Tashkiliy va innovatsion o`zgartirishlar sharoitida tashkiliy xulq - Huquqshunoslik - Referatlar

Tashkiliy va innovatsion o`zgartirishlar sharoitida tashkiliy xulq

Yuklangan vaqt:

17.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

64 KB

Ko'chirib olish

Tashkiliy va innovatsion o`zgartirishlar sharoitida tashkiliy xulq Reja: 1. Tashkiliy va innovatsion o`zgartirishlar tushunchasi 2. Tashkilotdagi o`zgartirishlarni boshqarish 3. O`zgartirishlarga qarshiliklar va ularni bartaraf etish

Tashkiliy va innovatsion o`zgartirishlar tushunchasi Zamonaviy tashkilotlar o`z faoliyatini doimiy o`zgartirishlar sharoitida amalga oshirishlari lozim. Bunda tashkilotlarni uzluksiz rivojlantirish uchun qo`shimcha imkoniyatlar ochib beradigan texnikaviy, iqtisodiy, siyosiy, demografik va ijtimoiy sohalardagi o`zgartirishlar tushuniladi. Ushbu o`zgartirishlar g`oyat muhim tashkiliy tadbirlardan iborat bo`lib, ular tashkiliy o`zgartirishlar deb ataladi. Tashkiliy o`zgartirishlar menejerlar va boshqa xodimlarning tashkilotni yoki uning bo`linmalarini o`zlari uchun muhim yo`nalishlar bo`yicha tashkiliy jihatdan o`zgartirish sohasidagi aniq maqsadni ko`zlovchi faoliyati demakdir. Bu o`zgartirishlar tashkilotning tashqi muhitga moslashish qobiliyatini yaxshilashni va xodimlarning fe`l-atvorini o`zgartirishni ham o`z ichiga oladi. Mazkur o`zgartirishlardan kuzatilgan asosiy maqsadlar qo`yidagicha: - tashkilot faoliyatining samaradorligini oshirish; - xodimlarning mehnat unumdorligini oshirish; - yangi mahsulotlar ishlab chiqarishni o`zlashtirish; - kompaniyaning bozordagi ulushini ko`paytirish va shu kabilar. Tashkilotning moslashuv qobiliyatini yaxshilash uchun ko`pincha yangi texnologiyalarni va ish usullarini ishlab chiqadilar, tashkiliy tuzilmani qayta quradilar. Buning uchun aksariyat hollarda ishga solinayotgan vaqtinchalik yoki egiluvchan tuzilmalar tashkilotga yangilikni tezda o`zlashtirish imkonini beradi, yangi usullarga o`tishni tezlashtiradi, qarorlar qabul qilishda xodimlarning bemalol qatnashuviga ko`maklashadi, yangi yetakchilarning yuzaga chiqishi uchun sharoit yaratadi. Ana shularning hammasi xodimlarning shaxsiy fe`l-atvorini o`zgartirishni, ya`ni uni yangi sharoitga monand holga keltirishni talab qiladi. Shunga muvofiq xodimlarning mavqeini, ularning mas`uliyatini o`zgartirish choralari ko`rilishi lozim bo`ladi.

Tashkilotlarda amalga oshirilayotgan innovatsion o`zgartirishlarning ba`zi bir o`ziga xos xususiyatlari bor, ular haqiqiy innovatsiya faoliyatining xususiyatlari tufayli paydo bo`lgan tashkiliy o`zgartirishlarni o`z ichiga oladi. Shu munosabat bilan innovatsiyaning o`zi nimaligini tushunib olmoq kerak. Birinchisi – innovatsiyani ayni yangilik deb hisoblaydilar. Ikkinchisi – innovatsiya degani yangi mahsulot, texnologiyani yaratish jarayoni deb o`ylaydilar. Uchinchisi – innovatsiya sifat jihatidan avvalgilaridan farq qiluvchi yangi mahsulotlar, yondashuvlarni ishlab chiqarishga joriy etishdir. Bizningcha, innovatsiyalarni har tomonlama mukammal idrok etish uzviy jarayon bo`lib, u dastlabki g`oyani, investitsiyalarni, ITTKI (ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik ishlanmalari) ni, mahsulotning tajriba namunasi yaratilishini va ko`plab ishlab chiqarilishini o`z ichiga oladigan bosqichlardan iborat izchil jarayondir. Shu sababli innovatsiya ta`rifiga tashkilotlarning innovatsion faoliyati maqsadini ham, uni amalga oshirish jarayonini ham, shuningdek, olinadigan natijani ham kiritishni taklif qilamiz. Bundan tashqari, joriy etilayotgan yangilik sanoatda qo`llash uchun qulay bo`lishi, ko`p martalab foydalanishga yaroqli bo`lishi lozim, deb hisoblaymiz. Ana shularni e`tiborga olib, tashkilotlardagi innovatsiyalarni muayyan iqtisodiy, texnikaviy, ijtimoiy, ekologik, bozorboplik va o`zga samaralarni olish maqsadida texnik- texnologik, tashkiliy-boshqaruv, ishlab chiqarish va ijtimoiy ahamiyatga ega bo`lgan yangiliklarni ishlab chiqish, joriy etish, amalda qo`llash va ommalashtirishdan iborat mukammal jarayon, deb ta`riflashni taklif etamiz. Keyingi yillarda innovatsiya faoliyati turli sanoat tarmoqlari va ayrim korxonalar rivojlanishi va raqobatbardoshligining eng muhim zarurati va hatto shartiga aylanayotganligini ta`kidlab o`tish o`rinlidir. Tashkilotlarda innovatsiyalarni joriy etish va ulardan foydalanish ishlarida innovatsiya faoliyati degan yangi atama vujudga keldi. Uni innovatsiyalarni yaratish, ulardan foydalanish va ularni ommalashtirish borasida tabiiy-iqlim va boshqa sharoitlarga chidamli bo`lgan yagona texnologiya jarayoniga birlashuvchi aniq maqsadni ko`zlaydigan, ko`p sohali tavakkalchilik faoliyati deb atasa bo`ladi.

Innovatsiya faoliyatini amalga oshiruvchi kishilar alohida xislatlar sohibi bo`lishlari, chunonchi: - ishga ijodiy yondashadigan; - maqsad yo`lida fidokor, dadil va qat`iyatli; - o`z tarmog`i, tashkiloti xususiyatlarining yaxshi bilimdoni bo`lishlari shart. Bundan tashqari, ishning buyruqbozlik shakli innovatsiyalarni joriy etishga mos keladi. Innovatsiya tarafdorlari bu jarayonni ijobiy va hatto manfaatli ish deb biladilar. Birinchidan, insonning ijodkorlikka intilish xususiyatini eslamoq kerak. Odatda xodim ijodiy jarayonda bo`lishni yoqtiradi. Ayni innovatsiya davrida, ayniqsa korxona rahbariyati barcha pog`onalarda va tashkilotning barcha bo`linmalarida turli tajribalar o`tkazilishini qo`llab-quvvatlab, unga ko`mak beradigan va novatorlik g`oyalarini amalga oshirish imkoniyati mavjud bo`lgan sharoitda har bir kishi o`zining yangi g`oyalarini ruyobga chiqarishga intiladi. O`z kasbi va lavozimini ko`tarish imkoniyati paydo bo`lganida xodimlar innovatsiyalarni ayniqsa ma`qul ko`radilar, chunki shunda xodimning o`z ijodiy, tashkilotchilik va boshqa qobiliyatlarini namoyon etish imkoniyati vujudga keladi. Yondosh kasblarni egallash, turli to`siqlarni yengib o`tish, har xil ish turlari o`rtasidagi “chegalarni yo`qotish”, yangi tajribalarni o`rganish, o`zining bilim saviyasini oshirish, yangi texnologiyalarni o`zlashtirish kabilar tufayli kasb-kor sohasida o`sishga erishish mumkin bo`ladi. Nihoyat, innovatsiyalar natijasida ham moddiy, ham ma`naviy mukofotlarga ega bo`lish mumkin. Tashkilotdagi o`zgartirishlarni boshqarish Tashkilotda tashkiliy, innovatsion va boshqa o`zgartirishlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun undagi o`zgartirishlarni boshqarishning samarali ishlovchi tizimini yaratib, undan oqilona foydalanish lozim bo`ladi. O`zgartirishlarni boshqarish muammosining bir necha jihatlari bor, mazkur muammoning fe`l-atvor tomonlari ularning eng muhimidir.

Hozirda tashkiliy o`zgartirishlarni amalga oshirishning muayyan modellari ishlab chiqilgan. O`zgartirishlarning uch odimli modeli . Uni amerikalik tadqiqotchi K.Levin ishlab chiqqan. U o`zgartirishlarni mavjud holatni qo`llabquvvatlovchi kuchlarning yangilangan shakli, deb biladi. Shu sababli, uning fikricha, o`zgartirishlarga tarafdor va qarshi bo`lgan kuchlarning nisbatini chamalab, tarafdorlarni ko`paytirish kerak, o`zgartirishlarni mustahkamlash uchun esa kuchlar nisbatini yangi holatga keltirish zarur. Ushbu modelni ro`yobga chiqarish yo`lidagi birinchi chora “muzni eritish” dan iborat bo`ladi. Bu ish o`zgartirishlarga ehtiyoj yaratishni, o`zgartirishlarga qarshilikni kamaytirishni o`z ichiga oladi. O`zgartirishlarni amalga oshirish uchun mavjud ahvol haqida odat tusiga kirib qolgan eski tasavvurlar va qarashlarga barham berish, umri tugagan eskiliklardan voz kechish hamda yangi tamoyillar va fe`l-atvorlarni qo`llab-quvvatlashni kuchaytirish zarur. Ikkinchi chora – “o`zgartirish”. U guruh va yakka fe`l-atvorni, vazifalarni, texnologiyalarni va tashkiliy tuzilmani o`zgartirishni o`z ichiga oladi. Tashkilotdagi tashkiliy madaniyatni o`zgartirish odamlarda mazkur tashkilot ishlariga yangicha tasavvur va munosabatni tarbiyalashni talab qiladi. Ayni vaqtda xodimlarning ko`z o`ngida tashkilotdagi yangi vaziyatga moyillik uyg`otadigan yangi urf-odat va an`analarni joriy qilish mumkin. Uchinchi chora – “mustahkamlash”. Bu chora natijalarni jamlash va baholashni hamda zarur harakatlar qilishni o`z ichiga oladi. Gap shundaki, xodimlar tashkilotdagi ishlarga yangi tasavvur va munosabatni egallab olganlaridan keyin ularning avvalgi holatga qaytish istagiga yo`l qo`ymaslik vositalarini ishga solish kerak. Jumladan, odamlarning yangicha fe`l-atvorini qo`llab-quvvatlash, mehnatni rag`batlantirishning yangi tizimini joriy qilish va shu kabi tadbirlarni amalga oshirish kerak. Ushbu model tashkilotdagi o`zgartirishlar jarayoni manfaatli ekanini butun jamoa anglab olishini ta`minlaydi.

Rejalashtiriladigan o`zgartirishlar modeli . Uni ishlab chiquvchilar – R. Lippit, J. Uatson va B. Uetsli. Bu model menejerlar bilan tashqi maslahatchilarning yaqin hamkorligini nazarda tutadi. Bunda ular tashkilot haqidagi barcha mavjud ma`lumotlarni bemalol tahlil qilishlari kerak bo`ladi. Mazkur modelda rejalashtirilgan o`zgartirishlarni ketma-ket o`tkazishning asosiy bosqichlari belgilanadi. Birinchi bosqich – muammoni izlash. Bunda maslahatchilar mavjud muammoni ko`rsatib beradilar va kompaniya rahbariyatiga o`zgartirishlar zarurligini ravshan bayon etadilar. Rahbariyat maslahatchilarni bo`lajak xaridor bilan, masalan, muayyan bo`linmalarning rahbarlari bilan uchrashtiradi, o`zgartirishlar qilish va shu ishda maslahatchilarning yordami zarurligiga ishonch hosil qiladi. Ikkinchi bosqich – jarayonni boshlash. Bunda mijozlar bilan ekspertlar o`rtasidagi hamkorlik rivojlantiriladi. Ekspertlarning xolisligi tekshirib ko`riladi. Uchinchi bosqich – muammoni aniqlash. To`plangan ma`lumotlar asosida muammoga aniqlik kiritiladi va uchrashi mumkin bo`lgan qiyinchiliklar qayd etiladi. To`rtinchi bosqich – rejalash. O`zgartirishlardan kuzatilgan maqsadlar, qilinadigan zarur harakatlar, shuningdek, harakatlarga tayyorlik aniqlanadi. Beshinchi bosqich – harakat boshlash. Niyatlarni amaliy faoliyatga aylantirish, yangi fe`l-atvorni joriy qilish. Oltinchi bosqich – natijalarni jamlab, baholash. Bu ish o`zgartirishlarni butun tashkilotga yoyishni, o`zgartirishlarni barqaror tus oldirish vositalarini yaratishni o`z ichiga oladi. Bugina emas, erishilgan natijalarni baholash va bundan buyon qanday harakat qilish ma`qulligini aniqlab olish ham kerak bo`ladi. Yettinchi bosqich – loyihani yakunlash. “Ekspertlar – tashkilot” munosabatlarini oxiriga yetkazish, ekspertlarning mijozlarga kuchli ta`sirini nihoyalash, o`zgartirish mahoratini ekspertlardan mijozlarga o`tkazish. Tashkiliy o`zgartirishlarni o`tkazish usullari. Bunday o`zgartirishlarni o`tkazayotganda tashkiliy madaniyat, odamlar, vazifalar, texnologiyalar va shu

kabilar o`rtasida o`zaro bog`liqlik borligini e`tiborga olish zarur. Alalxusus, tashkiliy o`zgartirishlarni o`tkazish usullarining quyidagi guruhlari mavjud: - odamlarni va madaniyatlarni e`tiborga olish usullari. Bu usullar o`zgartirish ishlariga ko`pchilik xodimlarni faol etish va qatnashtirishni ko`zda tutadi; - vazifalar va texnologiyalarni e`tiborga olish usullari. Bu usullar bevosita odamlarning ishida o`zgartirish yasashga qaratiladi. Bunda aniqravshan ishlarda qo`llaniladigan texnologiya jarayonlari asbob-anjomlariga asosiy e`tibor qaratiladi; - tashkiliy texnologiyaga qaratilgan usullar. Bunda lavozimlar yoki vazifalarning o`rnini almashtirish, xodimlar va bo`linmalar o`rtasidagi aloqalarni o`zgartirish talab qilinadi. Tashkiliy o`zgartirishlarni o`tkazishda foydalaniladigan dasturlar butun tashkilotni qamrab olishi lozim, shunday qilinsa, eski usullarga qaytishga imkon qolmaydi. O`zgartirishlarga qarshiliklar va ularni bartaraf etish Ayrim joylarda amalga oshirilayotgan o`zgartirishlar ko`pincha muayyan qarshiliklarga uchrashi mumkin. Shunday qarshiliklar oqibatida mehnat unumdorligi, ish sur`ati va mahsulot sifati pasayishi, mehnat intizomi yomonlashuvi, xodimlar qo`nimsizligi, qiziqish kamayishi, kayfiyat tushib ketishi, mehnat mojarolari kelib chiqishi, o`tkazilayotgan o`zgartirishlarda xodimlarning ishtirok etish ishtiyoqi yo`qolishi ehtimoldan xoli emas. O`zgartirishlarga qarshiliklar turlicha bo`ladi. Bunday qarshiliklarda ayrim kishilar yoki jamoalar qatnashishi yoxud ular tashkiliy tus olishi ham mumkin. O`zgartirishlarga ayrim kishilar qarshiligining manbalari quyidagicha: Odamlarning idroki . Gap shundaki, odamlar axborotni turlicha idrok qiladilar. Ular, birinchidan, biron aniq hodisani tushunishlariga mos keladigan yoki qo`llab- quvvatlaydigan narsaga asosiy e`tiborni qaratadilar. Masalan, ular o`zlariga ma`qul bo`lgan axborotni o`qish yoki eshitishni xohlaydilar, ularning nuqtai nazarini

o`zgartiradigan narsaga qiziqmaydilar. Boshqa bir toifa kishilar esa axborotni o`z tasavvurlari asosida idrok etadilar. Ularning ayrimlari odat bo`lib qolgan tasavvurlar va qadriyatlarni o`zgartirishni xush ko`rmaydilar. Xodimlarning shaxsi. Xodimlarning ba`zi shaxsiy xususiyatlari (avtoritarlik, aqidaparastlikka moyillik kabilar) ko`pincha o`zgartirishlarga qarshilikka asos bo`ladi. Ba`zi xodimlarning boshqa shaxslar ra`yiga qarab ish tutishi qarshilikning yana bir sababidir. Odatda o`sha nufuzli shaxslar o`zgartirishlarni ma`qullamaguncha qarshilik davom etaveradi. Bunday vaziyatda ko`p narsa rahbarlarning qanday ish tutishiga bog`liq bo`ladi. Odamlarning odatlari. Ayrim xodimlar tashkilot (tuzilma, texnologiya va ish usullari) o`zgargan bo`lsa ham, odatdagidek ishlayverishni xohlaydilar. Odamning odati uning qanoat manbai bo`lishi mumkin, chunki u vaziyatga moslashish imkonini beradi, qulaylik va xavfsizlikni ta`minlaydi. Odamning odati o`zgartirishlarga qarshilikning muhim manbai bo`lib qoladi, yo`qmi, bu narsa shaxsning o`zgartirishlarni qanday qabul kilishiga bog`liq. Masalan, o`zgartirishlar odatiy ish sharoitini butunlay o`zgartirmasa, masalan, ish sur`atini anchagina oshirmasa yoki ish kunini uzaytirmasa, odamlar o`zgartirishlarga qarshilik qilmaydilar. Odamlarning ta`sir va hokimlik qo`ldan ketishidan xavfsirashi . Odamlar tashkilotda o`tkazilayotgan o`zgartirishlarni ba`zan o`z amali va ta`siriga hujum deb hisoblaydilar. Hokimiyatning bir turi, manbai bo`lmish resurslar va axborot ustidan nazorat qilinishi bunga misol bo`la oladi. O`zgartirish natijasida bunday nazoratdan mahrum bo`linishi qarshilikka olib boradi. Boshqaruvning mahalliylashtirilishi va vakolatlarning boshqalarga berilishini ham odamlar o`z hokimiyati va ta`siriga xavf deb tushunishlari mumkin. Odamlarning mavhumlikdan qo`rqishi . Mavhumlikka odamlar ko`pincha xavfsirab qaraydilar. Ishdagi har qanday o`zgartirish mavhumlikni keltirib chiqaradi. Masalan, yangi ish boshlayotgan kishilar bu ishni talab darajasida bajara olishlariga shubha bilan qaraydilar. Bunday vaziyatlarda o`zgartirishlarning o`zi

emas, balki ularning nomaqbul oqibatlarga olib kelishi mumkinligi shubhaga sabab bo`ladi. Iqtisodiy sabablar. Agar o`zgartirishlar davomida o`z daromadlari kamayib qolsa yoki kamayish daragi bo`lsa, odamlar bunday o`zgartirishlarga qarshilik qilishlari mumkin. Ishlayotgan odamlar muayyan miqdordagi pulni qanday qilib topishni biladilar. Ilgarigi ish tartibi o`zgarishi oqibatida ish haqi kamayib qolishidan cho`chiydilar. O`zgartirishlarga tashkiliy qarshilikning asosiy manbalari. O`zgartirishlarga muayyan darajada qarshilik qilish tashkilotning tabiatiga xos xususiyatdir. Tashkilot ishining hamma sohalarida barqarorlikka erishilsa, ishlar yaxshi boraveradi. Tashkilot biror yangilikni boshlashi bilanoq, unumdorlik pasayishi mumkin. O`z faoliyatidagi unumdorlik va samaradorlikni saqlab qolish uchun tashkilot tabiiy ravishda o`zgartirishlarga qarshilik qiladi. O`zgartirishlarga qarshilik umuman tashkilot tomonidan ham, uning ayrim bo`linmalari tomonidan ham namoyon bo`lishi mumkin. Tashkiliy tuzilma. Har bir tashkilot samarali bo`lishi uchun barqarorlikka intiladi. Ana shu barqarorlikni ayni ana shu tuzilma ta`minlaydi. Tuzilmaga binoan xodimlarning vazifalari aniqlangan, ishdagi tartib-qoidalar, axborot oqimi va hokazolar belgilab qo`yilgan bo`ladi. Ularni har qanday tarzda o`zgartirish tadbirlari qarshilikka uchrashi tabiiy. Tashkiliy madaniyat . O`zgartirishlarni amalga oshirishda tashkiliy madaniyat juda muhim rol o`ynaydi. Tashkiliy madaniyatni o`zgartirish juda qiyinligini, o`zgartirishlar davomida bu jiddiy to`siq bo`lishini hisobga olish kerak. Vositalarning cheklanganligi . Ma`lumki, har qanday o`zgartirish anchagina mablag` va vaqtni, malakali xodimlar, boshqa turdagi resurslarni talab qiladi. Ana shu vositalar yetarli bo`lsa, tashkiliy o`zgartirishlarning muvaffaqiyatli o`tishi tayin. Tashkilotlararo kelishuvlar . Bunday kelishuvlar tashkilot va odamlarning zimmasiga fe`l-atvorni tartibga soluvchi yoki cheklovchi aniqravshan majburiyatlar yuklaydi. Chunonchi, har qanday tashkilot xomashyo yetkazib

beruvchilar bilan, mahsulotni sotib oluvchilar bilan bir talay shartnomalar tuzgan bo`ladi. Kasaba uyushmasi bilan ham shartnoma asosida ish yuritiladi. Jahon xo`jalik amaliyotida kasaba uyushmalari xodimlarning manfaatiga mos kelmaydigan o`zgartirishlarga to`sqinlik qilganlari ma`lum. Tashkilotlarning innovatsiya sohasidagi tadbirlari ham qarshiliklarga uchrab turganligi haqida misollar bor. Bunday holatlarda tashkilotlarning innovatsion faoliyatiga to`sqinlik qiluvchi omillarni ko`rib chiqish odat tusiga kirgan. Masalan, ba`zi olimlar o`tkazgan tadqiqotlar ko`rsatishicha, qo`yidagi omillar ko`zga yaqqol tashlanadi: - tashkilotlarning moliyaviy mablag`i va malakali xodimlari yetishmasligi, innovatsion imkoniyati pastligi, mazkur faoliyatning yuqori innovatsion qaltislik xavfining yuqoriligi (ichki omillar); - davlatning innovatsiyalarni qo`llab-quvvatlashga yetarli mablag` ajratmasligi, dunyodagi yangi texnologiyalar to`g`risidagi axborotning kamligi (tashqi omillar). Innovatsiya faoliyatida qatnashuvchi shaxslarning fe`l-atvorida oltita toifa ko`zga tashlanadi: Innovatorlar – ular o`z g`oyalarini taklif etadigan va qattiq turib himoya qiladigan tashabbuskorlar bo`lib, o`z takliflari ro`yobga chiqarilishi uchun kurashadigan, bu yo`lda hatto mojarolashuvdan ham tap tortmaydiganlardir. Yangilik tarafdorlari – yangilik muhimligiga ishonch hosil qilganlaridan keyin uni darhol qo`llab-quvvatlaydiganlardir. Tashabbuskorning taklifi joriy etilishini xohlaydigan rahbar ana shularga tayanib ish tutmog`i lozim. Ammo u yakdillar guruhini tashkil qilayotganida yangilikning dalil-isbotli ekaniga ishonch hosil qilishi kerak. Yangilikka ikkilanib qarovchilar – yangi taklifning ahamiyatini yetarlicha tushunmayotgan yoki uning foydasidan zarari ko`p bo`lishi ehtimolidan cho`chiydiganlar. Betaraflar – yangi takliflarga befarq qarovchilar.

Ishonchsizlik kayfiyatidagilar – yangiliklardan salbiy oqibatlarni qidiruvchi xodimlar. Yangiliklarga ters qarovchilar – yangilikka qarshilik qiluvchilar. Rahbar yangiliklarga xodimlarning qarashlari har xil ekanligini e`tiborga olib, innovatsiya dasturini ishlab chiqish va joriy etishning barcha bosqichlarida muayyan fe`l-atvor taktikasini puxta o`ylab tuzishi zarur. O`zgartirishlarga qarshilikni bartaraf etish juda muhim vazifa bo`lib, unda ana shu qarshiliklarni butunlay yo`qotib bo`lmaslikni e`tiborga olish lozim. Ammo bunday qarshiliklarni kamaytirish imkonini beradigan yondashuvlar bor. Masalan, rossiyalik olim K. Levin o`zgartirishlarga alohida nazar bilan qarash usulini ishlab chiqdi. U mazkur o`zgartirishlar jarayonini turli yo`nalishda harakatlanuvchi kuchlarning jo`shqin nisbati deb hisoblaydi. Bu usul “kuch maydonlari modeli” deb ataldi. O`zgartirishlarni boshlash uchun vaziyatni qo`zg`atish, uni muvozanatdan chiqarish: - o`zgartirishlarni yoqlovchi kuchlarni ko`paytirish; - o`zgartirishlarga qarshi kuchlarni qisqartirish; - o`zgartirishlarga qarshi harakat qilayotgan kuchlarni o`zgartirishlar uchun harakat qilayotgan kuchlar tarafiga o`tkazish kerak. Shuni nazardan qochirmaslik kerakki, o`zgartirishlarni amalgi oshirishga kirishgan kuchlar qat`iy harakat evaziga durust natijaga erishishlari mumkin, ammo bu natija qimmatga tushadi. Agar qarshilik qiluvchi kuchlar aniqlanib, ana shu kuchlarni kamaytirishga va ularni o`z fikrini o`zgartirishga ko`ndirishning iloji topilsa, o`zgartirish sohasida samaraga erishish mumkin. O`zgartirishlarga qarshilikni kamaytirib, xodimlarning qo`llabquvvatlashiga erishish uchun tashkilot rahbariyati: - o`zgartirishlarga kirishish uchun odamlarni jalb qilishi; - odamlarga e`tiborni kuchaytirib, ularning faoliyatini qo`llab-quvvatlashi; bu ishda qiyinchilikka uchrayotgan kishilarni aniqlab, buning sabablarini aniqlashi lozim. O`ziga qiziqish bilan qaralayotganini sezgan kishilar o`z muammolarini aytib berishlari mumkin. Shu yo`l bilan hamkorlikka erishiladi;

- muloqotga qirishmog`i lozim. Samarali muloqot va xolis axborot mishmishlarga va asossiz xavotirliklarga chek qo`yadi, odamlarda o`zgartirishlarga va ularni amalga oshirishga ishtiyoq uyg`otadi; - xodimlarni o`zgartirish jarayoniga bevosita jalb etishi va shu yo`l bilan xodimlarning qiziqishini oshirishi, qarshiligini so`ndirishi kerak; - xodimlar bilan muzokara boshlab, o`zgartirishlar foydali bo`lishiga ularni ishontirishi va hech bo`lmaganda majbur qilishi; - xodimlarni tashkiliy va innovatsion o`zgartirishlarga qiziqtirishi va shu kabi tadbirlarni ishga solishi lozim. Ma`muriyat yangicha ishlashdan qat`iyan bosh tortayotgan xodimlarni boshqa bo`linmaga o`tkazishi mumkin. Ba`zan tashkilotlar turli-tuman tadbir-choralarni ishga soladilar, masalan, yangilikka qarshi turganlarning ish boshilarini o`z tomoniga og`dirib olish uchun unga biron-bir yangi rahbarlik lavozimi taklif qilinadi, qo`shimcha vakolatlar beriladi va boshqa ne`matlar in`om etiladi, shu tariqa uni yangilikka qarshilar tomonidan ittifoqchilarga va yangilik jonkuyarlari safiga o`tkazib olinadi. Tashkilot va har bir xodimning manfaatlarini iloji boricha birga qo`shish, bo`lajak o`zgartirishlar haqida jamoani xabardor qilish, amaliy takliflar berish imkoniyatini yaratish, bo`lajak o`zgartirishlar haqidagi fikr-mulohazalarni bemalol ayta olish kabi vositalardan samarali foydalanilsa, chalakam-chatti va tasodifiy o`zgartirishlardan tashkilotning barcha a`zolariga manzur bo`lgan doimiy, rejali o`zgartirishlarga o`tish mumkin bo`ladi.

Adabiyotlar: 1. O`zbekiston Respublikasining mehnat kodeksi – Oliy Majlis Axborotnomasi, 1996 y. 2. Adizes I. Upravlyaya izmeneniyami. – SPb. Piter, 2010. 3. Amirov D.A. Organizatsionnoye povedeniye: Darslik. – M.: «Velbi», 2006. 4. Balashov A.P. Teoriya organizatsii i organizatsionnoye povedeniye: O`quv qo`llanmasi. – M.: INFRA-M, 2014. 5. Vershigora YE.YE. Menedjment: O`quv qo`llanmasi. – 2-nchi qayta ishlangan, to`ldirilgan nashri. – M.: INFRA-M, 2007. 6. Vesnin V.R. Osnovi menedjmenta: Darslik. – M.: Prospekt, 2011. 7. Vixanskiy O.S., Naumov A.I. Menedjment: Darslik. – 5-nchi nashri., stereotip. – M.: Magistr: INFRA-M, 2010. 8. Gerchikova I.N. Menedjment: Darslik. – 4-nchi qayta ishlangan, to`ldirilgan nashri. – M.: YUNITI-DANA, 2010. 9. Gibson Dj.L., Ivansevich D.M., Donelli D.X-ml. Organizatsii: povedeniye, struktura, protsessi. – M.: INFRA-M, 2000. 10. Gluxov V.V. Menedjment: Oliy o`quv yurtlari uchun darslik. – 3-nchi nashr. – SPb.: Piter, 2010.

O'xshashlar

Tashkiliy axloq sifatidagi guruh

Tashkiliy xulqning motivatsion asoslari

Tashkiliy xulqning milliy xususiyatlari

Tashkiliy xulqning nazariy asoslari

Kriminologik tadqiqotlarning tashkiliy asoslari va metodlari