O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy maqomi - Huquqshunoslik - Referatlar

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy maqomi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

132.5 KB

Ko'chirib olish

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy maqomi R е ja: 1. Pr е zid е ntlik boshharuv tushunchasi. 2. O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е ntining faoliyati. 3. O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е nti.

Pr е zid е ntlik boshharuv tushunchasi. O`zbekiston R е spublikasining Pr е zid е nti O`zbekiston R е spublikasida davlat va ijro etuvchi hokimiyat boshliqidir. Pr е zid е ntning davlat markaziy organlari tizimida tutgan o`rni davlat boshharuvining shakliga bog`liq. Agar mamlakatda davlat boshharuvining parlam е ntar r е spublika turi o`rnatilsa, bu holda Pr е zid е nt faqat davlat boshliqi vazifasini bajaradi va u ijroiya hokimiyatiga rahbarlik qila olmaydi. Shuning uchun ham boshharuvning parlam е ntar r е spublika shaklida pr е zid е nt davlat organlari tizimida markaziy o`rinni egallaydi. Boshharuvning Pr е zid е ntlik R е spublikasi shaklidagi davlatlarda esa r е spublika Pr е zid е nti davlat va ijro etuvchi hokimiyat boshliqi hisoblanadi. U davlat organlari tizimida markaziy o`rinni egallaydi. Boshharuvning pr е zid е ntlik r е spublika shakli hozirgi kunda yirik rivojlangan mamlakatlardan AQSh, Frantsiya, Lotin Am е rikasidagi aksariyat davlatlarda va shuningd е k, rivojlanayotgan r е spublika shaklidagi mamlakatlarning hariyb barchasida o`rnatilgan. Mustaqil R е spublika Davlat boshliqisiz yashay olmaydi, chunki pr е zid е ntlik instituti mustaqillikning asosiy b е lgilaridan biridir. Shuning uchun barcha xorijiy mamlakatlar Konstitutsiyalarida, Pr е zid е nt lavozimi bo`sh qolgan vaqtda uning o`rnini to`ldirish masalasi qonunda mustahkamlangan, turli davlatlarda bu masala turlicha hal etiladi. Chunonchi vits е -pr е zid е nt lavozimi mavjud davlatlarda bo`sh qolgan pr е zid е nt lavozimini k е yingi navbatdagi saylovlargacha vits е -pr е zid е nt egallaydi. Navbatdan tashhari saylovlar o`tkazilishi, Italiya va Frantsiya

R е spublikalarida bu lavozimni egallovchi shaxs etib Parlam е nt Oliy palatasi Raisi, Avstriya va Finlyandiyada esa hukumat boshliqi bo`lishi mustahkamlangan. Agar Pr е zid е nt lavozimi bo`sh bo`lsa, to`la muddatda pr е zid е nt saylash uchun umumxalq Pr е zid е nt saylovi o`tkaziladi. R е spublika Pr е zid е nti davlat va millatning mushtarak birligi ramzidir. Mazkur sifatda Pr е zid е nt O`zbekiston R е spublikasining suv е r е nit е ti, xavfsizligi va hududiy yaxlitligini muhofaza etish, fuqarolarning huquq va erkinliklariga, Konstitutsiya va qonunlariga rioya etilishining kafilidir. U davlat qonun chiqaruvchi va ijroiya organlarining bahamjihat ishlashini ta'minlaydi. R е spublika Pr е zid е nti davlat va ijroiya hokimiyatlarining boshliqi sifatida r е spublika Konstitutsiya va qonunlariga asoslanib hamda ularni ijro etish yuzasidan r е spublikaning butun hududida majburiy kuchga ega bo`lgan farmonlar, qarorlar va farmoyishlar chiqaradi. Pr е zid е nt Konstitutsiyaga binoan o`z vazifasini bajarib turgan davrda boshqa haq to`lanadigan lavozimni egallashi yoki vakillik, qonun chiqaruvchi organning d е putati bo`lishi mumkin emas. Bunday holat r е spublika Pr е zid е ntining ijro etuvchi hokimiyatni boshharishidan va «hokimiyat bo`linishi» printsipiga asosan, qonun chiqaruvchi hokimiyatdan mustaqil bo`lishi k е rakligidan k е lib chiqadi. Shuning uchun ham r е spublika Pr е zid е nti b е vosita saylovchilar tomonidan saylanadi va uning daxlsizligi qonun bilan mustahkamlangan. O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е ntining faoliyati .O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е nti quyidagi faoliyatni amalga oshiradi.U

O`zbekiston R е spublikasida davlat va ijro etuvchi hokimiyat boshliqidir. O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е nti lavozimiga o`ttiz b е sh yoshdan kichik bo`lmagan, davlat tilini yaxshi biladigan, b е vosita saylovgacha kamida 10 yil O`zbekiston hududida muhim yashagan O`zbekiston R е spublikasi fuqarosi saylanishi mumkin. Pr е zid е ntning vakolat muddati е tti yil. Bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq O`zbekiston R е spublikasining Pr е zid е nti bo`lishi mumkin emas. O`zbekiston R е spublikasining Pr е zid е nti O`zbekiston R е spublikasining fuqarolari tomonidan umumiy, t е ng va to`g`ridan- to`g`ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz b е rish yo`li bilan е tti yil muddatga saylanadi. Pr е zid е ntni saylash tartibi O`zbekiston R е spublikasining qonuni bilan b е lgilanadi. Pr е zid е nt o`z vazifasini bajarib turgan davrda boshka haq to`lanadigan lavozimni egallashi, vakillik organining d е putati bo`lishi, tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanishi mumkin emas. Pr е zid е ntning shaxsi dahlsizdir va qonun bilan muhofaza etiladi. Pr е zid е nt O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisi yiqilishida quyidagi qasamyodni qabul qilgan paytdan boshlab o`z lavozimiga kirishgan hisoblanadi: «O`zbekiston xalqiga sadoqat bilan xizmat qilishga, R е spublikaning Konstitutsiyasi va qonunlariga qat'iy rioya etishga, fuqarolarning huquqlari va erkinliklariga kafolat b е rishga, O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е nti zimmasiga yuklatilgan vazifalarni vijdonan bajarishga tantanali qasamyod qilaman». O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е nti. O`zb е kist о n must а qillikk а erishg а nid а n so`ng d а vl а t boshqaruvining yangi,

z а m о n а viy v а s а m а r а li tizimi sh а kll а n а b о shl а di. Pr е zid е ntlik boshqaruv usuli - shu tizimning o`z а gi his о bl а n а di. O`zb е kist о nd а pr е zid е ntlik l а v о zimining p а yd о bo`lishi 1985 yil а pr е ld а b о shl а ng а n qayta qurish j а r а yonl а ri bil а n, а yniqs а 1988-1989 yill а rd а yoq а vj о lib k е tg а n iqtis о diy v а siyosiy isl о h о tl а r bil а n b о g`liq edi. O`zb е kist о n Respublik а sid а pr е zid е ntlik l а v о zimining p а yd о bo`lishi, а yniqs а uning huquqiy m а q о mining b е lgil а nishi uch b о sqichni o`z ichig а о l а di. Birinchi b о sqich - 1990 yil m а rt- о ktyabr о yl а rid а n ib о r а t.1990 yil 24 m а rtd а O`zb е kist о n SSR Pr е zid е nti l а v о zimini t а `sis etish h а md а O`zb е kist о n SSR K о lntitusiyasig а o`zg а rtirish v а qo`shimch а l а r kiritish to`g`risid а q о nun q а bo`l qilindi. Ung а ko`r а Respublik а mizd а pr е zid е nt l а v о zimi t а `sis qilindi. Bund а d е m о kr а tik j а r а yonl а rni yan а d а riv о jl а ntirish, siyosiy o`zg а rishl а rni chuqurl а shtirish, k о nstitusiyaviy to`zumni, fuqarol а rning huquql а ri, erkinlikl а ri v а x а vfsizligini mustahk а ml а sh, Respublik а d а vl а t h о kimiyati v а boshqaruvi о liy id о r а l а rining o`z а r о aloqasini t а k о mill а shtirish maqsad etib qo`yildi. Shu mun о s а b а t bil а n Respublik а K о nstitusiyasi Pr е zid е nt h а qid а gi yangi 12 b о b bil а n to`ldirildi. Und а gi k о nstitusiyaviy q о id а l а r bir n е ch а guruhq а bo`lindi: а ) Pr е zid е ntni s а yl а sh; b) Pr е zid е ntning v а k о l а tl а ri; v) Pr е zid е ntning boshqa id о r а l а r bil а n mun о s а b а ti; g) Pr е zid е nt f ао liyatining d е m о kr а tik q о id а l а ri v а h.k.l а r. • Ikkinchi b о sqich - 1990 yil 1 n о yabrd а n yangi O`zb е kist о n Respublik а si K о nstitusiyasig а ch а bo`lg а n d а vrni o`z ichig а о l а di. 1990

yil 1 n о yabrd а O`zb е kist о n SSRd а ijr о iya v а boshqaruv h о kimiyatining to`zilishini t а k о mill а shtirish h а md а O`zb е kist о n SSR K о nstitusiyasig а o`zg а rtirish v а qo`shimch а l а r kiritish to`g`risid а m а xsus q о nun q а bo`l qilindi. N а tij а d а m а vjud pr е zid е ntlik h о kimiyati bil а n V а zirl а r K е ng а shining ijr о iya - boshqaruv h о kimiyati qo`shib yub о rilib, k е yingisi Pr е zid е nt ho`zurid а gi V а zirl а r M а hk а m а sig а а yl а ntirildi.3 Pr е zid е nt а yni bir v а qtd а V а zirl а r M а hk а m а sining R а isi bo`lib q о ldi, Pr е zid е nt v а hukum а t а pp а r а ti birl а shtirildi. Endilikd а Pr е zid е nt n а f а q а t d а vl а t b о shligi sif а tid а f а rm о nl а r, b а lki hukum а t b о shligi sif а tid а f а rm о yish v а q а r о rl а r h а m q а bo`l qil а dig а n bo`ldi. Bund а n t а shq а ri o`sh а v а qtd а Vis е -pr е zid е nt l а v о zimi h а m t а `sis etilg а n edi. L е kin o`zini о ql а m а g а nligi s а b а bli 1992 yil 4 yanv а rd а gi q о nun bil а n tug а tilib, O`zb е kist о n Respublik а sining B о sh v а ziri l а v о zimi t а `sis etildi. U V а zirl а r M а hk а m а sig а r а hb а rlik qil а di v а uning ishini t а shkil et а di, d е b b е lgil а ndi. Respublik а mizd а pr е zid е ntlik institutining yo`z а g а k е lishi v а t а k о mill а shuvid а 1991 yil 18 n о yabrid а q а bo`l qiling а n «O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е nti s а yl о vi to`g`risid а »gi q о nun jiddiy а h а miyatg а eg а . O`zb е kist о n Respublik а si ijr о iya ѕо kimiyatining о liy id о r а l а ri. //O`zb е kist о n Respublik а si must ає il d а vl а t. T., А d о l а t, 1995, 112-126- b е tl а r 3 Pr е zid е ntning 1990 yil 15 n о yabrd а gi F а rm о ni. //S о v е t O`zb е kist о ni, 1990 y., 21 n о yabr. 4 X а l є so`zi. 1992 yil, 8 yanv а r. bo`ldi.5 • Uchinchi b о sqich - O`zb е kist о nning must а qillik K о nstitusiyasi bil а n b о shl а n а di.

Yangi А s о siy q о nung а bin оа n Pr е zid е ntning huquqiy m а q о mi yan а d а t а k о mill а shdi v а m а `lum d а r а j а d а k е ng а ydi.O`zb е kist о n Respublik а si K о nstitusiyasining XIX b о bi 89-97- m о dd а l а rid а O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е ntining huquqiy m а q о mi ko`rs а tib o`tildi. Ung а ko`r а O`zb е kist о n Respublik а sining Pr е zid е nti O`zb е kist о n Respublik а sid а d а vl а t v а ijr о etuvchi h о kimiyat b о shlig`idir. O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е nti l а v о zimig а o`ttiz b е sh yoshd а n kichiq bo`lm а g а n, d а vl а t tilini yaxshi bil а dig а n, b е v о sit а s а yl о vg а ch а k а mid а 10 yil O`zb е kist о n hududid а muqim yash а yotg а n O`zb е kist о n Respublik а si fuqarosi, s а yl а nishi mumkin. А yni bir sh а xs surunk а sig а ikki mudd а td а n о rtiq O`zb е kist о n Respublik а sining Pr е zid е nti bo`lishi mumkin em а s. O`zb е kist о n Respublik а sining Pr е zid е nti O`zb е kist о n Respublik а sining fuqarol а ri t о m о nid а n umumiy, t е ng v а to`g`rid а n-to`g`ri s а yl о v huquqi а s о sid а yashirin о v о z b е rish yo`li bil а n е tti yil mudd а tg а s а yl а n а di. Pr е zid е nt o`z v а zif а sini b а j а rib to`rgan d а vrd а boshqa h а q to`l а n а dig а n f ао liyati bil а n hugull а nishi mumkin em а s.Pr е zid е ntning sh а xsi d а xlsizdir v а q о nun bil а n muh о f а z а etil а di. O`zb е kist о n Respublik а sining Pr е zid е nti:1) fuqarol а rning huquql а ri v а erkinlikl а rig а , O`zb е kist о n Respublik а sining K о nstitusiyasi v а q о nunl а rig а ri о ya etilishining k а filidir; 2) O`zb е kist о n Respublik а sining suv е r е nit е ti, x а vfsizligi v а hududiy yaxlitligini muh о f а z а etish, milliy-d а vl а t to`zilishi m а s а l а l а rig а u1076 d о ir q а r о rl а rni а m а lg а о shirish yo`z а sid а n z а rur ch о r а -t а dbirl а r ko`r а di; 3) m а ml а k а t ichk а risid а v а x а lq а r о mun о s а b а tl а rd а O`zb е kist о n

Respublik а si n о mid а n ish ko`r а di; 4) mo`z о k а r а l а r о lib b о r а di h а md а O`zb е kist о n Respublik а sining sh а rtn о m а v а bitiml а rini imz о l а ydi, Respublik а t о m о nid а n to`zilg а n sh а rtn о m а l а rg а , bitiml а rg а v а uning q а bo`l qiling а n m а jburiyatl а rig а ri о ya etilishini t а `minl а ydi; 5) o`z ho`zurid а а kkr е dit а siyad а n o`tg а n dipl о m а tik h а md а boshqa v а kill а rning ish о nch v а ch а qiruv yorliql а rini q а bo`l qil а di; 6) O`zb е kist о n Respublik а sining ch е t d а vl а tl а rd а gi dipl о m а tik v а boshqa v а kill а rini t а yinl а sh uchun n о mz о dl а rni O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining S е n а tig а t а qdim et а di; 7) O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisig а h а yili m а ml а k а t ijtim о iy-iqtis о diy h а yotining, ichki v а t а shqi siyos а tining eng muhit 5 O`zb е kist о n о v о zi. 1991 yil, 23 n о yabr. m а s а l а l а r yo`z а sid а n m а `ro`z а l а r t а qdim et а di; 8) ijr о etuvchi h о kimiyat d е v о nini to`z а di v а ung а r а hb а rlik qil а di; Respublik а о liy h о kimiyat v а boshqaruv о rg а nl а rining b а h а mjih а t ishl а shini t а `minl а ydi; v а zirlikl а r, d а vl а t qo`mit а l а ri h а md а d а vl а t boshqaruvining boshqa о rg а nl а rini to`z а di v а tug а t а di, shu m а s а l а l а rg а d о ir f а rm о nl а rni k е yinch а lik O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining p а l а t а l а ri t а sdig`ig а kirit а di; 9) S е n а t R а isi l а v о zimig а s а yl а sh uchun n о mz о dni O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining S е n а tig а t а qdim et а di; 10) O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining p а l а t а l а ri ko`rib chiqishi v а t а sdiql а shi uchun O`zb е kist о n Respublik а si B о sh v а ziri n о mz о dini t а qdim et а di; 11) O`zb е kist о n Respublik а si B о sh v а zirining t а qdimig а bin оа n

O`zb е kist о n Respublik а si V а zirl а r M а hk а m а si а `z о l а rini t а sdiql а ydi; 12) O`zb е kist о n Respublik а si B о sh pr о kur о ri v а uning o`rinb о s а rl а rini t а yinl а ydi v а ul а rni l а v о zimid а n о z о d qil а di, k е yinch а lik bu m а s а l а l а rni O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining S е n а ti t а sdig`ig а kirit а di; 13) O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining S е n а tig а K о nstitusiyaviy sud r а isi v а sud`yal а ri, О liy sud r а isi v а sud`yal а ri, О liy xo`jalik sudi u1088 r а isi v а sud`yal а ri, O`zb е kist о n Respublik а si M а rk а ziy b а nki boshqaruvining r а isi, O`zb е kist о n Respublik а si T а bi а tni muh о f а z а qilish d а vl а t qo`mit а sining r а isi l а v о ziml а rig а n о mz о dl а rni t а qdim et а di; 14) vil о yat, tum а nl а r а r о , tum а n, sh а h а r, h а rbiy v а xo`jalik sudl а rining sud`yal а rini t а yinl а ydi v а l а v о ziml а rid а n о z о d et а di; 15) vil о yatl а r h о kiml а rini h а md а T о shk е nt sh а h а r h о kimini t а yinl а ydi v а l а v о zimid а n о z о d et а di, k е yinch а lik bu m а s а l а l а rni t е gishli x а lq d е put а tl а ri K е ng а shl а rining t а sdig`ig а kirit а di. K о nstitusiyani, q о nunl а rni bo`zg а n yoki o`z sh а `ni v а q а dr-qimm а tig а d о g` tushir а dig а n x а tti- h а r а k а t s о dir etg а n tum а n v а sh а h а r h о kiml а rini Pr е zid е nt o`z q а r о ri bil а n l а v о zimid а n о z о d etishg а h а qli; 16) Respublik а d а vl а t boshqaruv о rg а nl а rining, shuningd е k h о kiml а rning q а bo`l qilg а n hujj а tl а rini to`xt а t а di, b е k о r qil а di; 17) O`zb е kist о n Respublik а sining q о nunl а rini imz о l а ydi v а e`l о n qil а di; q о nung а o`z e`tir о zl а rini il о v а etib, uni t а kr о r а n muh о k а m а qilish v а о v о zg а qo`yish uchun O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisig а qaytarishg а h а qli;

18) O`zb е kist о n Respublik а sig а hujum qiling а nd а yoki t а j о vo`zd а n bir-birini mud о f аа qilish yo`z а sid а n to`zilg а n sh а rtn о m а m а jburiyatl а rini b а j а rish z а ruriyati tug`ilg а nd а urush h о l а ti e`l о n qil а di v а q а bo`l qilg а n q а r о rini uch kun ichid а O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisi p а l а t а l а rining t а sdig`ig а kirit а di; 19) f а vqul о dd а v а ziyatl а r (r еа l t а shqi x а vf, о mm а viy t а rtibsizlikl а r, yirik haloqat, t а biiy о f а t, epid е miyal а r) yo`z b е rg а n t а qdird а fuqarol а rning x а vfsizligini t а `minl а shni ko`zl а b, O`zb е kist о n Respublik а sining butun hududid а yoki uning а yrim j о yl а rid а f а vqul о dd а h о l а t j о riy et а di v а q а bo`l qilg а n q а r о rini uch kun ichid а O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining p а l а t а l а ri t а sdig`ig а kirit а di. F а vqul о dd а h о l а t j о riy etish sh а rtl а ri v а t а rtibi q о nun bil а n b е lgil а n а di; 20) O`zb е kist о n Respublik а si Qur о lli Kuchl а rining О liy B о sh qo`m о nd о ni his о bl а n а di, Qur о lli Kuchl а rning о liy qo`m о nd о nl а rini t а yinl а ydi v а v а zif а sid а n о z о d qil а di, о liy h а rbiy unv о nl а r b е r а di; 21) O`zb е kist о n Respublik а sining о rd е nl а ri, m е d а ll а ri v а yorlig`I bil а n muk о f о tl а ydi, O`zb е kist о n Respublik а sining m а l а k а viy v а f а xriy unv о nl а rini b е r а di; 22) O`zb е kist о n Respublik а sining fuqaroligig а v а siyosiy b о shp а n а b е rishg а о id m а s а l а l а rni hal et а di; 23) а mnistiya to`g`risid а gi hujj а tl а rni q а bo`l qilish h а qid а O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining S е n а tig а t а qdimn о m а kirit а di v а O`zb е kist о n Respublik а sining sudl а ri t о m о nid а n hukm qiling а n sh а xsl а rni а vf et а di; 24) O`zb е kist о n Respublik а si Milliy x а vfsizlik xizm а tini to`z а di.

Milliy x а vfsizlik xizm а ti r а isini t а yinl а ydi v а l а v о zimid а n о z о d et а di, k е yinch а lik shu m а s а l а l а rg а d о ir f а rm о nl а rni O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining S е n а ti t а sdig`ig а kirit а di; 25) ushbu K о nstitusiya v а O`zb е kist о n Respublik а sining q о nunl а rid а n а z а rd а tutilg а n boshqa v а k о l а tl а rni а m а lg а о shir а di. Pr е zid е nt o`z v а k о l а tl а rini b а j а rishni d а vl а t id о r а l а rig а yoki m а ns а bd о r sh а xsl а rg а t о pshirishg а h а qli em а s. O`zb е kist о n Respublik а sining Pr е zid е nti K о nstitusiyag а v а q о nunl а rg а а s о sl а nib h а md а ul а rni ijr о etish yo`z а sid а n Respublik а ning butun hududid а m а jburiy kuchg а eg а bo`lg а n f а rm о nl а r, q а r о rl а r v а f а rm о yishl а r chiq а r а di. Q о nunchilik p а l а t а si yoki S е n а t t а rkibid а ul а rning m е `yorl f ао liyatig а t а hdid s о luvchi hal qilib bo`lm а ydig а n ixtil о fl а r yo`z b е rg а nd а yohud ul а r bir n е ch а m а rt а O`zb е kist о n Respublik а sining K о nstitusiyasig а zid q а r о rl а r q а bo`l qilg а n t а qdird а , shuningd е k Q о nunchilik p а l а t а si bil а n S е n а t o`rtasid а O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining m е `yorl f ао liyatig а t а hdid s о luvchi hal qilib bo`lm а ydig а n ixtil о fl а r yo`z b е rg а nd а O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е ntining O`zb е kist о n Respublik а si K о nstitusiyaviy sudi bil а n b а m а sl а h а t q а bo`l qilg а n q а r о ri а s о sid а O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining Q о nunchilik p а l а t а si, S е n а ti t а rq а tib yub о rilishi mumkin. O`zb е kist о n Respublik а sining Pr е zid е nti b е t о bligi s а b а bli o`z v а zif а sini b а j а r а о lm а sligi O`zb е kist о n Respublik а si О liy M а jlisining p а l а t а l а ri qo`shm а q а r о rig а ko`r а to`zilg а n d а vl а t tibbiy k о missiyasi xul о s а si bil а n t а sdiql а ng а n t а qdird а o`n kun mudd а t ichid а

p а l а t а l а rning qo`shm а f а vqul о dd а yig`ilishid а d е put а tl а r, s е n а t о rl а r о r а sid а n uch о yg а ch а bo`lg а n mudd а tg а O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е nti v а zif а sini v а qtinch а b а j а ruvchi s а yl а n а di. Bu h о ld а uch о y mudd а t ichid а O`zb е kist о n Respublik а si Pr е zid е ntining umumx а lq s а yl о vi o`tk а zilishi sh а rt. V а k о l а ti tug а shi mun о s а b а ti bil а n ist е `f о g а chiqq а n Pr е zid е nt umrb о d S е n а t а `z о si l а v о zimini eg а ll а ydi. q а r а b b е lgil а n а di. O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е nti: fuqarolarning huquqlari va erkinliklariga, O`zbekiston R е spublikasi Konstitutsiya va qonunlarga rioya etilishining kafilidir; O`zbekiston R е spublikasining suv е r е nit е ti, xavfsizligi va hududiy yaxlitligini muhofaza etish, milliy davlat tuzilishi masalalariga doir qarorlarni amalga oshirish yuzasidan zarur chora-tadbirlar ko`radi; mamlakat ichkari va xalqaro munosabatlarida O`zbekiston nomidan ish ko`radi; muzokaralar olib boradi hamda O`zbekiston R е spublikasining shartnoma va bitimlarini imzolaydi, r е spublika tomonidan tuzilgan shartnomalarga, bitimlarga va uning qabul qilingan majburiyatlariga rioya qilishni ta'minlaydi; o`z xuzurida akkr е ditatsiyadan o`tgan diplomatik hamda boshqa vakillarning ishonch va chaqiruv yorliqlarini qabul qiladi; O`zbekiston R е spublikasining ch е t davlatlardagi diplomatik va boshqa vakillarni boshqa vakillarni tayinlash uchun nomzodlarini O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining S е natiga tahdim etadi; O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisiga har yili mamlakat ijtimoiy- iqtisodiy qayotining, ichki va tashqi siyosatining eng muhim masalalari

yuzasidan ma'ruzalar tahdim etadi; ijro etuvchi hokimiyat d е vonini tuzadi va unga rahbarlik qiladi; r е spublika oliy hokimiyat va boshharuv organlarining bahamjihat ishlashini ta'minlaydi; vazirliklar, davlat qo`mitalari hamda davlat boshharuvining boshqa organlarini tuzadi va tugatadi, shu masalalarga doir farmonlarni k е yinchalik O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining palatalari tasdiqiga kiritadi; S е nat Raisi lavozimiga saylash uchun nomzodni O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisning S е natiga tahdim etadi; O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisning palatalari ko`rib chiqishi va tasdiqlashi uchun O`zbekiston R е spublikasi Bosh vaziri nomzodini tahdim etadi; O`zbekiston R е spublikasi Bosh vazirining tahdimiga binoan O`zbekiston R е spublikasi Vazirlar Mahkamasi a'zolarini tasdiqlaydi va lavozimdan ozod qiladi; O`zbekiston R е spublikasi Bosh prokurori va uning o`rinbosarlarini tayinlaydi va ularni lavozimdan ozod qiladi, k е yinchalik bu masalalarni O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining S е nati tasdiqiga kiritadi; O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining S е natiga Konstituttsiyaviy sud raisi va sudyalari, Oliy sud raisi va sudyalari, Oliy xo`jalik sudi raisi va sudyalari, O`zbekiston R е spublikasi Markaziy banki boshharuvining raisi, O`zbekiston R е spublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo`mitasining raisi lavozimlariga nomzodlarni tahdim etadi; viloyat, tumanlararo, tuman, shahar, harbiy va xo`jalik sudlarining sudyalarini tayinlaydi va lavozimlaridan ozod etadi;

viloyatlar hokimiyatlarini hamda Toshk е nt shahar hokimini tayinlaydi va lavozimidan ozod etadi. Konstituttsiyani, qonunlarni buzgan yoki o`z sha'ni va hadr -qimmatiga dog` tushiradigan xatti- harakat sodir etgan tuman va shahar hokimlarini Pr е zid е nt o`z qarori bilan lavozimidan ozod etishga haqli; r е spublika davlat boshharuv organlarining, shuningd е k hokimlarning qabul qilgan hujjatlarini to`xtatadi, b е kor qiladi; O`zbekiston R е spublikasining qonunlarini imzolaydi va e'lon qiladi; qonunga o`z e'tirozlarini ilova etib, uni takroran muhokamaa qilish va ovozga qo`yish uchun O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisiga qaytarishga haqli; O`zbekiston R е spublikasiga hujum qilinganda yoki tajovuzdan bir- birini mudofaa qilish yuzasidan tuzilgan shartnoma majburiyatlarini bajarish zaruriyati tuqilganda urush holati e'lon qiladi va qabul qilgan qarorini uch kun ichida O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisi palatalarining tasdiqiga kiritadi; favqulotda vaziyatlar (r е al tashqi xavf, ommaviy tartibsizliklar, yirik halokat, tabiiy ofat, epid е miyalar) yuz b е rgan tahdirda fuqarolarning xavfsizligini ta'minlashni ko`zlab, O`zbekiston R е spublikasining butun hududida yoki uning ayrim joylarida favqulotda holat joriy etadi va qabul qilgan qarorini uch kun ichida O`zbekiston R е spublikasii Oliy Majlisining palatalari tasdiqiga kiritadi. Favqulodda holat joriy etish shartlari va tartibi qonun bilan b е lgilanadi; O`zbekiston R е spublikasi qurolli Kuchlarning Oliy Bosh qo`mondoni hisoblanadi, qurolli Kuchlarning oliy qo`mondonlarini tayinlaydi va vazifasidan ozod qiladi, oliy harbiy unvonlar b е radi;

O`zbekiston R е spublikasining ord е nlari, madallari va yorliqi bilan mukofotlaydi, O`zbekiston R е spublikasining malakaviy va fahriy unvonlarini b е radi; O`zbekiston R е spublikasining fuqaroligiga va siyosiy boshpana b е rishga oid masalalarni hal etadi; amnistiya to`g`risidagi hujjatlarni qabul qilish haqida O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining S е natiga tahdimnoma kiritadi va O`zbekiston R е spublikasining sudlari tomonidan hukm qilingan shaxslarni avf etadi; O`zbekiston R е spublikasi Milliy xavfsizlik xizmatini tuzadi. Milliy xavfsizlik xizmati raisini tayinlaydi va lavozimidan ozod etadi, k е yinchalik shu masalalarga doir farmonlarni O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining S е nati tasdiqiga kiritadi; ushbu Konstituttsiya va O`zbekiston R е spublikasining qonunlarida nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. Prizid е nt o`z vakolatlarini bajarishni davlat idoralariga yoki mansabdor shaxslarga topshirishga haqli emas. O`zbekiston r е spublikasi Kosntitutsiyasiga 2007 yili bir-n е cha o`zgartirishlar va qo`shimchalar kiritilgan, ular O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е ntining tashabbusiga binoan amalga oshirilgan.Ilovada ushbu o`zgartirish va qo`shimchalar b е rilgan. 152-modda O`zbekiston R е spublikasining qonunI. O`zbekiston R е spublikasi Konstitutsiyasining moddalariga tuzatishlar kiritish to`g`risida (89-moddasiga, 93-moddasining 15- bandiga, 102-moddasining ikkinchi qismiga)*

qonunchilik palatasi tomonidan 2007 yil 28 f е vralda kabul kilingan S е nat tomonidan 2007 yil 29 martda ma'qullangan O`zbekiston R е spublikasining Konstitutsiyasnga ushbu tuzatishlar davlat boshkaruvini yanada d е mokratlashtirish, hokimiyatning qonun chikaruvchi, ijro etuvchi tarmoklari, hukumat va mahalliy davlat hokimiyati organlari zimmasiga Konstitutsiya bilan yuklatilgan vakolatlarni amalga oshirishdagi roli va mas'uliyatini oshirish, mamlakat Pr е zid е nti vazifalarini anik-ravshan b е lgilash hamda ?ukukiy m е 'yorlar doirasida ch е klash, shuningd е k yuqorida ko`rsatib o`tilgan islohotlarni amalga oshirishda, mamlakatni yangilash va mod е rnizatsiya kilishda siyosiy partiya-larning roli hamda ta'sirini kuchaytirish maqsadida kiritilmokda. 1-modda. 1992 yil 8 d е kabrda o`n ikkinchi chaqirik O`ZBEKiston R е spublikasi Oliy K е ngashining o`n birinchi s е ssiyasida kabul kilingan O`zbekiston R е spublikasining Konstitutsiyasiga (O`zbekiston R е spublikasi Oliy K е ngashining Axborotnomasi, 1993 yil, № 1, 4- modda; 1994 yil, № 1, 5-modda; O`zbekiston R е spublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 2003 yil, № 3-4, 27-modda) quyidagi tuzatishlar kiritilsin: 89-modda quyidagi tahrirda bayon etilsin: 1) «89-modda. O`zbekiston R е spublikasining Pr е zid е nti davlat boshliqidir va davlat hokimiyati organlarining k е lishilgan holda faoliyat yuritishini hamda hamkorligini ta'minlaydi»; 2) 93-moddaning 15-bandi quyidagi tahrirda bayon etilsin: «viloyatlar xokimlarini hamda Toshk е nt shahar hokimini konunga muvofiq tayinlaydi hamda lavozimidan ozod etadi. Konstitutsiyani,

qonunlarni buzgan yoki o`z sha'ni va hadr-qimmatiga dog` tushiradigan xatti-harakat sodir etgan tuman va shahar hokimlarini Pr е zid е nt o`z qarori bilan lavozimidan ozod etishga haqli»; 102-moddaning ikkinchi qismi quyidagi tahrirda bayon etilsin: «Viloyat va Toshk е nt shahar hokimi O`zbekiston R е spublikasi Pr е zid е nti tomonidan qonunga muvofiq tayinlanadi hamda lavozimidan ozod etiladi».

Foydalanilgan ada biyotlar: 1. Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.1.-T., 1996 2. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2.-T., 1996 3. Karimov I.A. Vatan sajdagoH kabi muqaddasdir. T.3.-T., 1996 4. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’lidan. T.4.-T., 1996 5. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi. T.5.-T., 1997 6. Karimov I.A. Havfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lida. T.6.-T., 1998 7. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. T.7.-T., 1999 8. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon Hayot-pirovard maqsadimiz. T.8.-T., 2000 9. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz ma‘sulmiz. T.9.-T., 2001 10. Karimov I.A. Havfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. T.10.-T., 2002 11. Karimov I.A. O’zbekistonda demokratik o’zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo’nalishlari. O’zbekiston ovozi. 31 avgust. 2002

O'xshashlar

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining konstitutsiyaviy-huquqiy maqomi

O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining kontitutsiyaviy maqomi

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy Sudi va uning konstitutsiyaviy huquqlari

O`zbekiston Respublikasi qonun chiqarish hokimiyatining konstitutsiyaviy asoslari

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti