Sudlarda fuqarolik ishlari ko'rilishida prokuror ishtirokining maqsadi, vazifasi va huquqiy asoslari - Huquqshunoslik - Referatlar

Sudlarda fuqarolik ishlari ko'rilishida prokuror ishtirokining maqsadi, vazifasi va huquqiy asoslari

Yuklangan vaqt:

16.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.5 KB

Ko'chirib olish

Sudlarda fuqarolik ishlari ko`rilishida prokuror ishtirokining maqsadi, vazifasi va huquqiy asoslari Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqti sodiy, siyosiy va sud-huquq islohotlari sharoitida fuqarolarning huquq va erkinliklarini, jamiyat va davlat manfaatlarini himoya qilish muhim ahamiyat kasb etmoqda. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida inson huquqlari va erkinliklarining ustivorligi, qonunlarning ustunligi, huquq va odil sudlovni to`g`ri amalga oshirishga qaratilgan qoidalar o`z ifodasini topgan bo`lib, uning 44-moddasida har bir shaxsga o`z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining g`ayriqonuniy xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqining kafolatlanishi alohida huquqiy me`yor sifatida va sud hokimiyatining boshqa davlat organlaridan ustunligi belgilangan. Prezident I.Karimov inson va davlat o`rtasidagi munosabat larda inson manfaatlari ustivor bo`lishi kerakligi, davlat va davlat hokimiyatining barcha tarmoqlari o`z faoliyatini inson huquqlarini himoya qilish va qo`riqlash ishiga safarbar qilgandagina o`z vazifa sini to`g`ri ado etajagini, fuqarolarning manfaatlari va huquqla rini sud orqali himoya qilish sohasini mumkin qadar kengaytirish darkorligi, ayrim tarmoq qonunlarida huquqlari paymol etilgan fuqarolarning shikoyatlarini sudlov yo`li bilan emas, ma`muriy yo`l bilan ko`rib chiqish tartibi uchrab turishligi, bu hol Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasiga va bizning Konstitutsiyamiz talablariga zidligi, fuqaro, agar uning qonuniy manfaatlari va haq-huquqlari poymol etilgan taqdirda, har qanday masala bo`yicha himoya uchun sudga murojaat qilish huquqiga ega bo`lmog`i darkor, deb ko`rsatishi sud hokimiyatiga nisbatan bo`lgan munosabatni o`zgartirish lozimligidan dalolat beradi

Sud manfaatdor shaxslarning huquq va erkinliklarini himoya qilish bilan odil sudlovni amalga oshiradi, uning odil sudlovga qaratilgan faoliyatini fuqarolik sud ishlarini yuritish to`g`risi dagi qonunlarga moslagan holda, sudga taalluqli bo`lgan fuqarolik, oila, mehnat, uy-joy va boshqa huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan da`vo talablariga oid ishlarni, nizosiz bo`lgan alohida tartibda ko`riladigan ishlarni hamda davlat idoralari, boshqa ido ralar, shuningdek, mansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qaror lari) ustidan berilgan ariza va shikoyatlarni ko`rish to`g`risidagi ishlar bo`yicha qonuniy asoslantirilgan, adolatli hal qiluv qarori chiqarish bilan amalga oshiriladi. Fuqarolik sud yuritishining maqsad va vazifalari protsess ish tirokchilarining buzilgan moddiy va protsessual huquqlarini himoya qilish va shu bilan fuqarolarni qonunlar, huquqiy me`yorlarning bajarilishiga ongli munosabatda bo`lish ruhida tarbiyalashni nazar da tutadi. Sudning odil sudlovni amalga oshirishga qaratilgan faoliyati, ko`rilishi lozim bo`lgan masalani to`g`ri hal qilish uchun manfaatdor shaxslarga qonunda ko`rsatilgan protsessual harakatlarni tatbiq etish bilan g`ayriqonuniy harakat qilgan tarafga nisbatan davlatning majburlash kuchini qo`llash va tegishli fuqarolik ishlarining yechimini topish muammolari tushuniladi. Qonunda belgilanganidek, fuqarolar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning huquqlari va qonuniy manfaatlari sud yo`li bilan samarali himoya qilinishini ta`minlash maqsadida barcha instansiya sudlarida ishlar ko`rilayotganda prokuror qonunda belgilangan tartibda ishtirok etadi. Prokurorlarning bu faoliyati prokuratura organlari faoliyatining asosiy yo`nalishlaridan biri hisoblanadi Fuqarolar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish maqsadida sudlarda proku ror vakolatini malakali ta`minlash, sudlarning noqonuniy qarorla ri ustidan protest keltirish bu sohadagi prokuror faoliyatining asosiy

vazifasidir. Fuqarolik ishlarining sudda ko`rilishida prokuror vakolatini ta`minlovchi prokuror fuqarolik ishlari bo`yicha sudlar tomonidan qonuniy va asosli qarorlar chiqarilishiga erishish orqali odil sudlovni amalga oshirilishiga ko`maklashadi. Fuqarolik sud ishlari yuritilishida prokuror vakolatlari: -fuqarolarning O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonun larida mustahkamlangan shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy huquq hamda erkinliklarini, davlat, jamiyat va xususiy mulk egalarining qonuniy manfaatlarini himoyalash; - qonunda nazarda tutilgan yoki sud ishda prokurorning qatnashishi zarur deb topgan hamda O`zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining sohaviy buyru - g`ida belgilangan hollarda barcha sud instansiyalarida prokuror vako latini samarali ta`minlash; -prokuror ishtirokisiz ko`rilgan ishlar yuzasidan sud qarorlarining qonuniyligini apellyatsiya muddatida o`rganib, noqonuniy sud qarorlarini shu bosqichda qonunga muvofiq lashtirish choralarini ko`rish; - qonuniy kuchga kirgan sud qarorlari ning qonuniyligini arizalarga asosan o`rganish va aniqlangan qonunbuzilishlarni bartaraf etishga yo`naltirilgan. Fuqarolik protsessida qonunchilikka rioya qilinishi yuzasidan va odil sudlovni amalga oshirishda sudga ko`maklashish maqsadida pro kuror Fuqarolik protsessual kodeksining 34,46,47 va boshqa moddala rida belgilangan protsessual huquqlardan foydalanadi. Prokuror fuqarolik ishini qo`zg`atishga, protsessning boshlani shida qo`zg`atilgan ishga kirishishga, ish materiallari bilan tani shishga, ulardan ko`chirmalar va nusxalar olishga, chetlatish to`g`risida arz berishga, dalillar taqdim etishga, guvohlar, ekspertlar, mutaxas sislar, tarjimonlar, da`vogar, javobgarlar va ishda ishtirok etayot gan boshqa shaxslarga odil sudlovni amalga oshirishda ko`maklashuvchi shaxslarga savollar berishga, dalillarning tekshirilishida ishtirok etishga, iltimos qilishga, sudga og`zaki yoki yozma tushuntirishlar berishga, ish mazmuni bo`yicha, shuningdek, ishni ko`rish

vaqtida kelib chiqqan ayrim masalalar bo`yicha sudga yozma va og`zaki fikr berishga, vaj va mulohazalarni bayon qilishga, ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarning iltimos, vaj va mulohazalariga qarshi e`tirozlar bildirishga, sud majlisi bayonnomasi bilan tanishib, bayonnomaga izohlar berishga haqlidir. Shuningdek, sudning qonuniy kuchga kirmagan hal qiluv qarori va ajrimlari ustidan apellyatsiya protestini bildirishga va apellyatsiya ishiga oid yangi materiallar topshirishga, protestni o`zgartirish, to`ldirish, chaqirib olishga, qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qaror lari va ajrimlariga kassatsiya tartibida protest keltirishga, hal qiluv qarorlari, ajrimlari va qarorlari qonuniy kuchga kirgan ishlarni nazorat tartibida ko`rish uchun talab qilib olishga va nazorat tartibida protest kiritishga, ishning apellyatsiya, kassatsiya va nazorat tartibida ko`rilishida ishtirok etishga, protestni quvvat lashga, sud raislari tomonidan keltirilgan protestlar yuzasidan fikr berishga, qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarorlarini, ajrim larini va qarorlarini yangi ochilgan holatlar bo`yicha qaytadan ko`rish to`g`risida iltimoslar qilishga, sud ijrochisining va qarorlarni ijro etuvchi boshqa organlarning noto`g`ri harakatlari bo`yicha protest keltirishga, shuningdek, FPKning 19, 310, 330, 346, 351, 364-modda lari va «Prokuratura to`g`risida»gi qonun bo`yicha berilgan boshqa protsessual huquqlardan foydalanishga haqlidir. Prokurorning protsessual huquqlari protsessda ishtirok etish shakliga qarab belgilanadi. Prokuror o`z tashabbusi bilan ariza bersa, uni nusxalari bilan sudga topshirishga, o`z talablarini isbotlashga majbur. Bunday hollarda prokuror javobgar taraf bilan sudda tortishadi. Sudda birinchi bo`lib so`zga chiqadi, talabdan voz kechishi ham mumkin. Ishda da`vogar taraf kabi protsessual huquq lardan foydalanadi. Biroq, prokuror manfaati ko`zlangan shaxsning o`rniga o`tmaydi, bu shaxs ishda da`vogar bo`lganicha qoladi. Prokuror talab qiluvchi tarafning ba`zi huquqlaridan foydalana olmaydi, jumladan, prokuror

javobgar taraf bilan kelishuv bitimi tuza olmaydi, prokurorga nisbatan muqobil da`vo qo`zg`atish mumkin emas, prokuror sud boji to`lamaydi va hokazo. Prokuror fuqarolik ish yurituvining hamma bosqichlarida qonun buzilish kim tomonidan buzilganligidan qat`i nazar o`z vaqtida ularni bartaraf qilish choralarini ko`rishi shart. Uning o`zi qo`zg`at gan talabidan voz kechishi yoki arz qilgan talablarini o`zgartirishi manfaatini himoya qilish uchun prokuror da`vo qo`zg`atgan shaxsni suddan ishni mazmunan ko`rishni talab qilish huquqidan mahrum qilmaydi. Prokuror ishda qanday shaklda ishtirok etsa ham, u hamma vaqt sud faoliyatini emas, balki sudda qonunning bajarilishi usti dan o`z vakolatini ta`minlaydi va odil sudlovni amalga oshirishda ko`maklashuvchi shaxs bo`lib qolaveradi. Shu sababli prokuror pro sessda qaysi tomonning huquqini himoya qilishiga qaramay, protsess da qaysi tarafning huquqi buzilsa, barcha hollarda ana shu qonun buzilishiga munosabat bildirishi lozim. Bundan tashqari prokuror, dastavval tutgan yo`lidan qat`i nazar, sudda nizo ko`rilganidan so`ng oqibatda haqli chiqqan tarafning manfaatini himoya qiladi, ya`ni ishning sudda ko`rilishi natijasida talabning asossizligi aniq lansa, prokuror undan voz kechib, da`vogarning talabini rad qilishni suddan so`raydi va shu bilan javobgarning huquqini himoya qilgan bo`ladi

O'xshashlar

Sudlarda fuqarolik ishlari va xo`jalik nizolarini ko`rib chiqishda prokuror vakolatlari

Prokuror nazorati fanining tushunchasi, mohiyati va vazifalari

Sudlarda jinoyat ishlarini ko`rib chiqishda prokuror vakolatlari

Mehnatga oid nizoli ishlarni sudda ko'rishga tayyorlash

Xo`jalik yurituvchi subyektlarga davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilot