Ички ишлар органларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш - Huquqshunoslik - Referatlar

Ички ишлар органларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

142.5 KB

Ko'chirib olish

Ички ишлар органларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш Режа: 1. Ички ишлар органлар тушунчаси, вазифалари, тизими ва асосий функциялари. 2. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар Вазирлиги фаолиятининг ҳуқуқий асослари 3. Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги фаолиятини ташкил этиш

Ички ишлар органларнинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш Ўзбекистон Республикасида ички ишлар органлари мамлакат ҳудудида ички тартибни сақлаш, аҳоли тинчлигини сақлаш, жиноятларни олдини олиш, жиноятларни келиб чиқиш шарт-шароитларини бартараф қилиш, жиноятларни аниқлаш, қайд қилиш, аниқланган жиноятлар юзасидан тергов ҳаракатларини олиб бориш Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан лавозимга тайинланадиган ва лавозимдан озод қилинадиган, кейинчалик Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши томонидан тасдиқланадиган Вазир бошчилик қилади. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар органлари бошқарув тизимининг ташкилий тузилиши қуйидагичадир:  -Ўзбекистон Республикаси ИИВ;  -Қорақалпоғистон Республикаси ИИВ;  -Тошкент шаҳар ИИББ;  -вилоятлар ИИБ;  -транспортдаги ИИБ;  -шаҳар ва туман ички ишлар бошқармалари бўлимлари;  -шаҳар, туман ШТИИБга кирувчи ҳудудий милиция бўлинмалари;  -ички ишлар органлари таянч пунктлари киради. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги (марказий аппарати) тузилмаси элементлари асосий, таъминловчи ва штаб функцияларини бажарувчи бош бошқармалар, бошқарма ва бўлимлардан иборат бўлиб, улар қуйидагилардан ташкил топган:  -жиноят қидирув ва терроризмга қарши кураш;  -тергов;  -ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш;  -патруль-пост хизматлари ва жамоат тартибини сақлаш;  -йўл ҳаракати ҳавфсизлиги;  -ёнғин ҳавфсизлиги;

 -ички фўшинлар ва қоровул қўшинлари;  -жазони ижро этиш бош бошқармаси;  -хорижга чиқиш, келиш ва фуқаролик бошқармаси;  -Интерполнинг Ўзбекистон Республикасидаги Миллий бюроси;  -ИИВазирлиги ҳузуридаги “Қўриқлаш” бирлашмаси. Ўзбекистон Республикаси ИИВ марказий аппарати таркибидаги функционал бўлинмаларга қуйидагилар киради:  -шахсий таркиб билан ишлаш хизмати;  -ҳуқуқий таъминот ва оммавий ахлорот воситалари билан алоқа қилиш бошқармаси;  -ахборот маркази;  -молия-иқтисод бошқармаси;  -ҳўжалик бошқармаси;  -алоқа бўлими;  -тиббиёт бошқармаси;  -буғ қозонхоналарини назорат қилиш назоратчиси;  -ҳарбий ва маҳсус юкларни ташиш бўлими;  -капитал қурилиш ва таъмирлаш бошқармаси ва бошқалар. Ўзбекистон Республикаси ИИВ айрим таркибий тузилмалари ўзларига бўйсунувчи, лекин ҳудудий ички ишлар органлари таркибига кирмайдиган орган, муассаса ва бўлинмаларни бевосита бошқарадилар, уларга:  -Ички қўшинларнинг ҳарбий қисмлари ва алоҳида батальонларини бевосита бошқарадиган Ички қўшинлар бош бошқармаси;  -Қоровул қўшинларининг ҳарбий қисмлари ва алоҳида батальонларини бевосита бошқарадиган Қоровул қўшинлари бош бошқармаси;  -Темир йўл ва ҳаво транспортидаги ички ишлар бошқармаси;

 -Ички ишлар вазирлиги тизимидаги таълим муассасаларини бошқарадиган Ички ишлар Вазирлигининг шахсий таркиб билан ишлаш хизматининг ўқув юртлари бўлими киради. Ички Ишлар органлари идоралари бошқарувининг иккинчи даражада ҳудудий ички ишлар органларини тўрт гуруҳга бўлинади: Биринчи гуруҳга : Қорақалпоғистон Республикаси ИИВ, Тошкент шаҳар ИИББ, вилоятлар ИИБнинг оператив қидирув, суриштирув, тергов фаолиятини олиб борувчи жиноят қидирув ва терроризмга қарши кураш ҳам тергов бошқармаларини киритишимиз мумкин. Иккинчи гуруҳга : Ҳуқуқбузарликларни олдини олиш, жамоат тартибини сақлаш ва хавфсизликни таъминлаш фаолиятини олиб борувчи ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш, патруль-пост хизмати ва жамоат тартбини сақлаш, йўл ҳаракати хавфсизлиги, ёнғин хавфсизлиги, хорижга чиқиш, келиш ва фуқаролик хизмати ҳамда “қўриқлаш” бошқармаларини киритамиз. Учинчи гуруҳга : Ички ишлар органлари тизимининг барча тузилмаларига хизмат кўрсатишни ташкил этувчи ва таъминловчи эксперт- криминалистик, алоқа, тиббиёт, молия-иқтисод, ҳўжалик, капитал қурилиш ва таъмирлаш бўлим(бошқарма)лари киради. Тўртинчи гуруҳга : умумий назоратни олиб борувчи ва кадрлар билан ишлашни амалга оширувчи Штаб(ташкилий-назорат бўлими), Котибият, Шахсий таркиб билан ишлаш хизматлари киради. ИИВ бошқарувининг учинчи даражаси : бўлмиш шаҳар, туман ички ишлар органларини тузилиши тизимнинг ташқи бошқарув функциясининг асосий ҳажмини бажаришга бўйсундирилган. Бажариладиган иш ҳажми, хизмат кўрсатиладиган аҳоли сони, шахсий таркибнинг сони кабиларга кўра, шаҳар, туман ИИорганларининг таркибий тузилмалари бўлимлар, бўлинмалар ёки гуруҳлар шаклини олган:  -жиноят қидирув ва уюшган жиноятчиликка қарши кураш бўлимлари(бўлинмалари);

 тергов бўлимлари(бўлинмалари);  -шаҳар, туман ички ишлар органларида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш бўлимлари(бўлинмалари,гуруҳлари);  -жамоат тартибини сақлаш бўлимлари ( бўлинмалари, гуруҳлари);  -хорижга чиқиш, келиш ва фуқаролик бўлимлари.  -“Қўриқлаш” бирлашмасининег таркибий бўлинмлари ҳисобланиди ва орган бошлиғига оператив жиҳатдангина бўйсунади. Оператив вазият-шароитлардан келиб чиқиб, иш ҳажмига қараб,: шаҳар, туман ички ишлар органларида патруль-пост хизматининг, йўл – патруль хизматининг саф бўлинмалари, ушланганлари ва қамоққа олинганларни вақтинча сақлаш ҳибсхоналари, маъмурий тартибда қамоққа олинганлар учун маҳсус муассасалар ва бошқалар ташкил қилиниши мумкин. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ҳақида НИЗОМ қабул қилинган бўлиб, ИИВ шу Низом асосида фаолият кўрсатади. Мазкур Низомга ЎзР ВМ 19.01.1994 й. 17-сон Қарори, ЎзР ВМ 14.12.1994 й. 602-сон Қарори, ЎзР ВМ 01.05.2002 й. 150-сон Қарори, ЎзР ВМ 10.11.2006 й. 235-сон Қарорига мувофиқ ўзгартиришлар киритилган. Низом -Умумий қоидалар , Вазирликнинг ҳуқуқ доираси , Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги фаолиятини ташкил этиш бўлимларидан иборатдир. Шу Низомнинг 8 бандида қайд этилишича: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар Вазирлиги фаолиятининг ҳуқуқий асосларини қуйидагилар ташкил этади: - Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси; - Ўзбекистон Республикасининг Қонунлари; - Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармонлари; -Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамасининг норматив актлари;

- Давлат ҳокимияти ва бошқарувининг марказий ва республика органлари билан ички ишлар органларининг фаолияти соҳасидаги ўзаро ҳамкорлик ҳақидаги битимлар; - Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг идоравий норматив актлари. Вазирлик ходимлари Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарида хизмат вазифаларини бажараётганда ўз ҳуқуқи доирасида ҳаракат қиладилар ва тегишли иттифоқдош республика қонунчилигига мувофиқ жавобгардирлар. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг вазифалари унинг мақсадлари асосида шаклланади ва фаолиятидаги асосий йўналишларни очиб беради :  -ўз ваколатлари доирасида инсон ва фуқаро ҳуқуқлари ва эркинликларини, мулкчилик шаклидан қатъи назар, объектларни ҳимоя қилиш, жамоат тартибини ва ижтимоий хавфсизликни таъминлаш чораларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;  -жиноятлар ва маъмурий ҳуқуқбузарликнинг олдини олиш ҳамда уларни бартараф этиш, жиноятларни очиш ва тергов қилиш борасидаги чораларни ташкил қилиш ва амалга ошириш;  -ички ишлар органлари, ички қўшинлар ва қоровул қўшинларига юклатилган вазифаларни бажариш ҳамда уларнинг фаолиятини такомиллаштириш чораларини кўриш мақсадларида уларга раҳбарлик қилиш;  -ички ишлар органлари, ички қўшинлар ва қоровул қўшинлари фаолиятининг норматив-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш, уларнинг фаолиятида қонунийликни таъминлаш;  -кадрлар билан ишлашни такомиллаштириш, уларни касбга тайёрлаш ишини яхшилаш, Вазирлик тизими ходимлари ва ҳарбий хизматчиларнинг ҳуқуқлари ва ижтимоий ҳимоясини таъминлаш, ички

ишлар органлари ҳамда ички қўшинларнинг моддий-техник базасини ривожлантириш ва мустаҳкамлаш ҳисобланади. Юқорида таъкидланган Низомнинг 9- бандида : “ Вазирлик ўз ҳуқуқи доирасида кўрсатилган ҳуқуқий актлар асосида ва уларни бажариш учун буйруқлар, кўрсатмалар, йўриқномалар чиқаради ва қоидалар ўрнатади. Вазирликнинг ўз қарамоғига киритилган масалалар бўйича норматив актлари Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган ички ишлар органлари ва ички қўшинлар томонидан бажарилиши мажбурийдир. Зарур ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги бошқа вазирликлар ва идоралар билан биргаликда норматив актлар чиқаради” деб таъкидланган. Шу Низомда яна қайд этилишича: Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги фаолиятини ташкил этиш Вазирликка Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан лавозимга тайинланадиган ва лавозимдан озод қилинадиган, кейинчалик Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши томонидан тасдиқланадиган Вазир бошчилик қилади. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазири :  Р еспублика ички ишлар органлари ва муассасалари тизимига умумий раҳбарликни таъминлайди;  Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати тасдиғига Вазирликнинг марказий аппарати ва унинг жойлардаги органлари структураси, ходимлари сони нормативлари, уларни маблағ, моддий-техника билан таъминлаш, зарур комплекслар, бинолар қуриш ва янгидан тузиладиган строевой бўлинмаларни жойлаштириш юзасидан таклифлар киритади;  Ажратилган пул маблағи доирасида Вазирлик аппарати ва ички ишлар органларининг ташкилий-штат тузилишини тасдиқлайди;  Ички тузилиш бўлинмалари ҳақидаги низомларни тасдиқлайди;

 Давлат ҳокимияти ва бошқаруви органларида, ташкилотларда, муассасалар, корхоналар, жамоат бирлашмаларида, меҳнат жамоалари, аҳоли билан ўзаро муносабатларда, шунингдек, халқаро ташкилотларда Вазирлик номидан вакиллик қилади;  Ички ишлар вазирлиги тизимининг Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган ўқув юртларига раҳбарлик қилади;  Ички қўшинлар ва ўқув юртларини моддий-техника жиҳатидан таъминлашни ташкил этади;  Милиция, ички қўшинларнинг соқчилик ва махсус моторлаштирилган қисмларига нисбатан (Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган) катта оператив бошлиқ ҳисобланади;  Ахлоқ тузатиш меҳнат муассасаларида оммавий тартибсизликлар ва бошқа фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш учун соқчи қисмларининг кучлари ва воситаларидан фойдаланади, жамоат тартибини сақлаш ва тасарруфидаги ҳудудда фавқулодда вазиятларда ўз вазифаларини бажариш учун милициянинг махсус моторлаштирилган қисмларини жалб этади;  Вазирликка берилган ҳуқуқлар доирасида буйруқлар, йўриқномалар, кўрсатмалар ва бошқа актлар чиқаради, уларнинг бажарилишини текширишни ташкил этади;  Вазир ўринбосарлари ўртасида вазифаларни тақсимлайди, уларнинг бажарилишини назорат килади;  Ўзбекистон Республикаси Президентига ички ишлар органлари юқори бошлиқлар составига унвонлар бериш ҳақида тақдимнома киритади;  М илиция полковниги, ички ишлар полковнигигача бўлган ички ишлар органлари бошлиқлари составига кирувчи шахсларга дастлабки ва навбатдаги махсус унвонларни беради;  И чки ишлар органларининг полковниккача бўлган бошлиқлар составига кирувчи шахслар томонидан эгалланадиган лавозимлар рўйхатини белгилайди;

 Ўзбекистсн Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамасига Вазирликнинг марказий аппарати ва унинг органларидаги генераллар томонидан эгалланадиган лавозимлар рўйхатини киритади;  Ўзбекистон Республикаси Президентига ички ишлар органлари ходимларини ва ички қўшинлар ҳарбий хизматчиларини СССР орденлари ва медаллари билан мукофотлаш ва Ўзбекистон Республикасининг фахрий унвонларини бериш, Ўзбекистон Республикасининг Фахрий ёрлиғи билан мукофотлаш ҳақида таклифлар киритади, белгиланган тартибда ички ишлар органларининг ўзини кўрсатган ходимларини ва улар зиммасига юклатилган вазифаларни бажаришда ички ишлар органларига фаол кўмаклашган фуқароларни фахрий ёрлиқлар ва рағбатлантиришнинг бошқа турлари билан мукофотлайди;  Қ онунчилик томонидан унинг ҳуқук доирасига киритилган бошқа масалалар юзасидан қарорлар қабул қилади;  Вазирлик зиммасига юклатилган вазифаларнинг бажарилиши ва ўз функцияларининг амалга оширилиши учун шахсан жавоб беради. Вазир бўлмаган ҳолларда унинг вазифаларини Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг биринчи ўринбосари бажаради. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг ўринбосарлари Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирининг тақдимига кўра Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамаси томонидан лавозимга тайинланади ва лавозимдан озод этилади. Вазифаларнинг тақсимланишига мувофиқ Вазир ўринбосарлари Вазирлик фаолиятининг конкрет йўналишларига раҳбарликни амалга оширадилар. Вазирнинг топшириғига кўра унинг ўринбосарлари ўз ҳуқуқ доирасида буйруқлар ва кўрсатмалар чиқарадилар.

Вазифаларни келишилган ҳолда ҳал этиш ва функцияларни амалга ошириш учун Вазирликда ҳайъат тузилади. Ҳайъат таркибига :  -Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазири (раис); - ва унинг ўринбосарлари лавозимлари бўйича;  -шунингдек, Вазирликнинг қуйидаги бўлинмалари раҳбарлари кирадилар:  Ташкилий-инспекторлик бошқармасининг бошлиғи;  Жиноят-қидирув Бош бошқармасининг бошлиғи;  Коррупция, рэкет ва терроризмга қарши кураш Бош бошқармасининг бошлиғи;  Тергов бошқармасининг бошлиғи;  Ички қўшинлар бошқармасининг бошлиғи;  Академия бошлиғи;  Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазири;  Тошкент шаҳар Ички ишлар Бош бошқармасининг бошлиғи. (ЎзР ВМ 14.12.1994 й. 602-сон Қарори таҳриридаги хатбоши) Ҳайъат қарорлари Вазир томонидан имзоланади ва уларнинг ички ишлар органлари томонидан бажарилиши мажбурий ҳисобланади. Вазирлик ҳайъати бошқа вазирликлар ва идоралар билан биргаликда қарорлар қабул қилиши мумкин. Бундай ҳолларда қабул қилинган қарорлар, одатда, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазири ва тегишли вазирликлар ва идоралар раҳбарларининг буйруқларига кўра ҳаётга татбиқ этилади. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ҳайъатининг регламенти Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазири томонидан белгиланади. Ички ишлар органлари фаолиятини такомиллаштириш масалаларини, уларни илмий, ижтимоий ва моддий-техник ривожлантириш, кадрлар билан таъминлаш, бошқарув қарорлари ва тавсияларни келишилган ҳолда ишлаб

чиқиш масалаларини комплекс ҳал этиш учун Вазирликда кенгашлар ва комиссиялар тузилади. Кенгашлар ва комиссияларнинг аъзолигига Қорақалпоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг, вилоят ижроия қўмиталари ички ишлар бошқармаларининг, Ўрта Осиё транспорт ички ишлар бошқармаларининг, ҳокимият ва бошқарув органларининг, давлат ва жамоат ташкилотлари ва бирлашмаларининг вакиллари тайинланиши мумкин. Кенгашлар ва комиссияларнинг таркиби, шунингдек, улар ҳақидаги низомлар Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазири томонидан тасдиқланади. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг марказий аппарати ва ички ишлар органлари ходимларининг сони, шунингдек, уларни сақлашга ажратиладиган маблағлар миқдори Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. Вазирлик марказий аппаратининг структураси, штатлари, ходимларининг моддий-техник ва ижтимоий-маиший таъминоти, шунингдек, ички ишлар органларининг структураси ва штатлари Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазири томонидан уларнинг сони ва уларни сақлашга ажратилган маблағлар доирасида белгиланади. Ички ишлар органларининг моддий-техник ва ижтимоий-маиший таъминоти Ички ишлар вазири томонидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси билан келишилган ҳолда белгиланади. Меҳнатга ҳақ тўлаш шартлари Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади. Вазирликнинг марказий аппарати ва ички ишлар органлари бошлиқлар составига кирувчи шахслар ҳамда ўзининг шахсий, маънавий ва касб фазилатларига кўра Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги зиммасига юклатилган вазифаларни бажаришга қодир бўлган хизматчилар билан тўлдирилади.

Вазирлик марказий аппарати ва ички ишлар органлари ходимларининг хизматни ўташ тартиби ва шартлари ички ишлар органлари оддий ва бошлиқлар составининг хизматни ўташ ҳақидаги тасдиқланган низом билан белгиланади. Вазирлик Ўзбекистон Республикаси Давлат герби тасвирланган ҳамда ўз номи республиканинг давлат тилида ва миллатлараро муомала тилида (рус тилида) ёзилган муҳрга эга бўлади. Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар органларининг вазифалари қуйидагилардан иборат :  Ички ишлар органлари, ички қўшинлар ва қоровул қўшинларини бошқариш самарадорлиги ва уларнинг жанговар хизмат тайёргарлигини ошириш;  Ўзбекистон Республикаси ИИВ тизими фаолият кўрсатиши учун тўлақонли ҳуқуқий негиз яратиш;  Оператив ва жанговар хизмат фаолиятининг амалиётда ўзини оқлаган шакл ва усулларидан тўлиқ фойдаланиш, илмий тавсиялар ҳамда республикамизда қўлласа бўладиган хорижий тажрибанинг жорий этилиши таъминлаш;  Кадрлар билан ишлашни яхшилаш, профессионализм, ижро интизоми ва меҳнатининг илмий ташкил қилиниши даражасини юксалтириш;  Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи бошқа органлар билан ҳамкорликни мустаҳкамлаш, аҳоли ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ўртасида ҳамкорликни йўлга қўйиш;  Ўзаро фойдали халқаро мунособатни кенгайтириш ва чуқурлаштириш;  Молиявий ва моддий-техникавий таъминеотни нормативда белгиланган даражага етказиш;  Ички ишлар органлари шахсий тавркибини ҳуқуқий ва ижтимоий жиҳатдан ҳимоялаш;  Ички ишлар органлари, ички қўшинлар ва қоровул қўшинлари

тизимининг ўз хавфсизлигини таъминлаш 1 . Ўзбекистон Республикаси ИИВ функцияларига қуйидагилар киради:  Ички ишлар органлари фаолиятини ташкил қилиш ва тизимни ривожлантиши соҳасида, жумладан, кадрлар ва техника соҳаларида ягона сиёсат ишлаб чиқиш ҳамда уни ўтказиш;  Оператив вазиятни таҳлил қилиш ва унинг ривожланиш йўналишларини аниқлаш, ундаги салбий ўзгаришларнинг олдини олувчи оралар стратегиясини ишлаб чиқиш;  Республика кучларининг аралашувини талаб қилувчи фавқулодда ҳолатлар ва ҳодисаларга нисбатан тезкор чоралар кўриш;  Республика ваколатига кирадиган, жумладан, давлат ҳокимиятининг марказий органларига оператив хизмат кўрсатишдан иборат бўлган тадбирларни бевосита амалга ошириш;  Қуйи турувчи бўлинмаларга ташкилий –методик жиҳатдан раҳбарлик қилиш, зарур ҳолларда уларга амалий ёрдам кўрсатиш;  Ўзбекистон Республикаси ИИВ тизимидаги барча бўғинларга ахборот хизмати кўрсатиш;  Ўзбекистон Республикаси ИИВ тизимининг манфаатларини республика миқёсидаги давлат органлари, оммавий ахборот воситалари ва халқаро даражада ҳимоя қилиш;  Илғор тажриба ва илмий тавсияларни жорий этиш;  Намунавий, жумладан, кадрлар ва ресурсларга оид нормативлар ва стандартларни ишлаб чиқиш;  Ўзбекистон Республикаси ИИВ тизимининг ўз хавфсизлигини таъминлаш ва ҳ.к 2 . 1 Ю.С.Пулатов, И.У.Исмаилов, А.Қурбонов “ Ички ишлар органларида бошқарув асослари” Т.: 2005 . Ўзбекистон Республикаси ИИВ Академияси. Б. 24,25. 2 Ю.С.Пулатов, И.У.Исмаилов, А.Қурбонов “ Ички ишлар органларида бошқарув асослари” Т.: 2005 . Ўзбекистон Республикаси ИИВ Академияси. Б. 37.

Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг қуйидаги аниқ функциялари мавжуд: 1. тизим фаолиятининг асосий йўналишларини белгилаш; 2. ҳуқуқий тартибнинг аҳволини таҳлил қилиш ҳамда республикада криминоген шароит ривожланишининг узоқ муддатли ва оператив прогнозларини ишлаб чиқиш; 3. Ўзбекистон Республикаси қонунчилигининг Вазирлик ваколатига киритилган масалалар бўйича қўлланиши амалиётини умумлаштириш ҳамда қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимият органига уни такомиллаштириш юдзасидан таклифлар бериш; 4. инсон ва фуқаро ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш ҳуқуқий тартибни муҳофаза қилиш ва жиноятчиликка қарши кураш бўйича республика дастурларини ишлаб чиқишда иштирок этиш; Ички ишлар органларининг фаолиятини унинг асосий йўналишлари : 1. - оператив қидирув; 2. -криминалистика; 3. -суриштирув ва дастлабки тергов; 4. -жиноятларнинг олдини олиш, уларни аниқлаш ва бартараф этиш; 5. -жиноят содир этган ҳамда суриштирув ва тергов органларидан ёки суддан яшириниб юрган шахсларни қидириб топиш; 6. -таниб олинмаган мурдаларни идентификациялаш; 7. -турли шакллардаги мулкларнинг муҳофаза қилинишини таъминлаш; 8. -лицензиялаш, йўларда ҳаракатланиш ҳавфсизлигини таъминлаш; 9. -ёнғиндан сақлаш ва ҳ.к. кабилардир.

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар органларининг яна бир ўта муҳим вазифаларидан бири бу- жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган шахслар устидан маъмурий назоратни олиб бориш фаолиятидир. Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 09 декабрь кунги . N 750-XII сонли “Жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган шахслар устидан ички ишлар идораларининг маъмурий назорати тўғрисида”ги Қонуни мавжуд бўлиб, Мазкур қонунга ЎзР 20.08.1999 й. 832-I-сон қонунига мувофиқ ўзгартиришлар киритилган. Қонун талабларига кўра, “ Жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган шахслар устидан ички ишлар идораларининг маъмурий назорати -тарбиявий олдини олиш таъсир чораларининг мажмуини ифодалаб, назорат остидагиларга нисбатан ушбу Қонунда кўзда тутилган чеклашларни қўллашдан иборат бўлади”. Маъмурий назоратнинг асосий мақсади - илгари судланганлар томонидан такрор жиноятлар содир этилишининг олдини олиш, уларда ижобий ижтимоий йўлга кириб олишини шакллантиришдан иборатдир. Маъмурий назорат ўрнатилиши ва амалга оширилиши назорат остидаги кишининг бошқа ҳуқуқ ва қонуний манфаатларига путур етказмаслиги, унинг инсоний қадр-қимматини камситмаслиги, иш, ўқиш ва истиқомат жойида обрўсини тўкмаслиги лозим. Маъмурий назорат вояга етган қўйидаги шахсларга нисбатан ўрнатилади : а) оғир жиноятлар учун озодликдан маҳрум қилишга ҳукм этилган ёки ҳар қандай қасддан қилинган жиноятлар учун икки ёки ундан ортиқ марта ҳукм этилган шахсларга нисбатан, агар уларнинг жазони ўташ давридаги хулқ-атвори тузалиш ва ҳалол меҳнат қилиб кун кечириш йўлига ўтишни асло истамаганликларидан далолат берса; б) оғир жиноятлар учун озодликдан маҳрум қилишга ҳукм этилган ёки ҳар қандай қасддан қилинган жиноятлар учун икки ёки ундан ортиқ марта

ҳукм этилган шахсларга нисбатан, агар улар жазо муддатини ўтаб бўлганларидан сўнг ички ишлар идораларининг жамият учун зарарли кун кечиришни тўхтатиш тўғрисидаги огоҳлантиришига қарамай, жамоат тартибини мунтазам бузаётган ва фуқароларнинг қонуний манфаатларига путур етказаётган бўлсалар; в) ўта оғир жиноятлар учун озодликдан маҳрум қилишга ҳукм этилган шахсларга нисбатан. Маъмурий назорат остига олинган шахсларга нисбатан қуйидаги чеклашлар қўлланилиши мумкин : а) куннинг ички ишлар идоралари белгилаб қўйган вақтида уй (квартира)дан чиқиб кетишини тақиқлаш; б) туман (шаҳар)нинг муайян жойларида бўлишини тақиқлаш; в) ички ишлар идоралари (милиция)нинг рухсатисиз туман (шаҳар)дан ташқарига чиқиб кетишни тақиқлаш; г) рўйхатдан ўтиш учун ҳар ойда бир мартадан тўрт мартагача милицияга келиб учрашиш. Юқорида кўрсатилган чеклашлар назорат остида бўлган шахснинг турмуш тарзига, оилавий аҳволига, аввалги судланганлигига ва унинг шахсини тавсифловчи бошқа ҳолатларга қараб тўла ҳажмда ёки айрим-айрим йўсинда қўлланилади. Чеклашлар рўйхати узил-кесил ҳисобланади, унга қўшимчалар қилиш ёки кенгайтириб шарҳлаш мумкин эмас. Маъмурий назоратни амалга ошириш назорат остидаги кишининг истиқомат жойидаги ички ишлар идоралари (милиция)га юклатилади. Судьянинг қарори маъмурий назоратни ўрнатиш учун асос ҳисобланади. Маъмурий назорат ўрнатиш зарурлиги тўғрисидаги асосли тақдимнома судга қуйидагилар томонидан юборилади: а) оғир жиноятлар содир этганлик учун ҳукм этилган ёки ҳар қандай қасддан қилинган жиноятлар учун икки ва ундан кўпроқ марта ҳукм этилган, жазони ижро этиш муассасаларида турган шахсларга нисбатан, - жазони

ижро этиш муассасаси бошлиғи томонидан, маҳкумнинг тузалиш ва ҳалол меҳнат қилиб кун кечириш йўлига ўтишни асло истамаганлигидан далолат берувчи материаллар бўлган тақдирда, озод этишдан камида бир ой олдин; б) ўта оғир жиноятлар содир этганлик учун жазони ижро этиш муассасаларидаги шахсларга нисбатан, - жазони ижро этиш муассасаси бошлиғи томонидан, озод этишдан камида бир ой олдин; в) жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган шахсларга нисбатан, - ички ишлар идораси бошлиғи томонидан, шахс жазони ижро этиш муассасасидан бўшатилганидан кейин жамият учун зарарли тарзда кун кечираётганлигидан далолат берувчи материаллар асосида. Маъмурий назоратни ўрнатиш тўғрисидаги масала судья томонидан тақдимнома олинган пайтдан бошлаб 10 кундан кечикмай ҳал қилинади. Маъмурий назорат ўрнатиш тўғрисидаги қарорда назорат белгилашга нималар сабаб бўлганлиги, назорат муддати, назорат остидаги шахсга нисбатан қўлланиладиган чеклашлар, агар маъмурий назорат жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатишда белгиланган бўлса, унинг танланган яшаш жойига етиб келиш муддати кўрсатилади. Маъмурий назорат олти ойдан бир йилгача муддатга белгиланган . Назоратни амалга ошириш муддати, Маъмурий назорат ўрнатиш ҳақидаги юқорида номи зикр этилган қонун 4-моддасининг "а" ва "в" бандларида кўрсатилган шахслар яшаш жойига етиб келган пайтдан бошлаб, 4- модданинг "б" бандида кўрсатилган шахсларга нисбатан эса, - судья маъмурий назорат ўрнатиш тўғрисида қарор чиқарган пайтдан бошлаб ҳисобланади. Маъмурий назорат муддати ички ишлар идораларининг тақдимномасига биноан ҳар сафар яна олти ойга узайтирилиши мумкин, лекин узайтирилган назорат муддати мазкур жиноят учун белгиланган судланганлик муҳлатининг тугаши ёки судланганликнинг олиб ташланиши учун қонунда назарда тутилган муддатлардан ошмаслиги лозим. Назорат остидаги шахс ўзига белгиланган вақт ичида тузалиш йўлига

ўтмаган, жамоат тартибини бузаётган, фуқароларнинг қонуний манфаатларига путур етказаётган ёки ўзига нисбатан қўлланилаётган чеклашларга риоя этмаётган тақдирда маъмурий назорат муддатини узайтиришга йўл қўйилади. Чеклашлар рўйхати назорат остидаги кишининг шахси, унинг турмуш тарзи ва хулқ-атворига қараб, лекин ушбу Қонуннинг 5-моддасида назарда тутилган чеклашлар доирасида қисқартирилиши ёки тўлдирилиши мумкин. Жазони ижро этиш муассасаси маъмурияти жазони ўташ даврида маъмурий назорат остига олиниши белгиланган шахсни жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатиш олдидан у танлаган истиқомат жойидаги ички ишлар идораларига бўшатилаётган кишининг етиб бориш вақтини хабар қилган ҳолда судьянинг маъмурий назорат белгилаш тўғрисидаги қарорини юборади. Судьянинг маъмурий назорат белгилаш ёхуд назорат муддатини узайтириш ва назоратни амалга ошириш вақтида қўлланиладиган чеклашларни ўзгартириш тўғрисидаги қарори назорат остида бўлган шахсга ички ишлар идораси бошлиғи томонидан, жазони ижро этиш муассасаларида бўлган шахсга эса - жазони ижро этиш муассасаси бошлиғи томонидан тилхат орқали билдирилади. Бунда назорат остидаги шахсга унинг бурчлари, маъмурий назорат қоидаларини бузганлик учун жавобгарлик тушунтирилади, назорат жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилиш олдидан белгиланган шахсга эса - танланган истиқомат жойига белгиланган муддатда етиб бормаганлик учун жавобгарлик тушунтирилиши лозим. Назорат остидаги шахсга, шунингдек у маъмурий назоратдан бўйин товлаб истиқомат жойидан ўзбошимчалик билан кетиб қолганлик учун жавобгарлик тушунтириб берилиши керак. Маъмурий назорат остига олинган шахсларнинг фотосурати олинади ва ички ишлар идораларида ҳисобга олиб қўйиладилар. Зарур ҳолларда назорат остида бўлган шахсларнинг бармоқлари излари бостириб олиниши шарт.

Маъмурий назорат остида бўлган ҳар бир шахс тўғрисида назорат дафтари юргизилиши керак. Ички ишлар идоралари (милиция) ходимлари маъмурий назоратни амалга оширишда: а) назорат остига олинганларнинг хулқ-атворини улар яшаётган ва ишлаётган жойда мунтазам назорат қилиб боришлари; б) назорат остига олинганларни танланган истиқомат жойида прописка қилиш ва уларни ижтимоий-фойдали меҳнатга жалб этиш юзасидан зарур чоралар кўришлари; в) улар томонидан жамоат тартиби бузилиши, бошқа фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига путур етказилишининг олдини олишлари ҳамда йўл қўймасликлари; г) уларга нисбатан белгиланган чеклашлар бузилганлиги тўғрисида қонунда белгиланган тартибида баённомалар ёзишлари шарт. Милиция ходимлари маъмурий назоратини амалга оширишда : а) назорат остига олинган шахснинг хулқ-атвори тўғрисида иш берувчидан, мазкур шахс ўқиётган жойнинг маъмуриятидан, у яшаётган жойдаги жамоат бирлашмаси ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органидан, шунингдек фуқаролардан маълумотлар талаб қилиб олиш; б) назорат остида бўлган шахсни ишга жойлаштириш ва унга турмуш шароити яратиб бериш тўғрисида тегишли давлат, жамоат ва хўжалик ташкилотлари олдига масала қўйиш; в) назорат остига олинган шахсни суҳбат учун милицияга чақириш, зарурат бўлганда бундай суҳбатларни иш берувчининг, жамоат бирлашмаси ва фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг вакиллари, назорат остига олинган шахснинг қариндошлари, шунингдек суҳбат мавзуига алоқадор шахслар иштирокида ўтказиш; г) назорат остида бўлган шахсдан маъмурий назорат қоидаларини ижро этиш билан боғлиқ масалалар бўйича оғзаки ва ёзма тушунтиришлар талаб қилиш;

д) назорат остида бўлган шахснинг турар жойини соат 6 дан 22 га қадар бориб кўриш ҳуқуқига эгадирлар. Маъмурий назоратни амалга ошириш юзасидан айрим тадбирларни ўтказишда ички ишлар идораларига ёрдам бериш учун ички ишлар идораларининг штатсиз ходимлари ва жамоатчиликнинг бошқа вакиллари жалб қилиниши мумкин. Маъмурий назоратдан бош тортаётган шахсларни қидириш судья қарорига биноан милиция томонидан амалга оширилади. Маъмурий назорат қуйидаги ҳолларда тўхтатилади : а) маъмурий назорат олиб бориш учун белгиланган муддат тугаганидан кейин, агар уни узайтиришга асос бўлмаса; б) муддатидан илгари, башарти назорат остида бўлган шахс тузалиш йўлига қатъиян ўтганлиги, ишда ва турмушда ўзини яхши томондан кўрсатганлиги аниқланган бўлса; в) назорат остида бўлган шахснинг судланганлик муҳлати тугаган ёки судланганлиги олиб ташланган ҳолларда. Маъмурий назоратни тўҳтатиш ҳақидаги "а" ва "в" бандларида назарда тутилган ҳолларда тўхтатиш тўғрисида маъмурий назоратни амалга ошираётган милиция ходими томонидан қарор чиқарилиб, бу қарор ички ишлар туман, шаҳар, шаҳардаги туман бўлими (бошқармаси) бошлиғи томонидан тасдиқланади. Маъмурий назоратни тўҳтатиш ҳақидаги "б" бандида назарда тутилган ҳолларда муддатидан илгари тўхтатиш тўғрисида ички ишлар идораси бошлиғи томонидан судга асосли тақдимнома йўлланади, тақдимнома ўн кунлик муддатда кўриб чиқилиши лозим. Судья ёки ички ишлар идорасининг маъмурий назоратни тўхтатиш тўғрисидаги қарори назорат остида бўлган шахсга эълон қилинади. Маъмурий назорат остида турган шахсга доир ҳисобга олиш ҳужжатлари ички ишлар идорасида назорат тўхтатилган пайтдан бошлаб бир йил мобайнида сақланади.

Маъмурий назорат остида турган шахс ҳалол меҳнат қилиб кун кечириши, жамоат тартибини бузмаслиги, бошқа фуқароларнинг қонуний манфаатларига путур етказмаслиги, қуйидаги қоидаларга риоя этиши шарт : а) милициянинг чақирувига биноан кўрсатилган муддатда бориш ҳамда маъмурий назорат қоидаларини ижро этиш билан боғлиқ масалалар бўйича оғзаки ва ёзма тушунтиришлар бериш; б) ишлаш ёки яшаш жойи ўзгарганлиги тўғрисида, шунингдек туман (шаҳар)дан ташқарига кетаётгани тўғрисида маъмурий назоратни амалга ошираётган милиция ходимларини бир кеча-кундузда хабардор қилиш; в) бошқа аҳоли манзилгоҳига борганида ва у ерда бир кеча-кундуздан кўпроқ вақт туриб қолганида маҳаллий ички ишлар (милиция) бўлимида рўйхатдан ўтиш; г) Маъмурий назорат устидан ўрнатилган шахс қуйидаги қўлланилган чеклашларга риоя этиши шарт:. 1) куннинг ички ишлар идоралари белгилаб қўйган вақтида уй (квартира)дан чиқиб кет маслиги лозим; 2) туман (шаҳар)нинг муайян жойларида бўл иши тақи қланади; 3) ички ишлар идоралари (милиция)нинг рухсатисиз туман (шаҳар)дан ташқарига чиқиб кетиши тақиқланади; 4) рўйхатдан ўтиш учун ҳар ойда бир мартадан тўрт мартагача милицияга келиб учрашиши шарт ҳисобланади. Маъмурий назорат остига олинган шахслар белгиланган чеклашларни бузганлари тақдирда Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартибда маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортиладилар. Маъмурий назоратдан бўйин товлаб истиқомат жойидан ўзбошимчалик билан кетиб қолган, шунингдек маъмурий назорат жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилаётганда белгиланган ҳолларда танланган истиқомат жойига муайян муддатда узрли сабабларсиз етиб келмаган назорат

остидаги шахслар Ўзбекистон Республикаси қонунларида белгиланган тартибда жиноий жавобгарликка тортиладилар. Маъмурий назоратга оид юқорида қайд этилган қонунга риоя этилиши устидан назорат Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори ва унга бўйсунувчи прокурорлар томонидан амалга оширилади. Судьянинг маъмурий назорат ўрнатиш тўғрисидаги қарори прокурорнинг норозилиги билан ёки юқори суд идораси томонидан назорат асоссиз равишда белгиланган деб эътироф этилган тақдирда бекор қилиниши ёки ўзгартирилиши мумкин. Маъмурий назоратни белгилаш ҳамда амалга ошириш билан боғлиқ шикоят ва аризалар ички ишлар идораси бошлиғи, прокурор ёки юқори суд идораси раиси томонидан белгилаб қўйилган ваколатлар доирасида кўриб чиқилади ва ҳал қилинади . Шикоят берилганлиги судья маъмурий назоратни тўхтатиш тўғрисида қарор чиқармагунча унинг амалга оширилишини тўхтатиб қўймайди.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Абдумаджидов Г.А., Саркисянц Г.П. Правосудие и уголовный процесс Франции., -Т., 1992. 2. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэлься, Шотландия. М.: 1996. 3. Апарова Т.В. Статус судей в Великобритании. /Журнал Российского права. 1999. №7-8. 4. Басков В.И. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида) М., ”Бек” нашриёти, 1998. 5. Безнасюк А.С., Рустамов Х.У. Судебная власть: Учебник для вузов. -М.: ЮНИТИ-ДАНА, Закон и право, 2002. 6.Давлетов А. Дж. Прокурор назорати (дарслик, рус тилида). Нукус. Билим.1999. 7.Россия Федерациясида прокурор назорати. (дарслик, рус тилида/ А.А. Чувилёвнинг умумий таҳрири остида/ М. , 2000. 8. Иноғомжонова З.Ф. умумий таҳрири остида Жиноят про цесси (умумий қисм, дарслик, ўзбек тилида) Т.: 2002 й., «Янги аср авлоди».

O'xshashlar

Ички ишлар органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолияти

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкил этиш

Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги органларининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги суд департаментининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятини ташкил этиш

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятини ташкилий таъминлаш ва ишларни ташкил этиш тушунчаси