O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi demokratik jamiyat qurishning asosiy qonuni - Huquqshunoslik - Referatlar

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi demokratik jamiyat qurishning asosiy qonuni

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

135 KB

Ko'chirib olish

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi demokratik jamiyat qurishning asosiy qonuni Reja: 1. “Mustaqillik deklaratsiyasi”, “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida»gi, “Referendum yakunlari 2. Islom Karimov – demokratik huquqiy davlat asoschisi, nazariyotchisi va amaliyotchisi

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi - demokratik jamiyat qurishning Asosiy Qonuni Istiqlol o'laroq, suveren O'zbekiston Respublikasi olida uch ming yillik milliy davlatchilik tarixida navbatdagi mustaqil davlatchiligini yangidan barpo etish, aniqrog'i, demokratik maqomida yangidan tiklashdek taqdirilomon strategik maqsad, vazifa ko'ndalang turdi. Eng muhimi – tiklangan yangi davlat maqomining konstitutsiyaviy asosiy printsiplarini aniq belgilab olish lozim bo'ldi. Milliy yangi davlatchiligimiz tatalitar – avtoritar tizimdan voz kechib, oliy hokimiyat bevosita xalqqa tegishli bo'lgan, xalq xohish-irodasi bilan amalga oshadigan, ya'ni xalq hokimiyatchiligidan iborat demokratik davlat, demokratik jamiyat qurishdek konstitutsiyaviy maqomga asoslandi va shu tamaddun yo'lni tanladi. Demokratik dunyoning tsivilizatsiyalashgan tarixiy tajribalari, xalqimizning boy milliy davlatchilik tarixi, an'analari, ma'naviy-axloqiy, ruhiy-kayhoniy (ruhoniy) qadriyatlari, milliy mentalitet va dunyoqarashning o'ziga xos irsiy- zamonaviy xususiyatlari, hozirgi davr-milliy tiklanish jarayonlarining taqdirilomon talab hamda ehtiyojlari, ertangi istiqbol milliy taraqqiyotning yagona kafili bo'lgan o'zimizga xosu o'zimizga mos demokratik rivojlanish yo'lini tanlashga olib keldi. Xo'sh, demokratiyaning o'zi nima? Demokratik davlat va demokratik jamiyat qanday ustuvor maqomlari bilan ajralib turadi? Demokratiya xalq hokimiyatchiligi, degani. U davlat qurilishining oliy, tsivilizatsiyalashgan shaklidir. Demak, demokratik davlat va jamiyatda oliy hokimiyat, yuqorida ta'kidlaganimizdek, bevosita xalqqa tegishli bo'lib, uning xohish-irodasini amalga oshiradi. Demokratik davlat va jamiyatda xalqaro tan olingan fuqarolarning teng huquqliligi, qonun va inson huquqlarining ustuvorligi, hokimiyat organlarining saylab qo'yilishi, ularning saylovchilarga bo'ysinishi, tayinlash yo'li bilan shakllanadigan davlat organlarining saylab qo'yiladigan organlar olida hisob berishga burchliligi, hokimiyat tarmoqlarining tasqimlanishi, umuminsoniy qadriyatlaru xalqaro huquq normalarining ustunligi kabi umumdemokratik me'yorlarga mos umumdemokratik tamoyillar ustun va ustuvor bo'ladi.

“Umumiy tarzda demokratiya, deganda hammaning manfaatlari yo'lida ko'pchilikning hokimiyati va ozchilikning irodasini hurmat qilish tushuniladi. Batafsil tahlil qilinganda esa, demokratiya – xalqning o'z erkinligi va mustaqilligiga qarashlari ham, har bir shaxsning manfaatlari va huquqlarini o'zboshimchalik bilan cheklashlar va shu yo'sindagi harakatdan himoya qilish ham, fuqarolarning o'z-o'zini boshqarish shakli ham”. O'zbekistonning demokratik davlat (demak, demokratik jamiyat, chunki davlat jamiyatning siyosiy instituti. Davlat maqomi qanday bo'lsa, jamiyat maqomi ham shunday bo'ladi) maqomi, eng avvalo, uning Konstitutsiyasi mazmun- mundarijasida. Davlat o'zi tanlagan maqomiy yo'lni, avvalambor, o'z Konstitutsiyasida belgilab oladi. Davlat maqomi bilan uning konstitutsiyaviy va huquqiy maqomi yaxlit mushtaraklikda aynan bir xil bo'ladi. O'zbekiston Respublikasi o'z Konstitutsiyasini zamonaviy jahon demokratik tsivilizatsiyasi maqsad va vazifalari, talablari asosida 1992 yil 8 dekabrda qabul qildi. 5 Bu istiqlol ibtidosidagi dastlabki milliy konstitutsiyaviy rivojlanishning amaliy yakuni bo ' ldi . Konstitutsiya loyihasini tayyorlash , uni ikki marta xalq muhokamasidan o ' tkazishdek , bir yarim yillik mas ' uliyatli ijodiy jarayon g ' oyat qizg ' in kechdi . Ana shu jarayon tashabbuskori ham , faol ijodkori ham , avvalo , Islom Karimovning o ' zi bo ' ldi . Loyihaning har bir moddasi , umumyaxlit demokratik mazmuni , nihoyat , tugal demokratik mundarijasi bevosita Yo ' lboshchining favqulodda sinchkov nazaridan , ekspertizasidan o ' tdi . Davlatimiz Asoschisi shaxsan rivojlangan demokratik davlatlar Konstitutsiyalarini chuqur o ' rgangan holda , har bir moddani birma - bir tahrirdan o ' tkazdi . Tsivilizatsiyalashgan demokratik dunyo konstitutsiyamizni “Islom Karimov Konstitutsiyasi”, deb atashi va tan olishi sababi ana shunda!

Asosiy Qonun Muqaddima, olti bo'lim, 26 bob, 128 moddadan iborat. Muqaddimada O'zbekiston xalqining 8 ta konstitutsiyaviy maqsadi ifodasini topgan. Maqsadning har biri g'irt demokratik mazmun-mundarijasi bilan ajralib turadi. Jumladan, inson huquqlari va davlat suvereniteti g'oyalariga sodiqlik, demokratiya va ijtimoiy adolatga sadoqat, xalqaro huquqning umume'tirof etilgan qoidalari ustunligini tan olish, fuqarolarning munosib hayot kechirishlarini, tinchligini, jamiyatda milliy totuvlikni ta'minlashdek maqsadlar asl mohiyati bilan tom ma'nodagi demokratik talablar, demokratik qadriyatlardir. Milliy istiqlol davlatchiligimizning bosh maqomi bilan bog'liq asosiy maqsad Muqaddimaning “insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etish”, degan mundarijasida ochiq ifodasini topgan. Zotan, O'zbekiston xalqi ana shu ulug' maqsadlarni ko'zlab o'zining muxtor vakillari siymosida o'z Asosiy Qonuni – Konstitutsiyasini qabul qildi. Bosh huquqiy hujjatning barcha asosiy printsiplari, norma va qoidalari yaxlit mushtarak mazmuni bilan yuqoridagi konstitutsiyaviy maqsadlar ro'yobining yuridik muhriga bag'ishlangan. Boshqacha aytganda, konstitutsiyaning mazmun- mundarijaviy maqomi to'lig'isicha O'zbekistonda insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etishga yo'naltirilgan. Asosiy printsiplar (1-17-moddalar) O'zbekistonning suveren demokratik respublikaligidan boshlanadi (1-modda). Demokratik maqom davlatning xalqi irodasini ifoda etib, uning manfaatlariga xizmat qilishi printsipidayoq yaqqol namoyon bo'ladi. Demokratik davlatdagina davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat hamda fuqarolar oldida mas'ul bo'ladi (2-modda). Demokratiya – xalq hokimiyatchiligidir. Shu sabab Asosiy Qonunning 2-bobi (7-14-moddalar) aynan xalq hokimiyatchiligiga bag'ishlangan. Jumladan, 7- moddada “xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbai”, deb belgilangan. Davlat hokimiyati faqat va faqat xalq manfaatlarinigina ko'zlaydi. Umumdemokratik tartib-qoida davlat hokimiyati vakolatlarini o'zlashtirishga, umuman, Konstitutsiyaga xilof xatti-harakatlarga yo'l qo'ymaydi. Bu umumtartib 7-moddada qat'iy muhrlangan.

Demokratik davlatda millatidan qat'i nazar barcha kishilar shu davlatning teng huquqli fuqarolari hisoblanadi (8-modda). Jamiyat va davlat hayotining eng muhim taqdirilomon masalalari xalq muhokamasi – referendum yordamida demokratik hal etiladi. O'zbekiston suveren demokratik respublika sifatida o'z Konstitutsiyasida davlat hokimiyati tizimini qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo'linishi printsipi asosida hal etdi (11-modda). Ayni paytda, ijtimoiy hayotni siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi, ya'ni plyuralizm asosida rivojlanishini tayin etdi. Hech bir mafkura davlat mafkurasi maqomida o'rnatilishi mumkin emasligini ta'kidladi (12-modda). Demokratik tsivilizatsiya talabi o'laroq, O'zbekistonda demokratiya umuminsoniy printsiplarga asoslanishi, ularga ko'ra inson, uning hayoti, erkinligi, sha'ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat, deb tan olindi. Konstitutsiya va uning asosida qabul qilinadigan qonunlar demokratik huquq hamda erkinliklarni yuridik himoya qiladi (13-modda). Xulosa qilib aytganda, demokratik davlat sifatida O'zbekiston davlati “o'z faoliyatini inson va jamiyat farovonligini ko'zlab, ijtimoiy adolat va qonuniylik printsiplari asosida amalga oshiradi (14-modda). Demokratiyaning muhim taqdirilomon talabi bo'lmish Konstitutsiya va qonunning ustunligi printsipi 15-16-moddalarda aksini topgan. “Birorta qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjatlar Konstitutsiya norma va qoidalariga zid kelishi mumkin emas” (16-modda). 17-moddada aksini topgan tashqi siyosatning konstitutsiyaviy printsiplari – davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo'l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga, shuningdek, xalqaro huquqning umume'tirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanishidek demokratik tartibi bilan ajralib turadi.

Demokratiyaning tub talabi, avvalo, inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari hamda burchlari qay mazmunda Konstitutsiyada belgilab berilganligida va eng muhimi, ularga qay tarzda amal qilinayotganligida namoyon bo'ladi. Chunki haqiqiy demokratiyagina inson huquqlari hamda erkinligini to'liq himoya qila oladi. Shu nuqtai nazardan O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 2-bo'limi (18-52-moddalar) “Umumiy qoidalari” da barcha fuqarolarning bir xil huquq va erkinlikka egaligi, qonun oldida tengligi qat'iy qayd etilgan. Biror bir imtiyoz bo'lgan taqdirda bu imtiyoz qonun bilan ijtimoiy adolat, demokratik printsiplari asosida bo'ladi (18-modda). Davlat bilan fuqaro o'zaro huquq va burchlar bilan bog'liq. Fuqaro huquqi davlat huquqidan ustun. Fuqaroning qonuniy huquqi daxlsiz, bu huquqdan uni faqat sud mahrum etishi yoxud cheklab qo'yishi mumkin (19-modda). O'z huquq va erkinliklarini amalga oshirishda fuqarolar boshqa shaxslar, davlat hamda jamiyatning qonuniy manfaatlari, huquq va erkinliklariga putur etkazmasliklari shart (20-modda). Demokratik davlatda butun hududda yagona fuqarolik o'rnatiladi. Fuqarolik hamma uchun teng bo'lib, unga erishish, uni yo'qotish qonun bilan belgilanadi. Ayni paytda, demokratik davlat o'z hududida ham, uning tashqarisida ham o'z fuqarolarini himoya qilish, ularga homiylik ko'rsatishni, O'zbekistondek, o'z Konstitutsiyasida kafolatlab qo'yadi. Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo'lmagan shaxslar huquq hamda erkinliklari xalqaro huquq normalariga muvofiq ta'minlanadi (21-23-moddalar). Konstitutsiyamizda shaxsiy huquq va erkinliklar 24-31-moddalarda demokratik in'ikosini topgan. Jumladan, yashash huquqi (unga suiqasd qilish – og'ir jinoyat), erkinlik, shaxsiy daxlsizlik kafolatlangan. Qonunsiz hech kim hibsga olinmaydi, qamoqda saqlanilmaydi. Sud aybini aniqlamagunicha shaxs tazyiqqa duchor etilmaydi, aybdor hisoblanmaydi. Sudda shaxsning o'zini himoya qilish huquqi berilgan. Uning sha'ni, obro'yiga tajovuz qilinmaydi, shaxsiy hayotiga, mulkiga hech kim aralashmaydi va h.k.

Asosiy Qonun har kimga fikrlash, so'z va e'tiqod erkinligi huquqini bergan, vijdon erkinligini kafolatlagan. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo'l qo'yilmaydi. Demokratik davlat va jamiyatni siyosiy, iqtisodiy-ijtiomiy huquqlarsiz, inson huquq va erkinliklarining kafolatisiz, shuningdek, fuqarolarning burchlarisiz tasavvur etish mumkin emas. Aynan demokratik davlatda, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilanganidek, fuqarolar jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda bevosita hamda o'z vakillari orqali ishtirok etish, kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalarga, boshqa jamoat birlashmalariga uyushish, ommaviy harakatlarda qonunlar dorasida qatnashish, kerak bo'lsa, muxolifatda bo'lish huquqlariga ega. Shuningdek, fuqaro mulkdor bo'lish, mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash, qonunda ko'rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish, dam olish, malakali tibbiy xizmatdan foydalanish, bilim va nafaqa olish, ilmiy-texnikaviy ijod erkinligi huquqlariga ega. Qonuniy jazoni o'tash tartibidan yoki qonunda ko'rsatilgan boshqa hollardan tashqari majburiy mehnat ta'qiqlanadi (32-42-moddalar). Demokratik davlatning fuqarolarning Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlangan huquq hamda erkinliklarini ta'minlash shartligi Asosiy Qonunning 44-moddasida qayd etilgan. O'z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish demokratik jamiyat fuqarosining erkidir. Demokratik davlat va jamiyat voyaga etmaganlar, mehnatga layoqatsizlar, yolg'iz keksalar huquqlarini O'zbekistondagi kabi o'z himoyasiga oladi (43-46- moddalar). Demokratik davlat va jamiyatda fuqarolar tegishli konstitutsiyaviy burchlarga ega bo'lishadi. Jumladan, Asosiy Qonunimizda ta'kidlanilganidek, “barcha fuqarolar Konstitutsiyada belgilab qo'yilgan burchlarini bajaradilar” (47-52- moddalar). Demokratik jamiyat hamda erkin shaxs munosabatlarining konstitutsiyaviy asosida jamiyat iqtisodiy negizlarining, jamoat birlashmalari, oila, ommaviy axborot vositalarining huquqiy kafolatlari yotadi. Ma'lumki, demokratik

jamiyatda iqtisodiy negizlar bevosita iqtisodiyot demokratiyasi bo'lmish bozorga asoslanadi. Bozor munosabatlari esa mulkning xilma-xil shakllariga tayanadi. Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz sanalib, davlat himoyasida bo'ladi. Aynan davlat, Asosiy Qonunga ko'ra, odamlarning iqtisodiy erkin faoliyat ko'rsatishini, barcha mulk shakllari teng huquqliligini va qonun yo'li birdek muhofaza qilinishini kafolatlaydi. Mulk daxlsiz, egasi undan o'zi istagan tarzda foydalanadi (53-55-moddalar). Demokratik jamiyatda adolatli ochiq fuqarolik jamiyatiga xos turli jamoat birlashmalari – kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalar, turli jamoat tashkilotlari, demokratik ommaviy harakatlar va b. – faoliyat yuritadi. Konstitutsiyaviy tuzumga zid jamoat tizimlari, maxfiy uyushmalar tuzish va ularning faoliyat ko'rsatishi demokratik davlat, demokratik jamiyatda g'ayriqonuniy sanaladi. Ayni paytda, turli jamoat birlashmalariga, siyosiy partiyalarga a'zo bo'lish ixtiyoriy. O'zbekistonda qator jamoat birlashmalari, 5 ta siyosiy partiya mavjud (XDP, Fidokorlar, Milliy Tiklanish, Adolat va LDP). Diniy tashkilot va birlashmalar demokratik jamiyatda, O'zbekistondagi kabi, davlatdan ajralgan holda qonun oldida teng bo'lib, davlat ular faoliyatiga aralashmaydi. Faqat sud orqaligina jamoat birlashmalari yo tarqatib yuboriladi yoki faoliyati cheklanadi yoxud umuman, ta'qiqlanadi (masalan, o'tgan asrning 90- yillari boshida “Birlik” harakati, “Erk” partiyasi faoliyatlari aynan qonun yo'li bilan ta'qiqlangan edi). Demokratik jamiyat demokratik matbuotga, erkin va qonunga muvofiq ishlovchi ommaviy axborot vositalari faoliyatiga keng yo'l ochildi. Lekin bitta asosiy shart mavjud: OAV, Konstitutsiyamizning 67-moddasida ta'kidlanganidek, “axborotning to'g'riligi uchun belgilangan tartibda javobgardirlar”. OAV bilan bog'liq umumdemokratik talab Asosiy Qonunimizning shu moddasida “Tsenzuraga yo'l qo'yilmaydi”, degan norma bilan yuridik muhrlangan. Ushbu konstitutsiyaviy norma OAV to'g'risidagi qonunlarda ham

nazarda tutilgan. Eng muhimi – normaning amaliy ijrosi ta'minlanilgan. Respublikamizda xususiy guzetalar, jurnallar, radio va televidenielar qizg'in ijodiy faoliyat ko'rsatmoqda. “Hurriyat” singari mustaqil gazetalari nashr etilmoqda. Barcha OAV tsenzuradan rasman ozod. Tsivilizatsiyalashgan demokratiyaning ushbu talabi O'zbekiston demokratik hayotida konstitutsiyaviy-huquqiy jihatdan amaliy bajarildi. Konstitutsiyamiz demokratik mundarijasida “Davlat hokimiyatining tashkil etilishi” bo'limi (XVIII-XXVI boblar; 76-126- moddalar) alohida ahamiyat kasb etgan. Ma'lumki, demokratik tsivilizatsiya hukmron rivojlangan va rivojlanayotgan demokratik davlatlarda davlat hokimiyati va faoliyat tartibi vakolatlarning taqsimlanishi tamoyili asosida tashkil etiladi. Hokimiyat bo'g'inlari va ularning konstitutsiyaviy maqomlari, faoliyat tartibi hamda funktsional vazifasi Asosiy Qonunda rsman qayd etiladi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida qonun chiqaruvchi (Oliy Majlis), ijro etuvchi (Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati institutlari), va sud (Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud, Oliy xo'jalik sudi va b.) hokimiyati – davlatning uchta asosiy tayanchi sifatida belgilangan (11-modda). Asosiy Qonunda ana shu uchta hokimiyat idoralarining o'zaro uyg'un faoliyat vositalari, bu idoralarning o'zaro bir-birini tiyib turish tizimi ni vujudga keltiruvchi qoidalar mustahkamlangan. Shuningdek, Konstitutsiyada O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining, Vazirlar Mahkamasining, sud hokimiyati idoralari bo'lmish – Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud va Oliy xo'jalik sudining vakolatlari mukammal belgilab berilgan (76-116-moddalar). O'zbekistonda davlat hokimiyati tashkil etilishining o'ziga xos xususiyatlar dasturning to'rtinchi mavzusida maxsus o'rganilgani sababli vakolatlarning konstitutsiyaviy taqsimlanish printsipi, hokimiyat har bir bo'g'inining maqomi, tizimi, tarkibi va faoliyat tartibi haqida keyingi ma'ruzada to'liq to'xtalinadi. O'zbekistonda saylov tizimi demokratik talablar asosida mavjud. Asosiy Qonunning 117-moddasida har bir fuqaro vakillik organlariga saylash va saylanish huquqi belgilab berilgan. Qonun asosida har bir fuqaro o'z xohish-

irodasini bildirishda teng va erkindir. O'zbekiston Respublikasida Prezident saylovi, hokimiyatning vakillik organlari saylovi umumiy, teng, to'g'ridan-to'g'ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo'li bilan demokratik o'tkaziladi. Sud tomonidan muomalaga layoqatsiz, deb topilgan fuqarolar, ozodlikdan mahrum bo'lganlardan tashqari (ular saylovda qatnashmaydilar) barcha fuqarolarning saylov huquqlarini to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita cheklashga yo'l qo'yilmaydi. Saylov o'tkazishning demokratik tartibi, tegishli qonunlar (masalan, “O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to'g'risida” gi qonun) bilan belgilanadi. Bir fuqaro bir vaqtning o'zida ikkitadan ortiq vakillik organi deputati bo'lishi mumkin emas. Barcha demokratik davlatlardagi singari O'zbekistonda ham amaldagi Asosiy Qonunga o'zgartirish kiritish tartibi konstitutsiyaviy belgilab berilgan (127-128- moddalar). Konstitutsiyaning ushbu demokratik tartibi o'laroq, 2003 yilda qabul qilingan “O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'g'risida” gi qonun asosida amalga bo'lgan Asosiy Qonunga tegishli o'zgartish hamda qo'shimchalar kiritildi. Kiritilgan o'zgartish va qo'shimchalar, asosan, Konstitutsiyaning XVIII-XX va XXIII boblari ga mansub. Amaldagi Konstitutsiyaning 32-moddasiga daxldor bu o'zgartishlar va qo'shimchalar davlat hokimiyati maqomini, tizimini, tarkibini hamda funktsional vazifalarini yanada demokratik takomillashtirish bilan bog'liq. Aniqrog'i, 2002 yil 27 yanvarda o'tgan umumxalq referendum asosida 2004 yildan Oliy Majlis tarkibida Qonunchilik palatasi va Senatni barpo etish, shuningdek, Prezident vakolatlari muddatini besh yildan etti yilga uzaytirish, vakolatlarning muayyan qismini Senatga olib berish bilan aloqador.

“Mustaqillik deklaratsiyasi”, “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida»gi, “Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyatini tashkil etishning asosiy printsiplari to'g'risida”gi konstitutsiyaviy qonunlari va “O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritish to'g'risida”gi qonunning demokratik ahamiyati Milliy mustaqillikning huquqiy asoslarini shakllantirish sobiq totalitar tizimi davridayoq boshlangan edi. 1989 yil 21 oktyabrda qabul qilngan O'zbekistonning “Davlat tili to'g'risida”gi qonuni bunga misol bo'la oladi. Sababi – aynan ana shu qonun o'laroq, mamlakatimizda mustaqillik sari tashlangan dastlabki qadam yuridik tarzda rasman e'tirof etildi. Va bu e'tirof 1990 yil 20 iyulda Oliy Kengashning II sessiyasida qabul qilingan “Mustaqillik deklaratsiyasi”da o'z isbotini topdi. Respublika siyosiy, iqtisodiy va ma'naviy hayotiga oid masalalar mazkur Deklaratsiya asosida e'tiboran mustaqil hal ejtila boshlandi. Keyinroq e'lon qilngan mustaqillik ham, uning konstitutsiyaviy-huquiy asoslarini yaratish va rivojlantirish ham, jumladan, qabul qilingan Asosiy Qonun ham o'z yuridik ibtidosini, aniqrog'i, demokratik mazmun-mundarijasini mohiyatan aynan ana shu “Mustaqillik Deklaratsiyasi”dan oldi. Ayni paytda, 1991 yil 31 avgustda Oliy Kengashning navbatdan tashqari VI sessiyasida qabul qilingan “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini e'lon qilish to'g'risida”gi qarori qabul qilindi. Qarorga yuridik asos bo'lib shu kuni qabul qilingan “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida”gi konstitutsiyaviy qonun xizmat qildi. 1991 yil 31 avgustda O'zbekistonning davlat mustaqilligi rasman e'lon qilindi. Qonunning taqdirilomonligi shundaki, u O'zbekistonning davlat mustaqilligini e'lon qilish uchun asosiy konstitutsiyaviy manba bo'ldi. Ma'lumki, o'sha davrda amalda bo'lgan O'zbekiston SSR Konstitutsiyasi O'zbekistonni mustaqil davlat maqomida bo'lishini mutlaqo nazarda tutmagan edi. Mustaqillik haqida aslida gap- so'zning bo'lishi ham mumkin emas edi. O'zbekiston sobiq SSSR tarkibidagi istiqlol maqomidan, huquqidan yiroq ittifoqchi respublikalardan biri edi, xolos.

1991 yilning 30 avgustda boshlangan Oliy Kengashning navbatdan tashqari VI sessiyasi O'zbekiston SSR Konstitutsiyasiga tayanib, O'zbekistonni mustaqil davlat, deb yuridik rasman e'lon qilish huquqidan mahrum edi. Ana shu sabab zudlik bilan mustaqillikni e'lon qilishning konstitutsiyaviy yangi asos-zaminini tayyorlash vazifasi ko'tarildi va kun tartibiga kiritildi. Bu aynan ana shu “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida”gi konstitutsiyaviy qonun bo'ldi. Konstitutsiyaviy qonunning tarixiy taqdirilomon maqomi va ahamiyati Oliy Kengash deputatlari tomonidan e'lon qilingan mustaqillikning huquqiy aniq belgilangan asoslarida namoyon bo'ldi. O'zbek xalqi, nihoyat, asriy orzusiga etishdi: O'zbekiston mustaqil bo'ldi. Konstitutsiyaviy qonunning bosh huquqiy maqomi mustaqil O'zbekiston Respublikasining demokratik davlat maqomida aksini topdi. Milliy konstitutsiyaviy-huquqiy tariximizda ilk bor barpo etilajak demokratik dunyoviy davlatning yuridik maqomi aniq belgilab berildi. Mazkur qonunning yana bir tarixiy taqdirilomon ahamiyati shunda bo ' ldiki , “ Mustaqillik Deklaratsiyasi ” silsilasida aynan uning negizida O ' zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi qabul qilindi va unda xalqning “ insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etish ” dek konstitutsiyaviy maqsadi yuridik rasmiylashtirildi . Qonunning mustaqillik asoslari bilan bog ' liq mundarijasida huquqiy ifodasini topgan asosiy qoidalar , maqsadlar Konstitutsiya mundarijasida mukammal uyg ' unlikda in ' ikos topdi . Ana shu tariqa mustaqil O ' zbekistonda konstitutsiyaviy - huquqiy rivojlanishning demokratik ibtidosiga asos solindi . O ' zbekistonda demokratik yalpi islohotlar jarayoni qator demokratik talab - ehtiyojlar oqibati bo ' lmish umumxalq referendumlariga sabab bo ' ldi . Ana shunday demokratik referendumlar orasida 2002 yil 27 yanvarda o ' tkazilgan umumxalq referendum mamlakatimizda demokratik yangilanishlarni yanada chuqurlashtirish , siyosiy hayotni , davlat va jamiyat qurilishi jarayonlarini demokratik erkinlashtirish bosqichining o ' ziga xos yakuniy - mantiqiy natijasi

bo ' ldi . Referendum kun tartibida ikki masala qo'yildi. Birinchisi – 2004 yildagi saylovlardan so'ng Oliy Majliski ikki palatali qilish tashkil etish. Ikkinchisi, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining konstitutsiyaviy vakolat muddatini besh yildan etti yilga o'zgartirish. Umumxalq referendumi tashkiliy jihatdan zo'r uyushqoqlik bilan o'tib, O'zbekiston aholisi kun tartibidagi ikki masalani ham yalpisiga qo'llab-quvvatladi. Bu siyosiy hodisa huquqiy jihatdan rasmiylashtirildi: “Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyatini tashkil etishning asosiy printsiplari to'g'risida”gi konstitutsiyaviy qonun qabul qilindi (2002 yil). 10 moddadan iborat ixcham mundarijaga, kontseptual teran demokratik mazmunga ega konstitutsiyaviy qonun “Referendumi to'g'risida” gi qonunga muvofiq holda, 2002 yil 27 yanvar kuni o'tkazilgan hamda ikki palatali parlament tuzish va O'zbekiston Respublikasi Prezidentining konstitutsiyaviy vakolat muddatini besh yildan etti yilga o'zgartirish to'g'risidagi ikki muhim masala bo'yicha qaror qabul qilgan, shuningdek, demokratik va bozor islohotlarini yanada chuqarlashtirish yo'lini tasdiqlagan, umumxalq ovoz berishi natijalaridan kelib chiqadigan asosiy yangi qoidalarni va amaldagi qonun hujjatlariga kiritiladigan o'zgarishlarni belgilaydi. Ushbu qonun referendum natijalarini qonunchilik tilida ifodalab – muhrlab berdi va O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining moddalariga, shuningdek, amaldagi qonun hujjatlariga tegishli o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritish uchun asos hisoblanadi. Xo'sh, davlat hokimiyatini tashkil etishning referendum yakunlariga ko'ra asosiy printsiplari qanaqa? Ular : a ) qonun ustuvorligini , hokimiyat qonun chiqaruvchi , ijro etuvchi , sud tarmoqlari o ' rtasida muvozanatni , ulardan har birining haqiqiy mustaqilligini ta ' minlash ; b) xalqaro huquqning umume'tirof etilgan printsiplari va normalari asosida inson huquqlari va erkinliklari kafolatlarini ta'minlash;

v) siyosiy hayotning, davlat va jamiyat qurilishining barcha jabhalarini izchil erkinlashtirish; g) nodavlat, notijorat, jamoat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa demokratik institutlari yanada mustahkamlanishi hamda rivojlantirilishi uchun kafolat va sharoitlarni ta'minlash; d) fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlarini har tomonlama mustahkamash va davlat hokimiyati markaziy organlarining vakolatlarini joylardagi boshqaruv organlariga bosqichma-bosqich o'tkazish, ijro etuvchi hokimiyat organlari, shu jumladan, mudofaa va xavfsizlikni ta'minlovchi tuzilmalar faoliyati ustidan jamoat nazorati mexanizmini shakllantirish va kuchaytirish. Qonun yangi demokratik hayotimizni qurishda asosiy printsiplar darajasiga ko'tarilgan quyidagi qoidalar tizimini belgilab berdi: 1. Davlat boshqaruvi va jamiyat qurilishida demokratik andozalar va tamoyillarni yanada chuqurroq tadbiq etish, hokimiyat tarmoqlariaro muvoziy mutanosiblikni, har birining mustaqlligini ta'minlash, ular vazifa hamda burchlarini bajarish uchun amaliy mexanizmlarni tashkil etib berish. 2. Saylov tizimini yanada takomillashtirish, saylovchilarning siyosiy ongi va tafakkurini, ayni paytda, siyosiy faoligini oshirish. 3. Inson huquqlari va erkinliklarini himoyalash, ularning kafolatlarini real hayotda ta'minlash (so'z va matbuot erkinligi ta'mini ham shu vazifaga kiradi). 4. Erkin iqtisod rivojlanishi uchun qonunlar bilan to'liq va aniq kafolatlangan sharoit yaratib berish, iqtisodiyotga davlat hokimiyati va uning nazorat hamda tekshiruv organlari aralashuvini qonuniy cheklash. 5. “Kuchli davlatdan – kuchli fuqarolik jamiyati sari” siyosiy qurilish dasturining amaliy ijrosini yanada to'liq ta'minlash chora-tadbirlarini ko'rgan holda, birinchidan, markaziy va yuqori davlat boshqaruvi organlari vakolatlarini bosqichma-bosqich quyi tizimga, jumladan, o'zini o'zi boshqarish tuzilmalariga o'tkazish, ikkinchidan, nodavlat, notijorat, jamoat tashkilotlarining, avvalo, fuqarolik institutlarinining rivojlanishiga keng imkoniyatlar ochib berish, ularning

faolligini oshirishga yordam ko'rsatish 7 va h.k. Davlat hokimiyatini mazkur konstitutsiyaviy qonun asosida demokratik tashkil etish tabiiy ravishda amaldagi Konstitutsiyaga tegishli o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritishni taqozo etdi. Bu siyosiy-huquqiy ehtiyoj, shubhasiz, maxsus yuridik asos-bazani talab qilar edi. Ana shunday talab amali bo'lib «O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o'zgartishlar va qo'shimchalar kiritish to'g'risida»gi qonun (2003 yil) xizmat qildi. Asosan Konstitutsiyaning XVIII-XX va XXIII boblariga taalluqli o'zgartish va qo'shimchalar mavzumizning birinchi savolida qayd etilganidek, mazmunan olti yo'nalishga, ya'ni Oliy Majlis, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti, ijro etuvchi hokimiyat (Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati organlari), sud hokimiyati maqomlari, shuningdek, saylov tizimi va O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaga o'zgartirish kiritish tartibi bilan bog'liq 32 moddaga bevosita daxldor. Konstitutsiyaga kiritilgan o'zgartishlar va qo'shimchalar referendum yakunlari bilan bog'liq davlat hokimiyatini tashkil etishning yuqorida qayd etilgan besh asosiy printsipiga asosan davlat boshqaruvini yanada takomillashtirishga qaratildi, kelgusida qabul qilinishi zarur bo'lgan demokratik o'zgarishlar jarayonini o'zida mujassam etadigan yangi qonunlar oldiga printsipial talablar qo'ydi. Kelgusi chaqiriq Oliy Majlisning yangi tarkibiga, parlament quyi (Qonunchilik palatasi) va yuqori palatasi (Senat)ning o'ziga xos jihatlari, ularning qonun qabul qilishdagi o'zaro aloqasi hamda munosabati, shu bilan birga, palatalarning shakllanish tartibi, a'zolari soni va vakolat muddatlarini besh yil qilib belgilash, saylov tizimi tamoyillariga alohida e'tibor berildi. Davlat hokimiyatini demokratik tashkil etish, aniqrog'i, tarkibiy-tizimiy takomillashtirishga qaratilgan konstitutsiyaviy o'zgarishlar va qo'shimchalarning demokratik mundarijasi mavzumizning keyingi 3-savolida, shuningdek, yaxlit holda seminar mashg'ulotida talabalar tomonidan mustaqil o'rganilinadi. Ana shu tariqa Mustaqillik Deklaratsiyasi va “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida”gi konstitutsiyaviy qonun demokratik

O'zbekistonda Konstitutsiya ixtirochiligi bilan bog'liq rasmiy islohiy bosqich, konstitutsiyaviy milliy rivojlanishga debocha bo'ldi. Referendum va “Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyatini tashkil etishning asosiy printsiplari to'g'risida”gi qonun O'zbekistonda konstitutsiyaviy rivojlanishning navbatdagi demokratik sifat bosqichiga huquqiy zamin bo'ldi. O'zbekiston insonparvar demokratik huquqiy davlatchilik negizida ochiq, adolatli fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishga kirishdi. Da'vomizga asos bo'lib Islom Karimov siyosiy-nazariy falsafasining navbatdagi kashfiyoti bo'lmish “O'zbekistonda demokratik o'zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo'nalishlari” dasturiy nutqida olg'a surilgan ettita ustuvor maqsad-vazifa xizmat qiladi. Suveren demokratik respublika bo'lmish O'zbekiston davlatiga I.A.Karimov asos soldi. Davlat boshlig'i – Prezident sifatida 1991 yil 31 avgustda O'zbekiston mustaqilligini e'lon qildi. Islom Karimov millat tarixining tub burilish - taqdirilomon sifat bosqichi ibtidosida turdi. Davlat feodalizmi bo'lmish totalitar mafkura hukmron SSSR davridayoq sobiq ittifoqchi respublikalar rahbarlari orasida birinchi bo'lib, mavjud siyosiy-ijtimoiy tuzumning boshqaruv tizimlarini dadil ravishda demokratik isloh qilishdek, mardona siyosiy yo'lni tanladi va sobiq ittifoqdosh respublikalar rahbarlari oldida ilk bor O'zbekistonda boshqaruvning eng demokratik shakli – Prezidentlik instituti ni joriy etdi (1990). Mutlaqo mustaqil bu siyosiy-demokratik qadam bo'lajak istiqlol sari tashlangan birinchi amaliy odim edi. Mavjud totalitar tizimni demokratik isloh qilishda izchil davom etgan Islom Karimov Mustaqillik Deklaratsiyasi ning qabul qilinish tashabbuskoriga aylandi. Tub siyosiy-ijtimoiy mohiyati bilan bu hujjat bo'lajak milliy mustaqil davlatchilikning dastlabki huquqiy asosi bo'ldi. Nihoyat, 1991 yil 31 avgustda u “O' zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligi asoslari to'g'risida”gi konstitutsiyaviy qonun ning hamda Oliy Kengashning “O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini e'lon qilish to'g'risida”gi qarorning qabul qilinishi tashabbuskori va ularning hammuallifi sifatida mustaqillikni rasman e'lon qildi.

Mustaqillik Deklaratsiyasi va ushbu qonun hamda qaror mundarijalarida istiqlol O'zbekistoni demokratik huquqiy davlat maqomida bo'lishi belgilab berilgan edi. Zotan, yagona najot siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va ma'naviy hayotni, uning murakkab taqdirilomon muammolarini demokratik qadriyatlaru tamoyillarga qarab istiqbolli to'g'ri belgilashdek qudratli salohiyatda – strategiyada edi. Mustaqil hayotni, mustaqil rivojlanishni chinakam qonun asosida demokratik yangidan qurish, inson huquqlarini to'liq ta'minlash, jamiyatda qonun ustuvorligini o'rnatish, unga erishish uchun kurashish ilk istiqlol davri milliy siyosiy nazariya hamda amaliyotning yagona demokratik qadriyatiga aylandi. Biz qurmoqchi bo'lgan mustaqil davlat o'z maqomi bilan faqat va faqat demokratik davlat, biz yashamoqchi bo'lgan jamiyat yolg'iz demokratik jamiyat bo'lishi lozim hamda shartligi Islom Karimovning mustaqillikni rasman e'lon qilgan taqdirilomon tarixiy nutqida kontseptual aniq belgilab berilgan edi. Keyinchalik bu orzu strategik maqsad sifatida Islom Karimov siyosiy falsafasining dastlabki kashfiyotlaridan bo'lmish istiqlol va milliy taraqqiyot yo'limizning mashhur besh tamoyili mazmun-mohiyatida, qabul qilingan O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining yaxlit mundarijasida nazariy-huquqiy muhrlandi. Islom Karimov istiqlolning birinchi kunlaridanoq, mustaqil davlatimizning siyosiy tizimini tubdan demokratik isloh qilishga kirishdi. Monopartiyaning monohukmronligiga, ma'muriy qo'mondonlik siyosatiga uzil-kesil chek qo'ydi, butun siyosiy hayotni, uning institutlarini, boshqaruv tizimini tubdan demokratlashtirishga, boshqacha aytganda, yangidan demokratik tashkil qilishga kirishdi. Eng muhimi - o'zgarishlarning demokratik-huquqiy asos-bazasini «Yangi uy qurmay turib –eskisini buzmang» tamoyiliga amal qilgani holda bosqichma-bosqich tadrijiy yaratishga kirishdi. Ana shu tariqa bo'lajak demokratik huquqiy davlatning dunyoviy asoslari yaratildi va bu yangi davlat, yangi jamiyat qurilishining bosh me'mori bo'lib Islom Karimov katta siyosatning katta sahnasiga Asoschi maqomida ko'tarildi. Yangi demokratik mustaqil davlat Asoschisi bo'lish, avvalo, novator Yo'lboshchi bo'lish edi. Asoschi va Yo'lboshchi maqomi esa milliy demokratik

istiqlol istiqbolining aniq strategiyasini belgilash, rivojlanishning, taraqqiyotning nazariy kontseptual asoslarini ilmiy-amaliy to'g'ri, aniq belgilab olishni tabiiy taqozo etar edi. Ana shu taqdirilomon ehtiyoj Asoschini Yo'lboshchiga – yangi demokratik davlat barpo etishning nazariyotchisi va amaliyotchisiga aylantirdi. Boshqacha aytganda, milliy tarixiy sharoit, tarixiy qismat o'z ehtiyojini o'zi ichdan botinan qondira olishdek ne'matga musharraf bo'ldi. Qondirilgan bu tarixiy ehtiyoj Islom Karimov va uning shakllana boshlagan demokratik ta'limoti – siyosiy nazariyasi bo'ldi. Ushbu siyosiy-demokratik ta'limotning nazariy kontseptual yaxlitlik kasb eta borishi jarayoni alal-oqibat XX asr milliy siyosiy tafakkurning titani – epoxal Shaxsni kashf etdi. Bu shaxs - Islom Karimov edi. Karimov o'z ratsional xarizmi, pragmatik qudrati, titan tafakkuri bilan aynan ana shunday Yo'lboshchi ekanligini amalda isbot qildi. Karimov siyosiy nazariyasining strategik g'oyalari yaxlit kvintessentsiya holida, avvalo, milliy davlatchilik rivoji - “o'zbek modeli”ning mashhur besh tamoyili kontseptsiyasi da o'ziga xos tarzda ham ilmiy-nazariy va ham amaliy- pragmatik jihatlardan favqulodda teran mushtaraklashdi. Yo'lboshchi “O'zbekistonning o'z istiqlol va taraqqiyot yo'li”, “O'zbekiston – kelajagi buyuk davlat”, “Yangi uy qurmay turib, eskisini buzmang”, “O'zbekiston – bozor munosabatlariga o'tishning o'ziga xos yo'li”, “Bizdan ozod va obod Vatan qolsin” singari dastlabki dasturiy asarlarida demokratik rivojlanishning davlatchiligimizning boy tajribalari, saboqlari, asriy an'analarimiz va milliy mentalitetning xususiyatlari hisobga olingan besh tamoyil dan iborat o'zimizga xosu o'zimizga mos modelini yaxlit strategik ta'limot maqomida kashf etdi. Respublikada ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning yangi shart-sharoitiga o'tishning o'ziga xos, o'ziga mos bosiq-vazmin kontseptsiyasiga asoslangan besh tamoyil Islom Karimov tomonidan quyidagicha belgilandi: - iqtisodning siyosatdan ustunligi va har qanday mafkuradan holiligi; - davlatning bosh islohotchiligi; - jamiyatda qonun ustuvorligi ta'minlash; - kuchli ijtimoiy siyosat;

- bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o'tish. 8 O'zbekiston tanlagan demokratik taraqqiyot yo'li bozor iqtisodiyotiga asoslangani tabiiy muqarrarlikda iqtisodning tom ma'nodagi erkin bo'lishini, ya'ni har qanday siyosatdan yuqori , har qanday mafkuradan mutlaqo xoli bo ' lishini mantiqan talab qiladi . Totalitar tizimdan demokratik tsivilizatsiya tizimiga o ' tishdek g ' oyat murakkab taqdirilomon bosqichda davlatning kuchli davlat maqomida butun jarayonni , barcha boshqaruv tizginini o ' z qo ' lida mahkam tutib tursagina , barcha islohotlarning tashabbuskori va ijrochi amaliyotichisiga aylansagina ko ' zlangan strategik maqsadga erishishning to ' liq imkoni yuzaga kelishini o ' n uch yillik istiqlol tariximiz , tarrijiy barqaror islohot yo ' limiz aniq isbotlab turibdi . Qonun ustuvor davlat , jamiyatgina demokratik davlat , demokratik jamiyatga aylanadi . Demokratik jamiyatning boshqa muqobili yo ' q . Bozor iqtisodiyotiga o ' tishdek murakkab sharoitda aholining muayyan qismi tabiiy ravishda davlatning aniq yo ' naltirilgan ijtimoiy yordamiga muhtoj bo ' ladi . Ayniqsa , ko ' p bolali kam ta ' minlangan oilalar , nogironlar , ishsizlar . O ' zbekiston rahbari shaxsan ana shu muqarrar muhtojlikning davlat tomonidan oldi olinishi bilan bog ' liq siyosatni o ' tish bosqichining asosiy printsipiga atslantirdi . Bir ijtimoiy - iqtisodiy tizimdan sifat jihatidan boshqa tizimga , ya ' ni bozor iqtisodiyotidek demokratik tsivilizatsiyaga o ' tish bosqichida hamisha halokatli bo ' lgan inqilobiy “ to ' ntarinishlar ”, inqilobiy sakrashlar yo ' lini emas , balki bosqichma - bosqich , tadrijiy islohotlar yo ' lini demokratik tanlash hamisha o ' zini oqlagan . O'zbekiston aynan ana shu demokratik islohotlarning tadrijiy yo'lini tanladi. Besh printsip barpo etilajak demokratik davlatning besh strategik poydevoriga aylandi. Tamoyillar oldingi ma'ruzada birma-bir sanab o'tildi, har biriga muxtasar ilmiy-amaliy izoh berildi. Boz ustiga, ular keyingi ma'ruzalardan birida maxsus o'rganiladi. Shu sabab hozir talabalar e'tiborini ularning yaxlit kvintessentsiyasidan kelib chiquvchi bosh strategik maqsadga qaratmoqchimiz. Bosh g'oyaning mushtarak maqsad-mohiyati O'zbekiston jamiyati demokratiya va ijtimoiy adolat

jamiyati maqomida ekanligini maxsus ta'kidlashdan iborat. Islom Karimov siyosiy nazariyasida bu maqom yanada aniqlik bilan shunday belgilanadi: “O'zbekiston – kelajagi buyuk davlat. Bu – mustaqil, demokratik, huquqiy davlatdir. Bu – insonparvarlik qoidalariga asoslangan, millati, dini, ijtimoiy ahvoli, siyosiy e'tiqodlaridan qat'i nazar fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini ta'minlab beradigan davlatdir. Xalq davlat hokimiyatining manbaidir. Uning xohish-irodasi davlat siyosatini belgilab beradi. Bu siyosat inson va jamiyatning farovonligini, O'zbekiston barcha fuqarolarining munosib turmushini ta'minlashga qaratilgan bo'lishi kerak. Yangilangan jamiyatning siyosiy va davlat tuzilishi insonga uning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy turmush tarzini erkin tanlab olishini kafolatlashi kerak”. 9 Ayni paytda, shu o'rinda siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ma'naviy sohalardagi taqdirilomon demokratik vazifalar birma-bir belgilanib beriladi. 10 Jumladan, qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati vakolatlarini ajratish asosida milliy demokratik huquqiy davlatchilikni barpo etish, ijtimoiy yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o'tish maqsadi maxsus ta'kidlanadi. Eng muhimi – davlat va jamiyat qurilishining bosh strategik maqsadlari nazariy aniq belgilanib qolmasdan , ayni paytda , ularga erishishning aniq amaliy mexanizmlari dasturi ham beriladi . Milliy istiqlolning asrga tatigulik o ' n uch yillik taraqqiyot natijalari milliy siyosiy tafakkur – Karimov siyosiy ta ' limotining ham ilmiy - nazariy va ham amaliy realligini , istiqbolliligini to ' liq asosladi . Yana bir xulosa shundaki , o ' tgan yillar mobaynida O ' zbekiston o ' z tanlagan yo ' li o ' laroq , insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etishdek konstitutsiyaviy maqsaddan ochiq fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishdek ijtimoiy voqelikning oliy qadriyatiga erishdi va h . k . Karimov – nazariyotchi va amaliyotchi siyosiy ta ' limoti kontseptual mukammal shakllanib bo ' ldi . Ushbu shakllanishda Karimov siyosiy falsafasining milliy demokratik tsivilizatsiyaning XX asr oxiri va XXI asr boshlaridagi jamiyat hayotining barcha sohalarini demokratik yalpi erkinlashtirish g ' oyasi hamda amaliyoti bilan bog ' liq strategik kashfiyotining o ' rni va ahamiyati teran nazariy -

amaliy mazmundorlik kasb etdi . Xususan , siyosiy va iqtisodiy sohalarni , davlat hamda jamiyat qurilishini demokratik erkinlashtirishdek , ustuvor yo ' nalish tub islohotlaru yangilanishlar jarayonlarining yangi sifat - takomil bosqichi “ mamlakatimizda amalga oshirilayotgan barcha o ' zgarishlarning asosiy bog ' lovchi bo ' g ' ini ”, ( Islom Karimov ) deb qayd etildi . Yo ' lboshchi “ O ' zbekiston XXI asrga intilmoqda ” dasturiy asarida “ bugungi erkinlashtirish jarayonlariga , jamiyatimizni demokratiyalashtirish natijalariga bu yo ' lda erishilgan dastlabki bosqich sifatida ” 11 qarashimizni uqtirdi . Besh tamoyil , erkinlashtirishning olti ustuvor yo ' nalishi mohiyatidan kelib chiqqan yangi g ' oyalar zahirasi hozirgi sharoitda buyuk milliy maqsadlarimizni amalga oshirishga safarbar strategik yo ' limiz va siyosatimizning yangi ustuvor yo ' nalish hamda tamoyillari majmui I . A . Karimovning Oliy Majlisning 2002 yil 29 avgustda o ' tgan IX sessiyasida so ' zlagan “ O ' zbekistonda demokratik o ' zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo ' nalishlari ” nomli ma ' ruzasida ilgari surilgan g ' oyalar kvintessentsiyasi – etti ustuvor maqsad - vazifalar ( mustaqillikni himoya qilish va mustahkamlash ; xavfsizlik va barqarorlikni , hududimiz yaxlitligini , sarhadlar daxlsizligini , tinchlik , osoyishtalikni ta ' minlash ; kuchli bozor infratuzilmasini yaratish , erkin iqtisodiyot tamoyillarini joriy etish ; inson huquqlari va erkinliklarini , so'z va matbuot erkinligini, oshkoralikni ta'minlaydigan demokratik tamoyillarni amaliy hayotda joriy qilish ; nodavlat va jamoat tashkilotlarining o ' rni va ahamiyatini kuchaytirish ; sud - huquq tizimi mustaqilligini amalda ta ' minlash ; inson omili , inson mezoni ) mushtarakligida nazariy - amaliy yaxlit uyg ' unlashdi . Ana shu tariqa besh tamoyil , olti ustuvor yo ' nalish va etti ustuvor maqsad - vazifalarning yaxlit uyg ' unligi mushtarakligidan iborat Islom Karimovning teran siyosiy ta ' limoti O ' zbekistonda demokratik huquqiy davlat barpo etish nazariyasi va amaliyotidan adolatli demokratik fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishdek mumtoz g ' oyalar strategiyasi darajasigacha takomillashdi .

Adabiyotlar: 1. Shodiev N. O'zbekiston milliy Tiklanish bosqichida. - M.: Vega, 1999. 2. Shodiev N., Eofurov 3., Siddiqov B. Milliy mafkura va g'oya. -T.: O'zbekiston, 1996. 3. G’ofurov 3., Toshev S. Mustaqillikning ma'naviy zaminlari. -Qarshi: Nasaf, 1994. 4. G’ofurov 3., Siddiqov B. Ma'naviy yuksalish – taraqqiyot omili. - T.: TDTU, 1997. 5. G’ofurov 3., Siddiqov B. Milliy istiqlol ma'naviy-ma'rifiy yuksalish. - T.: TDTU, 2000. 6. Tulenov J., Qodirov B., §ofurov Z. Ma'naviy yuksalish sari. -T.: Mehnat, 2000. 7. Ma'naviyat yulduzlari. - T.: Abdulla Qodiriy nomidagi nashriyot, 1999. Alpomish. - T.: Sharq, 1998. Jaloliddin Manguberdi. - T.: Sharq, 1999. 8. Shodiev N. Natsionalnaya ideya: kak eto viditsya v Uzbekistane. //Trud, 23 iyunya 2000.

O'xshashlar

O'zbekistonda demokratik jamiyat qurishning g'oyaviy ma'naviy omillari

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – Asosiy Qonun

Mustaqil O'zbekiston Konstitutsiyasi va uning asosiy tamoyillari

O'zbekiston va MDHdagi demokratik jarayonlar

O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish amaliyoti va mintaqaviy demokratik jarayonlar