Organlar, ularning huquqiy maqomi - Huquqshunoslik - Referatlar

Organlar, ularning huquqiy maqomi

Yuklangan vaqt:

27.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.130859375 KB

Ko'chirib olish

Organlar, ularning huquqiy maqomi Reja: 1. Tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar tushunchasi turlari. 2. Tezkor bo’linma va uning turlari. 3. tushunchasi va turlari. 4. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ҳуқуқлари . 5. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг мажбуриятлари .

O’zbekiston Respublikasi milliy xavfsizlik xizmati, Davlat chegarasini qo’riqlash organlari- O’zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmati; O’zbekiston Respublikasi bojxona organlari- O’zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo’mitasi; soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish organlari- O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamenti TQFni amalga oshiruvchi organlar “Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi Qonunda belgilangan vazifalarni faqat O’zbekiston Respublikasining tegishli qonunlari va normativ-huquqiy hujjatlari (“Davlat sirlarini saqlash to’g’risida”, “O’zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmati to’g’risida”, “O’zbekiston Respublikasining Davlat chegarasi to’g’risida”, “Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalar to’g’risida”, “Terrorizmga qarshi kurash to’g’risida”gi qonunlari, O’zbekiston Respublikasining Bojxona kodek si, O’zbekiston Respublikasining Jinoyat-ijroiya kodeksi, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan tasdiqlangan “Ichki ishlar vazirligi to’g’risida muvaqqat nizom” va boshq.) bilan belgilangan o’z vakolatlari doirasida hal etadilar. TQFni amalga oshiruvchi organlarning tezkor bo’linmalari jinoyat-ijroya tizimi xodimlari bilan hamkorlikda ushbu tizimga kiruvchi tergov hibsxonalarida tezkor-qidiruv tadbirlarini o’tkazishga haqlidir. TQF to’g’risidagi qonun 10-moddasining 6-qismiga muvofiq, boshqa davlat organlari, shuningdek yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshirish taqiqlanadi. Ushbu qoida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 121-moddasidan kelib chiqadi.

2. Tezkor bo’linma va uning turlari Tezkor bo’linma – TQFni bevosita amalga oshiruvchi bo’linma. Tezkor bo’linmalar TQF to’g’risidagi qonunda belgilangan TQFni amalga oshiruvchi organlar tarkibiga kiradi. Bunday bo’linmalar ro’yxati O’zbekiston Respublikasining idoraviy normativ-huquqiy hujjatlari bilan belgilanadi. Bajarayotgan vazifalarining hajmi (hududiyligi, murakkabligi, ixtisoslashuv va boshq.)ga qarab, tezkor bo’linmalar bosh boshqarma, boshqarma, bo’lim, bo’linma, guruhbo’lishi mumkin. Bajarayotgan vazifalarining xususiyatiga qarab tezkor bo’linmalarning quyidagi turlari farqlanadi: 1. TQT o’tkazishni rejalashtiruvchi va tashkil etuvchi bo’linmalar. 2. TQT o’tkazuvchi bo’linmalar (faoliyat yo’nalishiga ko’ra): - sohaviy – uyushgan jinoyatchilikka, kontrabandaga, iqtisodiy huquqbuzarliklarga, moliya-kredit sohasidagi va boshqa xil jinoyatlarga qarshi kurash bo’yicha; - boshqa davlatlarning organlari bilan o’zaro aloqa qilish (chet el mamlakatlari organlari bilan o’zaro aloqa va tezkor o’tkazishlarni tashkil etish, xalqaro terrorizm va transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash bo’yicha xalqaro operatsiyalarni tayyorlash va o’tkazish) bo’yicha; - tezkor-qidiruv tadbirlari (qidirish, tashqi kuzatish, yashirin kuzatish, aniqlash, tezkor aniqlash)ni o’tkazish bo’yicha; - faol va maxsus tadbirlar bo’yicha; - maxsus dasturlar bo’yicha; - maxsus tekshiruvlar bo’yicha; - tezkor-transport bo’linmalari. 3. TQT o’tkazishni texnik jihatdan ta’minlovchi bo’linmalar: - maxsus tadbirlarni tezkor-texnik ta’minlash bo’yicha; - muhandislik-texnika, axborot, radio elektron va kompyuter xavfsizligi bo’yicha. 4. TQT o’tkazishning axborot ta’minoti bo’linmalari:

- tezkor hisoblarni yuritish bo’yicha; - tezkor axborotga ishlov berish bo’yicha; - tezkor-tahliliy; - tezkor prognoz bo’yicha; - maxsus tadqiqotlar va ekspertlik baholashlari bo’yicha; - ma’lumotlar bazalarini yuritish bo’yicha. 5. TQT o’tkazishni ta’minlovchi boshqa bo’linmalar: - jangovar va maxsus tayyorgarlik bo’yicha; - shaxsiy xavfsizlik bo’yicha; - davlatni muhofaza qilish (faol tadbirlar, jismoniy himoya) bo’yicha; - kinologiya bo’linmalari. Tegishli organda tezkor-qidiruv bo’linmalari mavjud bo’lmagan holda TQFni amalga oshirish bilan bog’liq vazifalarni ayrim lavozimlarni egallab turgan shaxslar bajaradi. Idoraviy taalluqlilik turlari: 1) Predmetga ko’ra – g’ayriqonuniy qilmish xususiyatiga qarab. TQMni amalga oshiruvchi organlarning faoliyat yo’nalishlaridan kelib chiqil belgilanadi. O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan tegishli organlarning vakolatlari doirasiga quyidagi faoliyat yo’nalishlari kiritilgan: a) O’zbekiston Respublikasi ichki ishlar organlari: - shaxs xavfsizligini ta’minlash; - jinoyatlar va ma’muriy huquqbuzarliklarning oldini olish va to’xtatish; - jinoyatlarni aniqlash va fosh etish; - jamoat tartibini saqlash va jamoat xavfsizligini ta’minlash; - xususiy mulk, davlat mulki, munitsipal mulkni hamda mulkning boshqa shakllarini himoya qilish; - jismoniy va yuridik shaxslarga ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga qonunda belgilangan doirada yordam berish; - giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va ularning prekursorlari bilan qonunga xilof ravishda muomala qilishga qarshi kurashish;

jazolarni ijro etish xizmati: - mahkumlar, jazoni ijro etish muassasalari xodimlari va boshqa shaxslarning shaxsiy xavfsizligini ta’minlash; - jazoni ijro etish muassasalarida tayyorlanayotgan va sodir etilayotgan jinoyatlarni hamda belgilangan saqlash rejimini buzish hollarini aniqlash, ularning oldini olish va fosh etish; - ozodlikdan mahrum etish joylaridan qochgan mahkumlarni qidirish; - mahkumlar mazkur muassasaga yetib kelgunga qadar sodir etgan jinoyatlarni aniqlash va fosh etish; b) O’zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmati organlari: - kontrrazvedka faoliyati (chet el davlatlari maxsus xizmatlari va tashkilotlari, shuningdek ayrim shaxslarning O’zbekiston Respublikasi xavfsizligiga putur yetkazishga qaratilgan razvedka va boshqa faoliyatini aniqlash, ularning oldini olish va ularni to’xtatish); - razvedka faoliyati (chet el davlatlari, tashkilotlar va shaxslarning O’zbekiston Respublikasining hayot uchun muhim manfaatlariga daxl etuvchi real va potensial imkoniyatlari, harakatlari, rejalari va niyatlari to’g’risida axborotni qo’lga kiritish va unga ishlov berish, shuningdek davlat O’zbekiston Respublikasi xavfsizligini ta’minlash manfaatlarida amalga oshiruvchi chora-tadbirlarga ko’maklashish); - jinoyatchilik va terroristik faoliyatga qarshi kurash (surishtiruv va dastlabki tergovni yuritish qonun bilan milliy xavfsizlik xizmati vakolatlari doirasiga kiritilgan josuslik, terroristik faoliyat, uyushgan jinoyatchilik, korrupsiya, qurol- yarog’ va giyohvandlik vositalari bilan qonunga xilof ravishda muomala qilish, kontrabanda va boshqa jinoyatlarni aniqlash, ularning oldini olish va ularni fosh etish, shuningdek O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy tuzumini o’zgartirish maqsadini ko’zlagan g’ayriqonuniy qurolli tuzilmalar, jinoiy guruhlar, ayrim shaxslar va jamoat birlashmalari faoliyatini aniqlash, ularning oldini olish, ularni to’xtatish va fosh etish);

- Davlat chegarasini qo’riqlash borasidagi faoliyat(O’zbekiston Respublikasi Davlat chegarasi qonunga xilof ravishda o’zgartirilishi va undan o’tilishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida Davlat chegarasini himoya qilish va qo’riqlash, jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan Davlat chegarasi rejimi, chegara oldi rejimi va Davlat chegarasi orqali o’tkazish punktlaridagi rejimga rioya etilishini ta’minlash; O’zbekiston Respublikasining chegara oldi va alohida iqtisodiy zonasi hududida respublikaning iqtisodiy va boshqa qonuniy manfaatlarini himoya qilish va qo’riqlash); -axborot xavfsizligini ta’minlash (O’zbekiston Respublikasida va uning O’zbekiston Respublikasidan tashqaridagi muassasalarida axborot-tele - kommunikatsiya tizimlari hamda shifrlangan, maxfiylashtirilgan va boshqa turdagi maxsus aloqa tizimlarini himoya qilish va qo’riqlash); - o’ta muhim obyektlarning qo’riqlanishini ta’minlash(davlat ahamiyatiga molik obyektlar – O’zbekiston Respublikasi, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Raisi, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisi, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi Raisi, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi Raisi, O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Raisi, O’zbekiston Respublikasi Oliy xo’jalik sudi Raisi, O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurori, chet el davlatlari va hukumatlari boshliqlari xavfsizligini, shuningdek, zarur holda, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qaroriga binoan, O’zbekiston Respublikasi davlat lavozimlarini egallab turgan boshqa shaxslar, davlat xizmati xodimlari, chet ellik shaxslar (ular O’zbekiston Respublikasi hududida bo’lgan vaqtda) xavfsizligini ta’minlash; - O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan belgilangan boshqa faoliyat; v)O’zbekiston Respublikasibojxona organlari: shoshilinch tergov harakatlarini bajarish va surishtiruv o’tkazish O’zbekiston Respublikasi jinoyat-protsessual qonun hujjatlari bilan bojxona organlarining vakolatlari doirasiga kiritilgan jinoyatlarni aniqlash, ularning oldini olish, ularni to’xtatish va fosh etish, ularni tayyorlayotgan, sodir etayotgan yoki

sodir etgan shaxslarni aniqlash va topish; bojxona chegarasi orqali olib o’tilayotgan tovarlarni TQFni amalga oshiruvchi boshqa organlar nazorati ostida yetkazib berish bojxona organlari bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi; 2) hududiylik belgisiga ko’ra – qonunga xilof qilmish sodir etilgan joyga qarab. O’zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy bo’linishi (tuman, viloyat, O’zbekiston Respublikasi tarkibidagi Qoraqalpog’iston Respublikasi) va TQFni amalga oshiruvchi bo’linmalar qaysi organlar tarkibiga kirsa, shu organlarning tegishli hududga xizmat ko’rsatish bo’yicha vakolatlari bilan belgilanadi. Idoralar rahbarlarining qarorlariga ko’ra TQFni turli darajadagi bo’linmalar – ham hududiy organlar, ham markaziy devon bo’linmalarining xodimlari amalga oshirishi mumkin; 3) xususiylik belgisiga ko’ra – muayyan ob’ yektlarga nisbatan (masalan, Milliy xavfsizlik xizmatining qo’shinlardagi organlari (harbiy kontrrazvedka) – O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari, boshqa qo’shinlar va harbiy tuzilmalarga, shuningdek ularning boshqaruv organlariga nisbatan; TQFni amalga oshiruvchi har bir organ xususiy xavfsizlikni ta’minlashni mustaqil ravishda amalga oshiradi). TQF to’g’risidagi qonun 11-moddasining 1-qismiga muvofiq, surishtiruv va tergov organlari ish yurituvida bo’lgan jinoyat ishlari bo’yicha tezkor-qidiruv tadbirlari tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar tomonidan O’zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksining 43-bobi (“Dastlabki tergovning umumiy shartlari”)da nazarda tutilgan tergovga tegishlilikka muvofiq o’tkaziladi.

Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг ҳуқуқлари Tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar TQFning qonunda belgilangan vazifalarini hal etishda: - TQF to’g’risidagi qonunning 14-moddasida nazarda tutilgan tezkor-qidiruv tadbirlarini oshkora va nooshkora o’tkazish; - maxfiylik asosida ko’maklashish istagini bildirgan shaxslar bilan pulli yoki bepul hamkorlik o’rnatish; - yuridik yoki jismoniy shaxslarning roziligi bilan ularga tegishli xizmat joylari va turar joylardan, transport vositalari va boshqa mol-mulkdan foydalanish; - o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni hal etish uchun maxsus bilimlarga ega bo’lgan mutaxassislar yordamidan foydalanish; - video- va audioyozuv, kino- va fotosuratga olish vositalarini, shuningdek insonning hayoti va sog’lig’i, yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulki, atrof- muhit uchun xavfsiz boshqa texnika vositalarini qo’llash; - tezkor-qidiruv uchun mo’ljallangan axborot tizimlarini yaratish va ulardan foydalanish huquqiga ega (TQF to’g’risidagi qonunning 12-moddasi). Tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishi mumkin. Masalan: - TQFni amalga oshiruvchi korxonalar, tashkilotlar, muassasalar, bo’linmalarning idoraviy mansubligini, ular mansabdor shaxslarining shaxsini, shuningdek ularga maxfiylik asosida ko’maklashayotgan fuqarolar shaxsini shifrlovchi hujjatlardan konspiratsiya maqsadlarida foydalanish; - qonunda belgilangan vazifalarni hal qilish uchun zarur bo’lgan korxonalar, tashkilotlar, muassasalar va bo’linmalarni O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuzish. TQFni amalga oshiruvchi organlar mansabdor shaxslarining qonuniy talablari ular qo’yilgan jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan ijro etish uchun majburiydir. TQFni amalga oshiruvchi organlar mansabdor shaxslarining qonuniy talablarini bajarmaslik yoki uni qonuniy amalga oshirishga monelik qilish

O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan javobgarlikka tortishga sabab bo’ladi. Тезкор-қидирув фаолиятини амалга оширувчи органларнинг мажбуриятлари Tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar TQFning qonunda belgilangan vazifalarini hal etishda: - o’z vakolatlari doirasida inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini, yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulkini himoya qilish, shuningdek shaxs, jamiyat va davlat xavfsizligini ta’minlash yuzasidan barcha zarur choralarni ko’rishi; - jinoyatlarning oldini olish, ularni aniqlash, ularga barham berish va ularni fosh etish, shuningdek jinoyatlarni tayyorlash va sodir etishga daxldor bo’lgan shaxslarni aniqlash hamda topish choralarini ko’rishi; - surishtiruv, tergov organlaridan va suddan yashirinib yurgan, jinoiy jazodan bo’yin tovlayotgan shaxslarni, bedarak yo’qolgan shaxslar va qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda boshqa shaxslarni qidirishga, shuningdek tanib olinmagan murdalarning shaxsini aniqlashga doir ishlarni tashkil etishi; - tezkor-qidiruv tadbirlari o’tkazish to’g’risidagi surishtiruv, tergov organlarining yozma topshiriqlarini, prokurorning ko’rsatmalari va topshiriqlarini bajarish bo’yicha barcha zarur choralarni ko’rishi; - TQFni amalga oshirishda konspiratsiya prinsipiga rioya etishi; - fuqarolarning shaxsiy hayotiga tegishli, sha’ni va qadr-qimmatiga daxldor ma’lumotlarni ularning roziligisiz oshkor etmasligi; - TQFni o’tkazishda fuqarolarning hayoti va sog’lig’i, yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulki xavfsizligini ta’minlashi; - TQFni o’tkazishda atrof-muhit xavfsizligini ta’minlashi; - o’z xodimlarining hamda tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlarga ko’maklashayotgan shaxslarning, shuningdek ular oila a’zolarining xavfsizligini, ularning mol-mulkini jinoiy tajovuzlardan himoya qilishni ta’minlashi;

- mazkur organlar vakolatiga taalluqli, o’zlariga ma’lum bo’lib qolgan jinoiy faoliyat faktlari to’g’risida bir-birini xabardor qilishi hamda zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarishda bir-biriga zarur yordam ko’rsatishi; - o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarishda tezkor-qidiruv faoliyatining mavjud kuch va vositalarini samarali qo’llashi shart (TQF to’g’risidagi qonunning 13-moddasi). Tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlar zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bo’lishi mumkin. Masalan: - bir-biriga (O’zbekiston Respublikasi hududida TQFni amalga oshiruvchi organlarga) o’ziga ma’lum bo’lgan, ushbu organlar vakolatlari doirasiga kiradigan jinoiy faoliyat faktlari to’g’risida xabar berish va zimmalariga yuklangan vazifalarni hal etishda bir-biriga zaruriy yordam ko’rsatish; - tegishli xalqaro huquqni muhofaza qilish organlari, chet el davlatlari huquqni muhofaza qilish organlari va maxsus xizmatlarining so’rovlarini O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida nazarda tutilgan asosda va tartibda bajarish.

Xulosa Tezkor-qidiruv tadbirlari bilan tergov harakatlari o’ratasidagi o’xshash tomonlari va farqlarni ko’rsating. Sizningcha, yana qanday turdagi tezkor qidiruv tadbirlar bilan qonunchilikni to’ldirish mumkin. Toshkent shahar M.Ulug’bek tumani, A.Yugnakiy mahallasi 25 uy old tomoni, 2 podyez yonida yoshi taxminan 18-25 larda, bo’yi 170 sm, egnida malla rangli ayollar kiyimi, qora rangli norka telpak, qo’lida qora rangli to’rli qo’lqop bo’lgan noma’lum ayol jinsiga mansub jasad topildi. Murda ko’zdan kechirilganda uning ko’krak qismi 2 marotaba o’tkir sanchilib kesuvchi jism bilan jarohat yetkazilgan. Hodisa joyida boshqa moddiy izlar topilmadi. Habar berilgan ma’lumotni tahlil qiling. Mavzkur holatda amalga oshirilishi lozim bo’lgan tezkor-qidiruv tadbirlarini aniqlang va ularni tashkil etish va o’tkazish tartibini belgilang.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.: «Uzbekistan», 2012. 2. O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi. – T.: Adolat, 2010. 3. O’zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksi. – T.: Adolat, 2010. 4. O’zbekiston Respublikasi Jinoyat ijroiya kodeksi. – T.: Adolat, 2013. 5. Operativno-rozisknaya deyatelnost: Uchebnik /Pod red. K.K. Goryai- nova, V.S. Ovchinskogo, A.Y. Shumilova. – M.: INFRA-M, 2001. 6. Pulatov Y.S. Operativno-rozisknoye kak otrasl yurispruden- 7. sii i yeye svyaz s drugimi naukami //Xuquq-Pravo-Law. – Toshkent, 1999. - № 2. 8. Saitbayev T.R. O sozdanii apparatov ugolovnogo roziska Respubliki Uzbekistan (1917-1920 godi) //Nezavisimost i problemi formirovaniya demokraticheskogo pravovogo gosudarstva i grajdanskogo obshestva v Respublike Uzbekistan. – T.: Akademiya MVD Respubliki Uzbekistan, 1996. 9. Saitbayev T.R. Iz istorii operativno-rozisknogo prava //Xuquq-Pravo-Law. – Toshkent, 1999. 10. Hepp. Archiv des Kriminalrechis. – Berlin, 1848. 11. Claser. Oesammelie kicisele Schifien. – Wien. 1860. 12. Хейфиц И.Я. Подстрекательство к преступлению. – М.: МГУ, 1914.

O'xshashlar

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining konstitutsiyaviy-huquqiy maqomi

Parlament ish tartibi va parlament a`zolarining huquqiy maqomi

Qoraqalpog‘iston Respublikasining Konstitutsiviy maqomi

Fuqarolik protsessual huquqiy munosabatlar va ularning subyektlari

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy maqomi