Тадбиркорлар иштирокида тузиладиган шартномалар - Huquqshunoslik - Referatlar

Тадбиркорлар иштирокида тузиладиган шартномалар

Yuklangan vaqt:

16.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95 KB

Ko'chirib olish

Тадбиркорлар иштирокида тузиладиган шартномалар Режа: 1. Товар ишлаб чиқариш ва топширишга оид шартномалар 2. Ишларни бажаришга оид шартномалар 3. Хизмат кўрсатишга доир шартномалар

Товар ишлаб чиқариш ва топширишга оид шартномалар Бозор иқтисодиёти шароитида тадбиркорлик тобора ривожланиб боради. Тадбиркорлар ўртасидаги маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш, ишларни бажариш, хизмат кўрсатиш бўйича ижтимоий муносабатлар вужудга келади. Ушбу ижтимоий муносабатлар ичида маҳсулот тайёрлаш ва уни топшириш билан бо: ггиқ мулкий муносабатлар алоҳида ўрин тутади, бевосита хўжалик .фаолияти орқали амалга оширилади ва товар-пул тавсифига эга бўлади. Уни тартибга солишнинг ҳуқуқий воситаси бўлиб маҳсулот тайёрлаш ва сотишга оид шартнома хисобланади. Бу шартнома ишларни бажаришга, хизмат кўрсатишга оид шартномалардан ўзининг баъзи бир хусусиятлари билан фарқ қилади. Товар ишлаб чиқаришга оид шартномаларнинг асосий фарқи шундаки, улар хўжалик юритиш фаолиятининг маҳсулот тайёрлаш ва сотиш соҳасида қўлланилади. Уларнинг яна бир ўзига хос томони — товар ишлаб чиқаришга оид шартномаларга асос бўлган мулк ёки маҳсулот шу мажбуриятларнинг объекти ҳисобланиб, у бир шахсдан иккинчи шахс тасарруфига ўтказилади. Товар ишлаб чиқариш ва топширишга оид шартномалар гуруҳига маҳсулот тайёрлаш ва сотиш тўғрисидаги шартномалар, чунончи: олиш-сотиш; маҳсулот етказиб бериш; контрактация; улгуржи савдо; энергая ва газ етказиб бериш кабиларни киритиш мумкин. Мазкур шартномаларни бир гуруҳга бир- лаштирилганлиганинг сабаби улар маҳсулот (мулк)ни олувчи ёки сотувчи шахслар ўртасидаги ўзаро иқгисодий муносабатларни йўлга қўйишга, ўзгартиришга ва бекор қилишга қаратилганлигидадир. Бошқача қилиб айтганда, уларнинг барчаси томонлар ўртасида маҳсулот (мулк) тайёрлаш ва сотиш борасидаги хўжалик муносабатларини тартибга солади.

Товар ишлаб чиқаришга ва топширишга оид шартномаларнинг ўзига хос хусусиятларини, уларнинг элементлари (субъектлари, объектлари, мазмуни)дан ҳам кўриш мумкин. Товар ишлаб чиқариш ва топширишга оид мажбуриятларнинг субъектлари сифатида икки томон иштирок этади. Биринчи томондан маҳсулот, товар ишлаб чиқарувчи ёки топширувчи тадбиркор шахс сотувчи бўлса, иккинчи томондан шартномага кўра келишилган маҳсулот (мулк)ни қабул қилувчи ва унга тегишли суммада ҳақ тўловчи шахс сотиб олувчи ҳисобланади. Мулкчиликнинг барча шаюшга мансуб корхоналарнинг хўжалик фаолияти Ўзбекистон республикасининг 1991 йил 15 февралда қабул қилинган корхоналар тўғрисидаги қонуни билан белгиланади. Қонуннинг 11-моддасига кўра, корхона ўзига қарашли мол-мулкни бошқа корхоналар, ташкилотлар ва муассасаларга сотиш ҳамда топшириш, айирбошлаш, ижарага бериш, вақгинча фрйдаланиш учун бепул ёки қарзга беришга, шунингдек, агар Ўзбекистон республикасининг қонун ҳужжатларида ва корхона уставида ўзга ҳоллар назарда тутилмаган бўлса, уларни баланс ҳисобидан чиқаришга ҳақлидирлар. Қонуннинг 21-моддасига асосан корхонанинг бошқа корхоналар, ташкилотлар, фуқаролар билан хўжалик фаолиятининг маҳсулот тайёрлаш ва сотиш соҳасидаги муносабатлари шартнома негазида кўрилади. Бундан кўриниб турибдики, корхона бошқа юридик шахслар ва фуқаролар билан шартнома асосида ўзига қарашли мол-мулкни сотиш, топшириш, айирбошлаш, ижарага ёки қарзгабериш ва, бошқа шунга ўхшаш ҳуқуқларга эга бўлади. Тадбиркорлик соҳасидаги товар ишлаб чиқаришга оид, мажбурият субъектлари аксарият кичик корхоналар кўринишида бўлади. Кичик корхоналартурларини, уларнинг хуқуқий хусусият-ларини ўрганишда кичик корхоналарни қандай мулк шакли асосида ташкил этилганлигига эътибор

бериш мухим аҳамиятга эга. Чунки турли мулк шакллари асосида ташкил топган кичик корхоналарнинг иқгисодий фаолият юритиши мулк шаклининг ривожланиш қонуниятлари, мақсадлари асосида ҳаракатда бўлади. Бозор иқгисодиётини жорий этиш асосида кичик корхоналарни вужудга келтириш қуйидаги мулк шакллари асосида ташкил қилинади ва хўжалик фаолияти юритиши учун имкон яратади: - давлат мулк шакли асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - ширкат мулки шакли асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - ижара корхонаси мулки шаклида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - жамоа мулк шакли асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - қўшма корхоналар мулки асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - акциялорлик жамиятлари мулки шаклларида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - чет давлат мулки шаклида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - чет эл фуқаросининг мулки шаклида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - жамоа хўжаликлари мулки асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - халқ корпорацияси мулки шаклида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - аралаш мулк асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - хусусий мулк асосида ташкил этиладиган кичик корхоналар; - фермер хўжалиги мулки асосида ташкил этиладиган кичий корхоналар.

Давлатга алоқадорсиз халқаро жамғармалар ва нодавла^[1] хўжалик объектларининг мулки асосида ташкил этилади^ан кичик корхоналар. Кичик корхоналар шартнома муносабатларйда қатнашганда ёки қарз шартномаси воситасида қарзга пул маблағлари олганда ўз мулкини гаровга қўйиб олади. Баъзи ҳолларда таъсисчиларнинг кафолатига мувофиқ хам қарз шартномаси асосида қарз олинганда таъсисчилар томонидан берилган кафолати иқгисодий, ҳуқуқий, молиявий жиҳатдан Молия вазирлиганинг амадцаги мажбурий тарздаги йўриқномалари ҳамда Марказий банк томонидан чиқарилган йўриқномалар воситасида кредит бераётган банк томонидан изчил ўрганилади ҳамда таъсисчининг берган кафолати юқоридаги талабларга жавоб берса, кичик корхонага кредитга пул маблағлари берилади. Хусусий кичик корхоналарга қарз (кредит) берилганида эса шу мулкдорнинг мол-мулки кафолатга берилади ва у нотариал гувохлантирилиши шарт. Мақсадли олинган кредит ўша мақсадга ишлатилиши шарт. Чунки бошқа мақсадларга ишлатилса, қарзга кредит олиш учун банкка тақдим этилган техник иқтисодий асосда кўрсатилган ҳисоб-китоблар ва энг муҳими белгиланган дастурлар ва лойиҳаларнинг амалга ошмаслигига олиб келади ва дастурлаштирилган режа ўз вақтида бажарилмайди, натижада кичик корхона синишга ёки қонунларда мустаҳкамланган қоидаларга кўра, катта миқцорда жарима тўлашга мажбур бўлади. Республикамизнинг қишлоқ хўжалик соҳаси моддий неъматлар ишлаб чиқарувчи энг мух^ш тармоқ ҳисобланади. Қишлоқ хўжалигидаги иқтисодий муносабатларни тубдан ўзгартириш, иқтисодий ислоҳотлар ўтказиш шу куннинг муҳим талаби, иқгисодий тараққиётимизнинг гарови бўлиб қодци. Ўтказилган иқгисодий ислоҳотларнинг моҳияти, энг аввало, қишлоқ аҳолисида меҳнатга қизиқиш уйғотиш, йил давомида қилган меҳнати натттжасидан баҳраманд бўлишни таъминлаш, мулкка нисбатан муносабатни

тубдан ўзгартириб, уларда мулкдорлик ҳиссиётини тиклаш, ҳақиқий мулқцорлар гурух^ни шакллантиришдан иборат. Бу мамлакатда бозор иқгисодиёти муносабатларининг босқичма-босқич шаклланиб бориши билан хусусий мулкнинг ривожланиб боришига бевосита боғлиқ жараёндир. Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 30 апрелда қабул қилган Дехдон хўжалиги, Фермер хўжалиги тўғрисидаги қонунлари ана шу мақсадда тайёрланган ҳуқуқий ҳужжатлардир. Мазкур қонунларнинг ҳар бир модцасида қцшлоқжойларда туб иқтисодий, ҳуқуқий ислоҳотларни ўтказиш, қишлоқ хўжалигини ҳозирги давр қўяётган талаб даражасига кўгариш хусусидаги қоидалар белгиланган. Деҳқон (фермер) хўжалиги ҳам тадбиркорлик фаолияти билан шугулланиб турли хил шартномалар тузади. Товар ишлаб чиқариш ва мулкларни топширишга оид шартномаларнинг субъектлари бўлган томонлар ўз зиммаларига олган мажбуриятларни бажаришлари шарт. Бу мажбуриятлар шартнома объекти билан боғлиқҳодда келиб чиқади. Товар ишлаб чиқаришга оид мажбуриятларнинг объекти маҳсулот (мулк) тайёрлаш ёки сотиш мажбуриятини бажариш учун қилинган ҳаракатлардан ва унинг натижасидан иборат. Масалан олди-сотди шартномаси бўйича мулкни топшириш, маҳсулот етказиб бериш шартномаси бўйича эса маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотишдир. Бу ишлар, хизматлардан фарққилиб, тайёр маҳсулот (мулк) ёки тайёрланиши керак бўлган маҳсулот, товар ишлаб чиқариш ва сотиш шартномасининг объекти хисобланади. Ушбу маҳсулот (мулк)ни тайёрлаш, олиш, сотиш хўжаликларнинг бевосита фаолиятлари бўлади. Олди-сотди шартномасида сотиладиган маҳсулот (мулк) тайёр ҳолда бўлади ва шартноманинг тузилиши ва ижро этилиш вақги бир вақп^ тўғри келади. Маҳсулот етказиб бериш шартномасида ва ушбу гуруҳ мажбуриятларига кирувчи барча хўжалик шартномалари (контрактация), энегая ва газ таъминоти)да мул (маҳсулот)нинг топширилиш вақги шартноманингтузилиш вақгигатўғри келмайди, яъни маҳсулот тайёрланмаган бўлади. Маҳсулот

етказиб бериш шартномаси ёки олди-сотди шартномаси орқали ташкилотлар бир-бирларига ишлаб чиқариш фаолияти ёки хўжалик заруряти учун керак бўлган қишлоқхўжалик мадшналари, майда асбоб-ускуналар, эҳтиёт қисмлар ва бошқа маҳсулотлар ҳамда халқ истеъмолига оид товарларни сотадилар. Товар ишлаб чиқаришга оид мажбуриятларда томонлар бир-бирига нисбатан муайян ҳуқуқ ва бурчга эга бўладилар. Шартномаларнинг асосий шартлари (бандлари, реквизитлари) мулкий муносабатларнинг иштирокчилари сифатида томонларнинг ҳуқуқлари ва бурчлари товар ишлаб чиқаришга оид мажбуриятларнинг мазмунини ташкил этади. Бундай шартларга маҳсулот (мулк)нинг номи, сифати, комплекти, ассортименти ва бошқа шартлар киради. Биринчи томон (қарздор) мулкий тавсифдаги муайян ҳаракатни бажариш мажбуриятига, иккинчи томон (кредитор) ушбу мажбуриятни талаб қилишга ҳақли бўлади. Товар ишлаб чиқаришга оид мажбуриятларга икки томонлама шартномалар кирганлиги туфайли ҳар икки тарафнинг муайян ҳуқуқ ва бурчлари бўлади. Одди-сотди шартномасида сотувчининг бурчи ва ҳуқуқи сотилган мулкнинг шартномапа мувофиқ олувчининг эгалигига ёки оператив равишда бошқариши яъни хўжалик юритиш ҳуқуқи асосида унга топширилишдан ва унинг учун белгиланган ҳақни олишдан иборатдир. Олувчининг асосий хуқуқи ва бурчи сотилган ашёни қабул қилиши ва бунинг учун белгиланган баҳони тўлашдан, агар сотилган нарса шартнома шартларига мувофиқ топширилмаса, унинг ўзига топширилишини сотувчидан талаб қилишдан иборат бўлади*. Контрактация шартномасида қуйидаги мажбуриятлар кўрсатилади: - қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг миқдори (маҳсулотнинг турлари бўйича), сифати, уларни етказиб бериш муддатлари, тартиби ва шартлари ҳамда топшириш жойи; - тайёрловчи ташкилотлар ва корхоналарнинг маҳсулотни ўз вақгида қабул қилиб олиш ва белгиланган баҳолар билан унинг ҳақини тўлаш юзасидан

олган мажбурияти, шунингдек деҳқон; фермер ва ширкат хўжаликларига пул аванслар бериш муддатлари ва уларнинг миқдори; - қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштиришни ҳамда уларни қабул пунктларига ва корхоналарга ташишни ташкил қилишда хўжаликларга ёрдам кўрсатиш; - тарафлар бурчларини бажармаганлиги ҳолда уларнинг ўзаро мулкий жавобгарлиги. 2. Ишларни бажаришга оид шартномалар Тадбиркорлик муносабатларида ишларни бажариш билан боғлиқ иқтисодий муносабатлар тадбиркорларнинг ўз фаолиятларини юритиш жараёнида намоён бўлади. Тадбиркорлик фаолиятида тузиладиган шартноманинг ушбу тури бошқа фаолиятлар (маҳсулот тайёрлаш ва сотиш, хизматлар кўрсатиш)дан асосан ўзинингтартибга солиниш асоси билан фарқ қилади. Бу фарқ шундан иборатки, ишларни бажариш мажбуриятлари хўжаликлар ўртасидаги муносабатлардан вужудга келади ва ишларни бажаришга доир шартномалар воситасида тартибга солинади. Шартномалар ишларни бажариш муносабатларини тартибга солишнинг ҳуқуқий шакли бўлиб ҳисобланади. Ишларни бажаришга доир мажбуриятларга бир қатор шартномалар, яъни: - пудрат; - қурилиш пудрати; - илмий-текшириш ва конструкторлик ишларини бажариш; - лойиҳалаш ва қидирув ишларини бажариш учун тузиладиган пудрат ва бошқа шартномалар киради.

Ишларни бажаришга доир мажбуриятларнинг субъектлари шу шартномаларда иштирок этадиган томонлар ҳисобланади. Субъектларнинг хўжалик фаолияти, яъни ишларни бажаришга доир мажбуриятлари уларнинг ўз Уставларида белгилаб қўйилади. Пудрат шартномасида буюртмачи ва пудратчи сифатида қатнашувчи шахслар тадбиркор шахслар бўлиши мумкин. Шартномада буюртмачининг тогшшриғига биноан маълум бир ишни унинг ёки ўзининг материалидан бутун масъулиятини ўз зимасига олиб бажариш мажбуриятини олувчи шахс- пудратчи бўлса, иккинчи томондан, бажарилган ишни қабул қилиш ва бунинг учун ҳақ тўлаш мажбуриятини олувчи шахс-буюртмачи хисобланади. Бу шартномада қатнашувчи тарафлар ҳар икки томондан ҳам мулкчилик шакллари турли тадбиркор ташкилотлар ва фуқаролар бўлиши мумкин. Баъзи бир ташкилотлар бошқа ташкилотнинг буюртмасини бажариш учун махсус ваколатга эга. Маиший хизмат кўрсатиш корхоналари, ателье каби ташкилотларни ана шундай махсус ташкилотлар қаторига киритиш мумкин. Ўзбекистон республикасининг мулкни тасарруфдан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисидаги қонунига асосан маиший хизмат кўрсатиш корхоналари хусусийлаштирилиб, улар юридик шахс ҳуқуқига эга бўлган бир қанча кичик корхоналарга айлантиридди. Мазкур кичик корхоналар ишларни бажариш бўйича бошқа ҳуқуқий шахслар билан пудрат шартномасини туза оладилар. Қурилиш пудрати шартномасида пудратчи билан буюртмачи томонлар бўлиб ҳисобланадилар. Пудратчи сифатида тадбиркор қурилиш ташкилотлари иштирок этади. Ишларни бажаришга доир мажбуриятларнинг объекти пудратчи ташкилотларнинг бевосита хўжалик фаолияти, яъни шартномада иштирок

этувчи субъектлар — тарафларнинг ҳуқуқ ва бурчлари қаратилган ҳаракат ҳисобланади. Пудрат шартномасида пудратчи, яъни маиший хизмат кўрсатиш кичик корхоналари буюртмачи корхоналарнинг кийим-кечак, пойабзал маҳсулотларининг кичик партиясини ёки мебель, тери маҳсулотларини тайёрлаш учун берган буюртмаларини тайёрлаб беришга қаратиллган ишнинг натижаси бўлади. Қурилиш пудрати шартномасида эса, турли қурилиш объектларини қуриш, шартноманинг асоси бўлиб ҳисобланади. Ишларни бажаришга доир мажбурият субъектларининг муайян ҳуқуқ ва бурчлари, шартноманинг бандлари, мажбуриятнинг мазмунини ташкил этади. Пудрат шартномасида пудратчи ишни лозим даражада, сифатли қилиб белгиланган муддатда бажаришга мажбур. Ишнинг сифати шартнома шартларига, буюртмачининг топширигига, шунингдек, стандартларга, техник шартларга ёки шундай ишлар учун одатда қўйиладиган талабларга мувофиқ бўлиши керак. Пудратчи ишни ўзи ташкил этиб, унга раҳбарлик қилиши лозим. У ҳамма ишларни бажаришга буюртмачи олдида жавобгар шахс ҳисобланиб, бош пудратчи сифатида айрим ишларни бажариши учун бошқа ташкилотлар билан ёрдамчи пудрат шартномасини тузиши мумкин. Буюртмачининг бурчи асосан пудратчи томонидан бажарилган ишни қабул қилиш ва бунинг учун ҳақ тўлашдан иборат бўлади. 3. Хизмат кўрсатишга доир шартномалар Бундай Мажбуриятлар хўжалик юритишнинг бозор иқгисоди шароитида тобора ривожланиб тадбиркорлар ўртасида хизмат кўрсатиш муносабати шаклида вужудга келадиган муносабатлардир. Хўжалик фаолиятининг ушбу тури бошқа фаол ият турлари маҳсулот тайёрлаш ва топшириш, ишларни бажаришдан ўзининг фақат хизмат кўрсатишга доир мажбуриятлар

(шартномалар) орқали амалга оширилиши билан фарқ қилади. Хизмат кўрсатишга оид мажбуриятларга бир қанча шартномалар, чунончи: ссуда; комиссия; юк ташиш; ҳақ бараварига хизмат кўрсатиш каби шартномаларни киритиш мумкин. Банк ссудаси шартномаси хизмат кўрсаташга оид шартномалар ичида алоҳида ўринни эгаллайди. Ушбу шартноманинг субъектлари бир томондан банк муассасаси ва иккинчи томондан қарз (кредит) олувчи мулкчилик шакллари турлича бўлган шахслар бўлиб ҳисобланади. Ўзбекистон республикасининг «Банк ва банклар фаолияти тўғрисида»ги қонунига мувофиқ мамлакатимиздаги давлат ва тижорат банклари банк тизимини ташкил этади. Ҳар бир банкнинг функцияси уларнинг ўз уставлари билан белгиланади ва шу билан бирга тижорат банкларининг фаолияти уларга Марказий банк томонидан иқгисодий меъёрлар ўрнатиш ва уларнинг бажарилишини назорат қилиш йўли билан тартибга солинади. Банк хизмати бўйича пул маблағларини банқца сақлашга мажбур бўлган тадбирксрлар банк муассасалари билан ҳисоб-китоб шартномасини тузадилар. Ҳисоб-китоб шарномаси иштирокчилари бир томондан, банк ва иккинчи томондан, ҳўжалик ҳисоби асосида ишлайдиган тадбиркорликлар бўлади. Хизмат кўрсатишга оид мажбуриятлар ичида ўзига хос аҳамиятга эга бўлган шартнома транспорт экспедишксидир. Бу шартноманинг субъектлари, бир томондан, хизмат кўрсатувчи транспорт корхонаси ва иккинчи томондан, транспрот хизматидан фойдаланувчи ҳар қандай ташкилотлар (мижоз) бўладилар. Транспорт корхонаси-экспедитор деб, унинг хизматидан фойдаланувчи шахс-мижоз деб аталади. Шартномада экспедиторлар сифатида фақат транспорт экспедицияси ишларини бажариш ҳуқуқи устав ёки низомларда назарда тутилган ташкилотларгина иштирок эта олади. Темир йўл орқали юк ташишда экспедиторлар, темир йўл уставига мувофиқ темир йўл корхоналари, транспорт экспедицияларини бажарувчи ташкилотларни барпо қила оладилар. Дунё транспортида бу вазифаларни

ички сув транспорти уставида кўрсатилганидек, кемачиликнинг транспорт- экспедицияси идора ёки шаҳра агентликлари бажарадилар. Денгиз транспортида экспедиторларнинг вазифаларини денгиз порти тўғрисидаги низомга г^увофиқденгиз портлари амалга оширади. Автотранспортда ҳам экспедиция фаолияти билан шуғулланувчи ташкилотлар тузилади. Хизматлар кўрсатишга доир шартнома субъектларининг ҳуқуқ ва бурчлари маълум бир нарсага, яъни ҳаракатга қаратилган бўлади. Айнан ўша ҳаракат шартноманинг объекти хисобланади. Чунончи банк ссудаси шартномасида кредитор /банк/ ва қарздор ташкилотларнинг ҳуқуқ ва бурчлари қарз беришга қаратилади. Банк ссудаси ташкилотларининг берган мажбуриятларига асосан уларнинг ихтиёридаги товар ва бошқа моддий қимматлйкларни гаровга қўйилиши билан таъминлаб берилади. Транспорт корхонасининг ҳаракатлари транспорт экспеди-цияси шартномасининг объекти хдообланади. Бунда экспедитор бўлган транспорт ташкилоти иккинчи тараф харидор-мижоз учун юкни жўнатиш ва қабул қилиш мажбуриятини бажаради. Масалан, юк ташиш шарномасини тузади, шунингдек, муайян хизматларни, ишларни амалга оширади, чунончи ўз ишчи кучи билан юкларни транспортга жойлаштиради. Хизмат кўрсатишга оид мажбуриятларнинг мазмуни томонлар-нинг шартномаларда белгйланган ҳуқуқ ва бурчларидан иборат бўлади. Банк ссудаси шартномасида банк муассасасининг асосий мажбурияти /ҳўжаликларга муайян мақсадларни амалга ошириш-лари учун маълум муддатларга пул маблағларини белгиланган фоизлар ҳисобига бериш ва ссуда олган томон уни муддатида банк муассасасига қайтаришдан иборат бўлади. Транспорт экспедицияси шартномаси бўйича тарафларнинг мажбуриятлари экспедиция шартномасининг мазмунини ташкил қилади. Бу шартнома бўйича тарафларнинг ҳуқуқ ва бурчлари, юк топшириш ва қабул қилиш тартиби ва муддатлари, шунингдек хизмат ҳақининг миқдори транспорт устав (кодекслари ва ўрнитилган тартибда чиқарилган қоидалар, тарифлар

намунавий шартномалар, улар бўлмаган тақцирда, тарафларнинг келишуви билан белгиланади. Экспедиторларнинг мажбуриятлари асосан қуйидагича: биринчидан, юкни қабул қилгандан еўнг уни тўла-тўкис ҳолда жўнатиш станциясига етказиб беришга, тегишли ҳужжатларни расмийлаштиришга, юк ташиш шартномаси тузиб, юкни ташиш учун топширишга, юкни транспортга жойлаштиришга) мажбур бўлади, иккинчидан, экспедитор юкни ташувчидан қабул қилишга, уни мижозга юк ташиш хужжатлари билан бирга тўла-тўкис етказиб беришга, топширишга мажбур, учинчидан, экспедитор юкларни ўраш ва маркировкалаш бўйича ўзига мажбуриятлар олиши мумкин. Юкларни топшириш, қабул қилиш тартиби ва муддатлари транспорт қоидалари, тарифлари ё наъмунавий шартномалар билан, улар бўлмаганда, ўзаро келишув бўйича белгаланади. Ҳақ эвазига хизмат кўсатиш, воситачилик, ҳуқуқий хизмат кўрсатиш-ва шунга ўхшаш бошқа хизмат кўрсатишга қаратилган шартномаларда ҳам тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари кўрсатилган бўлади.

Адабиётлар: 1 Каримов И. А.. Ўзбекистон буюк келажак сари (Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафо-латлари). Т., «Ўзбекистон», 1998, 567-6. 2. Каримов И. А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., «Ўзбекистон», 1995, 241-6. 3. Ўзбекистон Республикасининг Корхоналар, Ижара, Мулкчилик тўғрисидаги қонунлари. Т., «Адолат», 1997. 4. www . ziyonet . uz

O'xshashlar

Тадбиркорлар иштирокида олди-сотди шартномаси

Тадбиркорлик фаолияти сохасида кулланиладиган шартномалар тизими

Тадбиркорлик соҳасида қўлланадиган шартномалар тўғрисида умумий қоидалар

Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг мажбуриятлари

Mаҳсулот, бажарилган иш, кўрсатилган хизмат сифатининг давлат томонидан тартибга солиниши