, асбоб-ускуналарни харид қилиш ва монтаж қилиш, юкларни транспортда ташиш ва ҳоказо). Бунда ғолиб, қоидага кўра, ҳар бир лот бўйича аниқланади, бош пудратчи ташкилот функциясини буюртмачи бажаради ва лойиҳада назарда тутилган ишлар ва хизматларнинг бутун комплекси бажарилиши учун жавоб беради. Инвестор ва/ёки буюртмачи товарларни харид қилишда танлов савдолари предмети бўли ниши учун жавоб беради. Танлов савдоларини кейинчалик танлов савдолари предмети учун назарда тутилмаган турлар бўйича ўтказиш имконини берувчи унинг қийматини пасайтириш мақсадида танлов савдолари предметини онгли равишда бўлишга йўл қўйилмайди. Танлов савдоларида қатнашиш учун талабгорга қуйидаги малака талаблари қўйилади: -танлов савдолари предмети қийматининг камида 20 фоизи миқ - доридаги бўш айланма маблағларнинг ёки кўрсатиб ўтилган маблағ ларни беришга банк кафолатномаси, ишлар (хизматлар)ни бажариш учун зарур бўлган меҳнат ресурслари ва мутахассисларнинг мавжудлиги; -шартномалар тузиш юзасидан фуқаролик-муомала ҳуқуқий лаёқат ва ваколатлар; -устав сармоясининг миқдори; -танлов объектига ўхшаш объектларда ишлаш тажрибасининг мавжудлиги; -ўз кучлари билан илгари бажарилган иш ҳажмлари тўғрисидаги маълумотлар; -танлов объектида ўз кучлари билан бажариладиган ишларнинг мўлжалланаётган ҳажми (фоизларда). Танлов савдоларида қатнишиш талабгорига буюртмачи томонидан белгиланадиган бошқа талаблар ҳам қўйилиши мумкин. Агар танлов савдолари предмети ҳисобланадиган ишлар (хизматлар)ни бажариш билан боғлиқ фаолият қонун ҳужжатларига мувофиқ лицензияланиши керак бўлса

белгиланган тартибда берилган тегишли лицензияга эга бўлган талабгорлар танлов савдоларида қатнашишга қўйилади. Таъсис ҳужжатлари, молиявий қатнашиш, холдинг шаклида ва бошқа шаклларда ифодаланган бир-бири билан бевосита ташкилий-ҳуқуқий ёки молиявий боғлиқ бўлган ташкилотларнинг танлов савдоларида қатнашиши тақиқланади. Буюртмачининг тор ихтисослашган пудратчи ташкилотлари очиқ танлов савдоларида умумий асосларда қатнашадилар, ёпиқ танлов савдоларида эса танлов савдолари ташкилотчиси камида иккита чет қатнашчини таклиф қилиши шарт. Танлов савдолари ташкилотчиси танлов савдолари тўғрисида оммавий ахборот воситаларида эълон беради ёки потенциал пудратчиларга (етказиб берувчиларга) танлов савдоларида қатнашишга таклифнома жўнатади. Танлов савдолари ўтказилиши тўғрисидаги эълонда ёки танлов савдоларида қатнашишга таклифномада қуйидаги маълумотлар бўлиши керак: -танлов савдолари ташкилотчисининг номи ва манзили; -танлов савдолари предметини маблағ билан таъминлаш манбалари; -танлов савдолари предметининг тавсифи ва уни сотиш жойи; -танлов савдолари предметини сотиш муддати; -талабгорларга қўйиладиган асосий шартлар; -танлов ҳужжатларини сотиб олиш жойи ва унинг учун тўлов миқдори; -оферталарни тақдим этиш жойи, охирги куни ва вақти; -оферталарни очиш жойи, куни ва вақти. Танлов савдолари ва/ёки талабгорнинг малакасини олдиндан аниқлаш тўғрисидаги эълон оммавий ахборот воситаларида чоп этилади. Буюртмачининг қарорига кўра хорижий пудратчилар (етказиб берувчилар) танлов савдоларида қатнашишга таклиф этилиши мумкин. Бунда эълон, қоидага кўра, энг оммавий даврий нашрларда, газеталарда, web-caйтда ва /ёки БМТнинг Development Business нашрида, шунингдек хорижий мамлакатларнинг элчихоналари орқали таклифномалар жўнатиш воситасида амалга оширилади. Оферталарни тақдим этиш муддати эълон оммавий

ахборот воситаларида чоп этилган кундан бошлаб камида ўттиз кунни ёки таклифномалар жўнатил ган кундан бошлаб ўттиз беш кунни ташкил этиши керак. Танлов савдолари ўтказилиши тўғрисидаги эълон фақат танлов ҳужжатлари га ижобий эксперт хулосаси мавжуд бўлган тақдирдагина чоп этилиши мумкин. Танлов ҳужжатлари, қоидага кўра, уч қисмдан: умумий, техник ва тижорат қисмидан иборат бўлади. Ушбу қисмларга нималар кириши Ўзбекистон Республикаси ҳудудида капитал қурилишда танлов савдолари тўғрисида Низомда белгиланган. Буюртмачи томонидан эълон қилинган нарх билан танлов савдолари ўтказилиши тўғрисида қарор қабул қилинган тақдирда танлов савдолари предметининг бошланғич нархи эълон ва таклифномада кўрсатилади. Бунда танлов савдолари танлов савдолари предметининг бошланғич нархини пасайтириш юзасидан ўтказилади. Оферталарни тақдим этиш тартиби танлов ҳужжатларида белгиланади. Тақ дим этилаётган оферта танлов ҳужжатлари шартлари ва талабларига мувофиқ бўлиши керак. Хорижий пудрат ташкилотлари томонидан амалга ошириладиган ва эркин муомаладаги валютада ҳақ тўланадиган хорижий кредитлар ва грантлар ҳисобига молиялаштириладиган инвестиция лойи ҳаларини амалга оширишда, агар халқаро ва хорижий молиявий институтлар билан тузилган кредит шартномаларида ўзгача ҳол назарда тутилмаган бўлса, танлов ҳужжатларига ишлар (хизматлар) қиймати нинг камида 50 фоизи миқдорида ишлар (хизматлар)ни бажариш учун Ўзбекистон Республикасининг хўжалик юритувчи субъектлари - резидентлари иштирок этиши шартлари киритилади. Танлов ва талабгорнинг малакасини олдиндан аниқлаш ҳужжат ларига, офертани жойлашга ва маркировка қилишга, таклифларни техник ва молиявий баҳолаш мезонларига шартлар ва талаблар танлов комиссияси томонидан кўриб чиқилади ва тасдиқланади. Оферталарни тақдим этиш муддати тугагунгача танлов савдолари ташкилотчиси танлов ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритишга ҳақлидир, ташкилотчи улар тўғрисида

танлов ҳужжатларини олган талабгорларга дарҳол хабар қилиши, оферталарни тақдим этиш муддатини офертага тузатиш киритиш учун етарли бўлган вақтга узайтириши керак. Офертанинг амал қилиш муддати танлов ҳужжатларида белгиланади. Оферта уни тақдим этишнинг охирги куни ва вақти тугагунгача қайтариб олиниши мумкин. Талабгорнинг имзоси ва муҳри қўйилган оферта савдолар ташкилотчисига конвертга солиб елимланган ҳолда жўнатилади. Тақдим этиш муддати тугагандан кейин олинган оферта кўриб чиқилмайди. Офертани тақдим этиш санаси танлов савдолари ташкилотчисининг почта билдиришномасидаги оферта олинганлиги тўғрисидаги қайд бўйича ёки танлов савдолари ташкилотчисининг оферентга берилган (оферта чопар орқали етказиб бериладиган ҳол) оферта олинганлиги тўғрисидаги билдиришномаси санаси бўйича белгиланади. Талабгор оферта таркибида танлов савдоларида қатнашишга буюртманомани танлов ҳужжатларида кўрсатил ган, лекин танлов савдолари предмети ҳисоблаб чиқилган қиймати - нинг кўпи билан 2 фоизи миқдорида таъминлашни тақдим этади. Таъминлашнинг амал қилиш муддати офертанинг амал қилиш муддатидан кам бўлмаслиги керак. Буюртмачи танлов ҳужжатларида таъминлаш кафилининг ишончлилиги бўйича талабларни, унинг шаклларини ва танлов савдоларида қатнашишга буюртманомани таъминлашдан фойдаланиш тартибини белгилаши мумкин. Танлов савдоларида қатнашишга буюртманомани таъминлаш: танлов савдолари ғолибига - шартнома тузилгандан кейин, шартнома ижросини талаб қилинадиган таъминлаш тақдим этилгач; қолган оферентларга - танлов савдолари ғолиби билан шартнома тузилгандан кейин, лекин офертанинг амал қилиш муддатидан кечикмай; офертани қайтариб олган оферентга - уни тақдим этишнинг охирги куни ва вақти тугагунгача қайтарилади.

Буюртманомани таъминлаш уни қайтариш учун асос пайдо бўлган вақтдан бошлаб ўн кун мобайнида қайтарилади. Танлов савдоларида қатнашишга буюртманомани таъминлаш: офертани тақдим этишнинг охирги куни ва вақти тугагач офертани ўзгартирган ёки уни қайтариб олган оферентга; танлов савдолари ғолибига - оферта унинг амал қилиш даврида қайтариб олинганда, танлов ҳужжатларида белгиланган шартларда шартнома тузиш ёки шартнома ижросининг талаб қилинадиган таъ минланишини тақдим қилиш рад этилганда қайтарилмайди. Танлов савдолари, қоидага кўра, буюртмачи жойлашган жойда ўтказилади. Танлов комиссияси мажлиси белгиланган муддат тугагандан кейин ўтказилади. Мажлис вақтида оферталар солинган конвертлар очилади, шартлар ва тартиботларга риоя қилиниши, танлов ҳужжатларида кўрсатилган ҳужжатларнинг мавжудлиги текширилади. Оферталар солинган конвертларни очиш қатнашиш истагини билдиришган оферентлар ёки уларнинг ваколатли вакиллари иштирокида амалга оширилади. Танлов комиссияси мажлиси натижалари протокол билан расмийлаштирилади. Танлов комиссияси мажлислари натижалари тўғрисидаги ахборот қатнашмаган оферентга ёзма шаклда етказилади. Ҳужжатлар пакетида танлов ҳужжатлари талабларининг бузилганлиги аниқланган тақдирда ҳужжатлар уларнинг мазмуни эълон қилинмасдан оферентга қайтарилади. Танлов комиссияси танлов ҳужжатларининг эълон қилинган шартларга номувофиқлиги ни ёки офертани расмийлаштиришдаги ноаниқликларни улар бошқа қатнашчиларнинг рейтингига таъсир кўрсатмайдиган ва уларга йўл қўйган танлов савдолари қатнашчисига устунлик бермайдиган ҳол ларда эътиборга олмаслиги мумкин. Танлов ҳужжатлари шартларига жавоб берадиган оферталар бўйича оферентнинг исми (номи), малака маълумотлари, таклиф қилинган нархлар ва бажариш муддатлари, шунингдек оферент томонидан танлов ҳужжатлари талабларига муво фиқ киритилган қўшимча таклифлар ҳисобга олинади.

Танлов комиссияси мажлисида офертани кўриб чиқиш давомида оферент томонидан офертанинг мазмуни тушунтириб берилишига йўл қўйилади. Бунда офертанинг мазмунини, шу жумладан нархи ёки бажариш муддатини ўзгартирувчи тушунтиришлар берилишига йўл қўйилмайди. Офертада арифметик хатолар мавжудлиги аниқланган тақдирда сўзлар билан кўрсатилган якуний сумма тўғри миқдор сифатида қа бул қилинади. Савдоларнинг туридан қатъи назар, танлов савдолари ғолиби танлов комиссиясининг ёпиқ мажлисида аниқланади. Танлов савдолари ғолиби танлов савдолари қатнашчилари иштирокида эълон қилинади, иштирок этмаган қатнашчилар хабардор қилинади. Оферталарни кўриб чиқиш, баҳолаш ва таққослаш натижалари тўғриси даги ахборот ошкор қилинмайди, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. Танлов савдолари буюртмачи томонидан белгиланган тартибда тасдиқлангандан кейин тугалланган ҳисобланади. Танлов савдолари агар: оферталарни тақдим этиш муддатида учтадан кам оферта тушса, ушбу Низомнинг 25-бандида кўрсатилган ҳоллардан ташқари; оферталар танлов ҳужжатлари шартларига мувофиқ бўлмаса; оферталарда танлов савдоларида қатнашишга буюртманомани таъминлаш кафолати мавжуд бўлмаса; оферентлар томонидан таклиф этилган нархлар танлов савдолари предмети бошланғич қийматидан анча ортиқ бўлса; "Давархитектқурилиш" қўмитаси билан келишув бўйича танлов комиссияси томонидан асосланган бошқа ҳолатлар пайдо бўлса ўтказилмаган ҳисобланади. Оддий пудрат усулида қурилиш пудрати шартномаси тузишда буюртмачи ва пудратчи ўртасида асосий шартномада қадар дастлабки битим тузилади. Унда юуртмачи ва пудратчининг шартнома бўйича асосий режалари, дастлабки тадбирлар келишиб олинади. Қурилиш нинг номи пудратчи бажарадиган ишлар ҳажми, қурилишнинг бошланиш муддати,

қурилиш майдонини топшириш вақти, қурилишни жиҳозловчи материаллар ва конструкциялар билан таъминлаш, қури лишни оммавий таъминлаш манбалари ва контрактгача бўлган келишувни бузганлик учун томонларнинг жавобгарлик масалалари дастлабки келишувда назарда тутилиши лозим. Айрим қурилиш объекти бўйича икки ва ундан ортиқ пудратчи бўлса, буюртмачи уларнинг ҳар бирига тегишли бўлган ишлар ҳажми бўйича лозим бўлган ҳужжатларни тақдим қилиши шарт. Пудрат шартномаси тарафларнинг фақат бир-бирлари олдидаги бурчларнигина эмас, балки, аввало, уларнинг қонун олдидаги бурчларини белгилайди. Бундай ҳол қурилишга оид пудрат шартномасининг бошқа шартномалар қатори қонунда кўзда тутилган ёки йўл қўйилган асосларда тузилиши ва бажарилишининг аҳамиятидан келиб чиқади. Буюртмачи билан бош пудратчи қурилишнинг барча ҳажми юза сидан умумий пудрат шартномаси тузадилар. Бу шартномага кўра, ФКнинг 631- моддасида кўзда тутилганидек, бош пудратчи шартномада кўрсатилган барча қурилиш ишларини бажариш учун жавобгарликни ўз зиммасига олади. Агар қурилиш ишларини бажариш бир йилдан ошиқ муддатни ўз ичига оладиган бўлса, буюртмачи ва пудратчи умумий пудрат шартномаси билан бир қаторда, йиллик пудрат шартномасини ҳам тузади. Йиллик пудрат шартномасида маълум хўжалик йилида бажариладиган қурилиш ишларининг бажарилиш шартлари кўрсатилган бўлади. Зарурат туғилганда махсус қурилиш-монтаж ишлари бош пудратчи билан субпудратчи (пудратчидан ишни пудратга олувчи) бўл ган ихтисослаштирилган қурилиш ташкилотлари ўртасида тузиладиган субпудратчи қурилиш ташкилотлари ўртасида тузиладиган бевосита шартномага мувофиқ, мазкур ихтисослаштирилган қурилиш ташкилотларининг кўчи билан бажарилиши келишилган бўлиши мумкин. Пудрат тўғрисидаги қоидада бир қурилишда барча умумий қу рилиши ва махсус ишларни бажаришни зиммасига оладиган фақат битта бош пудратчи бўлиши мумкинлиги белгиланади.

Пурат шартномасида қуйидагилар кўриб чиқилиши лозим: а) шартноманинг кириш қисмида шартноманинг қачон ва қаерда тузилганлиги, қайси қурилиш ташкилоти пудратчи ва қайси ташкилот буюртмачи бўлишлги кўрсатилади; б) барча умумқурилиш ва махсус қурилиш ишларини тасдиқлай диган лойиҳа, смета ва қурилиш объектларининг шартномага илова қилинган рўйхатга мувофиқ равишда қуриб битказишни пуддратчи ўз зиммасига олганлиги кўрсатилади; в) шартномада кўрсатилган ишларни лойиҳа-смета ва қурилиш ҳужжатларига мувофиқ равишда шартнома бўйича белгиланган муддат ичида ўзининг моддий-техника базаси ва қадрлари билан битказиб топшириш мажбуриятини пудратчи ўз зиммасига олганлигини ёки субпудратчиларни жалб қилиш ҳуқуқи кўрсатиб ўтилади; г) шартномада сметага мувофиқ пудратчи зиммасига юклатил ган ишларнинг қиймати қанча суммани ташкил қилиниши кўрса тилади; д) шартномани бажаришда тарафлар “Қурилишга оид пудрат шартномалари ҳақидаги қоидалар”га риоя қилишлари лозимлиги кўрсатилади; е) шартномага ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисидаги қоидалар кўрсатилади; ж) шартнома шартларини бажармаган ёки ўз вақтида лозим даражада бажармаган томон учун қўлланиладиган жарима миқдори кўрсатилади; з) шартнома тарафларнинг банк ҳисоб рақамлари, адреслари, вакилларининг имзолари ва муҳрлари билан тасдиқланади. Қурилишга оид пудрат шартномаси 3 нусхада тузилиб, икки нусхаси тарафларда қолади, бир нусхаси эса қурилишни маблағ билан таъминловчи банкка юборилади. Йиллик пудрат шартномаси умумий пудрат шартномасининг бажарилиши юзасидан бир йил мобайнида амалга ошириладиган қурилиш ишларини белгилаш учун тузилади. Йиллик шартнома умумий пудрат шартномасига қўшимча бўлиб, маълум бир

хўжалик йили ичида бажариладиган қурилиш ишларининг ҳажмини, бажарилишнинг календарь планини аниқлаб беради. Умумий ва йиллик шартномалар мазмун жиҳатидан бир-бирига тўғри келмайди. Умумий пудрат шартномасида кўрсатилган ишларнинг ҳажми ва муддати йиллик шартномаларда аниқлаштирилади. Йиллик шартнома маълум бир хўжалик йили ичида бажарилиши лозим бўлган қурилиш ишлари юзасидан тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгила беради. Ҳозирги вақтда қурилиш бўйича шартнома муносабатларида йиллик пудрат шартномаси асосий ўрин эгаллайди. Қурилиш бўйича пудрат шартномаси умумий пудрат шартномасисиз ҳам тузилиши мумкин. Жумладан, агар қуриладиган объект бўйича барча қурилиш ишларини бир йил ичида кўриб бирказиш мумкин бўлса, йиллик шартнома тузилади. Йиллик шартномада тас диқланган лойиҳа-смета, барча субъектлар рўйхати, бу объектларни қуришни бошлаш ва қуриб битказиш муддатлари, ишлаб чиқариш нинг календарь плани, буюртмачи томонидан пудратчига иш чизмаси ва сметаларни топшириш муддати, шартноманинг бошқа алоҳида шартлари кўрсатилади ва қурилишга оид ҳужжатлар илова қилинади. Йиллик шартнома ишлар плани тасдиқлангандан сўнг икки ой муддат ичида қурилишга оид намунавий пудрат шартномаси шаклида тузилиши лозим. ФКнинг 667-моддасига мувофиқ, топширилмаган пудрат объектининг нобуд бўлиши ёки шикастланиши хавфи пудратчи зиммасида бўлади. Шунингдек, пудрат объектида бажарилаётган ишларнинг хавфсизлиги учун ҳам пудратчи жавобгар бўлади. Шунинг учун қурилиши пудрати шартномасида тарафлар бош қача тартиб ва шартлар қўйгн бўлмасалар шартномада назарда тутилган объектни ёки ишлар мажмуини пудратчи ўз ҳисобидан суғурта лаши шарт. Суғурталаш мажбурияти юклатилган тараф қурилиш пудрати шартномасида назарда тутилган тартибда иккинчи тарафга шартнома шартларига мувофиқ суғурта шартномаси тузганини тасдиқловчи

далилларни, шу жумладан суғурта қилувчи, суғурта суммаси миқдори ва суғурталанган таваккалчиликлар тўғрисидаги маълумотларни тақдим қилиши керак. Суғурталаш тегишли тарафни суғурта ҳодисаси юз беришининг олдини олиш чора-тадбирларини кўриш мажбуриятидан озод қил майди. Пудратчи ёки буюртмачи қурилаётганлиги, ундан нима мақ садда фойдаланиш режалаштирилганлиги ҳақида суғурталовчига суғурта қилдирувчидан объект билан боғлиқ бўлган қўшимча маъ лумотларни ҳам талаб қилиши ва улар билан танишиб чиқиши мумкин. 3. Лойиҳа-смета ҳужжатлари Пудратчи қурилиш ва у билан боғлиқ бўлган ишларни ишнинг ҳажми, мазмуни ва уларга қўйиладиган бошқа талабларни белгилай диган лойиҳа- смета ҳужжатларига мувофиқ амалга ошириши шарт. Кўп ҳолларда бино ва иншоотларнинг қурилиши намунавий лойиҳалар бўйича амалга оширилади. Бундай ҳолларнинг қўлланиши лойиҳалаш ҳужатларини ирмунча камайтириш ва нархини ҳам арзонлаштиришга имкон беради. Лойиҳалаш икки босқичли бўлганда лойиҳа икки йўл билан: лойиҳа топшириғини ва иш чизмаларини тайёрлаш йўли билан амал га оширилади. Лойиҳа топшириғида қурилишнинг техникаий имко ниятлари ва иқтисоий томондан мақсадга мувофиқлиги текширилади, қурилиш бўйича белгиланган муддатлар, қурилиш майдонининг тўғ ри танланганлиги, қурилишни асосий хом ашё, электр энергияси ҳамда сув ва қурилиш материаллари билан таъминлаш манбалари, қурилишнинг умумий қиймати ҳамда техник- иқтисодий кўрсаткич лари белгилаб берилади. Иш чизмаси ва смета ўз моҳияти жиҳатидан қурилиш ишларини аниқ кўрсатиб берувчи ҳужжат бўлиб ҳисобланади. Шартнома тузишда ва қурилиш ишларини олиб боришда уларнинг аҳамияти каттадир.

Пудратчи қурилиш давомида лоциҳа-смета ҳужжатларида ҳи собга олинмаган ишларни, шу муносабат билан қўшимча ишларни бажариш ва қурилишнинг смета қийматини ошириш зарурлигини аниқлаб, буюртмачига хабар қилмаган ҳолда ёки унинг жавобини кутмасдан, буюртмачининг манфаатларини кўзлаб, хусусан, ишнинг тўхтатилиши қурилиш объектининг нобуд бўлишига ёки шикаст ланишига олиб келиши мумкин бўлганлиги муносабати билан дарҳол ҳаракат қилиши зарур бўлганлигини исботлай олмаса, у бажарган қўшимча иши учун буюртмачидан ҳақ тўлашни ва шу туфайли кўрилган зарарни қоплашни талаб қилиш ҳуқуқидан маҳрум бўлади. Қўшимча иш бажариш ва унга ҳақ тўлага буюртмачи рози бўлса, бу ишлар пудратчининг касб фаолиятига мос келмаслиги ёки ўзига боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра уларни бажара олмаган ҳолларда гина пудратчи мазкур ишларни бажаришдан бош тортишга ҳақли бўлади. Лойиҳа-смета ҳужжатлари техник ва иқтисодий жиҳатдан асосланган бўлиши, ресурслардан оқилона фойдаланишни, атроф-муҳитга зарар етказмаслигини тўлиқ ҳисобга олиши лозим. Шартномада назарда тутилган объектнинг техник ҳужжатларига ўзгартиришлар киритишлар туфайли бажарилиши керак бўладиган қўшимча ишлар қиймати сметада кўрсатилган қурилиш умумий қийматининг 10%идан ошиб кетмаса ва қурилиш пудрати шартномасида назарда тутилган ишларнинг хусусиятини ўзгартирмаса, буюртмачи техник ҳужжатларга (лойиҳа, смета, шартноманинг тегишли бандларига) ўзгартиришлар киритишга ҳақли. Бундай ҳолда буюртмачи пудратчининг розилиги олиши талаб қилинмайди. Қурилиш пудрати шартномасининг объекти бўлган қурилишнинг маълум бир қисмини қайтадан қуриш ёки лойиҳага ўзгартириш киритиш ўз навбатида сметага ўзгартириш критиш ёки қўшича смета тузишни талаб қилади. Техник ҳужжатларга умумий қурилиш қийматининг 10%идан ортиқ қийматга эга бўлган қўшимча ишлар бажариш лозим бўлганда бундай ишлар

тарафлар ўртасида келишилган қўшимча смета асосида амалга оширилади, қўшимча смета каби пудратчи томонидан тўлиқ бажарилиши шарт бўлиб ҳисоланади Лойиҳа бўйича бажарилган ишнинг қиймати пудратчига боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра сметадан камида 10% ошган бўлса, пудратчи Фуқаролик кодексининг 382-моддасига мувофиқ, сметани қайтакўриб чиқишни буюртмачидан талаб қилишга ҳақли. Ушбу модданинг 1-қисмига мувофиқ, Қонун ёки шартномада бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, шартнома тарафларнинг келишувчига мувофиқ судга мурожаат қилмасдан ҳам ўзгартирилиши мумкин. Шунингдек, пудратчи лойиҳа-смета ҳужжатларида йўл қўйилган камчиликларни аниқлаш ва йўқотиш билан боғлиқ бўлган мақбул харажатларни буюртмачидан талаб қилишга ҳақлидир. Мақбул харажатлар ҳар бир ҳолат бўйича алоҳида ҳисобланиши ва улар реал бўлиши мумкин. 4. Қурилиш пудратининг шартномаси бўйича тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари Буюрмачи бажарилаётган ишларнинг ҳажми, қиймати ва сифати лойиҳа ва сметаларга мувофиқ бўлиши устдан текшириш ва техни кавий назоратни амалга ошириш, истаган вақтда қурилиш ва монтаж ишларининг бажарилиши ва сифатини, шунингдек, фойдаланилаёт ган материалларнинг сифатини, ишларнинг графикка мос равишда олиб борилаётганлигини, буюртмачи берган материаллардан опера тив хўжалик фаолиятига аралашмасидан текшириш мумкин. Буюрт мачи (ёки унинг вакили) қурилиш объектида йўл қўйилган ҳар қандай камчиликлар тўғрисида пудратчига эътироз билдириши ва уларни бартараф этишни талаб қилишга ҳақли бўлади. Бундай тарзда буюрт мачи томонидан аниқланган ва пудратчига ёзма равишда билдирил ган, техник ҳужжатларга мос бўлмаган ишлар шартномада кўрсатил ган шартлар асосида ёки оқилона муддатда бартараф этилиши лозим.

Буюртмачи (ёки унинг вакили) қурилиши объектида йўл қўйил ган камчиликларни аниқлаган ҳолда бу ҳақда пудратчини огоҳлан тирмаса ва уларни бартараф этишни талаб қилмаса, уларни бартараф этиш имкони йўқолганидан сўнг даъво қилиш имконидан маҳрум бўлади. Қонун шу тариқа объектнинг етарли даражада сифатли бўли ши учун буюртмачига ҳам масъулият юклайди. Лекин қолган ҳол ларда объектдаги камчиликларнинг бартараф этилишини талаб қилиш ҳуқуқини сақланиб қолади. Буюртмачи ишнинг лозим даражада сифатли, чидамли ва ўз вақтида тугалланиб топширилишидан манфаатдор бўлгани учун пудратчи билан ҳамкордай ҳаракат қилади. Буюртмавчи қурилишнинг лойиҳа, иш чизмаси ва сметасини тасдиқлатиш, қурилишни маблағ билан таъминлаш учун зарур бўлган ҳужжатларни банкка тақдим этиш, ваколатли органлардан қурилиш учун ер участкаси ажратиш ҳақида актни олиш, қурилиш майдонида қурилиш ишларини олиб бориш учун тегишли органлардан рухсатно ма олиш ва қурилиш майдонини бўшатиш ишларини амалга ошириш; шартномада назарда тутилган ҳолларда ўз вақтида қурилишни технология, энергетика, электротехника ва умумзавод ускуналари ҳамда аппаратуралари билан таъминлаш, шунингдек, бино ва иншоотларни фойдаланишга бериши шарт. Шуртномага мувофиқ, буюртмачи зиммасига қурилиш материаллари билан таъминлаш вазифаси ҳам юкланиши мумкин, лекин улардан тўғри фойдаланиш ва уларни сақлаш пудрати зиммасида бўлади. Буюртмачи шартномада назарда тутилган ҳолларда ўз ихтиёрида бўлган темир йўл транспортидан, сув, буғ, электр қуввати ёрдамида ишлайдиган қурилмаларидан пудратчи учун фойдаланишга бериши лозим. Пудратчи унинг учун тариф бўйича белгиланган баҳода ҳақ тўлайди. Агар қурилишни ва у билан боғлиқ ишларни амалга оширишда қурилиш пудрати шартномасини тегишли тарзда бажаришда тўсиқ лар борлиги маълум бўлса, уларни бартараф этишда буюртмачи ўзига боғлиқ

чораларни кўриши ва пудратчи билан ҳамкорлик қилиши шарт. Ушбу мажбурият бажарилмаган тақдирда буюртмачи ўзи кўр ган зарарни пудратчидан талаб қилиш ҳуқуқини йўқотади. Ушбу ҳаракатларни амалга оширишда қилинган харажатларни буюртмачи пудратчига тўлаши лозим бўлади. Пудратчи шартномада кўрсатилган барча қурилиш ва махсус ишларни, шунингдек, машина ва ускуналарни монтаж қилиш ишла рини қурилишнинг тасдиқланган лойиҳа-смета ҳужжатларига, иш чизмаси ҳамда унинг сметасига мувофиқ равишда бажариб, буюрт мачига топширишга мажбур. Пудратчи бажарилган қурилиш ишлари нинг буюртмачи томонидан қабул қилинишини талаб этиши мумкин. Пудратчи қурилиш ва у билан боғлиқ ишларни амалга ошираёт ган вақтда атроф-муҳитни муҳофаза қилиши ва қурилиш ишларини хавфсиз олиб боришга доир қонун ҳужжатларининг талабларига риоя этиши шарт. Тугалланган қурилиш объектини қабул қилиш шартнома ва тегишли қонун ҳужжатлари асосида амалга оширилади. Қабул қилиш давлат ваколатли органлари вакиллари ташкил қилган давлат қабул комиссияси томонидан буюртмачи, бош пудратчи ва субпудратчилар иштирокида амалга оширилади. Топширилаётган объект хусусий сектор ҳисобидан молиялаштирилган ва давлат учун муҳим аҳамия касб этмаса, қабул қилиш давлатнинг мутасадди ташкилотлари ва маҳал лий ўз-ўзини бошқарув органлари иштирокидаги комиссияси томонидан тегишли тарафлар қатнашган ҳолда амалга оширилади. Шартномада кўрсатилган бўлса, қабул комиссиясини ташкил этиш буюртмачи томонидан амалга оширилади. Шартномага биноан қурилиш объекти тўла ёки қисмларга бўлиниб топширилиши мумкин. Буюртмачи томонидан қабул қилинган объект пудратчининг айби бўлмаган ҳолда нобуд бўлса, зарар буюртмачи зиммасида бўлади. Шунинг учун буюртмачи ўзи қабул қилган объектни ёки унинг бир қисмини сақлаш ва суғурта қилиш учун тегишли ҳаракатларни амалга ошириши лозим бўлади.

Қабул қилиш вақтида тегишли техника, дастгоҳ ва агрегатлар дастлабки синовдан ўтказилиши лозим. Буюртмачининг талаби билан бино ва иншоотларни қабул қилишда, унинг ҳисобидан вужудга келтирилган сунъий равишдаги ер силкинишларида ҳам синаб кўрилиши мумкин. Қурилиш объектини қабул қилиш, топшириш тегишли тарзда акт тузилиши орқали амалга оширилади. Уни, одатда, буюртмачи, пудратчи, тегишли комиссия аъзолари имзолайдилар. Барча камчиликлар актда кўрсатиб ўтилади. Аниқланган барча камчиликлар кимнинг айбли ҳаракатлари туфайли етказилган бўлса, ўша томоннинг ҳисобидан пудратчи томонидан оқилона бартараф этилиши лозим. Бажарилган ишда қурилиш пудрати шартномасида кўрсатилган фойдаланиш имкониятини бермайдиган камчиликлар борлиги аниқ ланган ва уларни пудратчи, буюртмачи ёки учинчи шахс бартараф этиши мумкин бўлмаган тақдирда, буюртмачи ишлар натижасини қабул қилишдан бош тортишга ҳақли бўлади. Пудратчи шартнома ёки қонунга мувофиқ топширилаётган объектни экспулатация қилишга кафолат муддати беришга мажбур. Кафолат муддати қурилиш қабул қилинган кундан бошлаб шартномада бошқача ҳолат кўзда тутилмаган бўлса, 10 йилдан иборат. Қонун қурилиш объектини буюртмачи ёки пудратчига боғлиқ бўлмаган ҳолда тўхтатилишини назарда тутади. ФКнинг 679-модда сига биноан, агар тарафларга боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра қури лиш пудрати шартномаси бўйича ишлар тўхтатилган бўлса, қурилиш объекти консервация қилинган бўлса, буюртмачига консервация қилинган пайтга қадар бажарилган ишлар ҳақининг ҳаммасини тўла ши, шунингдек, ишларни тўхтатиш ва консервация қилиш зарурияти туфайли қилинган харажатларни тўлаши шарт. Объект буюртмачи томонидан консервация қилинган ҳолларда пудратчи тегишли ҳақ ва консервация харажатларидан ташқари олинмай қолган фойдасини, объект консервация қилиниши натижасида кўрган зарарларини ҳам талаб қилиши мумкин.

Қурилиш пудрат шартномаси қуйидаги ҳолларда бекор бўлиши мумкин: ваколатли давлат органларининг қарорлари билан; томонлардан бирининг ташаббуси билан; пудратчи томонидан қурилиш-монтаж ишларини бажариш муддатлари, қурилиш графигида кўзда тутилган вақт систематик равишда бузилганда; қурилиш-монтаж ишлари сифат жиҳатдан ёмон ҳолатда бораётган бўлса; пудратчининг ҳамкорликда фаолият кўрсатиш тўғрисидаги таклифи доимий равишда буюртмачи томонидан рад қилиб келинганда; буюртмачи томонидан шартномада кўрсатилган мажбуриятлар систематик равишда бузилганда; молиялаштирувчи банк томонидан буюртмачи тўловга қоби лиятсиз деб эълон қилинган ҳолатда. Фуқаролик қонунчилиги қурилишга оид пудрат шартномасини тўла ва ўз муддатда бажариш мақсадида шартноманинг бажарилишини таъминлаш мақсадида тарафларнинг жавобгарлик ҳолатларнинг жавобгарлиги пудрат тўғрисидаги умумий қоидалар асосида тартибга солинади. Лекин, қурилиш пудратининг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқиб, унга жавобгарликни белгиловчи қўшмча ҳолатлар ҳам татбиқ этилиши мумкин. Қурилиш ишларини олиб борувчи юридик шахсларга нисбатан қўлланиладиган мулкий жавобгарлик шартнома талабларини бузишда айбдор бўлган тарафга нисбатан пеня, айбона, жарима каби санкцияларни қўллаш билан жабрланувчининг кўрган зарарини қоплаш имконини беради. Қурилишга оид пудрат шартномасида мулкий санкцияларнинг қўлланиши тарафларнинг шартномани бажаришдан манфаатдорлигини оширишга имкон беради. Шунингдек, иккинчи томонни ўз мажбуриятларини реал бажаришга мажбур қилади. ФКнинг 680-моддасида буюртмачи пудрат шартномаси бўйи ча бажарилган ишлар натижасида ёки агар шартномада назара тутилган бўлса,

ишлар бажарилган босқичи топширишга тайёр эканлиги тўғрисида хабар олгач, уни қабул қилишга киришиши шарт. ФКнинг 681-моддасига мувофиқ, бажарилган ишнинг сифати учун пудратчининг жавобгарлик масалалари кўрсатилган. Унга муво фиқ, пудратчи қурилиш-пудрат шартномасида, техникавий лойиҳада ва тарафлар учун мажбурий лойиҳада ва тарафлар учун мажбурий бўлган қурилиш нормалари ва қоидаларида назарда тутилган талаблардан чекинишга йўл қўйилганлиги, шунингдек, қурилиш объектининг лойиҳа-смета ҳужатларида белгиланган кўрсаткичларга, жумладан, корхонанинг ишлаб чиқариш қувватига эришилмаганлиги учун буюртмачи олдида жавобгар бўлади. Пудратчи объектнинг лойиҳа-смета ҳужжатларида белгиланган кўрсаткичларга, шу жумладан, корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати га эришмаганлиги учун ўзининг айби йўқлигини исботлаб бериб, жавобгарликдан озод бўлиши мумкин. Унинг айбсизлигига буюртмачи томонидан тайёрланган лойиҳа материаллари, буюртмачи ажратган ва қурилиш объекти жойлашган ер, атроф-муҳит, корхона қувватини ҳисоблашдаги буюртмачи томонидан йўл қўйилган жиддий хатолар ва бошқа ҳолатлар асос бўлиши мумкин. Пудратчи пудрат тўғрисидаги умумий қоидаларга мувофиқ, қурилиш объектининг кафолат муддати давомида аниқланган барча камчиликлари учун жавобгар бўлади. Буюртмачи аниқланган камчиликлар ҳақида пудратчини ўз вақтида огоҳлантириш ва уларни бартараф этиш учун пудратчига лозим бўлган шароитларни яратиб бериши зарур. Пудратчи тегишли объектни экспулатация қилишаги жиддий нуқсонлар ёки таъмирлаш ишларининг нотўғри олиб борилиши натижасида объектга зарар етказилганлигини исботласа, жавобгарликдан озод бўлади. Бино ёки иншоот реконструкция қилинганда (янгиланган, қайта қурилган, реставрация қилинганида ва ҳоказо) бинонинг, иншоотнинг ёки унинг бир қисмининг мустаҳкамлиги, барқарорлиги, ишончлилиги пасайгани ёки йўқолгани учун жавобгарлик пудрати зиммасига юкланади, яъни

пудратчи тегишли ишларни бажаришга киришган ҳолларда реконструкция, реставрация, капитал таъмирлаш натижасида мазкур объектга ёки унинг бир қисмига ерган зарар учун тўлиқ жавобгар бўлади. Пудратчининг қурилиш объекти бўлган корхона ишлаб чиқариш қувватига эришмаганлиги учун буюртмачи олдида жавобгарлик масаласи қонунчиликда янги ҳолатдир. Шунинг учун томонлар объектнинг экспулатация қилиш техник талаблари ва кафолат муддати тўғрисида шартларнинг шартномада кўрсатилишига эришишлари лозим. Қурилиш пудрати шартномасини тартибга солишдаги низоларга барҳам бериш учун махсус қонунларда ва ҳукумат қарорларида тарафларнинг мулкий жавобгарлик даражаси ўрнатилиши ҳам мумкин. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқ ланган “Қурилишни контракт асосида ташкил қилиш тўғрисида”ги Низомда пудратчи ва буюртмачининг мулкий жавобгарлиги кўрса тилган. Пудратчи буюртмачи олдида шартнома бўйича мажбуриятларни бажармаганлиги учун қуйидаги моддий жавобгарликка тортилиши мумкин: объектни, унинг қисмларини, бинони ўз вақтида қуриб тамомламаса, маҳсулот чиқаришга тайёрлаш ёки хизмат кўрсатишни ўз вақтида амалга оширмаса, ҳар бир кеч қолган куни учун асосий баҳонинг 0,05% миқдорида жарима тўлайди, лекин жарима объектни буюртмачига топширилган кунигача минимал ойлик иш ҳақининг 15 баробаридан ошиб кетмаслиги керак; ишлаб чиқаришга, хизмат кўрсатишга тайёрланаётган бино, иншоот ёки унинг бир қисмини қуриб битириш кечиктирилган тақдирда тўланаиган жарима ҳажми асоси қийматнинг ҳар бир кечиктирилган куни учун 0,05% бўлиши, лекин бир кунлик жарима миқдори 15 баробаридан кўп бўлмаслиги керак; буюртмачи билан шартнома тузган бошқа махсус муассасаларга майдонни ўз вақтида топширмаслик асосий қийматнинг 0,03% миқдорида

жарима тўлашга сабаб бўлади, лекин тўланадиган жарима миқдори энг кам ойликиш ҳақининг 5 баробаридан ошмаслиги керак; ерларни қайта тайёрлаш бўйича иш ҳажмининг ва муддатининг бузилганлиги учун лойиҳа-смета ҳужжатларига мувофиқ, унинг қийматини ҳисобга олмаган ҳолда ҳар бир кечиктирилган кун учун энг кам иш миқдорининг 2 баробар миқдорида жарима тўлайди; буюртмачи ва бошқа назорат қилувчи органлар томонидан қурилиш давомида ёки оралик қабул вақтида ишларнин чалалиги, конструкцияларда дефект борлиги аниқланганда, улар 10 кун ичида бартараф қилинмаса, пудратчи ҳар бир кечиктирилган кун учун энг кам ойлик иш ҳақининг 2 баробари миқдорида жарима тўлайди; агар пудратчи буюртмачи билан келишган ҳолда белгиланган муддатда камчиликларни йўқотмаса, буюртмачи ёки экспулатация қилувчи ташкилот дефектни ўз кучи билан пудратчи ҳисобидан йўқо тиши ва бажарилган иш қийматининг 50%и миқдорида неустойкани пудратчидан талаб қилиши керак. Буюртмачи бош пудратчи олдида шартнома бўйича ўз мажбуриятларини тўлиқ ёки қисман бажармаганлиги учун қуйидаги ҳолларда моддий жавобгар бўлади: буюртмачи тегишли назорат органларининг рухсати ҳақидаги ҳужжатларни ёки қурилиши учун ажратилган жойда иш бошлашга рухсат берувчи геодезик масалаларнинг рухсатномасини ўз вақтида бермаганида, ҳар бир кечиктирилган кун учун минимал ойлик иш ҳақининг 2 баробари миқдорида жарима тўлайди; монтаж қилиш учун лозим бўлган жиҳозларни, материал ва маҳсулотларни, шунингдек, жиҳозларни монтаж қилиш учун лозим бўлган материал ва маҳсулотларни кечиктириб топширганлиги учун тегишли жиҳоз ва материаллар қийматининг 1%идан 4%игача миқ дорда жарима тўлайди;

копмлект бўлмаган жиҳозларни монтаж учун топширганда, топ - ширилган жизоҳнинг 5%и миқдорида жарима ва етишмаган деталнинг қийматини тўлиқ тўлайди; қўшимча шартномани тузишга тайёргарлик кўриш учун лозим бўлган қайта тасдиқланган лойиҳа-смета ҳужжатларини ўз вақтида топширмаганлиги сабабли ҳар бир бириктирилган кун учун энг кам ойлик иш ҳақининг 2 баробари миқдорида жарима тўлайди; сув, газ, иссиқлик, буғ ва электр қувватидан фойдаланиш учун қурилиш бошлангунга қадар бир ой олдин тегишли ташкилотларнинг рухсатномасини тақдим қилмаган ҳолда ҳар бир кечиктирилган кун учун энг кам ойлик иш ҳақининг 2 баробари миқдорида жарима тўлайди; бузилиши лозим бўлган биноларни ўз вақтида топширмаганлиги, қурилиш майдонидан магистрал электр линияси, темир йўл, ер ости коммуникаияси ва бошқа инженерлик иншоотларини бошқа жойга кўчириш тўғрисидаги рухсатномани ўз вақтида топширмаганлиги сабабли ҳар бир кечиктирилган куни учун энг кам ойлик иш ҳақининг 2 баробарида жарима тўлайди; қурилиш тўхтатилган ва консервация қилинган объектларни қабул қилишни ва бажарилган ишлар учун иш ҳақини ўз вақтида тўламагани учун ҳар бир кечиктирилган кун учун келишилган тўлиқ нархнинг 0,05%и миқдорида жарима тўланиши лозим, лекин бу жарима энг кам иш ҳақининг 5 баробаридан ошмаслиги керак; қурлишни молиялаштириш шартнома тузилган вақтдан бошлаб 15 кундан кўп вақтда кечиктирилган тақдирда, ҳар бир кечиктирилган кун учун энг кам ойлик иш ҳақинин 2 баробари миқдорида жарима тўлайди. 5. Қурилиш пудрати шартномаси бўйича жавобгарлик Қурилиш пудрати шартномаси бўйича жавобгарлик пудрат шартномаларидан келиб чиқадиган умумий жавобгарлик билан бирга махсус жавобгарлик ҳолатлари ҳам Фуқаролик кодексида назарда тутилган. ФКнинг

668-моддасига асосан бажарилаётган ишларнинг хавфсизлиги учун пудратчи жавобгар бўлади. Чунки пудратчи айнан техника хавфсизлик қоидаларига риоя қилган ҳолда қурилиш-таъмир лаш ишларини амалга ошираётган пайтда унинг атрофини ўраб олиши ёки бирор белги қўйиши лозим. Акс ҳолда атроф мухитга, фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига, мулкларга жиддий зарар етказиш эҳтимоли мавжуд бўлади. Айнан бу ҳолат ФКнинг 678-модда сида назарда тутилган. Унга асосан пудратчи қурилиш ва у билан боғлиқ ишларни амалга ошираётган вақтда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва қурилиш ишларини хавфсиз олиб боришга доир қонун ҳужжат ларининг талабларига риоя этиши шарт ва бундай талаблар бузилганлиги учун учинчи шахслар олдида жавобгар бўлади. Шартномада бутун қурилишни ёки унинг муайян қисмини моддий таъминлаш буюртмачи томонидан амалга оширилиши назарда тутилган бўлмаса, қурилишни материаллар, шу жумладан деталлар ва конструкциялар, шунингдек ускуналар билан таъминлаш мажбурияти пудратчи зиммасида бўлади. Қурилишни таъминлаш мажбуриятини зиммасига олган тараф ўзи топширган материаллар (деталлар, конструкциялар)дан, шунингдек ускуналардан бажарилаётган ишлар сифатини ёмонлаштирмаган ҳолда фойдаланиб бўлмаслиги вужудга келганлиги учун, агар фойдаланиб бўлмаслик иккинчи тараф жавоб берадиган вазиятлар туфайли вужудга келганлигини исбот қилмаса, жавобгар бўлади. Буюртмачи берган материаллар ёки ускуналардан бажарилаётган ишлар сифатини ёмонлаштирмаган ҳолда фойдаланиш мумкин эмаслиги аниқланган ва буюртмачи уларни алмаштиришдан бош тортган тақдирда, пудратчи қурилиш пудрати шартномасидан воз кечишга ва буюртмачидан ишнинг бажарилган қисмига мутаносиб равишда шартнома нархини тўлашни талаб қилишга ҳақли. Пудратчи қурилиш пудрати шартномасида, техникавий лойиҳа да ва тарафлар учун мажбурий бўлган қурилиш нормалари ва қоида ларида назарда тутилган талаблардан чекинишга йўл қўйилганлиги, шунингдек қурилиш

объектининг лойиҳа-смета ҳужжатларида белги ланган кўрсаткичларига, жумладан корхонанинг ишлаб чиқариш қув ватига эришилмаганлиги учун буюртмачи олдида жавобгар бўлади. Бино ёки иншоот реконструкция қилинганида (янгиланган, қайта қурилган, реставрация қилинганида ва ҳоказо) бинонинг, иншоотнинг ёки унинг бир қисмининг мустаҳкамлиги, барқарорлиги, ишончли лиги пасайгани ёки йўқолгани учун жавобгарлик пудратчи зиммасига юкланади. Пудратчи буюртмачининг розилигисиз лойиҳа ҳужжатла ридан буюртмачининг жиддий манфаатларига таъсир қилмайдиган тарзда озгина четга чиқиш ҳолларига йўл қўйганлиги учун, башарти бу ҳол қурилишнинг сифатига таъсир этмаганлигини исботлаб бера олса, жавобгар бўлмайди. Агар қурилиш пудрати шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, пудратчи қурилиш объектининг лойиҳа-смета ҳужжатларида белгиланган кўрсаткичларга эришишини ва объектни кафолат муддати давомида шартномага мувофиқ ҳолда ишлатиш мумкинлигини кафолатлайди. Агар қонунда ёки шартномада бошқача кафолат муддати назарда тутилган бўлмаса, кафолат муддати объект буюртмачи томондан қабул қилинган кундан бошлаб ўн йилни ташкил этади. Агар пудратчи кафолат муддати давомида аниқланган камчи ликлар (нуқсонлар) объектнинг ёки унинг қисмларининг нормал эскириши, унинг нотўғри ишлатилиши ёхуд буюртмачининг ўзи ёки у жалб қилган учинчи шахслар ишлаб чиққан қўлланманинг нотўғ рилиги, объектни буюртмачининг ўзи ёки у жалб қилган учинчи шахслар тегишли даражада таъмирламаганлиги оқибатида вужудга келганлигини исботлай олмаса, бу камчиликлар учун жавобгар бўла ди. Кафолат муддати пудратчи жавобгар бўлган камчиликлар нати жасида объектдан фойдаланиш мумкин бўлмаган бутун вақтга тўх татиб турилади. Кафолат муддати давомида камчиликлар аниқланган тақдирда, буюртмачи камчиликлар аниқлангандан кейинги оқилона муддат давомида улар ҳақида пудратчини хабардор қилиши керак.

Қурилиш пудрати шартномасида пудратчининг у жавобгар бўлмаган камчиликларни буюртмачининг талаби бўйича ва буюрт мачи ҳисобидан бартараф қилиш мажбурияти назарда тутилиши мум кин. Камчиликларни бартараф қилиш иши қурилиш пудрати шартно масининг нарсасига бевосита боғлиқ бўлмаган ёки бу ишни пудратчи ўзига алоқаси йўқ сабабларга кўра бажара олмайдиган ҳолларда пуд ратчи кўрсатилган мажбуриятни бажаришдан бош тортишга ҳақли. Қурилиш соҳасида пудратчи сифатида аксарият ҳолларда юридик шахслар иштирок этади. Уларнинг жавобгарлик масаласи махсус қонун – Ўзбекистон Республикасининг 15.12.2000 йилда қабул қи линган “Қурилиш соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар учун юридик шахсларнинг жавобгарлиги тўғрисида”ги қонун билан ҳам тартибга солинади. Қонуннинг 2-моддасида қурилиш соҳасидаги ҳуқуқбузарлик тушунчаси берилган бўлиб, унга асосан юридик шахслар томонидан аҳоли пунктларини, бинолар ва иншоотларни режалаш ва қуриш бош режаларининг, лойиҳаларининг бузилиши, давлат стандартлари, қурилиш нормалари ва қоидалари, техник шартларига, лойиҳалаш ва қурилиш, шунингдек бинокорлик материаллари ишлаб чиқариш соҳасидаги бошқа норматив ҳужжатларнинг талабларига бинолар, иморатлар, иншоотларнинг, уларнинг қисмлари ёки конструкция айрим элементларининг чидамлилиги, мустаҳкамлиги, пухталиги, ишлаб чиқарилаётган бинокорлик материаллари, конструкциялари ва буюмларининг чидамлилик параметрлари пасайиши ва йўқотилишига сабаб бўлган тарзда риоя этилмаслиги, шунингдек объектларни қу риш ва уларни фойдаланишга қабул қилиб олишнинг белгиланган тартибини бузадиган хатти-ҳаракат қурилиш соҳасидаги ҳуқуқбузар лик деб эътироф этилади. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида лойиҳалаш, қурилиш-мон таж ишларини амалга оширувчи, бинокорлик материаллари, конс трукциялари ва буюмларини ишлаб чиқарувчи, қурилишда буюртма чи ҳисобланувчи ёки бир йўла буюртмачи ва пудратчи вазифаларини бажарувчи юридик шахсларга

қурилиш соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар учун белгиланган тартибда жарима солинади. Юридик шахснинг жавобгарликка тортилиши уни ўзи йўл қўйган қоидабузарликларни бартараф этиш ва зарарнинг ўрнини қоплаш мажбуриятидан, шунинг дек айбдор мансабдор шахсларни интизомий, маъмурий, фуқаровий-ҳуқуқий ва жиноий жавобгарликка тортишдан озод этмайди. Аҳоли пунктларини режалаш ва қуришнинг бош режаларини, лойиҳаларини, тарихий иморатлар жойлашган даҳаларни қайта қу риш режаларини, турар жой даҳалари, кичик даҳалар ва шаҳарлар нинг саноат зоналари, қишлоқ аҳоли пунктларини қуриш ва обо донлаштириш сифатини, шунингдек бинолар ва иншоотларнинг меъ морчилик ечимларини бузиш, лойиҳалаш, қурилиш-монтаж ишлари ни бажариш чоғида қурилиш соҳасидаги норматив ҳужжатларнинг талабларини бузиш қонун асосида жаримага тортилишига сабаб бўлади. Чунки қурилиш нормативларини бузиш иморатлар, иншоот ларнинг, уларнинг қисмлари ёки конструкция айрим элементлари нинг чидамлилик, пухталик ёки мустаҳкамлик параметрлари йўқоти лишига, пасайишига сабаб бўлиши мумкин. Қонунга асосан о бъектларни давлат экспертизаси томонидан лойиҳа- смета ҳужжатлари, жумладан иш ҳужжатлари хусусида берилган ижобий хулосасиз, шунингдек давлат архитектура-қурилиш назорати органлари рўйхатидан ўтказмасдан ва уларнинг рухсатномасисиз қуриш, қурилишда мажбурий сертификатлаштирилиши лозим бўлган, лекин сертификатланмаган материаллар, буюмлар ва конструкцияларни қўллаш, объектни фойдаланишга қабул қилиб олиш қоидаларини бузиш, Давлат архитектура-қурилиш назорати органларининг кўрсатмаларини бажаришдан бўйин товлаш ёки ўз вақтида бажармаслик ҳам ҳуқуқбузарлик сифатида баҳоланади.

6. Қурилиш пудрати шартномасининг турлари Қурилиш пудрати шартномаси предмети, тарафлари, мақсади асосида бир қатор турларга бўлинади. Бу турлар қурилиш пудрати шартномасининг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқади. Улар жумласига 1. якка тартибда уй-жой қуриш учун тузиладиган қурилиш пудрати шартномаси; 2. давлат эҳтиёжлари учун қурилиш пудрати шартномаси ва бошқалар киради. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2006 йил 30 декабрда қабул қилинган 272-сонли қарори билан тасдиқланган Якка тартибдаги уй-жой қурилиши тўғрисидаги Низом 1 асосида шартнома тузилади. Шартноманинг предмети якка тартибдаги қуриладиган ёки таъмирланадиган уй-жой ( бир ер участкасида жойлашган, доимий яшаш, дам олиш ва шахсий хўжаликни юритишга мўлжалланган ёр дамчи-хўжалик иморатлари ва ҳовлидаги иншоотлар тегишли бўлган бир ёки бир неча турар жой иморати) ҳисобланиб, у ўз ичига ёрдамчи-хўжалик иморатлари (уй ҳайвонлари ва паррандаларни сақлаш учун иморатлар, омборхона, гараж, ёзги ошхона, тандирхона, ертўла, ҳаммом, ҳовлидаги ҳожатхона, душхона, иссиқхона, ҳовуз, сауна, буғ қозонхонаси ва одамларнинг вақтинча бўлиши билан боғлиқ ишларнинг ҳар хил турларини бажаришга мўлжалланган бошқа функционал иморатлар, ҳовлидаги иншоотлар (тўсиқ, дарвоза, эшик, қудуқ, фаввора ва одамларнинг яшашига ҳамда маиший ва ишлаб чиқариш мақсадларида фойдаланишга мўлжалланмаган бошқа ясси ёки линияли иншоотлар)ни олади. Уй-жой қурилиши намунавий ёки якка тартибда ишлаб чиқил ган лойиҳа бўйича амалга оширилиши мумкин, якка тартибда ишлаб чиқилган лойиҳа туман (шаҳар) архитектори билан келишилиши керак. Уй-жой қурилишига лойиҳа қуйидагиларни ўз ичига олади: 1 " Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами", 2006 йил, 51-52-сон, 518-модда.

ерости ва ерусти муҳандислик коммуникациялари акс эттирил ган ер участкаси режаси; уй-жойнинг пойдеворлари, ертўлалари, қаватлари, кесимлари ва фасадлари режалари; смета-молия ҳисоб-китоби (кредит олишга эҳтиёж бўлганда). Белгиланган тартибда келишилган уй-жой қурилишига якка тартибдаги ёки намунавий лойиҳа уй-жой қуриш бўйича қурилиш ишларини бошлаш учун асос ҳисобланади. Якка тартибдаги уй-жой қурилиши пудрат усули билан ёки хўжалик усули билан (қурувчиларнинг ўз кучи билан) амалга оширилиши мумкин. Уй-жой, ёрдамчи-хўжалик иморатлари ва ҳовлидаги иншоотлар қурилиши шаҳарсозлик нормалари ва қоидаларига риоя қилган ҳолда амалга оширилиши керак. Бир ер участкасида икки ёки ундан ортиқ оилага тегишли бўлган бир нечта уй-жой қурилишига йўл қўйилади. Якка тартибдаги уй-жой қурилишини молиялаштириш якка тартиб даги уй-жойни қураётган шахснинг (кейинги ўринларда "қурувчи" деб юритилади) ўз маблағлари, банкнинг ипотека кредитлари ва қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда бошқа қарз маблағлари ҳисобига амалга оширилади. Якка тартибдаги уй-жой қурилиши устидан техник назоратни қурувчи амалга оширади. Туман (шаҳар) архитектура ва қурилиш органлари уй-жой қурилишида шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари га риоя қилиниши устидан назоратни амалга оширадилар. Уй-жой қурилиши тугаллангандан кейин қурувчи туман (шаҳар) ҳокими томонидан уй-жойни фойдаланишга қабул қилиш юзасидан ташкил этиладиган қабул қилиш комиссиясига мурожаат қилади. Қабул қилиш комиссияси жойнинг ўзига бориб қурилиши тугалланган уй-жойни фойдаланишга қабул қилиш далолатномаси тузади. "Ергеодезкадастр" давлат қўмитасининг ҳудудий органи 10 кун муддатда янгидан қурилган (реконструкция қилинган) уй-жойни техник хатловдан ўтказади ҳамда туманлар (шаҳарлар) архитектура ва қурилиш органлари билан келишув бўйича уй-жойни фойдаланишга қабул қилиш

далолатномасини тасдиқлаш тўғрисида ҳокимнинг қарори лойиҳасини киритади. Уй-жойлар қурувчининг ўз кучи билан қурилган ҳолларда битта (иккита) турар жой хонаси, ошхона, ҳожатхона, уй фасадининг ташқи безаги қурилиши тамом бўлгандан, лойиҳага мувофиқ уй муҳандис лик коммуникациялари билан таъминлангандан кейин алоҳида ёрдамчи-хўжалик иморатлари ва ҳовлидаги иншоотларсиз ва ҳудудни ободонлаштирмасдан уйнинг бир қисмини фойдаланишга қабул қи лишга йўл қўйилади. Туман (шаҳар) ҳокимининг қарори тегишли қарор лойиҳаси киритилгандан кейин икки кундан кечикмай қабул қилинади. Ҳокимнинг қарорига мувофиқ уй қурувчига уй дафтари берилади. Уй-жойга мулкчилик ҳуқуқи "Ергеодезкадастр" давлат қўмита сининг ҳудудий органлари томонидан белгиланган тартибда давлат рўйхатидан ўтказилгандан кейин қурилган уй-жойга мулкчилик ҳуқуқи пайдо бўлади. Қурувчи - пудратчи: берилган (реализация қилинган) ер участкасидан ва мақсадли ипотека кредитидан ёрдамчи-хўжалик иморатлари билан бирга фақат уй-жой қуриш учун фойдаланишга; уй-жой ва ёрдамчи-хўжалик иморатларини шаҳарсозлик нормалари ва қоидаларига амал қилган ҳолда келишилган ва тасдиқланган лойиҳага мувофиқ қуришга; берилган (реализация қилинган) ер участкасини берилган (реализация қилинган) кундан бошлаб икки йил мобайнида ўзлаштириш ни бошлашга ва қурилиш тугаллангандан кейин бир ой мобайнида уй-жойни ва унга бўлган ҳуқуқни белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказишга мажбурдир. Уй-жой қурувчилар томонидан қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ушбу мақсадлар учун ажратилмаган ер участкаларида қурилган ҳамда бунга зарур рухсатномани олмасдан ёхуд шаҳарсоз лик нормалари ва қоидалари жиддий равишда бузилган ҳолда тик ланган уй-жойлар, бошқа иморатлар ва иншоотлар ёки бошқа кўчмас мулк ўзбошимчалик билан

қурилган деб ҳисобланади. Ўзбошимчалик билан қуриш аниқланган тақдирда туманлар (шаҳарлар) архитектура ва қурилиш органларининг мансабдор шахслари томонидан ўзбошим чалик билан қуриш ҳолати тўғрисида далолатнома тузилади. Дало латнома тузилиши билан бир вақтда туманлар (шаҳарлар) архитектура ва қурилиш органларининг мансабдор шахслари томонидан ўзбо шимчалик билан қурилаётган қурилишни тўхтатиш тўғрисида кўрсат ма берилади. Кўрсатманинг нусхаси ўзбошимчалик билан тикланган иморат тўғрисидаги масалани кейинчалик белгиланган тартибда ҳал этиш учун туман (шаҳар) ҳокимлигига тақдим этилади. Ҳуқуқи бузилган шахснинг ёхуд тегишли давлат органининг даъвоси бўйича ўзбошимчалик билан қурилган иморат суднинг қарорига кўра уни қурган шахс томонидан ёхуд унинг ҳисобига бузиб ташланиши керак, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. Қурувчи уй-жой қуриш ёки реконструкция қилишга тўсқинлик қилаётган мансабдор шахсларнинг қонунга зид хатти-ҳаракатлари устидан юқори турувчи органга ёки суд тартибида шикоят қилиш ҳуқуқига эгадир. Жисмоний шахслар томонидан ўзбошимчалик билан иморат қуриш масалалари бўйича пайдо бўладиган низолар қонун ҳужжатларига мувофиқ кўриб чиқилади. Давлат эҳтиёжлари учун пудрат ишларини бажаришнинг пудратчиларга афзаллиги шундан иборатки, қонун ҳужжатлари уларга тегишли рағбатлантирувчи чоралар тизимини белгилайди. Шунингдек, пудрат ишлари бўйича давлат буртмаси бундай ишларни бажариш учун зарур бўлган марказлаштирилган давлат бюджетидан ажратилиб таъминланган тақдирдагина берилиши мумкин. Ушбу ҳолатлар инвесторлар учун кафолатланган давлат буюртмасини бажаришга объектив шароит яратади. Давлат эҳтиёжлари учун қурилиш пудрати шартномаси давлат аҳамиятига молик бўлган ишлаб чиқаришга мўлжалланган объектларни, қишлоқ хўжалигини юритиш объектларини, транспорт ва алоқа, уй-жой,

геология-қидирув объектлари ижтимоий соҳа объектлари (таълим, соғлиқни сақлаш, маданият ва савдо объектлари) ни қуриш ва таъмирлаш мақсадида тузилади. Бундай пудрат ишлари бюджетдан молиялаштирилган ҳолда амалга оширилади. Айрим ҳолларда ҳомий ташкилотларнинг мадади орқали ҳам молиялаштирилиши мумкин. Бу шартноманинг бошқа қурилиш пудрати шартномаларидан фарқи шартнома предмети ва субъектида бўлиб, буюртмачи фақат давлат органлари бўлса предмети давлат эҳтиёжлари учун қурилиш ва таъмирталаб объектлар ҳисобланади. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси ўзининг пред метига кўра пудрат шартномаларининг мустақил тури ҳисобланади. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси ўзининг моҳия тига кўра қурилиш шартномаси билан узвий боғлиқ ҳисобланади, чунки лойиҳа ва (қидирув ишлари пудрати шартномаси бўйича пуд ратчи лойиҳаловчи, қидирувчи) буюртмачининг топшириғи бўйича шарномада белгиланган муддатда лойиҳа-смета ҳужжатларини ишлаб чиқиш ва (ёки) қидирув ишларини бажариш мажбуриятини, буюртма чи эса уни қабул қилиб олиш ва ҳақ тўлаш мажбуриятини олади (ФКнинг 686-моддаси). Бу шартнома кўп ҳолларда қурилиш пудрати шартномаси тузилишидан олдин тузилади. Баъзи ҳолларда лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати ва қурилиш пудрати шартномаси бўйича пудратчи бўлиб бир шахс иштирок этиши ҳам мумкин. Бунда қури лиш пудрати шартномасини тузишда тарафлардан бири-пудратчи ёки буюртмачи зиммасига келишилган муддатда қурилишнинг лойиҳа смета ҳужжатларини тайёрлаш ва иккинчи томонга танишиб чиқиш ва тасдиқлаш учун тақдим қилади. Одатда лойиҳалаш ва қидирув ишлари тегишли объектни қуришга нисбатан мураккаб ва алоҳида малака ҳамда билим талаб қилганлиги учун бундай фаолият билан махсус муассасалар шуғулланадилар. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 2001 йил 12 май даги «Амалга оширилиши учун лицензиялар талаб қилинадиган фао лият турларининг рўйхати тўғрисида»ги 222-II сонли Қарорига 1-ило ва - «Амалга

оширилиши учун лицензиялар талаб қилинадиган фао лият турларининг фаолият турларининг» Рўйхатига мувофиқ, лойиҳа қидирув ишлари пудрати билан боғлиқ, қуйидаги фаолият турлари тегишли лецинзия асосида амалга оширилади: - ёнғинга қарши автоматика воситаларини, қўриқлаш сигнализацияларини, ёнғиндан дарак берувчи ва ёнғиндан сақловчи сигнализацияларни лойиҳалаштириш, монтаж қилиш, созлаш, таъмирлаш ва уларга техник хизмат кўрсатиш; - ионлаштирувчи нурланиш манбалари билан муомалада бўли надиган соҳалардаги илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишлари, ионлаштирувчи нурланиш манбаларини лойиҳалаштириш, барпо этиш ва уларга хизмат кўрсатиш, улар учун технологик асбоб-ускуналар, радиациядан ҳимояланиш воситаларини ясаш ва тайёрлаш; - магистрал газ қувурлари, нефть қувурлари ва нефть маҳсу лотлари қувурларини лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларни таъмирлаш; - кўприклар ва тоннелларни лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларни таъмирлаш; - мудофаа объектларини лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларни таъмирлаш; - хавфи юқори бўлган объектларни ҳамда потенциал хавфли ишлаб чиқаришларни лойиҳалаштириш, қуриш ва улардан фойдаланиш; - архитектура-шаҳарсозлик ҳужжатларини яратиш; - қурилиш лойиҳаларининг экспертизасини ўтказиш; - телекоммуникацияларнинг маҳаллий тармоқларини лойиҳа лаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш; - телекоммуникацияларнинг шаҳарлараро тармоқларини лойиҳа - лаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш; - телекоммуникацияларнинг халқаро тармоқларини лойиҳалаш тириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш;

- кўчма радиотелефон алоқаси тармоқларини лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш; - шахсий радиочақирув тармоқларини лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш; - маълумотлар узатиш тармоқларини лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш; - телекўрсатувлар ва радиоэшиттиришларни тарқатиш (узатиш) тармоқларини лойиҳалаштириш, қуриш, улардан фойдаланиш ва уларга хизмат кўрсатиш 2 . Тегишли тарзда лицензия олган юридик шахслар лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномасида пудратчи бўлиб иштирок этишлари мумкин. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудратига тегишли махсус қоидалар ва пудрат тўғрисидаги умумий қоидаларга мувофиқ, тарафлар шартномани фақат лойиҳа ишлари бўйича ёки қидирув ишлари бўйича ҳам тузишлари мумкин. Буюртмачида пудратчини танлаш ва унга иш топшириш ҳуқуқи сақланиб қолади. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномасини тартибга солишда Фуқаролик кодекси билан бир қаторда Ўзбекистон Респуб ликаси 2002 йил 4 апрелда қабул қилинган Шаҳарсозлик кодекси ва бошқа меъёрий ҳужжатлар ҳам муҳим аҳамиятга эга. Тарафлар ўрта сидаги муносабатларни тартибга солишда шартноманинг аҳамияти жуда катта роль ўйнайди. Фақат шартномагина қонун ёки меъёрий ҳужжатларда кўзда тутилмаган, лекин йўл қўйилган ҳаракатларни амалга оширишда иккала томон учун масъул бўлган шартларни ўзида мужассамлаштириши мумкин. пудратчи томонидан лойиҳа- смета ҳужжатларини Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномасининг предмети бўлиб лойиҳа-смета ҳужжатларини ишлаб чиқиш ва (ёки) қидирув ишларини бажариш ҳисобланади. Шартнома предмети сифатида одатда қурилиш лойиҳларини ва мазкур қурилишнинг лойиҳа-смета ҳужжатларини ишлаб 2 "Ўзбекистон Республикаси қонунлар тўплами", 2002 й. 2-сон

чиқиш асосий аҳамият касб этади. Қуриш лойиҳалари батафсил режалаштиришнинг тасдиқланган лойиҳаси асосида, белгиланган қизил чизиқлар чегараларида ёки ер участкалари чегараларида ишлаб чиқилади. Қуриш лойиҳалари: - қуришни тартибга солиш чизиқларини; - бинолар ва иншоотларнинг жойлашуви, неча қаватлилиги, тури ҳамда бошқа тавсифларини; - қуришнинг архитектура ечимини; - муҳандислик ускуналари, алоқа ва ободонлаштириш тизим ларини, шунингдек мазкур тазимларни аҳоли пунктларининг ер участкалари, мавзелари, даҳалари ва режалаштирилган тузилмасининг бошқа қисмлари доирасидан ташқарида бўлган муҳандислик ускуналари, алоқа ҳамда ободонлаштириш тизимлари иншоотлари ва коммуникацияларига улаш шартларини; - транспорт воситалари ва пиёдалар ҳаракати қандай ташкил этилишини; - умум фойдаланишдаги ҳудудларни белгилайди. Туманларнинг, шаҳарларнинг давлат ҳокимияти органлари қу риш лойиҳаларига маҳаллий шароитлардан келиб чиқиб, шаҳарсоз лик нормалари ва қоидаларига зид бўлмаган қўшимча талаблар, шу жумладан маданий мерос объектларининг муҳофаза зоналарида лойиҳалаштириш ва қурилиш ишларини олиб боришга, ҳудудларни кўкаламзорлаштиришга, кичик шаклдаги архитектура объектларини, реклама, пешлавҳалар ва бошқа ахборотни жойлаштаришга доир талаблар киритишга ҳақли (Шаҳарсозлик кодексининг 38-моддаси). Лойиҳа-смета ҳужжатлари ҳажмий-режали, амалий ва техника вий ечимларни, бинолар, иншоотлар ва бошқа объектларнинг қурили ши, реконструкцияси ҳамда капитал таъмирланиши, шунингдек ободонлаштириш ишлари қийматини белгилайди.

Лойиҳа-смета ҳужжатлари шаҳарсозлик ҳужжатлари, шаҳарсоз лик нормалари ва қоидаларига мувофиқ ишлаб чиқилади, қонун ҳужжатларига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Давлат архитекту ра ва қурилиш қўмитасининг тегишли таркибий бўлинмалари, сани тария-эпидемиология хизматлари, ёнғинга қарши назорат хнзматла ри, табиатни муҳофаза қилиш органлари ва бошқа хизматлар билан келишиб олинади. Лойиҳа-смета ҳужжатларини ишлаб чиқиш, молиялаштириш, тасдиқлаш ва улардан фойдаланиш тартибини белгилаш, уларга ўзгартишлар ва қўшимчалар киритиш буюртмачининг ташаббуси билан ва унинг ҳисобидан белгиланган тартибда амалга оширилади. Белгиланган тартибда тасдиқланган лойиҳа-смета ҳужжатлари объектлар қурилиши учун рухсатнома беришга асос бўлади. Пудратчи ўз фаолиятининг якуни сифатида буюртмачига тегиш ли техник ҳужжатларни ёки ҳисоботларни буютмачига топшириш шарт. Шартнома ҳар бир ҳолатда ўзига хос хусусиятларга эга бўл ганлиги учун унинг предмети ҳам унга мутаносиб равишда ўзгариб туради. Лойиҳа ҳужжатлари тегишли объектни техник жиҳатидан асос ланган чизмалар, смехалар, рангли тасвирлар, уларга берилган ту шунтиришлардан иборат, яъни лойиҳа ҳужжатлари қурилиш ҳажми ни, унинг мазмуни ва олиб бориладиган ишлар моҳиятини аниқловчи ҳужжат бўлиб хизмат қилади. Лойиҳалаш бир томонидан ижодий иш бўлса ҳам уни амалга оширувчидан, асосан, тажриба, маҳорат ва махсус малака талаб қилади. Смета ҳужжатлари тегишли объект лойиҳаси асосида тузилади. Смета ҳужжатларини тузишда ҳам малакага эга бўлган мутахассислар фан ва амалиётга маълум бўлган усуллар асосида тегишли лойиҳа даги қурилиш учун қандай материаллар ишлатилиши лозимлигини ва у қандай суммага битказилишини ҳисоблаб борадилар. Буюртмачи қурилиш лойиҳасини қабул қилишда смета қийматига албатта эъти бор беради. Шунинг учун буюртмачи смета қийматини арзонлаштиришга ёки иложи борича камайтиришга ҳаракат қилади.

Қидирув ишлари лойиҳа смета ҳужжатларидан олдин ҳам ёки ундан кейин ҳам амалга оширилишимумкин. Қидирув ишлари тегишли объект учун ажратилган ерни тўлиқ ўрганиш ёки бу объект учун энг қулай бўлган жойни иқтисодий асослаб бериш, белгиланган ҳу дуднинг табий шароити, рельефи, қурилиш материалларидан фойдаланиш имкони, сув манбалари, транспорт коммуникакацияси, электр энергияси таъминоти ҳақида илмий амалий асосланган маълумотларни жамлаш ва ҳулосалар тузилиб, буюртмачига топшириш билан якунланади. Лойиҳа-смета ҳужжатларидан олдин ўтказилган қидирув ишлари пудрати тегишли объектни кўришга асос солади. Дастлабки маълумот бўлган қидирув ишлари якуни асосида лойиҳа ва смета тузилади. Тайёр лойиҳаларни қуриш учун жой танлашга зарурият туғилганида қидирув ишлари амалга оширилиши мумкин. Бунда смета қиймати умумий асосда қайта кўриб чиқилиши лозим. Масалан: коплекс тадбиркорлик лицензияси бўйича лицензиатга берилган лицензия асосида мавжуд бўлган ишлаб чиқариш коплексини бошқа жойда, бошқа ҳудудда бўлган ҳам қурилган ҳолларда бунга зарурат вужудга келиши мумкин. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномасида субъектлар сифатида буюртмачи ва пудратчилар иштирок этадилар. Буюртмачилар сифатида ҳар қандай жисмоний ва юридик шахслар иштирок этишлари мумкин. Энг муҳими, уларнинг лойиҳа ва қидирув ишларига бўлган эҳтиёжи ва хоҳиш-иродасидир, лекин фуқаролар ҳам, юридик шахслар ҳам қонун йўл қўйган асослардаги соҳалар, объектлар бўйича буюртмачи бўлишлари мумкин. Улар фуқаролик муомаласида бўлган объектларга белгиланган тартибда буюртмачи бўлишга ҳақли дирлар. Атом энергетикаси объектлари, магистрал трубопроводлар, кўприкларни лойиҳалаш ишларини буюртма қилишга шундай фаолиятларни амалга ошириш тўғрисидаги ваколатлари уларнинг низомларида кўрсатилган ва тегишли тарзда махсус рухсатномалар олган бўлишлари лозим. Кўп ҳолларда қурилиш пудратчилари буюртмачилар бўлиб иштирок этадилар.

Пудратчилар сифатида қонун ҳужжатлари асосида махсус рухсатнома (лицензия) олган ва тадбиркорлик субъекти сифатида рўй хатдан ўтган ташкилотлар иштирок этадилар. Пудрат шартномасининг умумий қоидаларига мувофиқ, лойиҳа ва қидирув пудрати шартномасининг махсус қоидаларга зид бўлмаганлиги учун буюртмачининг топшириқларини бажаришда субпудратчилар ҳам жалб қилиниши мумкин. Бунда буюртмачи, бош пудратчи ва субпудратчи ўртасида муносабатлар пудрат ва қурилиш пудрати тўғрисидаги қоидалар асосида амалга оширилади. Шартнома бўйича бажарилган ишларга ҳақ миқдорини белгилаш икки хил усулда амалга оширилиши мумкин: пудратчи белгиланган тарифлар асосида ўзи амалга оширилиши лозим бўлган ишлар бўйича смета тузади ва буюртмачига тақдим этади; буюртмачи якуний хулоса ва техник ҳужжатларни тайёрлашга (уларнинг ижобий ва салбий бўлишидан қатъи назар) пудратчи билан келишилган ҳақни тўлайди. Шартномани тузишда унга кўрсатилган ишларни бажариш ва буюртмачига топшириш муддатлари кўрсатилган бўлиши лозим. Буюртмачи ишнинг тез бажарилиши учун оқилона муддатни қисқарти риш мақсадида пудратчига тарифда белгиланган суммага нисбатан кўпроқ ҳақ тўлашни ёки мукофоти ваъда қилиши мумкин. Агар шартномада уни бажариш муддатлари кўрсатилмаган бўлса, пудратчи тегишли ишларни оқилона бажариши лозим. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси ёзма шаклда тузилади. Унинг тузилишига буюртмачи томондан тегишли объектни лойиҳалаш ёки қидирув ишларини олиб бориш ҳақидаги пудратчига қилган таклиф асос бўлади. Пудратчи бундай таклифни қабул қилса, шартнома матнини тўзишга, унинг шартларини буюртмачи билан келишишга киришади. Буюртмачининг дастлабки мажбурияти пудратчига лойиҳалаш ҳақида топшириқ, шунигдек, лойиҳа-смета ҳужжатларини тузиш учун зарур бўлган бошланғич маълумотларни беришдан иборат. Лойиҳалаш ҳақидаги вазифани буюртмачининг топшириғи бўйича пудратчи тайёрлаши мумкин. Бу ҳолда вазифа буюртмачи томонидан тасдиқланган пайтдан бошлаб, тарафлар учун

мажбурий бўлиб қолади. Буюртмачи лойиҳа ва қидирув ишлари бўйича топшириқни тайёрлашни учинчи шахсларга ҳам шартнома асосида бериш мумкин. Буюртмачи пудратчи барча ишларни бажариб бўлганидан кейин белгиланган нарх ёки келишилган сумманинг ҳаммасини тўлаши лозим. Буюртмачи ўз вақтида пудратчининг ҳақини тўламаса, ФК 327-моддаси асосида жавобгар бўлади. Тарафларнинг келишувига муво фиқ, ишларнинг айрим босқичлари тугалланганидан кейин нархнинг тегишли қисмини тўлаш ҳақидаги шарт ҳам киритилиши мумкин. Пудрат шартномасининг бошқа турларидан фарқ қилиб, лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномасида, агар қонун ёки шартномада бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, лойиҳа ва қидирув ишлари шартномасини тасодифан бажариш мумкин бўлмаслиги хавфи буюртмачининг зиммасига тушади. Тасодифан бажариш мумкин бўлмаган хавф сифатида буюртмачи ва пудратчига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар тушунилади. Бундай ҳолларда буюртмачи пудратчи томонидан бажарилган ишлар учун тегишли ҳақни тўлайди. Шартномада бошқача ҳолат кўрсатилган бўлмаса, қўшимча мукофот тўғрисидаги шарт киритилган бўлса, пудрадчи уни олиш ҳуқуқидан маҳрум бўла ди. Агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, буюртмачи пудратчига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар туфайли лойиҳа ва қидирув ишларини бажариш учун бошланғич маълумотлар ўзгариши билан боғлиқ қўшимча пудратчига харажатларни тўлаши шарт. Агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, буюртмачи пудратчидан олинган лойиҳа-смета харажаларидан фақат шартномада назарда тутилган мақсадларда фойдаланиши, лойиҳа-смета ҳужжатларини пудратчининг розилигисиз учинчи шахсларга бермаслиги ва ундаги маълумотларни ошкор қилмаслиги шарт. Шартномада кўзда тутилган ҳолларда лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси натижаларидан

буюртмачи ихтиёрий тарзда фойдаланиши, уни учинчи шахсларга сотиш ва фойланишга бериши мумкин бўлади. Буюртмачи лойиҳа ва қидирув ишларини бажаришда шартномада кўзда тутилган ҳажмда ва шартларда пудратчига хизмат кўрсати ши шарт. Буюртмачи ўзидаги алоҳида маълумотлари, малакали мутахассислари ёки тегишли техникаси билан пудратчига хизмат кўрса тиши мумкин. Агар шарномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, буюртмачи тайёр бўлган лойиҳа-смета ҳужжатларини тегишли давлвт органлари ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари билан келишиб олишда пудратчи билан қатнашиши шарт. Агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлса, буюртмачи тайёрланган лойиҳа-смета ҳужжатларининг ёки бажарилган қидирув ишларининг камчиликлари борлиги муносабати билан учинчи шахслар томонидан буюртмачига нисбатан қўзғатилган даъво юзасидан ишда қатнашишга пудратчини жалб қилиши шарт. Пудратчини бундай ишларда жалб қилишдан асосий мақсад унга ўз тайёрлаган лойиҳа-смета ҳужжатлари ва қидирув натижаларини ҳимоя қи лишга имкон яратишдан иборат, чунки буюртмачига қўйилган даъвога лойиҳа-смета ҳужжатлари ёки қидирув ишлари натижалари асос бўлиши мумкин. Пудратчини бундай ишларга жалб қилмаслик буюртмачининг унга нисбатан регресс даъво қўзғатиш ҳуқуқидан маҳрум қилиши мумкин. Фуқаролик кодексининг 689-моддасида пудратчининг мажбуриятлари кўрсатиб ўтилган. Унга мувофиқ, пудратчининг дастлабки мажбурияти унга топширилган ишларни лойиҳалаш ҳақидаги топши риқ ва бошқа бошланғич маълумотларга мувофиқ бажариши ҳисоб ланади. Пудратчи ўзига берилган топшириқдан четга чиқишга ҳақли эмас. Қурилиш пудрати қоидалари ва қонунга мувофиқ, пудратчи ўзига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар туфайли лойиҳа ва қидирув ишларини бажариш учун бошланғич маълумотлар ўзгарган ҳолларда буюрмачига тезлик билан хабар бериши лозим. Шартнома шартларига киритилган ҳар қандай ўзгаришлар буюртмачининг розилиги

билан амалга оширилади. Буюртмачи пудратчининг ички хўжалик фаолиятига аралашманган ҳолда ўз топшириғининг қандай бажарилаётганлиги тўғрисида назоратни амалга ошириши мумкин. Пудратчи тайёр бўлган лойиҳа-смета ҳужжатларини буюртмачи билан келишиб олиши, шунингдек, буюртмачи билан тегишли давлат органлари ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари билан келишиб олиши шарт. Масалан, шаҳарсозлик кодексининг 16-модда сига мувофиқ, пудратчи шаҳарсозлик ҳужжатларини ишлаб чиқувчи, шаҳарсозлик фаолияти соҳасидаги махсус ваколатли давлат органи нинг тегишли таркибий бўлинмаси ва буюртмачи билан келишган ҳолда шаҳарсозлик ҳужжатларига бинолар, иншоотлар ва бошқа объектларнинг архитектура-бадиий кўриниши ҳамда амалий ечимини ёмонлаштирмаган тарзда техник-иқтисодий кўрсаткичларни яхшилайдиган ўзгартишлар киритиши лозим. Пудратчи лойиҳа-смета ҳужжатлари тайёр бўлгач, улар билан буюртмачини таништириши, тайёрланган лойиҳа-смета ҳужжатлари нинг мақсадга мувофиқлигини исботлаб бериши, тегишли ҳудудда қурилиши ишлари олиб боришнинг хавфлилик даражасини ва қандай қурилиш материалларидан фойдаланиш лозимлиги тўғрисида маълумоларни тақдим қилиши лозим. Буюртмачи шартномада белгиланган муддатда пудратчи берган лойиҳа-смета ва қидирув ишларига тегишли ҳужжатларни кўриб чиқиши лозим бўлади. Пудратчи берган хулосаларни эътиборга олишга мажбур. Барча техник ҳужжатлар тарафларнинг келишувидан сўнг пудратчи томонидан тасдиқланади. Зарур бўлган ҳолларда пудратчи буюртмачи билан биргаликда ўзи ишлаб чиққан лойиҳа-смета ҳужжатлари ва қидирув ишлари якунларини давлатнинг ваколатнинг органлари ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва келишиб олишда иштирок этади. Бунда пудратчи ўз фаолиятининг якунлари илмий-амалий асосланганлиги, атроф-муҳитга зарарсизлигини исботлаб бериши лозим. Тегишли органлар томонидан аниқланган камчиликлар шартнома шартларига мувофиқ пудратчининг ўз

ҳисобидан ёки буюртмачи ҳисоби дан амалга оширилади. Пудратчи ўзига берилган топшириқларни бегиланган муддатга, келишилган нусҳада топширишга мажбур. Пудратчи буюртмачининг розилисиз лойиҳа-смета ҳужжатлари ни учинчи шахсларга бермаслиги ва уларни сир сақлаши шарт. Лекин пудратчи ўзининг кейинги фаолиятида бошқа буюртмани бажаришда ўзидаги мавжуд маълумотлардан фойдаланиши мумкин. Кейинги бажарилган буюртмалар биринчисидан фарқ қилмай қолган (чунончи: пудратчи бошқа буюртмачиларга ҳам илгаридан тайёр лойиҳанинг айнан ўзини топширган) ҳолларда, пудратчи биринчи буюртмачи олдидан мажбуриятларини бажарилмаганлиги учун суд тартибида жавобгарликка тортилиши мумкин. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрат шартномаси бўйича пудратчи учинчи шахсларда пудратчи томонидан тайёрланган лойиҳа-смета ҳужжатлари асосида ишларни бажаришга қаршилик қилиш ёки бажаришни чеклаш ҳуқуқи йўқлигини кафолатлаши лозим. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномасида пудратчи бундай кафолат беришининг мажбурий аҳамиятга эгалиги улар томонидан ўз ваколатлари доирасида ва тегишли давлат стандартларига мос бўлган лойиҳаларни яратишда роль ўйнайди. Лойиҳа ва қидирув ишлари пудрати шартномаси бўйича пудратчи лойиҳа-смета ҳужжатлари ва қидирув ишларидаги камчиликлар учун, шу жумладан, кейинчалик қурилиш жараёнида, шунингдек, тайёрланган лойиҳа- смета ҳужжатлари ва бажарилган қидирув ишлари маълумотлари асосида барпо этилган объектни ишлатиш жараёнида аниқланган камчиликлар учун жавобгар бўлади. Лойиҳа-смета ҳужжатларида ёки қидирув ишларида камчиликлар аниқланган тақдирда пудратчи буюртмачининг талаби билан лойиҳа-смета ҳужжатларини бепул қайта ишлаб чиқиши ва шунга мувофиқ зарур қушимча қидирув ишларини бажариши, шунингдек, агар Қонун ёки шарномада бошқача тартибда белгиланган бўлмаса, келтирилган зарарни буюртмачига

тўлаши шарт. Пудратчи ўзининг айби билан етказилган зарар учун учинчи шахслар олдиди ҳам жавобгар бўлиши мумкин. Келтирилган зарар пудратчи берган ҳужжат ларга асосан нотўғри қуриш, қурилиш материалларидан нотўғри фойдаланиш, қурилишни қайта қуриш, жиҳозлаш учун қилинган харажатлар йиғиндисидан иборат. Объект тадбиркор фаолиятида ишлатилиши лозим бўлган ҳолларда олинмай қолган фойда, бошқа ҳолатларда жарима кўзда тутилиши мумкин. Илмий текшириш, тажриба конструкторлик ва технология ишлари пудрати Фуқаролик-ҳуқуқий шартномалар тизимида илмий-текшириш, тажриба-конструторлик ва технология ишлари пудрати (ИТТКТП) шартномаси алоҳида аҳамиятга эга. Мазкур шартнома ФКнинг 37-боби 5- параграфида ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солинган бўлсада, ИТТКТП шартномасининг предмети, унинг хусусиятлари, шартнома тузиш, бажариш ва шартномани бажариш натижаларининг ҳуқуқий мақомини белгилаш нуқтаи-назаридан ушбу шартноманинг ФКда жойлашиши, унинг номланиши ва ҳуқуқий тартибга солиниши бўйи ча ҳуқуқий адабиётларда турли фикрлар мавжуд. Баъзи мутахассис лар мазкур шартномани пудрат шартномаларига мансублигини таъкидлаб, ФКнинг 37-боби 5-параграфида ушбу шартнома жойлаштирилишини мақсадга мувофиқ, - деб ҳисоблашса 3 , бошқа мутахассислар ИТТКТП шартномасини ФКда ўрнини белгилаш ва пудрат шартномасининг бир тури сифатида белгилашни муваффақиятли чиқ - маганлигини таъкидлашади. Уларнинг фикрича, пудрат ишларидан илмий- тадқиқот ишларининг асосий фарқи шундан иборатки, агарда пудрат шартномасининг предмети ҳар доим муайян натижа бўлса, илмий-тадқиқот ишларида кўп ҳолларда фаолият ўзи ҳисобланади, пудрат шартномасида натижага нисбатан мулк ҳуқуқи буюртмачига ўтса, илмий тадқиқот ишлари натижалари аксарият ҳолларда интеллектуал мулк-ҳуқуқий режимига бўйсунади. Шу билан бирга ФКнинг 37-боби 1-параграфидаги пудрат 3 Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик ҳуқуқи (II-қисм) (мазкур боб муаллифи – Б.Ибратов). –Т.: Адолат.1999.-335 б.

тўғрисидаги умумий қоидаларни ИТТКТП шартномаларига ҳам қўллаш мақсадга мувофиқ эмас 4 . Албатта мазкур вазиятда иккинчи фикрга қўшилган ҳолда, ИТТКТП шартномасининг Россия Федерация ГКдаги каби алоҳида бобда ифодаланиши мақсадга мувофиқ бўлишини таъкидлаш лозим. ФКнинг 693-моддасига мувофиқ, илмий-текшириш ишлари пудрат шартномаси бўйича пудратчи (ижрочи) буюртмачи берган вазифада кўрсатилган илмий текширишларни амалга ошириш, тажриба- конструкторлик ва технология ишлари пудрат шартномаси бўйича эса - янги буюм намунасини, унга тегишли конструкторлик ҳужжат ларини, янги технологияни ишлаб чиқиш ёки намуна нусхасини тайёрлаш мажбуриятини олади. Бунда буюртмачи пудратчига (ижрочига) техникавий топшириқ бериш, ишни қабул қилиб олиш ва унинг ҳақини тўлаш мажбуриятини олади. Пудратчи билан тузилган шартнома тадқиқот олиб бориш, намуналар ишлаб чиқиш ва тайёрлашнинг бутун жараёнини ҳам, уларнинг айрим босқичларини (элементларини) ҳам қамраб олиши мумкин. Мазкур шартномада бир вақтнинг ўзида бир-биридан фарқ қи лувчи, лекин муайян умумийликка эга бўлган бир неча фаолият тури ва у асосида амалга оширилиши керак бўлган ишлар кўрсатиб ўтилган. Яъни: - илмий-текшириш ишлари; - тажриба-конструторлик ишлари; - технология ишлари. Фуқаролик қонунчиликда фаолият мазкур турларининг тушунчаси берилмаган. Бироқ, илмий-текшириш, тажриба-конструкторлик, технология, илмий-тадиқоқот фаолиятига қуйидагича таъриф бериш мумкин: илмий (илмий-тадқиқот) фаолият – янги билимлар яратишга ва уларни татбиқ этишга йўналтирилган фаолият бўлиб, улар жумласига: - фундаментал илмий тадқиқотлар – инсон, жамият ва атроф табиий муҳитнинг тузилиши, амал қилиш ва ривожланишининг асосий 4 Оқюлов О. Интеллектуал мулк ҳуқуқий мақомининг назарий ва амалий муаммолари. -Т.: ТДЮИ. 2004. 277 б.

қонуниятлари тўғрисидаги янги билимларни яратишга қаратилган эксперименталь ва назарий фаолият; - амалий илмий тадқиқотлар – амалий мақсадларга эришиш ва аниқ амалий вазифаларни ечимини топиш бўйича энг мақбул, янги билимларни қўллашга қаратилган фаолият. Илмий-техникавий фаолият – технологик, инженерлик, иқтисо дий, ижтимоий, инсонпарварлик ва бошқа муаммоларнинг ечимини топиш, фан, техника ва ишлаб чиқаришни ягона тизим сифатида амал қилишини таъминлаш бўйича янги билимларни яратиш ва қўллашга қаратилган фаолият. ИТТКТП шартномаси ўзнинг ҳуқуқий табиатига кўра, икки томонлама, консенсуал ва ҳақ бараварига тузиладиган шартнома ҳисобланади. ИТТКТП шартномасини тартибга солишда интеллектуал мулк ҳуқуқи қоидалари қўлланилади. Зеро, мазкур шартнома асосида пудратчи амалга ошираётган ишлар илмий-ижодий фаолият ҳисоблана ди, яратилган натижалар эса аксирият ҳолларда интеллектуал мулк объектлари жумласига киради. ФКнинг 702-моддасига мувофиқ, илмий-текшириш ишлари ёхуд тажриба-конструкторлик ва технология ишлари шартномалари асосидаги муносабатлар ФК билан бир қатор да, илмий-текшириш, тажриба- конструкторлик ва технология ишлари шартномалари тўғрисидаги қонун ҳужжатлари билан ҳам тартибга солинади. Ушбу шартномада пудратчи сифатида одатда илмий-текшириш институтлари, универсетит ва институтлар, тажриба-конструкторлик, ихтирочилик бюролари, илмий ходимлар, муайян билим ва малакага эга бўлган фуқаролар иштирок этишлари мумкин. Ҳозирги кунда мамлакатимизда илмий-тадқиқот ишлари асосан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси қошидаги илмий-текшириш институтлари томонидан амалга оширилмоқда. Шу билан бирга Фанлар академияси, унинг тасарруфидаги ташкилотлар ва муассасалар амалдаги қонунчилик асосида акциядорлик жамиятлари ва бошқа хўжалик жамиятлари ва ширкатларнинг

муассислари бўлиш ҳуқуқига эгадирлар (Ўзбекистон республикаси Фанлар Академияси Уставининг 66-банди). Қонун ҳужжатларида мазкур шартнома субъектлари доираси бевосита чекланмаган. Бироқ, муайян турдаги илмий-текшириш ишларини олиб бориш учун тегишли лецинзияга эга бўлиш талаб этилади. Масалан, «Амалга оширилиши учун лицензиялар талаб қилинади ган фаолият турларининг фаолият турларининг» Рўйхатига мувофиқ, ионлаштирувчи нурланиш манбалари билан муомалада бўлинадиган соҳалардаги илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишлари, ионлаштирувчи нурланиш манбаларини лойиҳалаштириш, барпо этиш ва уларга хизмат кўрсатиш, улар учун технологик асбоб-ускуналар, радиациядан ҳимояланиш воситаларини ясаш ва тайёрлаш учун тегишли лецинзияга эга бўлиш талаб этилади. Шу билан бирга баъзи ҳолатларда амалга оширилиши кўзда тутилаётган илмий-текшириш ишлари учун тегишли лецинзияга эга бўлиши ёки ваколатли давлат органларининг топшириғи асосида амалга оширилиши кўзда тутилади. Масалан, Россия Федерациясининг 1996 йил 5 июлдаги «Ген инженерияси соҳасидаги фаолиятни давлат томонидан тартибга солиниши тўғрисида» ги қонунига мувофиқ, ген инженерияси соҳасида илмий- текшириш ва илмий-тадқиқот ишлари олби бориш учун лецензия олиш талаб қилинади. ИТТКТП шартномасининг предметини илмий текширишларни амалга ошириш, янги буюм намунасини, унга тегишли конструкторлик ҳужжатларини, янги технологияни ишлаб чиқиш ёки намуна нусхасини тайёрлаш ишлари ташкил этади. Пудратчи илмий текширишларни шахсан ўзи олиб бориши шарт. Агар илмий-текшириш ишлари пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, у буюртмачининг розилиги билан шартномани бажаришга учинчи шахсларни жалб қилишга ҳақли. Пудратчи тажриба-конструкторлик ва технология ишларини бажарган вақтида, агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, уни

бажаришга учинчи шахсларни ёрдамчи пудратчи сифатида жалб қилишга ҳақли. Бундай ҳолларда пудратчи бош пудратчи ҳисобланади. Агар илмий-текшириш ишлари ёхуд тажриба-конструкторлик ва технология ишлари пудрат шартномасида бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, тарафлар шартнома нарсасига, уни бажариш жараёни ва олинган натижаларга доир маълумотларнинг махфийлигини таъминлашлари шарт. Махфий деб ҳисобланадиган маълумотлар ҳажми шартномада белгилаб қўйилади. Пудратчи буюртмачининг ёзма розилиги билан мазкур шартномалар бўйича бажарилган ишларнинг натижаларини патентлашга ҳақли. Илмий-текшириш, тажриба-конструкторлик ва технология ишлари пудрат шартномаларидаги тарафлар иш натижаларидан, шу жумладан ҳуқуқий муҳофазага лойиқ натижалардан шартномада назарда тутилган доирада ва шартларда фойдаланиш ҳуқуқига эга. Агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, буюртмачи ўзига пудратчи томонидан берилган иш натижаларидан, шу жумладан ҳуқуқий муҳофазага лойиқ натижалардан фойдаланиш ҳуқуқига эга, пудратчи эса, ўзи олган натижалардан ўз эҳтиёжлари учун фойдаланишга ҳақли. Пудратчига (ижрочига) техникавий топшириқ бериш, ишни қабул қилиб олиш ва унинг ҳақини тўлаш билан бирга, ИТТКТП шартномасига мувофиқ буюртмачининг мажбуриятлари яна қуйида гилардан иборат бўлади: - пудратчига техникавий топшириқ бериши ва у билан ишлар дастурини (техника-иқтисодий параметрларни) ёки мавзусини келишиб олиши; - пудратчига ишларни бажариш учун зарур ахборотни топшириши; - бажарилган ишларни қабул қилиб олиши ва уларнинг ҳақини тўлаши шарт. Мазкур шартномада пудратчининг мажбуриятлари сифатида қуйидагилар назарда тутилиши мумкин:

- буюртмачи билан келишилган дастур (техника-иқтисодий параметрлар)га ёки мавзуга мувофиқ ишларни бажариши ва натижасини шартномада назарда тутилган муддатда буюртмачига топшириши; - интеллектуал мулкни ҳуқуқий муҳофаза қилиш билан боғлиқ талабларга риоя этиши; - бажарилган ишларда ўзининг айби билан йўл қўйилган, буюртмачининг техникавий топшириғида ёки шартномада назарда тутилган техника-иқтисодий параметрлардан чекинишга олиб келиши мумкин бўлган камчиликларни ўз кучи билан ва ўз ҳисобидан бартараф этиши; - кутилаётган натижаларни олиш мумкин эмаслиги ёки ишларни давом эттириш мақсадга мувофиқ эмаслиги аниқланган тақдирда, бу ҳақда буюртмачини дарҳол хабардор қилиши; - бундай шартномалар асосида топширилган натижаларга учинчи шахсларда алоҳида ҳуқуқлар йўқлиги ҳақида буюртмачига кафолат бериши шарт. Агар илмий-текшириш ёхуд тажриба-конструкторлик ва технология ишлари шартномаларида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, пудратчи: - ишларни бажариш жараёнида қўлга киритилган илмий-техни кавий натижаларни буюртмачининг розилигисиз эълон қилмаслиги; - ишларни бажариш жараёнида қўлга киритилган ҳуқуқий муҳо фазага лойиқ натижаларни ҳимоя қилиш чораларини кўриши ва бу ҳақда буюртмачини хабардор қилиши; - буюртмачига бажарилган ишларда қўлланилган ҳуқуқий муҳо фазага лойиқ илмий-техникавий натижалардан фойдаланиш ҳақидаги махсус лицензияни бериши шарт. Агар илмий-текшириш ишлари жараёнида пудратчига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар оқибатида натижага эришиш мумкин эмаслиги маълум бўлса, буюртмачи шартномада назарда тутилган натижаларга эришиб бўлмаслиги аниқлагунча амалга оширилган ишлар қиймати ни тўлаши шарт, аммо бу

қиймат шартномада кўрсатилган ишлар баҳосининг тегишли қисмидан ортиқ бўлмаслиги лозим. Агар тажриба-конструкторлик ва технология ишларини бажариш жараёнида пудратчи айбдор бўлмагани ҳолда ишни давом эттириш мумкин эмаслиги ёки мақсадга мувофиқ эмаслиги маълум бўлса, буюртмачи пудратчининг харажатларини тўлаши шарт. Пудратчи илмий-текшириш ишлари ёхуд тажриба-конструктор лик ва технология ишлари шартномасини умуман ва тегишли даражада бажармаганлиги учун, агар шартноманинг бузилишида ўзининг айби йўқлигини исбот қилмаса, буюртмачи олдида жавобгар бўлади. Агар шартномада ўзгача тартиб назарда тутилмаган бўлса, буюртмачининг ишлар қиймати доирасида кўрган реал зарарини пудратчи қоплаши шарт.

Тавсия этиладиган адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Т.: Ўзбекистон, 2014. 2.Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси. Т.: Адолат, 2014. 3. Муаллифлар жамоаси. Фуқаролик ҳуқуқи. Дарслик. Т.: 2008. 4. Ўзбекистон Республикаси фуқарлик кодекси шарҳ: Профессионал шарҳлар. Т 2. / Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги. – Тошкент: Baktria press, 2013, - 768 б.

O'xshashlar

Тадбиркорлик фаолияти сохасида кулланиладиган шартномалар тизими

Пудрат шартномаси. Маиший пудрат шартномаси

Банк омонати ва банк ҳисобварағи шартномаси. Ҳисоб-китоблар. Қарз шартномаси ва кредит шартномаси

Pudrat shartnomasi turlari va ularga tavsif

Суғурта шартномаси