Нотариат фаолиятини ташкил этиш - Huquqshunoslik - Referatlar

Нотариат фаолиятини ташкил этиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

146 KB

Ko'chirib olish

Нотариат фаолиятини ташкил этиш Режа: 1. Нотариатнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти моҳияти ва аҳамияти. 2. Суд орқали ҳимояланиш ҳуқуқи 3. Нотариуслар томонидан расмийлаштирилган ҳужжатлар юридик кучга эга. 4. Нотариатнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти ҳуқуқий асослари. 5. Нотариат фаолияти ва иш юритишини ташкил этиш.

Нотариат фаолиятини ташкил этиш Нотариат атамаси лотинча “ Notarius ”сўзидан олдинган бўлиб “хат ёзувчи котиб” маъносини англатади. Ўзбекистон Республикасида нотариат жисмоний ҳамда юридик шахсларнинг низосиз ҳуқуқларини, ҳамда юридик аҳамиятга эга бўлган, ҳуқуқий оқибатлар келтириб чиқарувчи ҳужжатларни гувоҳлантирувчи ва бу низосиз ҳуқуқлар ҳамда низосиз фактларни тасдиқлаш билан боғлиқ бўлган ҳаракатларни амалга оширувчи давлат идоралардир. Нотариал идораларнинг ўзига хос бўлган, бошқа маъмурий идоралардан фарқ қилувчи жиҳатларидан бири низосиз муносабатларни ҳал этишидир. Нотариуслар нотариал ҳаракатларни бажариш вақтида бевосита фуқароларнинг ўзлари билан учрашиб, мулоқотда бўлиб, қандай мақсадда нотариал идорага мурожаат этганлигини аниқлайдилар. Бажарилиши лозим бўлган нотариал ҳаракатлар қонунга зид бўлмаса, бошқа шахсларнинг манфаатларига путур етказмасагина уни амалга оширадилар. Бу билан нотариал идоралар фуқаролар ва юридик шахсларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қиладилар. Нотариус ўз фаолиятида фақат қонунга, жумладан, Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Ўзбекистон Республикасининг “Нотариат тўғрисида”ги қонуни, Ўзбекистон Республикаси давлат нотариал идораларининг нотариуслари нотариал ҳаракатларни амалга ошириш тартиби тўғрисидаги Қўлланма ва нотариал фаолиятга оид бошқа қонун ва қонун ости ҳужжатларига бўйсунади. Бу нотариал ҳаракатни ҳар томонлама холисона бажарилишини таъминлайди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 43-моддасида кўрсатиб ўтилгандек, давлат фуқароларнинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамланган ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлайди. Суд орқали ҳимояланиш ҳуқуқи Нотариат ҳуқуқининг муҳим ташкилий тамойилларидан бири ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 44- моддасида

ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмаларининг ғайриқонуний хатти-ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади дейилган. Нотариат ҳуқуқининг суд орқали ҳимояланиш ҳуқуқи Ўзбекистон Республикасининг “Нотариат тўғрисида”ги қонунни 39-моддасида ўз ифодасини топган бўлиб, бунга асосан амалга оширилган нотариал ҳаракатни, нотариал ҳаракатни кечиктириш ёки нотариал ҳаракатни амалга оширишни рад этиш тўғрисидаги қарорни нотўғри деб ҳисоблаган манфаатдор шахс бу хусусда давлат нотариал идораси ёки хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус турган жойдаги судга шикоят қилишга ҳақли. Суд орқали ҳимояланиш ҳуқуқидан нотариат ҳуқуқида нафақат жисмоний ва юридик шахслар балки, нотариуслар ҳам фойдаланиши мумкин. Ўзбекистон Республикасининг “Нотариат тўғрисида”ги қонуни 3-моддасига асосан лицензия бериш рад этилган тақдирда судга мурожаат қилиш мумкинлиги кўрсатиб ўтилган. Ўзбекистон Республикаси "Нотариат тўғрисида"ги қонунининг 1- моддасида: "ЎзРда Нотариатнинг вазифаси жисмоний ҳамда юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини нотариуслар томонидан қонунларда назарда тутилган нотариал ҳаракатларни амалга ошириш йўли билан ҳимоя қилишни таъминлашдан иборатдир ". Ўзбекистон Республикасида нотариал ҳаракатларни давлат нотариал идорасида ишловчи нотариуслар амалга оширади. Давлат нотариал идораларининг реестрини Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги юритади. Нотариуслар бўлмаган аҳоли пунктларида ушбу Қонуннинг 25- моддасида назарда тутилган нотариал ҳаракатларни фуқаролар йиғинларининг раислари (оқсоқоллари) амалга оширади. Бошқа давлатларнинг ҳудудида нотариал ҳаракатларни Ўзбекистон Республикаси консуллик муассасаларининг ушбу ҳаракатларни амалга ошириш ваколати берилган мансабдор шахслари амалга оширади.

Нотариуснинг бу хилдаги йўналишини кўриб, унинг фаолиятига ўзига хос услублар бевосита ҳуқуқни муҳофаза қилиш билан боғлиқлигига аҳамият берамиз. Нотариатнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти билан боғлиқлигини биз нотариал ҳаракатларнинг мазмунидан ҳам кўришимиз мумкин. Нотариал ҳаракатларнинг тўла рўйхати "Нотариат тўғрисида"ги қонуннинг 5-бобида берилган бўлиб, бу фақатгина ҳаммага одат бўлган ҳужжатларнинг ҳақиқийлигини тасдиқлаш, имзонинг ҳақиқийлигини тасдиқловчи ҳаракатлар бўлиб қолмасдан, балки битимларни тасдиқлаш, эр- хотиннинг умумий мол-мулкидаги улушга мулк ҳуқуқи тўғрисида гувоҳномалар бериш, мол-мулкни ўзга шахсга ўтказишни таъқиқлаб қўяди ва таъқиқни бекор қилади, фуқаронинг муайян жойда эканлиги ёки унинг тирик эканлиги фактини тасдиқлайди, далилларни таъминлаш, ижро хатларини ёзиш ва ҳоказолар. Барча нотариал ҳаракатлар у ёки бу жиҳати билан ҳуқуқни муҳофаза қилиш функцияси билан боғлиқ бўлиб, шу хилдаги функцияларни амалга оширишда ҳамкорлик қилади. Нотариат бу битимлар ва бошқа келишувларнинг тўғри ва ўз вақтида ҳақиқийлигини тасдиқлайдиган, мерос ҳуқуқини гувоҳлантирадиган, ижро хатларини ёзадиган ва бошқа нотариал ҳаракатларни амалга оширадиган махсус ташкил этилган орган ёки муассасалар мажмуидир. У давлат нотариал идоралари ва нотариал ҳаракатларни амалга оширишга ваколатли бўлган мансабдор шахслардан иборат. Нотариус мавжуд бўлмаган аҳоли пунктларида нотариал ҳаракатларни фуқаролар йиғини раиси(оқсоқоли) амалга оширади. Бошқа давлатларнинг ҳудудида нотариал ҳаракатларни, бундай ваколатни амалга оширишга ваколатли бўлган Ўзбекистон Республикаси консуллик муассасаларининг мансабдор шахслари бажарадилар. Давлат нотариал идораси ЎзР Адлия вазирлиги томонидан ташкил этилади. Давлат нотариал идораларида фаолият кўрсатувчи барча нотариус

(нотариус ва катта нотариус)лар давлат хизматчилари ҳисобланади ва иш ҳақини бюджет ҳисобидан оладилар. Уларга худди Адлия органларининг хизматчилари сингари унвонлар берилади. Уларнинг зиммасида ҳозирда нотариал ҳаракатларни амалга ошириш билан боғлиқ ишнинг асосий қисми юклатилган. "Нотариат тўғрисида"ги қонуннинг қабул қилиниши билан (1996 йил 26 декабр) ЎзР ҳудудида хусусий нотариал амалиёт татбиқ қилин ган эди . Хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус юридик шахс ҳисоблана р эди . Бу қоида ҳозирда ( 2010 йилда) бекор қилинган. Улар ўз идорасига эга бўлиш, банкда ҳисоб-китоб варағи ва бошқа ҳисоб варақлар очиш, мулкий ҳамда шахсий номулкий ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўлиш, ходимлар билан меҳнат шартномалари тузиш ва уларни тўхтатиш, тушган даромадни тасарруф этиш, судда ўз номидан қатнашиш ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳаракатларни амалга оширишга ҳақли эдилар. Нотариус таътилга чиқиш ва давлат ижтимоий суғуртаси бўйича нафақаларнинг барча турини олиш ҳуқуқидан фойдаланади. Нотариусга давлат ижтимоий суғуртаси бўйича нафақа тайинлаш ва тўлаш ҳамда унинг давлат пенсия таъминоти амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади. Ўзбекистон Республикасида нотариус лавозимига олий юридик маълумотга эга бўлган, давлат нотариал идорасида камида 1 йил муддатли амалиётни ўтаб, малака имтиҳони топширган, нотариал фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияга эга бўлган ЎзР фуқароси тайинланади. Нотариуснинг олий юридик маълумотли стажери ва ёрдамчиси бўлиши мумкин. Тегишли давлат нотариал идорасига стажер ва ёрдамчини ишга қабул қилиш меҳнат шартномаси асосида Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар, Тошкент шаҳар ҳокимликлари адлия бошқармалари томонидан амалга оширилади.

Юридик мутахассислик бўйича камида 3 йиллик иш стажига эга бўлган шахслар учун амалиёт муддати тегишлича Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, адлия бошқармасининг қарори билан камайтирилиши мумкин. Бундай ҳолларда амалиёт муддати 6 ойдан кам бўлмаслиги керак. Амалиётдан ўтиш тартиби ЎзР Адлия вазирлиги томонидан белгиланади. Нотариуслар томонидан расмийлаштирилган ҳужжатлар юридик кучга эга. Амалиётдан ўтган ва нотариал фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензия олиш тўғрисида белгиланган тартибда ариза берган шахслар Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, адлия бошқармалари қошида ташкил этиладиган малака комиссияларига имтиҳон топширадилар. Малака комиссиясининг қарори устидан шикоятлар ушбу комиссиянинг қарори манфаатдор шахснинг қўлига топширилган кундан бошлаб, бир ой ичида ЎзР Адлия вазирлиги қошидаги апелляция комиссиясига берилади. Малака комиссиясининг имтиҳонидан ўта олмаган шахслар ушбу комиссиянинг қарори чиққан кундан бошлаб камида бир йилдан сўнг қайта имтиҳон топширишга қўйилади. Малака ва апелляция комиссиялари тўғрисидаги низомларни ЎзР Адлия вазирлиги тасдиқлайди. Нотариал фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензия Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, адлия бошқармалари томонидан малака комиссияларининг қарорлари асосида берилади. Лицензия бериш тартиби ЎзР Адлия вазирлиги томонидан белгилаб қўйилади. Лицензия бериш рад этилганлиги устидан судга Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, адлия бошқармасининг қарори олинган кундан бошлаб, бир ой ичида шикоят қилиш мумкин. Лицензия олган, лекин уч йил мобайнида нотариус лавозимида иш бошламаган фуқаронинг малака имтиҳонини қайта топширганидан кейингина нотариус лавозимида ишлашига йўл қўйилади.

Нотариус: — илмий, ижодий ва педагогик фаолиятдан ташқари, тадбиркорлик ва бошқа фаолият билан шуғулланишга; — шартномалар тузишда воситачилик хизмати кўрсатишга ҳақли эмас. Нотариус ўз фаолиятида мустақил бўлиб, бу фаолиятни амалга оширишда ЎзР қонун ҳужжатларига амал қилади. Нотариусларнинг ўз касбий мажбуриятини бажариши юзасидан назоратни Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги ва адлия бошқармалари амалга оширади. Нотариуснинг, нотариал ҳаракатларни амалга оширувчи бошқа мансабдор шахсларнинг, шунингдек, амалга оширилаётган нотариал ҳаракатлардан хизмат вазифасини бажариш муносабати билан хабардор бўлиб қолган шахсларнинг ўзларига маълум бўлган ахборотларни ошкор қилиши, шу жумладан меҳнат шартномаси бекор қилингандан кейин ҳам ошкор қилиши таъқиқланади. Амалга оширилган нотариал ҳаракатлар тўғрисидаги маълумотлар (ҳужжатлар) бу ҳаракатлар кимнинг номидан ёки кимнинг топшири ғ и билан амалга оширилган бўлса, шу шахсларнинг ўзигагина берилиши мумкин. Амалга оширилган нотариал ҳаракатлар тўғрисидаги маълумотномалар (маълумотлар), суд, прокуратуранинг, тергов органларининг талабига биноан улар юритаётган ишлар муносабати билан берилади. Фуқаролар мулкига ўтаётган мол-мулкнинг қиймати ҳақидаги маълумотномалар қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда солиқ органига тақдим этилади. Васиятнома тўғрисидаги маълумотномалар васият қилувчининг вафотидан кейингина берилади. Амалга оширилган нотариал ҳаракатларнинг махфийлигини бузишда айбдор бўлган шахслар қонунда белгиланган тартибда жавобгар бўлади. Ўзбекистон Республикасида давлат нотариал идоралар тармо ғ и, уларнинг штатлари давлат нотариал идоралари учун белгиланган штатлар

сони ва иш ҳақи фонди доирасида ўрин лавозимлар жадвалига риоя қилган ҳолда ЎзР Адлия вазирлиги томонидан тасдиқланади. Икки нафар ва ундан ортиқ нотариус ишлайдиган давлат нотариал идоралари нотариусларидан бири катта давлат нотариуси этиб тайинланади ва унинг зиммасига ушбу нотариал идоранинг маъмурий ташкилий ишларини назорат қилиш вазифаси юклатилади. Нотариус лавозими Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан таъсис этилади ва тугатилади. Нотариал округдаги нотариуслар лавозимининг сонини ЎзР Адлия вазирлиги томонидан белгиланади. Нотариусга муайян ҳудудда нотариал ҳаракатларни амалга ошириш ваколатларини бериш ЎзР Адлия вазирлиги ёки унинг топшириҚига биноан Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги ёки тегишли адлия бошқармаси томонидан лицензияси бўлган шахслар орасидан танлов асосида амалга оширилади. Танлов ўтказиш тартибини ЎзР Адлия вазирлиги белгилайди. Давлат нотариал идорасида ишлаётган нотариус билан меҳнат шартномасини бекор қилиш меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади. Яқингача хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар фаолияти юзасидан масала сал ўзгача ҳал қилинар эди. Масалан: хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус ўз хоҳиши билан зиммасидаги ваколатларни соқит қилади ёки унинг ваколатлари қуйидаги ҳолларда суднинг нотариал фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқларидан маҳрум қилиш тўғрисидаги ҳал қилув қарори асосида бекор қилинар эди: — қасддан жиноят содир этганлиги учун ҳукм қилинган тақдирда ҳукм қонуний кучга киргандан сўнг; — қонунда белгиланган тартибда муомала лаёқати чекланган ёки муомала лаёқатига эга эмас деб топилган тақдирда;

— қонун ҳужжатларини бузган носоҚломлиги туфайли (тиббий хулоса бўлса) касбий мажбуриятларини бажаришининг имконияти бўлмаган тақдирда ва қонунларда назарда тутилган бошқа ҳолларда лицензия берган органнинг илтимосномасига биноан. Нотариуснинг ваколатлари бекор қилинган тақдирда, тегишли адлия органи унда сақланаётган ҳужжатларни бошқа нотариусга топшириш тўғрисида қарор чиқариши белгиланган . Нотариуснинг фаолият кўрсатиш ҳудуди Ўзбекистон Республикасининг маъмурий ҳудудий бўлинишига мувофиқ белгиланади. Туманларга бўлинган шаҳарларда тегишли шаҳарнинг бутун ҳудуди нотариал хизмат кўрсатиш ҳудуди ҳисобланади. Қорақалпоғистон Республикаси адлия вазирлиги ёки тегишли адлия бошқармаси содир этилиш жойи қонун ҳужжатларида белгиланган нотариал ҳаракатларни бажариш юзасидан нотариус ўз вазифаларини амалга оширишга ҳақли бўлган ҳудудни белгилаб беради. Қорақалпоғистон Республикаси адлия вазирлиги ёки тегишли адлия бошқармаси аниқ ҳолатларни ҳисобга олиб, нотариуснинг ваколатлари амал қиладиган ҳудудни ўзгартириши мумкин. Кўрсатилган ҳудуд доирасида нотариуснинг ўз иш жойи бўлиши шарт. Нотариуснинг нотариал ҳаракатни белгиланган фаолият ҳудудидан ташқарида амалга ошириши бу ҳаракатни ҳақиқий эмас, деб топишга асос бўлмайди. Нотариус мавжуд бўлмаган ҳудуддаги васият қилувчи оғир касал бўлган ҳолларда васиятномани тасдиқлатиш учун нотариус ўзи хизмат кўрсатадиган ҳудуддан ташқарига чиқишга ҳақлидир. "Нотариат тўғрисида"ги қонунда нотариусларнинг асосий ҳуқуқ ва мажбуриятлари кўрсатилган. Нотариус қуйидаги ҳуқуқларга эга: — ўзига мурожаат қилган барча шахслар учун ушбу қонунда назарда тутилган ҳаракатларни амалга ошириш, нотариал ҳаракатларни амалга

ошириш жойи қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган ҳоллар бундан мустасно; — битим ва аризаларнинг лойиҳаларини тузиш, ҳужжатларнинг нусхаларини ва улардан кўчирмаларни тайёрлаш, шунингдек, нотариал ҳаракатларни амалга оширилишига доир масалалар юзасидан тушунтиришлар бериш; — жисмоний ва юридик шахслардан нотариал ҳаракатларни амалга ошириш учун зарур бўлган ҳужжатлар талаб қилиб олиш. Нотариус қуйидаги мажбуриятларга эга: — жисмоний ва юридик шахсларга ўз ҳуқуқларини амалга оширишда ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишда кўмаклашиши, уларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини тушунтириб бериши; — томонлар тақдим этган битимлар лойиҳаларининг мазмун моҳияти ва аҳамиятини тушунтириши, ушбу битимлар мазмуни томонларнинг асл мақсадига мос келиш-келмаслигини ва қонун талабларига зид келиш келмаслигини текшириши; — юридик жиҳатдан бехабарлик жисмоний ва юридик шахслар зарарига фойдаланилмаслиги учун амалга оширилаётган нотариал ҳаракатларнинг оқибатлари ҳақида уларни огоҳлантириши; — қонун ҳужжатларига мос келмайдиган нотариал ҳаракатларни амалга оширишни рад этиш; — нотариал ҳаракатларни амалга ошириш вақтида фуқаролар ёки мансабдор шахслар томонидан қонунчилик бузилганлигини аниқлаган тақдирда, зарур чора-тадбирлар кўрилиши учун тегишли корхоналар, муассасалар, ташкилот-ларга ёки прокуратурага бу ҳақда хабар қилиши шарт. Нотариал идорасида ишловчи нотариус қонун ҳужжатларига зид хатти ҳаракатлар содир этса, белгиланган тартибда жавобгар бўлади. Давлат нотариал идорасида ишловчи нотариал ҳаракатларни амалга оширганлик ҳамда ҳужжатлардан нусха берганлик учун Ўзбекистон

Республикасининг қонун ҳужжатларида белгиланган ставкалар бўйича давлат божи ундирилади. Давлат божи ҳақидаги қонун ҳужжатларида жисмоний ва юридик шахслар учун назарда тутилган имтиёзлар нотариуслар ҳужжатлар лойиҳаларини тузганларида, ҳужжатларнинг нусхаларини берганда ва бошқа техник ишларни бажарганларида мазкур шахсларга нисбатан татбиқ этилади. Нотариус нотариал ҳаракатни бажариши учун ўз иш жойидан ташқарига чиққанида манфаатдор жисмоний ва юридик шахслар, унинг амалдаги транспорт харажатларини қоплайдилар. Нотариусга мурожаат қилган жисмоний ва юридик шахслар билан нотариус ўртасидаги келишувга мувофиқ нотариуслар томонидан ҳуқуқий ва техник тусдаги қўшимча хизматлар кўрсатилганлиги учун ҳақ ундирилиши мумкин. Давлат нотариал идораларида ишловчи нотариуслар қуйидаги нотариал ҳаракатларни амалга оширади: 1) битимларни тасдиқлайди; 2) васиятномаларни тасдиқлайди; 3) эр-хотиннинг умумий мулкидаги улушга мулк ҳуқуқи тўғрисида гувоҳномалар беради; 4) мол-мулкни ўзга шахсга ўтказишни таъқиқлаб қўяди ёки таъқиқни бекор қилади; 5) мерос мол-мулкнинг қўриқланишига доир чора тадбирлар кўради; 6) мерос ҳуқуқи тўғрисида гувоҳномалар беради; 7) ҳужжатлар нусхаларининг ва ҳужжатларда олинган кўчирмаларнинг тўғрилигини шаҳодатлайди; 8) ҳужжатларнинг бир тилдан бошқа тилга тўғри таржима қилинганлигини шаҳодатлайди; 9) ҳужжатлардаги имзонинг ҳақиқийлигини шаходат-лайди; 10) кўчмас мулк очиқ савдода сотиб олинганлиги ҳақида гувоҳнома беради; 11) фуқаронинг тирик эканлик фактини тасдиқлайди;

12) фуқаронинг муайян жойда эканлик фактини тасдиқлайди; 13) фуқаронинг фотосуратда акс эттирилган шахс эканлигини тасдиқлайди; 14) ҳужжатлар тақдим этилган вақтни тасдиқлайди; 15) жисмоний ва юридик шахсларнинг аризаларини бошқа юридик ва жисмоний шахсларга топширади; 16) пул сўммалари ва қимматли қоҚозларни депозитга қабул қилиб олади; 17) ҳужжатларни сақлаш учун қабул қилиб олади; 18) пул тўлаш учун чекларни тақдим этади ва чеклар бўйича пул тўланмаганлигини тасдиқлайди; 19) ижро хатларини ёзади; 20) векселларнинг протестлари амалга оширилади; 21) денгиз протестларини амалга оширади; 22) нотариал тасдиқланган ҳужжатларнинг дубликатларини, ҳамда реестрлардан кўчирмаларни беради. Қонунда назарда тутилган бошқа нотариал ҳаракатларни амалга оширади. Аҳоли пунктида нотариус мавжуд бўлмаган тақдирда, шаҳарчалар, қишлоқлар ва овуллар фуқаролар йиғинларининг раислари (Оқсоқоллари) қуйидаги нотариал ҳаракатларни амалга оширади: 1) васиятномаларни тасдиқлайди; 2) ишончномаларни тасдиқлайди, автотранспорт воситаларини бошқариш ва тасарруф этиш ҳақидаги ишончномалар бундан мустасно; 3) мерос мол-мулкнинг қўриқланишига доир чора тадбирлар кўради; 4) ҳужжатлар нусхаларининг ва ҳужжатлардан олинган кўчирмаларнинг тўғрилигини шаҳодатлайди, маълумот ҳақидаги ҳужжат нусхалари бундан мустасно; 5) ҳужжатлардаги имзонинг ҳақиқийлигини шаходатлайди.

Шаҳарчалар, қишлоқлар ва овуллар фуқаролар йиғинларининг раислари (Оқсоқоллари) қонунда назарда тутилган бошқа нотариал ҳаракатларни ҳам амалга ошириши мумкин. Нотариатнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти ҳуқуқий асослари . "Нотариат тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикасининг 1996 йил 26 декабрь қонуни. (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарорлари тўплами) №2 1997 йил, 42-м. Нотариал идораларнинг фаолияти узоқ тарихга эга бўлиб, бу жараён мусулмон ҳуқуқида ҳам ўз ифодасини топган. Масалан: “Мухтасар”китобида ҳозирги кунда давлат нотариуслари томонидан ҳал этилаётган “Гаров”-89 боб, “Ижара” -82 боб, “Кафолат” -92 боб, “Ихтилоф” -117 бўлимининг 16-18 бандларида “Ворислик ҳуқуқи” 1 тўғрисида сўз юритиладики, бу ҳолат нотариал идораларнинг тарихи узоқ ўтмиш даврларига бориб тақалишидан далолат беради, чунки ўша вақтлардаёқ, ворислик масалаларини тегишли тартибга риоя этилган ҳолда расмийлаштирилиши талаб этилган. Шариат қонунлари ва одат нормаларига таяниб иш кўрилган даврларда нотариал ҳаракатларни амалга оширувчи махсус шахслар бўлмаган, лекин низоли ишлар ёки шикоятларни ҳал этиш юзасидан қозиларга мурожаат этилиб, бу масалаларни қозилар гувоҳлар иштирокида ҳал этганлар. Қозилар мазмун жиҳатдан нотариал ҳаракатларни ҳам ҳал қилганлар. 2 Масалан, Хоразм давлатчилигида ҳам бундай ҳолатни кўришимиз мумкин. 3 Ўша вақтларда фуқаролар ўртасидаги муносабатлар одат нормалари билан тартибга солиниб, бу одат нормалари ҳуқуқий ва ҳуқуқий бўлмаган одатларга бўлиниб, ҳуқуқий одатлар давлат томонидан тан олинган ва юридик одатлар деб аталиб, юридик кучга эга бўлган. 4 1 Мухтасар. –Т ошкент : Чўлпон , 1994. 205, 189, 214, 275-бетлар. 2 Бичурин Н.Я. Собрание сведений о народах обитавших в Средней Азии в древние времена. М-1950, стр. 50. 3 Толстов С.П. “ Древний Хорезм ” Описъ исторический архиологического исследования- МГУ 1948 г. 4 Воробьева С.И. Жамиятда ҳуқуқ ва урф-одатлар. Т., 1986, 12-б.

Ўзбекистон Республикаси Марказий Давлат Архивида сақланаётган ҳужжатлар Республикамизнинг нотариал идоралар тарихи ўзига хос бой тажрибага эга эканлигини кўрсатади. Жумладан, Қўқонда 1890 йилдан бошлаб расмийлаштирилган нотариал ҳужжатлар аниқ ва равшан тузилган. 5 Бажарилган ҳар бир нотариал ҳаракат алоҳида тартиб рақами билан реестр дафтарига қайд этилган, нотариал ҳаракатнинг тури, ундирилган давлат божи, нотариал ҳужжатни олганлик ҳақида мурожаат этган шахснинг имзоси реестр дафтарда нотариус томонидан юксак савия билан қайд қилинган. 1890 йилда фаолият кўрсатган нотариус Александр Фрайбергер томонидан юритилган Реестрларда қайд этилган нотариал ҳаракатлардан нотариус томонидан мажбурият билан боғлиқ шартномалар, васиятномалар, кўчмас мулк билан боғлиқ шартнома, ишончномалар нотариал тартибда гувоҳлантирилганлигини 6 кузатиш мумкин. Хива хонлигида YII-YIII асрларда феодаллар ерларини тортиқ сифатида эмас, балки уни сотиб олишга ҳаракат қилиб, хусусий мулк сифатида бир томондан феодал иштирокида “битим”тузилган. Бундай ерлар мулки-хурри холис деб аталиб, барча солиқлардан озод ҳисобланган. Битимлар давлат номидан расмийлаштирилган, шунинг учун битимни расмийлаштирган қозининг ҳузурида хоннинг ўзи ҳам шахсан иштирок этган. Битимни қози расмийлаштиргач, қози томонидан ерни давлатдан сотиб олганлиги ҳақида васиқалар берилган. 7 Бухоро амирлигида ХIХ асрнинг иккинчи ярмида суд тизимида ўзгаришлар юз бериб, жиноий ва фуқаролик ишлари алоҳида шахслар томонидан ҳал этилган. Жиноий ишларни беклар ва Қушбеги беклари кўриб ҳал этган. Қозилар эса фуқаролик ишларини кўриб, бунда оила, ер, ворислик ҳуқуқи билан боғлиқ масалалардан келиб чиқадиган муносабатларни ҳал 5 Ўзбекистон Республикаси Марказий Давлат Архиви фонд И.660, ОП№2, Д№1, Л№1, Л№11, Л№12. 6 Ўзбекистон Республикаси Марказий Давлат Архиви фонд И.660, ОП-№2, Д-№16, Л-№1, Л- №2, Л-№75, Л-№85, Л-№86. 7 Иванов П.П. Архив Хивинский ханов ХIХ век. Исследование и опись документов с исторического введения Л-1940 г. стр 203-214.

этганлар ва бу билан улар қисман даражада нотариус ваколатини ҳам амалга оширган. 8 Чунки улар томонидан ҳам низоли, ҳам низосиз муносабатлар тартибга солинган. Ўзбекистон Республикаси Марказий Давлат Архивидаги ҳужжатларни ўрганиш шундан далолат берадики, нотариал идоралар томонидан бажарилган ҳаракатларни одат, шариат қонунларига кўра қозилар бажариб келганлар. Қозиларнинг фаолияти суд тизими билан боғлиқ бўлганлиги сабабли биз ўша вақтда топилган ҳужжатларни суд-нотариал ҳужжатлари деб аташни лозим топдик. Т ошкент шаҳриниг ХIХ асрда ги фуқаролик -ҳ уқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишларни ўрганиш шуни кўрсатадики, Кўкча даҳасида фаолият кўрсатган қози мулла Боймирза Қози ибн Мирзо О ғ али томонидан расмийлаштирилган васиқаларни қайд этиш дафтарида 497 тадан иборат ҳужжат расмийлаштирил ганлиги бу масалага қанчалик жиддий аҳамият берилганлигидан далолат беради. Бу ҳужжатлар савдо-сотиққа оид, закалат ҳақидаги, даъводан воз кечиш, иқрор бўлиш ҳақидаги аризалар, ер эгалиги, турар жойлар ва бошқа кўчмас мулкларни сотиб олганлиги ҳақида ги битимлар ва меросни тақсимлашга оид ҳужжатлар мавжудлиги аниқланди. 9 Бу ҳужжатлар республикамиз мустақилликка эришгунга қадар нотариал идораларнинг ўзига хос йўлни босиб ўтганлигидан далолат беради. Н отариал идоралар тарихини ўргани ш нотариал идораларни Республикамизда ривожланиш жараёнини бир неча даврларга бўлиш мумкин деган хулосага олиб келди. Биринчи давр шариат қонунлари ва одат нормаларига асосланиб иш кўрган, нотариус номига эга бўлмаса-да, лекин мазмун жиҳатдан нотариал ҳаракатларни бажариб келган қозилар давридан то 1917 йил Туркистон АССР ташкил топгунча бўлган даврни ўз ичига олади. 8 Ишанов А.И. “ Основные черты общественного строя Бухарского ханства ” 1983 год, стр125, 9 Юнусхужаева М. , У.Мирисмоилова. По истории Ташкента конца ХIХ начала ХХ вековО.Н.У. 1983г. часть 3, стр 49-50.

1917 йил Туркистон АССРда Юстиция Халқ Комисарлиги ташкил топди ва бунга асосан Туркистон АССРда халқ нотариуслари ташкил қилинди. Архивдаги бажарилган нотариал ҳаракатларга қараганда ўша вақтларда нотариуслар “Халқ нотариуслари” нотариал идоралар эса “нотариал столлар”деб юритилган. 10 Иккинчи давр 1917 йилдан 1956 йилгача бўлган давр бўлиб, 1918 йил 16 ноябрда Туркистон АССР Юстиция Халқ Комиссарлиги “Туркистон Республикасида халқ судларини сайлаш бўйича” Қўлланмани ишлаб чиқди ва бу қўлланма Декрет бўлиб тасдиқланган ҳолатда матбуотда эълон қилинди. Ушбу Қўлланмага асосан халқ судлари, халқ нотариуслари вилоят советларининг вилоят сеьзди томонидан сайланиши қайд этилди ва халқ судлари, халқ нотариуслари Ушбу қўлланманинг 2-моддасига асосан ўша жойдаги ишчи, солдат, деҳқон депутатлари совети томонидан тақдим этилган номзодлар орасидан сайландилар. 11 Туркистон Халқ Комиссарлиги томонидан нотариал идоралар фаолиятини яхшилаш учун Қарор ва Низомлар қабул қилинган бўлиб, 1922 йилдаги Низомга кўра нотариус лавозимига Губерна халқ Судлари Президиуми томонидан сайлов ҳуқуқи асосида Юстиция Халқ комиссарлиги томонидан махсус тайёрланган ва тасдиқланган дастурга кўра синаб кўрилган шахслар тайинланган. Жумладан 1926 йилда ЎзССРда нотариал идоралар фаолиятини тартибга солувчи Низом қабул қилиниб, бунда нотариал идоралар томонидан бажариладиган нотариал ҳаракатнинг тури, бажариш тартиби ва қоидалари белгилаб берилди. 1937 йилда ЎзССРнинг Конституцияси қабул қилинган эди. Бу эса ўша вақтда бўлган фуқаролик ҳуқуқий муносабатларда ўзгаришлар содир бўлишига олиб келди ва ўша вақтда амалда бўлган ЎзССР ГКнинг 418- 10 Андижон вилояти Асака шаҳар (собиқ Ленин шахар) нотариал идорасининг архив ҳужжатларидан олинди. 11 История Советского Государства и права Узбекистана Том-1, Издательство Академии наук УзССР. Ташкент-1960 г, 485-486 стр.

моддасига асосан меросхўрлар доираси белгилаб берилди. Қонун бўйича ва васият бўйича мерос олиш тартиби қонунда ўз аксини топди. 1917-1918 йилларда васиятнома бўйича шахс ўз мулкини хоҳлаган шахсга васият қ ила олмас эди. 1937 йилга келиб эса бу чеклашлар бекор қилинди. 1938 йилга келиб нотариуслар в асиятноманинг мазмунидан қатъий назар мажбурий ҳисса олувчиларга жумладан , вояга етмаган меросхўрларга мажбурий ҳисса ажратиб мерос гувоҳномасини бера бошладилар. Мажбурий ҳисса мерос мулкининг ¾ қисми қилиб белгиланди. Бу ҳолат эса 1938 йил 28 март кунида қабул қилинган ЎзССР Марказий Ижроия Комитетининг (МИК)нинг қарорида ва ЎзССР ГКнинг 420-моддасида қонуний ифодасини топди. 12 1940 йилгача м ерос қолган мулкни сақлаш чораларини кўриш судлар томонидан алоҳида тартибда кўриладиган ишлар қаторида кўрилиб келинган бўлса, 1940 йилнинг охирига келиб, у шбу ҳолатни расмийлаштириш низосиз бўлганлиги сабабли нотариал идораларга юклатилди. Бу эса 1940 йил 29 декабрда қабул қилинган Ўзбекистон ССР Олий Совети Президиумининг Фармонида қонуний ифодасини топди. 13 ЎзССР Олий Совети Президиумининг 1943 йил 26 октябрь кунидаги Фармонига асосан, шахсни бедарак йуқолган ёки ў лган деб топиш ҳақидаги ишлар халқ судлари фаолиятидан нотариал идораларга олиб берилди. Бунга асосан “Нотариат тўғрисида”ги Низом ва ва ўша вақтда амалда бўлган ЎзССР ГКнинг 12-моддасига ўзгартиришлар киритилди. 14 Нотариал идоралар фаолиятини такомиллаштириш ва мерос ҳуқуқини ривожлантириш борасида ўша вақтда Республика Олий Совети Президиуми томонидан бир қатор Фармонлар қабул қилинганганлигига гувоҳ бўламиз. Жумладан, 1945 йил 14 март кунида қабул қилинган “ Қонун ва васият бўйича меросхўрлар ҳақида ” ги Фармонга асосан меросхўрлар доираси кенгайиб, 12 СУ УзССР -1938 год, стр-9, 17 13 Сборник законов УзССР и Указов Президиума Верховного Совета УзССР за 1938- 1951 г.г. стр 199. 14 Сборник законов УзССР и Указов Президиума Верховного Совета УзСР 1938- 1961 г.г. стр.6.

қонун бўйича меросхўрлар қаторига ота-онаси, ака-укаси, опа-сингиллар ҳам киритилиб меросхўрлар доираси биринчи, иккинчи ва учинчи навбатдаги меросхўрлар доираси белгилаб берилди. 15 1926 йилда қабул қилинган Нотариат тўғрисидаги Низомга 1930 йил 20 июль , 1947 йил 31 декабрь, 1965 йил 30 сентябрда ўзгаришлар киритилган. 16 Учинчи давр – 1956-1974 йилгача бўлган давр бўлиб, нотариал идоралар фаолияти такомиллашганлигини ва нотариал ҳаракатларнинг турлари ҳам кўпайганлигини нг гувоҳи бўламиз. Жумладан , 1965 йилда нотариуслар фаолиятига ижро хатларини расмийлаштиришдан иборат нотариал ҳаракатнинг тури қўшилганлиги фикримизни тасдиқлайди. Бу вақтга келиб нотариат органларининг фаолиятида ўзгаришлар бўлиб, жумладан, давлат нотариуси ва катта нотариус лавозимлари жорий қилинган ва ҳамма жойларда нотариал столлар “ нотариал контора ” номи билан юритилган. Бу ҳолат 1956 йил 16 февраль Ўзбекистон ССР Министрлар Советининг 96 - сонли Қарори билан тасдиқланган ва нотариуслар фаолиятини тартибга солувчи “Давлат нотариати тўғрисида”ги Низомда ўз аксини топиб, ушбу Н изомга 1960 йил 956 -сонли қарор, шунингдек 1963 йил 224 - сонли қарор билан ўзгартиришлар киритилган. Ўша вақтларда нотариал идораларга раҳбарликни судлар амалга оширганлар, жумладан , нотариал идоралар фаолиятини янада яхшилаш мақсадида 1967 йилда Ўзбекистон ССР Олий суди томонидан “ Ўзбекистон ССР давлат нотариал контораларида (идораларида) нотариал ҳаракатларни бажариш тартиби тўғрисида ” ги Қ ўлланманинг қабул қилинганлиги шундан далолат беради. Ушбу инструкция (қўлланма) 4 бўлим, 16 боб, 151 банддан иборат бўлган. 17 Республикамиз мустақилликка эришгунга қадарли нотариал идоралар 1974 йил 7 августда қабул қилинган “Давлат нотариати 15 Ведомости Верховного Совета СССР 1945 №15. 16 Авдеенко Н.И. , Кабакова М.А , Нотариат в СССР Ленинград- 1984 г 3-10 стр. 17 Положение о Государственном нотариате УзССР Ташкент. Управление Делами Совета Министров Узбекской ССР 1956, 1960, 1963 г.г.

тўғрисида”ги қонунга асосан 18 фаолият кўрсатиб келдилар . Мазкур қонун 4- бўлим, 87-моддани ўз ичига олган эди. Бундан ташқари нотариуслар 1976 йил №2 сонли қарори билан Ўзбекистон ССР Министрлар Совети томонидан тасдиқланган Қ ўлланмага амал қилиб ишладилар. 19 Ушбу ҳуқуқий меъёрларга назар ташласак, собиқ СССР таркибига кирган барча И ттифокдош республикалар СССР қонунларига асосланган ҳолда иш тўтганлигини гувоҳи бўламиз. Тўртинчи давр 1974-йилдан мустақиллик к а эришгун га ча бўлган давр. Давлат нотариуслари ва бошқа нотариал фаолиятни амалга оширувчи мансабдор шахслар 1974 йилда ЎзССРнинг Давлат нотариати тўғрисидаги қонун ва бошқа қонун ости ҳужжатларига таяниб ишлаб келдилар. Республикамиз мустақил деб эълон қилингач, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан 1996 йил 26 декабрда “Нотариат тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Ушбу қонун ўзида мустақиллигимизни ва ўзлигимизни таниганлигимизни ва бу ҳолат қонун даражасига кўтарилганлигини тасдиқловчи муҳим аҳамиятга эга бўлган Республикамиз тарихидаги биринчи ҳуқуқий ҳужжат бўлди. Бешинчи давр мустақиллик даври 1997 йил 1 март кунидан кучга кирган соҳа қонуни 1974 йилдаги қонундан фарқ қилган ҳолда, Ўзбекистон Республикасида нотариал ҳаракатларни давлат нотариал идоралари билан бир қаторда, хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар томонидан ҳам бажарилишини қонунан мустаҳкамлади 20 . Мазкур қонун нотариал идоралар фаолиятида тубдан ўзгаришлар ясади, мамлакатимизда биринчи маротаба нотариал идоралар фаолиятида ўзини ўзи бошқариш тизими яратилди. 18 “ Инструкция о порядке совершения нотариальных действий государственными нотариальными конторами Узбекской ССР ” . Верховный Суд Узбекской ССР, отдел нотариата. Ташкент -1967 19 “ Инструкция о порядке совершения нотариальных действий Государственными нотариальными конторами Узбекской ССР ”. Ташкент-1976 г. 20 Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил, №2, 42-модда .

1974 йилдаги ЎзССРнинг “Давлат нотариати тўғрисида”ги қонунда нотариус лавозимига тайинлашда олий юридик маълумотга эга бўлган, айрим ҳолларда олий юридик маълумотга эга бўлмаса-да, уч йил юридик соҳада ишлаган шахслар нотариус бўлиб тайинланиши мумкинлиги қайд этилган эди. 1996 йилда қабул қилинган “Нотариат тўғрисида”ги қонун эса, эски қонуннинг бу қоидасидан тамомила воз кечди. Нотариуслик лавозимига фақат олий юридик маълумотга эга бўлган, давлат нотариал идорасида ёки хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус ҳузурида камида бир йиллик муддатли стажировкани ўтаб, малака имтиҳонини топширган, нотариал фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияга эга бўлган Ўзбекистон Республикаси фуқароси тайинланиши қонунан мустаҳкамланди. Мазкур қонун ўзида мустақиллигимизни ва ўзлигимизни таниганлигимизни ва бу ҳолат қонун даражасига кўтарилганлигини тасдиқловчи муҳим аҳамиятга эга бўлган мамлакатимиз тарихидаги биринчи ҳуқуқий ҳужжат бўлди. Нотариат фаолияти ва иш юритишини ташкил этиш . Нотариус ўз фаолиятида мустақил бўлиб, бу фаолиятни амалга оширишда Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига амал қилади. Нотариуслар нотариал ишларни Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тасдиқлайдиган қоидаларга мувофиқ юритадилар. Давлат нотариал идораларининг нотариуслари, нотариал ҳаракатларни амалга оширувчи фуқаролар йиғинларининг раислари (оқсоқоллари) ва хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар белгиланган бухгалтерлик ва статистика ҳисоботларини юритадилар, молия ва солиқ органларига бюджетга тўланадиган солиқларни ҳисоблаш ва уларни тўлаш билан боғлиқ маълумотларни ҳамда бошқа ҳужжатларни тақдим этадилар. Ўзбекистон Республикасида нотариал ҳаракатлар давлат тилида амалга оширилади.

Расмийлаштирилган ҳужжат матни фуқароларнинг талабига биноан нотариус ёки нотариал ҳаракатларни амалга оширувчи шахс томонидан рус тилида ёки имкон бўлса, бошқа мақбул тилда берилади. Нотариус Ўзбекистон Республикасининг Давлат герби акс эттирилган, нотариус исми-шарифининг бош ҳарфлари, фамилияси, лавозими ва жойлашган манзили ёки давлат нотариал идорасининг номи кўрсатилган шахсий муҳри, тасдиқловчи ёзувлар битилган штамплари, шахсий иш қоғозлари ёки давлат нотариал идорасининг иш қоғозларига эга бўлади. Нотариусларнинг ўз касбий мажбуриятларини бажариши устидан назоратни Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, адлия бошқармалари амалга оширади. Нотариуснинг, нотариал ҳаракатларни амалга оширувчи бошқа мансабдор шахсларнинг, шунингдек амалга оширилаётган нотариал ҳаракатлардан хизмат вазифасини бажариш муносабати билан хабардор бўлиб қолган шахсларнинг ўзларига маълум бўлган ахборотларни ошкор қилиши, шу жумладан, меҳнат шартномаси бекор қилинганидан кейин ҳам ошкор қилиши тақиқланади. Амалга оширилган нотариал ҳаракатлар тўғрисидаги маълумотлар (ҳужжатлар) бу ҳаракатлар кимнинг номидан ёки кимнинг топшириғи билан амалга оширилган бўлса, ўша шахсларнинг ўзигагина берилиши мумкин. Амалга оширилган нотариал ҳаракатлар тўғрисидаги маълумотномалар (маълумотлар) суд, прокуратуранинг, тергов органларининг талабига биноан улар юритаётган ишлар муносабати билан берилади. Фуқаролар мулкига ўтаётган мол-мулкнинг қиймати ҳақидаги маълумотномалар қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда солиқ органига тақдим этилади. Васиятнома тўғрисидаги маълумотномалар васият қилувчининг вафотидан кейингина берилади. Амалга оширилган нотариал ҳаракатларнинг маҳфийлигини бузишда айбдор бўлган шахслар қонунда белгиланган тартибда жавобгар бўладилар. Нотариус:

илмий, ижодий ва педагогик фаолиятдан ташқари, тадбиркорлик ва бошқа фаолият билан шуғулланишга; шартномалар тузишда воситачилик хизмати кўрсатишга ҳақли эмас. Ўзбекистон Республикасида давлат нотариал идоралари тармоғи, уларнинг штатлари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан тасдиқланади. (ЎзР 25.04.2003 й. 482-II-сон Қонуни таҳриридаги қисм) Икки нафар ва ундан ортиқ нотариус ишлайдиган давлат нотариал идораларида нотариуслардан бири катта давлат нотариуси этиб тайинланади ва унинг зиммасига ушбу нотариал идоранинг маъмурий-ташкилий ишларини назорат қилиш вазифаси юклатилади. Нотариус лавозими Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан таъсис этилади ва тугатилади. Нотариал округдаги нотариуслар лавозимининг сони Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан белгиланади. Нотариусга муайян ҳудудда (нотариал округда) нотариал ҳаракатларни амалга ошириш ваколатларини бериш Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ёки унинг топшириғига биноан Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги ёки тегишли адлия бошқармаси томонидан лицензияси бўлган шахслар орасидан танлов асосида амалга оширилади. Танлов ўтказиш тартибини Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги белгилайди. Давлат нотариал идорасида ишлаётган нотариус билан меҳнат шартномасини бекор қилиш меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилади. Нотариуснинг ваколатлари бекор қилинган тақдирда, тегишли адлия органи унда сақланаётган ҳужжатларни бошқа нотариусга топшириш тўғрисида қарор чиқаради. Лицензиянинг бекор қилиниши нотариуснинг ўз касбий мажбуриятларини бажаришдаги ҳаракатларини ноқонуний деб топишга сабаб бўлмайди, унинг айрим ҳаракатларини белгиланган тартибда ноқонуний деб топиш ҳоллари бундан мустасно.

Нотариуснинг фаолият кўрсатиш ҳудуди (нотариал округ) Ўзбекистон Республикасининг маъмурий-ҳудудий бўлинишига мувофиқ белгиланади. Туманларга бўлинган шаҳарларда тегишли шаҳарнинг бутун ҳудуди нотариал хизмат кўрсатиш ҳудуди ҳисобланади. Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги ёки тегишли адлия бошқармаси содир этилиш жойи қонун ҳужжатларида белгиланган нотариал ҳаракатларни бажариш юзасидан нотариус ўз вазифаларини амалга оширишга ҳақли бўлган ҳудудни белгилаб беради. Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, адлия бошқармаси аниқ ҳолатларни ҳисобга олиб, нотариуснинг ваколатлари амал қиладиган ҳудудни ўзгартириши мумкин. Кўрсатилган ҳудуд доирасида нотариуснинг ўз иш жойи бўлиши шарт. Ҳар бир фуқаро ёки юридик шахс нотариал ҳаракатларни амалга ошириш учун хоҳлаган нотариусга мурожаат қилишга ҳақлидир, Нотариат тўғрисидаги Қонуннинг 37, 44, 51, 52, 59, 62, 63, 74, 82 ва 93-моддаларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. Нотариуснинг нотариал ҳаракатни белгиланган фаолият ҳудудидан ташқарида амалга ошириши бу ҳаракатни ҳақиқий эмас, деб топишга асос бўлмайди. Нотариус мавжуд бўлмаган ҳудуддаги васият қилувчи оғир касал бўлган ҳолларда васиятномани тасдиқлаш учун нотариус ўзи хизмат кўрсатадиган ҳудуддан ташқарига чиқишга ҳақлидир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 7.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М. , 2000. 8. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди».

O'xshashlar

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этиш

Прокуратура органларининг умумий назорат фаолиятини ташкил этиш

Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини ташкил этиш

Ички ишлар органларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Менежер фаолиятини ташкил қилиш