Таълим турларида боскичли хукукий таълим-тарбия - Huquqshunoslik - Referatlar

Таълим турларида боскичли хукукий таълим-тарбия

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

61 KB

Ko'chirib olish

Таълим турларида босқичли ҳуқуқий таълим- тарбия Режа: 1. Мактабгача таълим турида ҳуқуқий таълим-тарбия 2. Умумий ўрта таълимда ҳуқуқий таълим-тарбия 3. Дарс ўтиш тартиби

1. Мактабгача таълим турида ҳуқуқий таълим-тарбия Жамиятимиздаги ҳар-бир бола ўзининг инсон – энг улуғ зот эканлигини, бошқа тирик мавжудодлардан нима билан ажралиб туришини гўдаклигидан қалби билан ҳис қилиши керак. Мактабгача таълим турида ҳуқуқий таълим-тарбия уч босқичда олиб борилади: 1) ўрта ёш (3-4 ёш); 2) катта ёш (4-5 ёш); 3) мактабга тайёрлов даври (6-7 ёш). Мактабгача таълим ёшдаги болаларга илк ҳуқуқий таълим тарбия беришда болаларнинг ёш хусусиятлари ҳисобга олинади. Ҳуқуқий қоидаларни баён қилиб беришда ўйин усулларидан фойдаланиш тавсия қилинади. Болаларга илк ҳуқуқий тушунчаларни бериш орқали уларнинг шу даврдаги ёшига мос қонун-қоидаларга риоя қилиш мақсади қўйилади ва машғулотлар туфайли ижобий натижаларга эришилади. Ҳуқуқий таълим машғулот тарзида болаларга теварак атроф, табиат билан танишиш, бадиий адабиёт, одобнома машғулотларини мужассамлаштириб, ҳар бир йўналишни бир-бирига мослаб, узвий равишда олиб борилади. 2. Умумий ўрта таълимда ҳуқуқий таълим-тарбия Умумий ўрта таълимда ҳуқуқий таълим-тарбия уч босқичда олиб борилади; 1) бошланғич таълимда (1-4 синф); 2) умумий ўрта таълим (5-7 синф); 3) умумий ўрта таълим (8-9 синф). Бошланғич таълимда боланинг ёш хусусияти эътиборга олинган ҳолда ҳуқуқий таълим-тарбия фанлар таркибида олиб борилади. Хар бир синфда 10 соатдан вақт ажратилиб, ўқитувчи «Она тили», «Атрофимиздаги олам»,

«Одобнома», «Ўқиш», «Табиатшунослик» дарсларида ўтиладиган мавзулар билан боғлаб ҳуқуқий тушунчалар бериб боради. Масалан, «Она тили» дарсида «Ўқувчи кун тартиби» мавзусида қоида тушунчаси, ўқувчилар қоидаси тушунтирилади. Ҳуқуқий нуқтаи назардан қоида нима сабабдан ўрнатилади, унга бўйсуниш мажбурият, бурчлиги ўргатилади. Бола илк ҳуқуқий терминларнинг маъносини англай бошлайди. Бешинчи сифдан бошлаб еттинчи синфгача ҳар бир синфда 17 соатдан дарс соати ажратилиб, боланинг қабул қилиш лаёқати, ёши, фанларнинг мураккабланиб бориши ҳисобга олинган ҳолда, ҳуқуқий билим ҳам чуқурроқ ўргатилади. Масалан, бу синфлардаги ўқувчилар: ҳуқуқ тушунчасини; инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқий ҳолати асосларини; мустақиллик, давлат рамзлари тушунчасини; мулк ҳуқуқи, фуқаролик ҳуқуқий муносабатлар асосларини; инсон ҳуқуқи, бола ҳуқуқи; қонун ва ўсмир; ҳуқуқбузарлик тушунчаларини ва бошқа ҳуқуқий билимларни ўрганади 8-9 синфларда махсус «Ҳуқуқшунослик» дарси ўтилади. Унда ҳуқуқшуносликдан Ўзбекистон давлати ва ҳуҳуҳи билан боғлиқ билим олиниб, 9- синфда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ўрганилади. Ҳар бир синфда 34 соатдан дарс ўтилиши режаланган. Юқори синфларда ҳуқуқий маълумотлар берилганда ҳар бир мавзу бўйича ўқитувчи дарслик, ўқув қўлланмалардан ташқари қўшимча ҳуқуқий ҳужжатлардан фойдаланиб, маъруза матнини янгиликлар билан тўлдириб бориши лозим. Махсус дастурга биноан 5-7 синфларда 17 соатдан, 8-9 синфларда 34 соатдан бир ўқув йилига дарс ажратилиб, ҳафтасига бир соат дарс ўтилади. Ўқитувчи «Ҳуқуқшунослик» дарсларини ҳуқуқий тарбия билан боғлаб олиб бориши керак. Масалан, биринчи дарсда ҳуқуқшунослик фанининг мақсад, вазифасини баён этиш билан биргаликда, мустақиллик, мустақил давлат тушунчасини, унда шахснинг ўрнини, мустақиллик улуғ неъмат деганда нима тушунилишини ҳам айтиш мақсадга мувофиқдир.

3. Дарс ўтиш тартиби Дарс ўтиш тартиби: дарс «Ҳуқуқшунослик» тўғрисидаги маълумот беришдан бошланади. Биринчи дарсда ўқувчилар бир йил давомида шу фандан нималар ўрганади, нима мақсадда бу фан киритилган, қандай ҳуқуқий тушунчалар, юридик терминларни билиб олади, ҳаётда ўз билимларидан қандай фойдаланишлари кераклиги тушунтирилади. Ҳар бир мавзуни ўтишда ўқувчиларнинг бошқа фанлардан, айниқса, тарих, одобноама, миллий истиқлол мафкураси ва шу кабилардан билимлари ҳисобга олинади. Масалан, давлат шаклини тушунтирганда, ўқувчи тарих фанларидан бу мавзуларни ўрганганлиги эътиборга олиниб, мавзуни такрорламасдан ёритишга ҳаракат қилинади. Дарсни фақат маъруза шаклида эмас, суҳбат ёки ахборот шаклида ўтиш мумкин. Сухбатда ўқитувчи ўқувчиларга савол бериб, жавоб олади ва уларнинг ўзлаштиришига қараб, ўз фикрларини билдиради, режадаги масалаларни алоҳида-алоҳида сўзлаб беради. Ўқитувчи ўқувчиларга жадвал, схемалар тайёрлаб келишни топшириши мумкин ва дарс якунида улар тузган жадвалларни кўриб, уларга ўз фикрларини билдиради. Дарсни бошқа усулда ҳам ўтиш мумкин. Масалан, ўқитувчи аввал мавзуни тингловчиларга яхшилаб тушунтиради ва дарс давомида саволлар беради. Жавобни эшитишдан олдин ўқитувчи ўқувчиларга бу мавзу тарих ёки бошқа ўтилган фанлар билан қандай боғлиқлигини эслатади. Шунда ўқувчилар саволга жавоб беришда ўтилган бошқа дарслар билан қиёслаб, ўз тушунчаларини кенгроқ ифодалайдилар. Ҳуқуқий билим дарсда, дарсдан ташқари ўтказиладиган машғулотларда ҳам олиб борилади. Масалан, ҳуқуқ тўгаракларида ҳуқуқшунослик фанининг аниқ бир соҳасини мукаммал ўрганиш мумкин. Тўгарак ўзининг номига эга бўлиб, тўгарак аъзолари уша ном билан боғлиқ режа асосида иш олиб бориши мумкин. Тўгараклар қуйидагича номланиши мумкин «Қилич ва қалқон», «Ёш ҳуқуқшунослар», «Ёш автоназоратчилар», «Қонун ҳимоячилари» ва бошқа. Тўгарак аъзолари ўзининг тор маънодаги,

тугаракнинг мазмунини баён этадиган, уни тўла ўрганишга ёрдам берадиган қонун ҳужжатларини топишга ҳаракат қиладилар, ва шу соҳа бўйича ўз ҳуқуқий билимларини бойитиб борадилар. Масалан, «Ёш автоназоратчилар» тўгараги ўқувчиларнинг кўча ҳаракати билан боғлиқ барча муаммоларни ўрганишларига ёрдам беради. Мактабларда бу тўгарак аъзоларига автомашиналар хайдашни ўргатиш ҳам мумкин. Тўгараклар тузишнинг асосий мақсади ўқувчиларга фуқаролик ҳуқуклари, эркинликларни ўргатиш, улардан ўз бурчларини ситқи дилдан бажаришга эришишдир. Ундан ташқари, тўгарак аъзолари бир-бирларига садоқатли бўлишни, интизомликни, ҳуқуқий фаолликни, ижрочилик маҳоратини, Ватанга, унинг қонун-қойидаларига, мулкига, ўз мулкига муносабатини тўғри йўлга солишга ёрдам беради. Тўгаракда айрим қонун лойиҳалари муҳокама қилинади. Масалан, бўлажак Олий Мажлиснинг икки палатадан ташкил топиши тўғрисидаги тушунчаларни, «Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тўғрисида» ги ва бошқа қонун лойиҳаларини ўқиб, тингловчиларнинг таклифларини билиш мумкин. Ундан ташқари ҳуқуқбузарлик ва ҳуқуқий жавобгарлик тўғрисда болаларнинг фикрларини ўрганиш ҳам ижобий натижа беради. Масалан, вояга етмаганларнинг 13 ёшдан қасдан одам ўлдириш учун жиноий жавобгарликка тортилишига муносабатини, бола дунё қараши билан ўрганилиб, кенг муҳокама ҳилинса, уларда жиноятга, умуман ҳуқуқбузарликка нисбатан нафратлари уйғониши ва келгусида ҳеч қачон жиноят қилмасликларига эришиш мумкин. Демактўгаракда олиб борилган иш, ўқувчиларнинг ҳаётида ижобий из қолдириб, уларнинг ҳақиқий инсон бўлиб етилишларига ёрдам беради. Мақсадга эришишнинг натижаси меҳнатнинг самарадорлигига боғлик. Тўгаракдаги назарий билим ҳаёт амалияти билан боғланиб, шахсларга туғри йўл танлашда ёрдам беради.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. И.А.Каримов. «Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари». - Т., «Ўзбекистон», 1995. 2. 1918-1920 йиллардаги Туркистон АССР Конституциялари. 3. 1920-23 йиллардаги Хоразм Халқ Республикаси Конституциялари. 4. 1921-23 йиллардаги Бухоро Халқ Республикаси Конституциялари. 5. 1927-1937-1978 йиллардаги Ўзбекистон ССР Конституциялари. 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Хукукий тарбия тушунчаси

Ҳуқуқ фанининг таълим-тарбиявий вазифалари ( Хукук фанининг таълим - тарбиявий вазифалари )

Таълим тўғрисида миллий дастурнинг мақсади, вазифаси Узбекистон Республикасининг қонуни таълим тўғрисида

Таълим тугрисидаги конун ва конун ости хужжатлари

Таълим сохасининг ислок килинишида конунчиликнинг роли ва ахамияти