logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Huquqshunoslik
  4. Ўрмон тузиш ( Урмон тузиш)

Ўрмон тузиш ( Урмон тузиш)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78.5 KB
Ko'chirib olish
Ўрмон тузиш Режа: 1. Ўрмон тузиш зарурияти ва тушунчаси. 2 . Ўрмон тузишнинг ҳуқуқий асослари 3. Ўрмон тузиш ишларини олиб бориш тартиби. Бизларга маълумки, ўрмонлар турли хил минтакаларда турлича ижтимоий функцияларни бажарадилар. Қалин ўрмонлар билан қопланган худудларда ўрмонлар авваламбор жамиятнинг иқтисодий талабларни (Канада, Финляндия, Россия, Белоруссия каби мўътадил иқлимли давлатларда), чиройли манзара ва туризмни ривождантириш имкониятига эга бўлган ҳудудларда ўрмонлар жамиятнинг ижтимоий талабларини (Франция, Испания, Греция, Кипр каби субтропик ва тропик минтақаларда) ва арид (қуруқ) иқлимли кескин континентал ҳудудларда жвамиятнинг экологик талабларини (Ўзбекистон, Туркманистон, Козоғистон, Мексика, Хитой каби қуруқ субтропик минтақаларда) ўташ учун хизмат қилади. Нима бўлганда ҳам ўрмонлар тирик организмлар учун экологик барқарорликни ушлаб турувчи омил сифатида хизмат қиладилар. Улар организмлар, хусусан инсонлар учун кислород манбаи, тупроқдаги органик моддаларини таъминлаб берувчи органик манба, ерларни емирилишишдан сақловчи “қалқон”, биосферадаги намликни бир меъерда ушлаб турувчи “балансер”, инсонларни қулай иқлим шароитларини яратиб берувчи “кондиционер”, минглаб турдаги жонзотлар учун “яшаш макони”, қолаберса, гўзал ландшафтларнинг асосий кўрсатгичидир. Кунинг учун ҳам ўрмонларни ижтимоий функциясига кўра гуруҳлаштирадилар ва уларни халқ, хўжадигида ишлатадилар. Умумий тарзда олганда, ўрмон тузиш ишларини олиб боришни ҳар бир давлат ўзининг муқаддас бурчи, деб билади. Ўзбекистон Республикаси Ўрмон тўғрисидаги қонунининг 16- моддасига кўра Ўрмон тузиш – ўрмонларни муҳофаза қилиш, қўриқлаш, ўрмон хўжалиги ва ўрмондан фойдаланишни оқилона юритилишини таъминлашга каратилган тадбирлар тизимидир. Ўрмон тузиш тизими деганда биз ўрмонларни инсон ҳаетида тутган ўрнига қараб ўрмонни муҳофаза қилиш ва ундан оқилона фойдаланиш тадбирларини маълум бир кетма-кетликда олиб бориш тартибига тушунимиз. Ўзбекистон Республикасида ўрмон жуда катта аҳамият касб этади. Чунки у нафақат гўзал ландшафтлар кўринишига эстетик таъсир қилибгина қолмай, балки дарё ва бошқа сув объектларининг гидрологик режимини яхшилайди, тупроқни сув ва шамол эрозиясидан сақлайди, атмосфера ҳавосида кислород билан ис газини балансини таъминлайди, кишиларнинг хордиғини чиқариш ва саломатликларини тиклайди, чўлланиш жараёнини олдини олади, қум ва тўзонларни кўчиб юришига йўл қўймади ва шунга ўхшаш ижобий функцияларни бажаради. Айниқса ўрмонларнинг хизмати Орол денгизидан қўриган ерларда ҳозирча якка-ю ягона экологик чора сифатида қабул қилинмоқда. 2002 йил Орол денгизи қўриган тубида ўрмончиликка ихтисослаштирилган махсус хўжаликлар ташкил этиш тўғрисида Вазирлар Махкамасининг қарори қабул қилинди. Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ўрмон хўжалиги бош бошқармасининг маълумотларига кўра 1 мамлакатимиз ер кенгликларига кирувчи 1,3 млн.га Орол денгиз кўрилган қисмида йилига 15 минг га саксовул, черкез, қандим каби ўсимликларидан барпо этилаётган ўрмонларда тузнинг атмосфера ҳавосига кўтарилиши кескин камайан. Лекин ўрмонларни йилига бундай миқёсда Орол бўйида барпо этиш орқали ундаги экологик инқирозни бартараф этиб бўлмайди. Бундай кетишда яна 40-50 йил керак бўлади. Бу жуда катта даврий муддатдир. Биз ўрмончилик иш кўламини Орол бўйида кескин равишда жадаллаштиримиз зарур. Ундан ташқари, экинзорлар атрофида ихота дарахтзорларини ташкиллаштириш ҳам муҳим масала. Чунки 4-6 қаторлик ихота дарахтзорлари 300-400 м оралиқда экинларимизни шамол эрозиясидан, тупроқ намлигини беҳуда сарф қилинишдан сақлайди. Буларни ҳаммаси, аввалом бор, ўрмон тузиш ишларини тўғри ташкил қилиш ва уларни жадал суратларда олиб борилишини ҳуқуқини асосини яратишни талаб этади. 2. Ўрмон тузишнинг ҳуқуқий асослари 1 Юсупов Ш. Орол дардига даъво \\ Ызбекистон адабиети ва санъати, 2001 йил 16 февраль. Ўрмон тузишнинг хуқуқий асослари Ўзбекистон Республикаси Конститутциясининг 50,54,55- моддаларида бевосита акс эттирилгандир. Ўрмон, юқорида айтиб ўтганимиздек, Ўзбекистонда энг аввало экологик функция бажарар экан ва шунинг учун ҳам фуқаролар унга нисбатан эҳтиёткорона муносабатда бўлишга мажбурдирлар. Ўрмон кимнинг тасарруфида, эгалигида, фойдаланишда ёки ижарасида бўлишидан қатъий назар ундан фойдаланиш атроф муҳитга зарар етказмаслиги, ўзга шахс ва давлатнинг хавфсиз муҳитда яшаш ва миллий хавфсизликни таъминишига зид ишларни қилмасликлари шартдир. Чунки ўрмон, бошқа табиий объектлар сингари, умуммиллий бойликдир, улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳафазасидадир. Мустақил Республикамиз Конститутциясининг императив нормаларидан келиб чиққан ҳолда 1999 йил 15 апрелда ўрмон тўғрисида қонун қабул қилинди. Ушбу қонунда алоҳида модда билан ўрмон тузиш тушунчаси ва таркибий қисмлари белгиланиб олинди. Унга мувофиқ равишда Ўзбекистон Республикасида ўрмон тузиш ишларига қўйидаги чора- тадбирлар киради: давлат ўрмон фонди участкаларининг чегараларини белгилаш ва давлат ўрмон фондининг ўрмондан доимий фойдаланувчилар фойдаланишидаги ҳудудининг ички хўжалигини ташкил этиш; топография-геодезия ишларини бажариш ва ўрмонларни махсус харитага киритиш; давлат ўрмон фондини ҳисобга олиш; ўрмонларнинг етилиш ёшини белгилаш, ўрмон хўжалигини юритиш боғлик ўрмон дарахтларини кесиш режасини, дарахтларни кесиш ҳажмини ҳамда ўрмондан фойдаланишнинг бошқа турлари миқдорларини аниқлаш; ўрмонларни мухофаза қилиш, қўриқлаш, қайта тиклаш ва барпо этиш борасидаги ишлар ҳажмини, шунингдек бошқа ўрмон хўжалиги ишлари ҳажмини аниқлаш; ўрмон тузиш лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва уларнинг амалга оширилиши устидан назорат қилиш. Юқорида санаб ўтилган чора-тадбирларни амалга ошириш қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ўрмон хўжалиги бош бошқармаси қошида махсус ташкил этилган «Ўрмон тузиш ва лойиҳа-қидирув корхонаси»да олиб борилади. 2000 йил 12 майда тастиқланган «Ўрмонлойиҳатузиш» корхонасининг Низомига кўра у тўла хўжалик юритувчи субъект сифатида ўрмон тузишга доир барча ишларни олиб боради. Кунинг учун ҳам 2000 йил «Ўрмонлойиҳатузиш» томонидан тайерланган, лекин ханузгача тегишли давлат идоралари тасдиқидан ўтмаган «Ўрмон тузиш ва лойиҳа-қидирув ишларини олиб бориш тартиби тўғрисидаги Ўйриқнома»ни ишлаб чиққан. Ўрмонлардан фойдаланиш ва ўлрани тузиш ишларини асосни дарлврда кескин равишда ўзгармаганлигини инобатга олган ҳолда, биз ушбу дарсликда ўрмон тузишнинг асосий қоида ва тартибларини келтириб ўтамиз. 3. Ўрмон тузиш ишларини олиб бориш тартиби. Ўзбекистон Республикасида Ўрмон тузиш ишлари ўрмон ва давлат кадастлари тўғрисидаги қонунлар «Ўрмонлойиҳатузиш» корхонасининг Низоми, юқорида санаб ўтилган ўйриқномалар, ўрмон хўжалиги бош бошқармасининг бўйруқлари, қўлламалари, техник кўрсатмалари, қоидалари ва шу каби норматив хужжатларига биноан олиб борилади. Уларга кўра ўрмон тузиш ишлари икки босқича амалга оширилади:  дала ўрмон тузиш ишлари;  камераль ишлар. Дала ўрмон тузиш ишлари 4та қисмдан иборат: 1) умумий қоидалар; 2) ўрмонтаксация ишлари; 3) ўрмонларнинг ўсиши, махсулдорлиги, ҳолати ва тикланишини изланиш; 4) ўрмон тузиш ишларини олиб боришнинг регионал ва ўрмонлардан мақсадли фойдаланиш хусусиятлари. Ўрмон тузишнинг қоидаларда: объекти: дала ишларининг мазмуни: разрядлари (даражалари); қайта ишлаш муддати: қатнашувчи ташқилотларнинг ҳуқуқларида ва мажбуриятлари; дала ишлари назорати; дала ишларини олиб боришни топшириш ва қабул қилиш, муддати; картографик ва аэрокосмик материаллар билан таъминлаш; лойиқани ишлаб чиқиш учун зарур булган иқтисодий, ижтимоий ва бошқа маълумотларни йиғиш; жамоат машғулотини ўтказиш киради. Ўрмон тузиш ишлари объекти бўлиб давлат фонди ерлари ҳисобланилади. Уларга ер ресурслари давлат кўмитаси рўйхатидан ўтган ва ер участкасининг чегараси аниқ қилиб берилган ўрмон хўжалиги субъектлари кирадилар. Ўрмон тузиш ишлари хар бир хўжалик объекти учун алоҳида-алоҳида амалга оширилади. Ҳар 10 йилда хўжаликлар учун «Ўрмон хўжалигини ташкил этиш ва ривожлантириш лойиҳаси» ишлаб чиқилади. Хўжаликларда ўрмон хўжалигини юритиш жадаллиги, ўрмондан фойдаланиш ва истиқобили ҳамда уларни ҳалқ хўжалигидаги аҳамиятига кўра ва ўрмон тузиш ишларининг мукаммаллигига қараб 3 хил разряд ажратилади. I разряд майдони 25,50 ва 100 га бўлиб, таксация ўртача квартилининг ўлчами 3-5 га ташкил этади. II разряд майдони 100 ва 200 га бўлиб, таксация ўртача кварталининг ўрчами 6-15 га. III разряд- 400 ва 800 га, таксация ўртача кварталининг ўлчами 16-35 га тенгдир. Таксация - « t аксо»- бахолаш мезонини белгилаш деган маънони англатади. Ўрмончиликда эса ўрмонларни сон жиҳатдан баҳолаш, унинг қиймати ва баҳосини аниқлаш, демакдир. Ўрмон тузиш ишлари қоида бўйича хар 10 йилда олиб борилади. Лекин табиий ва антропоген (техноғен) фавқулотдаги ҳодисалар ва жараёнлар ўрмон тузиш ишларини олиб бориш тартибига ўзгартиришлар киритишга асос бўла олади ва у Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги Ўрмончилик бош бошқармасининг қарорига мувофиқ амалга оширилади. Ўрмон тузиш ишларида қатнашаётган барча ташкилот, корхона ва муассасалар ўртасида шартномани муносабатлар ўрнатилади. Картномада нафақат жамоаларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, ўрмон тузиш ишларининг кўлами, муддати, техник, қарорлар кабул қилиш ва муҳокамалар ўтказиш тартиби ҳам кўрсатилагн бўлади. Ўрмон тузиш дала ишларини назорат қилиш Ўрмончилик бош бошқармаси томонидан ўрмон хўжалиги раҳбари, ўрмон тузиш партияси бошлиғи, масъул бажарувчи шахс ва ижрочилар иштирокида амалга оширилади. Ўрмон тузиш ишларини акти хар ойнинг охирида тузилади ва хўжалиги мухри билан тасдиқланади. Ушбу ҳужжат ўрмон тузиш ишларини молиялашга асос бўла олади. Ўрмон тузиш ишлари карта, айэрокосмик суръат, топосхема еки жойида геодезик асбоблар орқали олиб борилади. Ўрмон хўжалиги ерларининг чегараси эса ер тузиш материалларга биноан ўтказилади ва Ер ресурслари давлат қўмитасининг ер тузиш бўлинмаси билан келишилади. Ўрмон тузиш ишларини далада олиб боришдан аввал ўрмон хўжалигига оид барча табиий, иқтисодий, ҳуқуқий, ижтимоий ва тарихий маълумотлар тўпланилади. Ушбу маълумотлар тафтиш муддати билан белгиланган йиллик ҳисобот асосида олинади. Йиғилган маълумотлар, хисоботни, тавсия этган ташкилот ва муассасалар томонидан тасдиқланган бўлиши шарт. Сўнгра, дала ишларини олиб боришдан аввал жамоат машғулотлари ўтказилади. Дала ишларини жойларда қандай олиб бориш кераклигини синаб кўриш машғулоти ҳамма раҳбар ва инженер-техник ходимлар учун мажбурий хисобланилади. Ўрмон тузишда ўрмон таксацияси ишлари ўта муҳим аҳамият қасб этади. Унда ўрмон массиви сои ва сифат жиҳатдан баҳоланади ва қўйидагича гуруҳлаштирилади:  ўрмонли ерлар  ўрмон билан қопланган ерлар  бутазорлар  ўрмон билан қопланмаган ерлар  ўрмонсиз ерлар  яйловли ерлар (чўл минтақасида) Ўрмонлар келиб чиқишига кўра табиий ва сунъий (маданий) турларга ажратилади. Маданий ўрмон - ўрмон ўсимликларини сунъий равишда экиш еки сепиш орқали етиштириш. Улар табиий ўрмонларга ўхшаб бирлаштирилган ёки бирлаштирилмаган бўлишлари мумкин. Бирлаштирилмаган маданий ўрмонлар тўрт даражада баҳоланиладилар (яхши, қониқарли, қониқарсиз, хазон бўлган) ва уларни ажратиш ўрмон тўзиш ишларини олиб боришга доир ййриқномаларда жадвал сифатида ҳам берилган бўлади. Ўрмонларни тузишда ўсимликларини морфологик ва морфаистрик кўрсатгичларига қараб таснифлашлади. Ўрмон ўсимликларининг тўзилишига қараб – оддий бир ярусли; мураккаб-кўп ярусли; бир хил ёшли ва турли ёшдагилар. Ўрмон ўсимликларининг таркибига қараб -икки ва ундан ортиқ турларга ажратилади. Масалан, игна баргли ёки аралаш баргли ўрмонлар Ўрмон ўсимликларининг ешига қараб - асосий дарахтларнинг ўртача ёши ёки кейинги 10 йилликдаги маданий ўрмонларнинг аниқ ёши бўйича белгиланади. Буталар ёки уларнинг ўртача бўйи еки ва шохдаги ўзакнинг диаметрига қараб олинади. Ўрмон ўсимликларини товар маҳсулоти сифатида фақатгина суиъий ўрмонлар учун аниқланилади, Чунки Ўзбекистонда табиий ўрмонлар «товар» сифатида қабул қилинмаган. Товарбоп яроқли ёғочларни чиқишига караб уларги, 3 синфга ажратилади. Яароқли, игна баргли ҳамда япроқ баргли ёғоч турлари бўйича баҳоланилади. Ўрмонларни таксация қилиш учун уларга карточкалар тутилади. Карточка «Ўрмонлойиҳа» томонидан ишлаб чиқилади ва Ўрмончилик бош бошқармасининг тасдиқидан ўтади. Карточкада ўрмондаги асосий дарахтларнинг индекси, биологик хусусиятлари, ёши, кесишнинг энг кам муддати кўрсатилган бўлади. Дарахтларнинг белгиланган мақсадига ва бажарадиган вазифасига қараб ўрмонлар турли хил қўриқланиш тоифаларига ажратиладилар. Ўрмон тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси қонунинг 19- моддасига кўра улар қуйидагилардан иборат: 15-моддаги боидлари тулиқича олинади ҳамда охирги абзай ҳам. Ўрмонларнинг етилиш ёшини белгилаш, маҳсулдорлиги, ҳолати ва тикланишини ўрганиш учун синов майдончалари ташкил этилади. Ушбу майдонларнинг майдони ва сони маҳаллий шароитга, рельефига, иқлимига, антрополген босимга ва шунга ўхшаш омилларга қараб белгиланади. Ундан олинган маълумотлар ўрмон хўжалиги инспектори ва бош мустахассиси томонидан тасдиқланиши шарт. Ўрмон тузиш ишлари регионал аҳамиятга эга. Кунинг учун ҳам тегишли меъёрий ҳужжатларда ўрмон тузиш ишлари тоғ ва чўл минтакаларида, яшил зоналар, шаҳарлар, аҳоли пунктлари, курортлар, миллий боғлар ва қўрихоналарда алоҳида берилади. Масалан, қўрикхонада ўрмон тузиш 5 та зонага ажратилади: осоишталик (хўжалик ишлари табиий жараёнларга таъсир этиш мумкин бўлмаган); алоҳида илмий мақсадлардаги, қўриқхона ҳайвонот дунесининг озуқа участкаси, фауна ва флорани томоша қилиш; қўриқхонан хизмати учн керак бўладиган хўжалик юрғазиш. Юқоридаги вазифаларни бажариш мақсадида ўрмон ишларини тузиш олиб берилади. Яшил зоналарда ўрмон тўзиш ишлари санитар теграларни ажратишдан бошланади. Унда рекрацион босим аниқланилади ва функционал туркумли ҳудудида белгиланиб олинади. Ўзбекистонда ўрмонлар ёнғин хафи бўйича учта тоифа ажратилади. Агарда I томифага арачли ўрмонлар кирса, III тофага тўкайлар, тоғ ва водий ўрмонлар, V тоифага эса чул ўрмонлари киритилгандир. Ўрмон тузиш ишларининг екомияси босқичи камерал ишлардир . Камерал ишлар дала ишлари тугатилгандан сўнг ўтказилади. Улар далада олинган материалларни умумлаштириш, анализ қилиш ҳамда ўрмон хўжалигини ташкиллаштириш ва лойиҳасини тузилдан бошланади. Улар: план картографик материаллар, тушунтириш хатлари ва иловалар; ўрмон хўжалиги ведомостлари ва якуний жадваллари; тасация ёзувларидан иборат бўлади. План-картографик материаллар дала ўрмон тузиш ишлари натижасида хар бир ўрмон хўжалиги субъектлари учун 1: 10.000 – 1: 15.000 масштабда амалга оширилади. Тушунтириш хатларида хар бир ўрмон хўжалиги ҳудудига доир тавсифнома ва ўрмон ўсимликларига доир маълумотлар келтирилади. Ку билан бирга хўжалик субъектининг иқтисодий ахволи, ўрмон фондига тавсиф, хўжалик юритиш фаолиятига тахлил, ўрмонлардан фойдаланиш ва хўжалик юритишнинг ташкилий чораларини келтирилади. Иловада 9 хил турдаги ҳужжатлар келтирилган бўлади: - объектни қабул қилиш ва топшириш акти; - ер баланси маълумотнонаси; - ер тузиш столбларини архивга топшириш акти; - биринчи ўрмон тузиш кенгаш қайдномаси; - техник кенгаш қайдномаси; - тўғирлаш запаслари, заҳираси бонитировка шкаласи, ўрмон типлари схемаси; - ўрмон таксациясига доир дала хисоб журнали; - иккинчи ўрмон тузиш кенгаш қайдномаси; - ўрмон фонди ҳисоби(1,2,3-шаклдаги маълумотномалар) Ўрмон хужалиги ведомостлари ва якуний жадваллари ўрмон таксацияси карточкалари асосида тузилади. Уларга қўйидаги жадваллар киради: - муҳофаза тоифалари; - асосий дарахт ва бута тури; - ўрмон участкалари; Ушбу жадваллар асосида ўрмон фонди ва унинг участкалари бўйича бир қатор маълумотлар анализ ва синтез қилинади. Ўрмон хўжалик ведомостларига ўрмон участкаларига доир 19 турдаги маълумотлар йиғилади. Сўнгра улар якуний ва даврий ведомостларда умумлаштирилади. Таксация ёзувлари хар бир ўрмон хужалиги бўйича таксация карточкаларига биноан тузилади. Ўрмон тузиш ишларини амалга оширишда қўйидаги ҳужжатлар рўйхат бўйича Буюртмасига топширишини керак: 1).. Ўрмон хўжалигини ташқил этиш ва ривожлантириш лойиҳаси. Тушунтириш хати ва илова ( I китоб) 2) Ўрмон хўжалигини ташкил этиш ва ривожлантириш лойиҳаси. Ўрмон ёши тоифалари бўйича якуний жадвал ва ўрмон хўжалиги ведоматлари ( II китоб) 3)Ўрмон хўжалигин ташкил этиш ва ривожлантириш лойиҳаси. Ўрмон хўжалиги бўйича таксация езувлари ( III китоб) 4)Ўрмон хўжалиги бўйича дарахтлар режаси ва мўлжалдаги тадбирлар; 5) Дарахтзорларни яратиш режаси; 6)Дарахтзорларнинг карта-схемаси; 7)Енғинга қарши тадбирларнинг карти-схема; 8)Ўрмон хўжаликларида бўйича инспекция маълумотлари. 9)Ўрмон тузиш лойиҳалари давлат экспертизасидан ўтказилади ҳамда давлат ўрмон хўжалиги органлари ва маҳалий давлат ҳокимияти органлари томонидан тасдиқланади. Ўрмон тузиш лойиҳалари ўрмон, қўриқхона ва овчилик хўжаликлари юритиш, ўрмондан фойдаланишни амалга ошириш, жорий ва истиқ.

O'xshashlar

Ўрмон ҳуқуқий муносабатлар ( Урмон хукукий муносабатлари)
Ўрмон ҳуқуқи тушунчаси ва тизими ( Урмон хукуки )
Никоҳ тузиш тартиби ва шартлари
Ҳукуматни тузиш, унинг таркиби ва бошлиғи ( Хукуматни тузиш, унинг таркиби ва бошлиги )
Ўзбекистонда никоҳ тузиш тартиби ва шартлари 2 ( Узбекистонда никох тузиш тартиби ва шартлари