Тадбиркорлар иштирокида олди-сотди шартномаси - Huquqshunoslik - Referatlar

Тадбиркорлар иштирокида олди-сотди шартномаси

Yuklangan vaqt:

16.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94 KB

Ko'chirib olish

Тадбиркорлар иштирокида олди-сотди шартномаси Режа: 1. Олди-сотдй шартномаси тушунчаси 2. Олди-сотди шартномасининг моҳияти ва шартнома иштирокчилари 3. Олди-сотди шартномаси иштирокчиларининг ҳуқуқлари ва бурчлари

Олди-сотди шартномаси тушунчаси Тадбиркорлар иштирокидаги олди-сотди шартномасй Ўзбекистон республикаси фуқаролик кодексининг 386-моддасида қуйидагача белгилаб қуйилган. Олди-сотди шартномаси бўйича бир тараф (сотувчи) товарни бошқа тараф (сотиб олувчи)га мулк қилиб топшириш мажбуриятини, сотиб олувчи эса бу товарни қабул қилиш ва унинг учун белгиланган пул (баҳоси)ни тўлаш мажбуриятини олади. Агар қонунда қимматли қоюзлар ва волюта қимматлик-ларининг олди- сотдисига доир махсус қоидалар белгиланган бўлмаса, уларни олиш=сотишга нисбатан ушбу параграфда назарда тутилган қоидалар қўлланилади. Олди- сотди муносабатларига Ўзбекистон республикасининг фуқаролик кодексининг мажбуриятлар ҳакдцаги умумий қоидалари билан бирга бошқа ҳуқук^ш меъёрий ҳужжатларда белгиланган олди-сотди шартномаси тўғрисидаги моддалар тадбиқ этилади. Бундан ташқари республикамизнинг биржа ва бйржалар фаолияти тўғрисидаги, корхоналар тўғрисидаги тадбиркорлик фаолияти эркинликнинг кафолатлари ва бошқа ҳуқуқий ҳужжатлари ҳам қўлланилади. Лекин юқорида санаб ўтилган қонушар бевосита савдо хизмати билан боғлиқ муносабатларни ҳуқуқий тартибга солишни тўла-тўкис қдмраб олМайди. Бу қонунлар савдо хизматига бир томонлама тадбиқ этилади, чунки уларда белгиланган қоидалар олди-сотди шартномасини бевосита тартибга солишга қаратилган эмае, Қрнунларнинг номланишидан ҳам маълумки, бири биржа фаолияти, иккинчиси корхоналар, учинчиси эса тадбиркорлар фаолцятини ҳуқуқий тартибга солишга мувофиқлаштирилган. Ўзбекистэн Ресцуйликаси Фуқаролик кодексининг олди-сотди шартномаеи тўгриеидаги қоидалари ҳозирги бозор муносабатлари шароитидаги савдо хизматларига тўла-тўкис тадбиқ этилади.

Тадбиркорлар иштирокида тузиладиган олди-сотди шартномаси ўзига хос ҳуқуқий белгиларига эга. Улар қуйидагилардир: 1. Шартнома бўйича тарафлар ўртасида хуқуқ ва бурчлар шартноманинг барча муҳим шартлари тўғрисида ўзаро кеяишилган ва шартнома қонунда талаб этилган шакдда расмийлаштирилган вақтда вужудга келади. 2. Олди-сотди ҳақ бараварига тузилади. Бунда сотувчининг топширилган мулки қийматига яраша олувчи муайян миқдорда пул билан белгиланган ҳақтўлайди. 3. Одди-сотди икки томонлама шартномалар гуруҳига киради. Тарафларда маълум ҳуқуқ ва шунга яраша бурч пайдо бўлади. Сотувчи ашёни топшириш ва бунинг учун ҳақ олиш ҳуқуқини олади. Олувчи эса ашёнинг ўзига топширилишини талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлади. Олди-сотди ашёга нисбатан бўлган эгалик ҳуқуқи (мулкни оператив бошқариш ҳуқуқи) бошқа шахсга ўтказишга қаратилган шартномадир. Мулк эгасининг ўз мулкига нисбатан бўлган ҳуқуқлари (мулкни эгаллаш, ундан фойдаланиш ва тассаруф этиш ҳуқуқлари) олувчига ўтади. Тадбиркорлар иштирокидатузиладиган олли-сотДи шартномаси савдо муносабатларининг хусусиятлари ва шаклига қараб қуйдаги турларга бўлинади: а) чакана олди-сотди; б) майда улгурчи олди-сотди; в) ишлаб чиқаришга оид маҳсулотларни сотиш;

г) товарларни насияга сотиш. Олди-сотди турларининг ҳар қайсиси алоҳида хусусиятларга эга. Уларнинг ўзига хос хусусиялари шартноманинг шаклига қараб ҳам ажратилади. Накд пул бараварига тузиладиган ва тузиш вақгини ўзидаёқ ижро этиладиган олди-сотди шартномаси, умумий қоида бўйича суммасидан қатъи назар, оғзаки тузилиши мумкин. Бинобарин, бу савдо дўконларида, дехдон бозорларида тузиладиган олди-сотди шартномалари сотилган ашёларнинг харидорларга дарҳол топширилгани ва шу овдаёқҳақтўлангани туфайли оғзаки тузилади. Мрим турдаги олди-сотди шартномаси нотариал тасдикланиши -. ёки давлат рўйхатидан ўтказилиши талаб этилади. Жумладан, шаҳарда ва шаҳарга ўхшаш тенглаштирилган манзилларда, уй-жойларни олди-сотди шартномаси, гарчи тарафлардан бири фуқаро бўлган такдирда ҳам, нотариал гувоҳлантирилиши, туман ва шаҳарлардаги туман ҳокимлигидан рўйхатдан ўтказилиши лозим. Қишлоқжойларда бўлган уй-жойларни олиш-сотиш шартномаси ёзма шаклда тузилиши ва халқ депутатлари қишлоқ кенгашида рўйхатдан ўтказилиши лозим. Уй-жойларни сотишнинг ушбу қоидасига риоя этмаслик ушбу шартноманинг ҳақиқий саналмаслигига сабаб бўлади. Агар уй-жойга нисбатан олди-сотди шартномаси тузилиб, нотариал тартибда гувохлантирилган бўлса ҳам, ҳатто шаҳар ёки туман ҳокимлигида ёҳуд қишлоқ кенгаши рўйхатидан ўтказилмаган бўлса ва тарафлар ўртасида ушбу шаргнома бўйича нйзо келиб чиққан тақгарда шартнома ҳакдеқий ҳисобланмайди, Уй-жойни олди-сотди шартномаси қонун бўйича талаб қилинган шакилга риоя қилинмаганлиги сабабли ҳақиқий саналмаса, ҳар икки тараф шартнома бўйича олганларини бир-бирига қайтаришга мажбур бўладилар.

Тадбиркорлар ишгирокидага одди-сотди шартномаси доирасида чакана олиш-сотишнинг салмоғи жуда юқори туради. Мамлакатимизда бозор муносабатлари оркэли чакана одди-сотдига ниҳоятда кенг йўл очилади. Чакана олди-сотди шартномаси нақг пул бараварига тузиладиган ва тузилиши билан ижро этиладиган бўлса, умумий қоида бўйича миқдоридан қатъий назар оғзаки тузилиши мумкин. Бинобарин, тадбиркор-ларнинг савдо дўконларида, бозорларда сотиладиган товарлари хусусида тузилган олди- сотди шартномалари сотилган ашёларнинг харидорларга дарҳол топширилганлиги ва шу ондаёқҳақ^ўланганлиги туфайли оғзаки шакилда тузилади. Маълумки, олди-сотли шартномасини тузиш йўли билан тадбиркорлар харидорларга шахсий истеъмол нарсаларни, уй-рўзғор ашёлари, қулайлик туғдирадиган буюмларни, шунингдек қиШлоқ хўжалигида фойдаланиладиган машиналар, механизмларни сотадилар. Ҳозирги пайтда тадбиркорлар томонидан сотиладиган товарларнинг сифатига ҳар томонлама алоҳида эътибор берилмоқда. Тадбиркорлар сотадиган товарлар олди-сотди шартномасига мос келадиган бўлиши лозим. Олди-сотди шартномасидатоварнинг сифати тўррисидаги шартлар кўрсатилмаганда, сотувчи сотиб олувчига белгиланган мақсадлар учун яроқли бўлган товарни топшириши шарт (Фуқаролик кодексининг 402- моддаси). Сифатсиз мол сотилганда харидор молнинг алмаштириб берилишини ёки камчиликларнинг ҳақ олмай туриб бартараф этилишини ёхуд сотилган нарсаларнинг қайта қабул қилиниб, тўланган пулнингўзига қайтарилишини талаб қилиш хуқуқига эга. Узоқ муддат давомида фойдаланиладиган телевизор, радиоприёмник, соат, фотоаппарат, музлатгич ва бошқа баъзи моллар учун давлат стандартлари ёки техник шартлари билан фойдаланишнинг кафолатланган

мудцатлари белгиланиши мумюш. Бу муддатлар ашё сотилган кундан бошлаб белгиланади. Сотиб олувчи олинган ашёдан фойдаланишга халақит берадиган камчиликлар чиқиб қолгудек бўлса, бу тўғрида ўз талабини кафолат муддати мобайнида сотувчига билдира олади. Сотувчи сотилган ашёнинг камчилиги шу ашёдан фойдаланиш ёки уни саклаш қоидалари сотиб олувчи томонидан бузилганлиги натижасида келиб чиққанлигини исботлай олмаса, ушбу ашёнинг камчиликларини ҳақолмай тузатишга ёки уни сифатли ашё билан алмаштириб беришга ёхуд уни қайтариб олиб тўланган суммани сотиб олувчига беришга мажбур. Демак:, тадбиркорлар томонидан тузиладиган олди-сотди шартномалари бозор муносабатларига ўгиш жараёнида аҳолини кенг истеъмол моллари билан таъминлашга қаратилган. Шу сабабли мамлакатимизда ижтимоий жиҳатдан йўналтирилган бозор иқгисодиётини босқичма-босқич шакллантириш, ташаббускорлик ва ишбилармонликни бутун чоралар билан ривожлантириш, тадбиркорликка эркинлик бериш, ташаббускорлик ва иқгисодий янгиликларни раБбатлангириш, иқгисодий омитшар восигасини ишга солишга, тайёрга айёрликни батамом тугатишга зьтабор бериляпги. Республикамизда мулк эгалари ҳуқукларини давлат йўли билан ҳимоя к^шиш ишини таъминлаш ва мулкчнлюснингдавлат, хусусий ҳамда бошқа барча шаклларининг ҳуқуқий тенглигани қарор тоцдиришга, шу асосда инсоннинг мулкдан бегоналашувига барҳам беришга; иқгисодиётни ўта марказлаштир-маслик ҳамда якка ҳокимликка барҳам бериш, корхоналар ва ташкилотларнинг мустақиллигини кенгайтириш, давлатаинг хўжалик фаолиятига бевосита аралашувидан воз кечишига, буйруқбозлик билан, ўз хукмини ўтказиб, ҳамма нарсани тўраларча белгилаб, чеклаб қўйиш каби ўзини оқламаган эски усулларни қатьиян тугатишга алохида диққатни қаратмокда.

Бу республикамизда ижтимоий адолат қоидаларини рўёбга чиқаришда муҳим омил ҳисобланади. «... Хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз ва давлат химоясидадир. Мулкдор факрт қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибдагина мулкдан маҳрум этилиши мумкин» (Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 53-моддаси). Ўз-ўзидан маълумки, бу қоида ҳозирги пайтда тадбиркорлик муносабатларининг ривожланишига ва янги мулкдорлар гуруҳининг шаклланишига муҳим замин яратади. Ваҳоланки тадбиркорлар билан тузиладиган олди-сотди шартномалари иқтисодий ислоҳотлар билан узвий боғлиқ. Бу эса товар айирбошлаш жараёнининг ривожланишини монополияга қарши курашни, соғлом рақобат муҳитини шакллантиришни, меҳнатни рағбатлантириш механизмини яратишни тақозо этади. Бозор муносабатлари шароитида олди-сотди шартномаларининг ривожланиши аҳолини турли ашёлар билзн таъминлашга, республикамизнинг иқгисодини янада юқори погонага кўтаришга, сифат рақобатига, мол ишлаб чиқаришни янада ривожлантиришга, ташаббускорликка, тадбиркорликка кенг йўл очиб беради. 2. Олди-сотди шартномасининг моҳияти ва шартнома иштирокчилари Олди-сотди шартномасининг асоси (предмети) мулкдир. Хусусий аломатлари билан белгиланадиган (ўзига хос белгилари бўлган) ашёлар, шунингдек жисмий аломатлари (сон, огирлик, ўлчов) билан белгиланадиган ашёлар ҳамда қимматли қогозлар мулк ҳисобланади. Тадбиркорлик фаолияти билан шуғуллакадиган ташкилотлар ўртасида тузиладиган олди-сотди

шартномасининг асоси (предмети) ишлаб чиқаришга тайин-ланган ашёлардир. Фуқаролар иштирокида тузиладиган олди-сотди шартномаларнинг асоси истеъмол буюмлари, уй-рўзғор ашёлари ва бошқа воситалардир. Жамғарма банклар томонидан сотиладиган заём облигациялари, шунингдек республикамизда ўтказиладиган лоторея ўйинлари билетлари ҳам олди-сотди асоси (предмети) бўлади. Ер, ер ости бойликлари, сувлар, ўрмонлар, пул билан баҳоланмайди. Шунингдек қонунда белгиланган давлат корхоналарининг айримлари ҳам фуқароларга сотилмайди, хусусийлаштирилмайди ва олди-сотди шартаомасига асос бўлмайди. Дарҳақиқат фуқаролик муомаласидан чиқариладиган ҳар қандай мулк олди-сотди шартномасига асос (предмет) бўла олмайди. Маълумки мамлакатимиз, ўз эҳтиёжларини таъминлаш учун хомашё, ёқилғи, ускуна ва технологаянинг айрим гурларинигина эмас, балки хаётий зарур озиқ-овқат маҳсулотларини, шунингдек, халқ истеъмоли молларининг айримларини четдан олиб келишга мажбурдир. Бунда ҳам тадбиркорларнинг иштироки муҳим ўрин тутади. Мулқцор мулкига ўз хоҳишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади. Мулқцан фойдатаниш экологик муҳитга зарар етказмаслиги, фуқаролар, юридик шахслар ва давлатнинг ҳуқуқларини ҳамда қонун билан - қўриқланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт (Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 54-моддаси). Бинобарин тадбиркорлар олди-сотди мўносабатларида қатнашгавда бошқа шахсларнингҳуқук^га зарар етказмаслиги керак. Тадбиркорлар билан тузилган олди-сотди шартномасида фуқаролар ва тадбиркор юридик шахслар тарафлар, яъни ҳам олувчи, ҳам сотувчи бўлиб иштирок этишлари мумкин. Тадбиркорлар билан олди-согди шартномасини тузиш йўли билан фуқаролар шахсий истеъмол нарсалари, уй-рўзғор ашёлари, қулайлик туғдирадиган бошқа буюмларии сотиб олишлари мумкин.

Тадбиркорлархшди-сотди шартномаси воситасида ўзларига қарашли мулк объектларини эркин тасарруф этиб, бошқа шахслар (фуқаролар, давлат, ташкилот)га ўтказа оладилар. Жумладан, деҳқон, фермерлар ишлаб чиқарган маҳсулотларини давлат ёки матлубот кооперациясинингтайёрлаш пункгларига белгиланган нархлар бўйича топширишлари, бозорларда эркин сотишлари мумкин. Республикадаги савдо биржалари, хусусий савдо корхоналари эгалари, чет эл савдо ташкилотлари билан ташқи савдога оид олди-сотди шартномаларини тузишда иштирок этадилар, Тадбиркорлик билан шуғулланувчи фуқаролар тўла муомала лаёқатига эга бўлиши лозим. «Ўн олти ёцйга тўлган, вояга етмаган шахс мехнат шартномаси бўйича ишлаётган бўлса ёки ота-онаси, фарзандликка олувчилари ёхуд ҳомийсининг розилигига биноан тадбиркорлик фаолияти билан шуғуллацаёттан бўлса, у тўла муомалага лаёқатли, деб эьлон қилиниши мумкин, Вояга етмаган шахсни тўла муомалага лаёқатли деб эълон қилиш (эмансипация) ота-онанинг, фарзандликка олувчиларнинг ёки ҳомийнинг розшшги билан васийлик ва ҳомий органининг қарорига мувофиқёхуд, бундай розилик бўлмаган такдирда, суднинг қарори билан амалга оширилади (Фуқаролик кодексининг ^8-моддаси). 3. Олди-сотди шартномаси иштирокчиларининг ҳуқуқлари ва бурчлари Тадбиркорлар билан тузилган олди-сотдк шартномаси икки томонлама бўлганлиги сабабли ҳар икки тзрафнинг муайян ҳуқуқ ва бурчлари бўлади.

Хусусан сотувчининг асосий хуқуқ ва бурчлари сотилган мулкнинг шартномага мувофиқ олувчикинг эгалигига топшириш ва унинг баҳоси, ҳақини (ФКнинг 388-, 399- ва 393-моддалари) олишдан иборат. Олувчининг асосий ҳуқуқва бурчлари сотилган ашёни қабул қилиш ва келишилган баҳони тўлашдан, агар сотилган нарса шартнома шартларига мувофиқ равишда топширилмаса, унинг ўзига топширилишини сотувчидан талаб қилишдан иборат бўлади. Олди-сотди шартномасини цжро этиш юзасидан қилинадиган ҳаракатлар, яъни шартнома нарсалари, топширилиш ва олиниши, агар қонунда шартнома ёки ўзаро олинган мажбурият мазмунидан бошқача ҳол англашилмаса, бир вақтнинг ўзида ижро этилиши керак. Сотувчининг юқорида кўрсаталган асосий бурчлари билан бир қаторда яна баьзи қўшимча мажбуриятлари ҳам бор. Сотувчи товарни сотиб олувчига учинчи шахснинг ҳар қандай ҳуқуқларидан озод ҳолда топшириши шарт, сотиб олувчи учинчи шахснинг ҳуқуқи бўлган товарни қабул қилишга розилик берган ҳоллар бундан мустасно. Бу қоидани бажармаслик сотиб олувчига харид нархини камайтиришни ёки олди-сотди шартномасини бекор қилишни ва кўрилган зарарни қоплашни талаб қилиш ҳуқук^ши беради, сотиб олувчи бу тошрга учинчи шахсларнинг ҳуқуқлари борлигини билгани ёки билиши лозим бўлгани исботланадиган ҳоллар бучдан мустасно. Сотилган товарга эгалик ҳуқуқининг келиб чиқишини белгилаш ҳам жуда муҳим аҳамиятга эга бўлади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 390-моддасида сотувчининг тошр топшириш мажбуриятини бажариш пайти кўрсатилган. Бу моддада белгиланишича «Башарти, олди-сотди шартномасида бошқача ҳол назарда тутилган бўлмаса, сотувчининг сотиб олувчига товарни топшириш вазифаси:

агар шартномада сотувчининг товарни етказиб бериш мажбурияти назарда тутилган бўлса, товарни сотиб олувчига ёки у кўрсатган шахсга топшириш пайтида; агар товар сотиб олувчига товар турган ерда берилиши лозим бўлса, товарни сотиб олувчи ихтиёрига топшириш пайтида юзага чиқади. Шартномада назарда тутилган муддатда товар тегашли ерда сотиб олувчига топшириш учун тайёр бўлган ва сотиб олувчи шартнома шартларига мувофиқ товар топширишга тайёр эканлигидан хабардор қилинган вақтда товар сотиб олувчи ихтиёрига топширилган деб ҳисобланади. Агар товарнинг шартнома мақсадларига мослиги тамгалаш ёки бошқа йўл билан тасдиқланган бўлмаса, товар топшириш учун тайёр деб ҳисобланмайди. Олди-сотди шартномасидан сотувчининг товарни сотиб олувчига етказиб бериш ёки товарни турган ерида сотиб олувчига топшириш мажбурияти келиб чиқмайдиган ҳолларда, агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, товарни сотиб олувчига етказиб бериш учун ташувчига ёки алоқа ташкилотига топшириш пайтида сотувчининг товарни сотиб олувчига топшириш мажбурияти бажарилган ҳисобланади. Олди-сотди шартномаси бўйича мулк олувчида эгалик ҳуқуқининг пайдо бўлиши тўғрисидаги масала билан товарнинг тасодифан нобуд бўлиши ёки тасодифан шикастланиши хавфининг ўтишини белгилаш муҳим аҳамиятга эга. «Агар олди-сотди шартномасида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, товарнинг тасодифан нобуд бўлиши ёки тасодифан шикастланиши хавфи сотувчи товарни сотиб олувчига топшириш бўйича ўз мажбуриятини қонун ёки шартномага мувофиқ бажарган деб ҳисобланган пайтдан бошлаб сотиб олувчига ўтади. Агар тарафлар келишувида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса йўлда бўлган пайтида сотилган товарнинг тасодифан нобуд бўлиши ёки тасодифан шикастланиши хавфи шартнома тузилган пайтдан бошлаб сотиб олувчига ўтади.

Олди-сотди шартномасинингтовар тасодифан нобуд бўлиши ёки тасодифан шикастланиши хавфи у биринчи ташувчига топширилган пайтдан бошлаб сотиб олувчига ўтиши ҳақидаги шарти, агар шартнома тузилган пайтда сотувчи товар йўқолгани ёки шикастланганини билган ёки билиши лозим бўлган бўлса ва бу ҳакда сотиб олувчига маълум қилмаган бўлса, сотиб олувчи талабига кўра суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин (ФКнинг 392-модцаси). 4. Олди-сотди шартномаси шартларининг бузилганлик учун тарафларнинг жавобгарлиги Маълумки, шартнома иштирокчилари ўз бурчлариНи бажармаса, унга нисбатан қонунда белгиланганидек жавобгарлик қўлланилади. Бозор муносабатлари шароитида сотилаётган ашёнинг сифатига алоҳида жавобгарлик белгиланган. «Сотувчи сотиб олувчига сифати олди-сотди шартномасига мос келадиган товарни топшириши шарт. Олди-сотди шартномасида товарнинг сифати тўғрисидаги,, шартлар кўрсатилмаганда, сотувчи сотиб олувчига белгиланган мақсадлар учун яроқли бўлган товарни топшириши шарт. Агар сотиб олувчи шартнома тузиш пайтида сотувчига товарни қандай аниқ мақсадлар учун сотиб олаётганини хабар* қилган бўлса, сотувчи сотиб олувчига Ушбу мақсадларда фойдаланиш учун яроқли бўлган товарни топшириши шарт. Товар намунаси бўйича ва (ёки) таърифи бўйича сотилганда сотувчи сотиб олувчига намуна ва (ёки) таърифга мос келадиган товарни топшириши шарт. Агар қонунда белгиланган тартибга мувофиқ согилаётган товар сифатига нисбатан мажбурий талаблар назарда тутилган бўлса, тадбиркорлик фаолиятини амалга ошираётган сотувчи сотиб олувчига ушбу мажбурий

талабларга жавоб берадиган товарни топшириши шарт...» (ФКнинг402- моддаси). Товарнинг сифатига нисбатан кафшат мупдати хам белгаланади. Кафолат муддати товар сотиб олувчига топширилган пайтдан бошлаб ҳисобланади. Шу муддат даюмида товарнинг камчиликлари аниқланса бу камчиликтекинга тузатаб берилади. «Сотиб олувчига сифати тегишли даражада бўлмаган товар сотилганда, агар унинг камчиликлари шартнома тузиш пайтида маълум қилинмаган бўлса, сотиб олувчи ўз хоҳишига кўра: худди шу марка (модел, артикул)даги сифати тегашли даражада бўлган товарга алмаштиришни; харид нархини тегишлича қайта ҳисоблаган ҳолда бошқа марка (модел, артикул)даги сифати тегишли даражада бўлган товарга алмаштаришни; товарнинг камчиликларини текинга бартараф этишни ёки сотиб олувчи ёхуд учинчи шахс томонидан товарнинг камчиликларини бартараф этиш учун қилинган харажатлар қопланишини; харид нархини муганосиб даражада камайтиришни; кўрилган зарар ўрнини қоплаган ҳолда шартнома бекор қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга»... (ФКнинг 434-моддаси). «Сотиб олувчи ўзига, озиқ-овқат маҳсулоти бўлмаган товар топширилган пайтдан бошлаб ўн кун мобайнида, агар бундан узоқроқ муддат сотувчи томонидан эълон кдяинмаган бўлса, харид қилинган тегишли сифатли товарни ха^ид жойида ёки сотувчи эълон қилган бошқа жойларда ўлчами, шакли, ҳажми, андозаси, ранги, тўплами бошқача бўлган худди шундай товарга алмаштиришга ҳақли, бунда у нархларда фарқ бўлган такдирда сотувчи билан зарур хисоб-китобни амалга оширади...» (ФКнинг 433-моддаси). Сотувчи сотиб олувчига олди-сотди шартномасининг бутлик тўфисидаги шартларига мувофиқ бўлган товарни топшириши шарт. Бут бўлмаган товар топширилган тақцирда, сотиб олувчи ўз ихтиёрига кўра сотувчидан:

- харид нархини мутаносиб равишда камайгиришни; - товарни оқилона муддатда бутлашни талаб қилиш ҳуқуқига эга. -Агар сотувчи оқилона муддатда сотиб олувчининг товарни бутлаш тўғрисидаги талабини бажармаса, сотиб олувчи ўз ихтиёрига кўра: - бугланмаган товарни буг товарга алмаштаришни талаб қилишга; - олди-сотди шартномасини бажаришдан бош тортишга ва товар учун тўланган пул суммасини қайтариб беришни, шунингдек етказилган зарарни қоплашни талаб қилишга ҳақли..,» (ФКнинг 411-413-моддалари). «Сотувчи олди-сотди шартномасйда назарда тутилган товарларни шартномага мос келмайдиган ассортиментда топширган тақдирда сотиб олувчи уларни қабул қилшцдан ва ҳақини тўлашдан бош тортишга, борди-ю, уларнинг ҳақи тўлаб қўйилган бўлса, тўланган пул суммасини қайтариб беришни талаб қилишга хақли...» (ФКнинг 401-моддаси). Сотиб олувчи сотилган товардаги камчиликлар мақбул муддатда, бироқ товар, сотиб олувчига топширилган кундан бошлаб икки йил давомвда аниқлангандагина талаб қўйишга ҳақли. Товарнинг кафолат мувдати ёки яроқлилик муддати белгиланган бўлса, аниқланган камчиликлар ана шу мудцат даюмида сотувчига билдирилади. Бундан ташқари сотувчи товарни ўрат ва вдишга солиб топшириши шарт. Шартноманинг ана шу шартлари бузилгавда ҳам сотувчи қонунда белгиланганидек жавобгар бўлади.

Адабиётлар: 1 Каримов И. А.. Ўзбекистон буюк келажак сари (Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафо-латлари). Т., «Ўзбекистон», 1998, 567-6. 2. «Халқ сўзи», 2000 йил 15 июнь. 3. Каримов И. А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., «Ўзбекистон», 1995, 241-6. 4. Ўзбекистон Республикасининг Корхоналар, Ижара, Мулкчилик тўғрисидаги қонунлари. Т., «Адолат», 1997. 5. www.akadmvd.uz

O'xshashlar

Олди-сотди шартномаси

Чакана ва улгуржи олди-сотди шартномаси

Тадбиркорлар иштирокида тузиладиган шартномалар

Пудрат шартномаси. Маиший пудрат шартномаси

Тадбиркорлик фаолияти сохасида кулланиладиган шартномалар тизими