O`lim jazosini bekor qilishning huquqiy asoslari - Huquqshunoslik - Referatlar

O`lim jazosini bekor qilishning huquqiy asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69 KB

Ko'chirib olish

O`lim jazosini bekor qilishning huquqiy asoslari Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan sud-huquq islohotlari mazkur sohada yechimini topishi lozim bo`lgan, islohot talab muammolarni bartaraf etish kabi dolzarb yo`nalishlarni shart qilib qo`ydi. Prezidentimiz I.A.Karimovning O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo`shma majlisida qilgan ma`ruzalari ham pirovard maqsadimiz bo`lgan huquqiy demokratik davlat va adolatli fuqarolik jamiyati qurish yo`lida qo`yilgan yana bir muhim qadam bo`ldi, deb aytish mumkin. Mazkur ma`ruzada jamiyat hayotining barcha jabhalarida amalga oshirilishi lozim bo`lgan bugungi kunning dolzarb masalalari ko`rsatib berildi. Ayniqsa, sud-huquq sohasini isloh etishdagi o`lim jazosini bekor qilish, qamoqqa olish uchun sanksiyani sudlarga olib berish bilan bog`liq masalalar alohida e`tiborga molikdir. Darhaqiqat, bugungi kunga kelib, kishilik jamiyati o`zining shunday yuksak taraqqiyot cho`qqisiga keldiki, bunda inson hayoti, uning huquq va erkinliklari oliy qadriyat deb baholanayotgan bir davrda, o`lim jazosining bekor qilinishiga qaratilgan ushbu harakatlar ham insonparvarlik g`oyalari bilan yo`g`rilganligini anglab yetish qiyin emas. Jahon tajribasidan ma`lumki, hozirgi paytda yer yuzining ko`pgina davlatlarida o`lim jazosi olib tashlangan yoki unga nisbatan moratoriy e`lon qilingan bo`lsa-da, mazkur masala ancha murakkab hamda serqirra bo`lib, u jamiyat hayotining siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ma`naviy- diniy, madaniy-psixologik va boshqa sohalariga sezilarli ta`sir ko`rsatishini hisobga olish lozim.

2005 yilning 1 avgust kuni O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “O`zbekiston Respublikasida o`lim jazosini bekor qilish to`g`risida”gi Farmonining e`lon qilinishi ham mamlakatimizda o`lim jazosini bekor qilish orqali jinoiy jazolarni liberallashtirish, o`lim jazosi tayinlangan shaxslarning jinoiy ishlari yuzasidan kelgusida ularning oqlanishi mumkin bo`lgan holatlarni hisobga olib, shuningdek, o`lim jazosini qo`llamaslik haqidagi jahon tajribasiga muvofiq mamlakatimizning sud-huquq sohasidagi islohotlarning muhim bosqichi bo`ldi. Yurtboshimiz ta`kidlaganlaridek, “Davlatimizning jinoyatga oid siyosati o`lim jazosini qo`llashga nisbatan jahon tendensiyalariga to`la mos keladi hamda O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida e`lon qilingan insonparvarlik va odillik tamoyillarini izchil ifoda etadi” 1. Albatta, bunday islohotlarning amalga oshirilish mexanizmi birinchi navbatda turli xil me`yoriy hujjatlar orqali belgilab beriladi. O`lim jazosini bekor qilish bilan bog`liq me`yoriy hujjatlar xususida so`z yuritiladigan bo`lsa, xalqaro me`yoriy hujjatlarga ham nazar tashlab o`tish o`rinlidir. Jumladan, Fuqarolik huquqlari va siyosiy huquqlar to`g`risidagi Xalqaro paktga o`lim jazosini bekor qilishga oid Ikkinchi qo`shimcha bayonnoma, Inson huquqlari to`g`risidagi Amerika Konvensiyasiga O`lim jazosini bekor qilish to`g`risidagi bayonnoma, Inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish to`g`risidagi Yevropa Konvensiyasiga 6-sonli bayonnoma, Inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish to`g`risidagi Yevropa Konvensiyasiga 13-sonli bayonnoma. Ularda o`lim jazosini to`la taqiqlash nazarda tutiladi, ammo ushbu hujjatga qo`shilgan mamlakatlarga, ularning xohishiga ko`ra urush davrida o`lim jazosini istisno tariqasida saqlab

qolish imkoniyati beriladi, faqat 13-sonli bayonnomada har qanday holatda, biron – bir istisnosiz to`la taqiqlash nazarda tutiladi2. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “O`lim jazosini bekor qilish to`g`risida”gi Farmoni o`zining quyidagi jihatlari bilan ahamiyatlidir: Birinchidan, ushbu Farmonga muvofiq fuqarolarning Konstitutsiyada belgilab qo`yilgan uzviy yashash huquqi ta`minlanadi. Shuningdek, jinoyat va jinoyat-protsessual qonunlarida ko`rsatilgan aybsizlik priyezumpsiyasi prinsiplariga asoslanmagan holda shaxsning aybi yetarlicha isbotlanmay turib jazoning ijro etilishini oldini olish va kelgusidaadolat qaror topishini ta`minlash imkoniyatini yaratishi bilan muhim ahamiyatga ega. Ikkinchidan, xalqaro tajribaga binoan o`lim jazosini bekor qilish bilan bog`liq masalalarda keskin globallashuv jarayoni kechayotganligiga guvoh bo`lish mumkin. Uchinchidan, ushbu Farmonning qabul qilinishi fuqarolarning o`z huquq va erkinliklarini yanada to`laroq anglash, ular orasida huquqiy ong va huquqiy savodxonlikning oshishiga yana bir muhim turtki bo`ldi. To`rtinchidan, huquqiy davlatdan fuqarolik jamiyati qurish sari intilayotgan davlatimizning mamlakatni modernizatsiya qilish va isloh etishda, sud-huquq islohotlarining amalga oshirilish mexanizmini yaratilish jarayonida mazkur Farmonning qabul qilinishi bunday mexanizmning muhim “muruvvat”laridan biri sifatida namoyon bo`ldi. O`lim jazosini bekor qilish barobarida muayyan fundamental choralarni amalga oshirish talab qilinadi. YA`ni Yurtboshimiz ta`kidlaganlaridek, “Birinchi navbatda aholi o`rtasida keng tushuntirish

ishlarini olib borish lozim, chunki bugungi kunda ularning ko`pchiligi o`lim jazosini bekor qilinishiga qarshi. Ikkinchidan, o`lim jazosi o`rniga umrbod yoki uzoq muddatli jazoni o`tashga hukm qilinadigan shaxslar uchun tegishli joylar qurish kerak” 3. Shundan kelib chiqib, o`lim jazosining bekor qilinishi xususida aholi o`rtasida keng qamrovli tushuntirish ishlarini olib borish, davlatimizning jinoyat huquqiy siyosatidagi liberallashtirish jarayoni, huquqni qo`llash amaliyotidagi tub o`zgarishilar yurtimizda ijtimoiy- siyosiy, kriminogen vaziyatlarga ijobiy ta`sir ko`rsatayotganligini kishilar ongiga to`g`ri singdirish talab qilinadi. Jinoyatchilik qandaydir ijtimoiy tuzumlar yuzaga keltirib turuvchi hodisa bo`lmay, balki inson va jamiyat o`rtasidagi doimiy va o`zgaruvchan qarama-qarshiliklarning natijasi bo`lganidek, o`lim jazosining bekor qilinishi yoki qilinmasligi bilan jinoyatchilikning o`sishi o`rtasida mutlaq bog`liqlik ham mavjud emas. Shu bois ham mamlakatda sog`lom ma`naviy muhitning yaratilishi va fuqarolar ongining yuksaltirilishi jinoyatchilikka qarshi kurashda katta ahamiyat kasb etadi. Xulosa sifatida o`lim jazosini bekor qilish, qamoqqa olish uchun sanksiyani sudlarga olib berish borasida amalga oshirilayotgan barcha sa`y-harakatlar zamirida bir narsa, sud-huquq sohasidagi islohotlarni yuqori sifat bosqichiga ko`tarish uchun tashlangan qadam yotibdi, deb baholash mumkin.

O'xshashlar

O`lim jazosini bekor qilish bosqichlari

O`lim jazosi bekor qilinishi inson huquqlari va erkinliklarini huquqiy himoya qilishning muhim bosqichi

O`lim jazosining bekor qilinishi – demokratiyaning o`ziga xosligi

O`lim jazosi bekor qilinishi – sud-huquq islohotlarining pirovard natijasi

O`simlik dunyosidan foydalanish va muhofaza qilishning huquqiy holati