Mehnatga oid nizoli ishlarni ijro etish xususiyatlari - Huquqshunoslik - Referatlar

Mehnatga oid nizoli ishlarni ijro etish xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54 KB

Ko'chirib olish

Mehnatga oid nizoli ishlarni ijro etish xususiyatlari Reja : 1. Mehnatga oid nizoli ishlarni ijro etish xususiyatlari 2. Mehnat qonunchiligida mehnat nizolari yuzasidan mehnat nizolari

Odil sudlovni amalga oshirish, fuqarolar va tashkilotlarning huquqlarini qo`riqlash maqsadida chiqarilgan qarorlarni ijro etish fuqarolik protsessining yakunlovchi bosqichi hisoblanadi. Aynan ushbu bosqichda shaxslarning buzilgan huquq va qonuniy manfaatlari to`la ravishda tiklanishi mumkin. Mehnat huquqiy munosabatlaridan kelib chiqadigan ishlar bo`yicha chiqarilgan sud hal qiluv qarorlarining to`la va o`z vaqtida ijro qilinishi mehnat huquqlari buzilgan xodimlarning manfaatlarini himoya qilinishida muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Huquqiy hujjatlarni majburiy ijro etish tizimi sifatida ijro ishlarini yuritish O`zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, takomillashib bormoqda. 2001 yil 29 avgustda “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to`g`risida”gi O`zbekiston Respublikasi qonunining qabul qilinishi o`z navbatida turli huquq tarmoqlari (FPH, XPH va boshqa huquq sohalari) ga oid bo`lgan normalarni birlashtirdi va faqat sud organlarining qarorlari emas, balki boshqa organlarning (masalan, ma`muriy organlar, mehnat nizolari komissiyasi, soliq organlari va boshq) qarorlarini ham ijro etish tartibi belgilab berildi. Sud tizimini isloh etish, sudlarning mustaqilligini mustahkamlash, ular faoliyatini moddiy-texnika va moliyaviy jihatdan ta`minlash, shuningdek sud qarorlarini o`z vaqtida va sifatli ijro etilishiga erishish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2001 yil 22 sentabrda «O`zbekiston Respublikasi sudlar faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida» 383-sonli Qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga muvofiq, O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi sudlar faoliyatini tashkiliy, moddiy- texnikaviy va moliyaviy jihatdan ta`minlash departamenti qayta tashkil etildi va uning asosiy vazifalari belgilab berildi. Shuningdek, ushbu qaror bilan shu departament to`g`risidagi Nizom ham tasdiqlandi (qarorning 1-ilovasi). Departamentning asosiy vazifasi sud hujjatlarini ijro etish, sudlar faoliyatini moddiy-texnika va mablag` bilan ta`minlashga doir ishlarni tashkil etishdan

iboratdir. Shuningdek, mazkur departament zimmasiga sudyalar va sud protsesslari xavfsizligini ta`minlash, sud ijrochilari kadrlarini tanlash va joy-joyiga qo`yish kabi vazifalar yuklatilgan. Boshqa fuqarolik ishlari yuzasidan chiqarilgan hal qiluv qarorlari kabi mehnat ishlari bo`yicha chiqarilgan qarorlarning ijrosini departamentning joylardagi bo`limlarida faoliyat yurituvchi sud ijrochilari amalga oshiradilar. Umumiy qoidaga ko`ra, mehnat nizoli ishlar bo`yicha chiqarilgan sud hal qiluv qarori apellyatsiya shikoyati berish muddati o`tgach yoki apellyatsiya shikoyati yohud protestini qanoatlantirishni rad etib, sud hal qiluv qarorini o`z kuchida qoldirish to`g`risida ajrim chiqargandan so`ng qonuniy kuchga kiradi. Qonunchilik mehnatga oid huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan nizoli ishlar bo`yicha sud hal qiluv qarorlarini ijro qilishning qator xususiyatlarini nazarda tutadi. Jumladan, xodimga uch oylik ish haqidan ortiq bo`lmagan ish haqini undirib berish to`g`risidagi hamda mehnat shartnomasi g`ayriqonuniy ravishda bekor qilingan xodimni yoki g`ayriqonuniy ravishda boshqa ishga o`tkazilgan xodimni avvalgi ishiga tiklash to`g`risidagi, shuningdek mehnat shartnomasini bekor qilish asoslarining ta`rifini o`zgartirish to`g`risidagi sudning hal qiluv qarorlari darhol ijro etiladi (FPKning 219, MKning 273-moddasi). Mazkur holatda hal qiluv qarorining darhol ijro etilishi sudning yo`l qo`yish huquqiga bog`liq bo`lmay, qonunga ko`ra hal qiluv qarorining chiqarilishi bilan darhol ijroga qaratiladi. Boshqa hollarda esa sud agar alohida holatlar natijasida hal qiluv qarorining ijrosini kechiktirish undiruvchi uchun ko`p zarar keltirishi mumkin yoki ijroning bajarilishi mumkin bo`lmay qoladi deb hisoblasa, o`z hal qiluv qarorining xulosa qismida yoki alohida ajrim chiqarish orqali hal qiluv qarorining darhol ijro etilishiga yo`l qo`yishga haqli bo`ladi (FPKning 220- moddasi). Misol uchun, korxonaning tugatilishi munosabati bilan natura shaklida xodimga otgul (ortiqcha ishlagan vaqti uchun olingan dam olish kuni) berish to`g`risidagi sud hal qiluv qarorining ijrosini bajarish mumkin bo`lmay qoladi. Bu holda sud hal qiluv qarorining darhol ijro etilishini ta`minlashga haqlidir.

O`zbekiston Respublikasining “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlari ni ijro etish to`g`risida”gi qonuniga ko`ra, sud ijrochisi ijro hujjatlaridagi talablarni ixtiyoriy ravishda bajarish uchun ijro ishi yuritish qo`zg`atilgan kundan e`tiboran ko`pi bilan besh kun muddat belgilaydi (Qonunning 23-moddasi). Shuningdek, agar ish beruvchi ijro hujjatini ixtiyoriy ravishda ijro etish uchun belgilangan muddatda uzrsiz sabablarga ko`ra ijro etmagan taqdirda sud ijrochisi aybdor mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining o`n besh baravarigacha miqdorda jarima soladi hamda majburiy ijro qilish choralarini ko`radi. Mehnat nizoli ishlar bo`yicha ijro ishlarini yuritish nafaqat manfaatdor taraflarining og`zaki yoki yozma arizasi bilan, balki sud ijrochisining yoki prokurorning tashabbusi bilan ham boshlanishi mumkin. Ushbu holatda majburiy ijro to`g`risida xodim arizasining olinishi talab etilmasligi ushbu turkumdagi ishlarda xodim manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan chora sifatida juda muhimdir. Ijro varaqasi majburiy tartibda ish bo`yicha hal qiluv qarori qonuniy kuchga kirgan vaqtdan boshlab yoki darhol ijroga qaratilishi ko`rsatilgan hal qiluv qarori chiqarilgan kundan boshlab undiruvga qaratilishi mumkin. Agar mehnat nizoli ish bo`yicha sud hal qiluv qarori darhol ijroga qaratilishi lozim bo`lsa, u holda hal qiluv qarori chiqarilishi bilan darhol ijro varaqasi beriladi (FPKning 371-moddasi). Mehnatga oid nizoli ishlar bo`yicha chiqarilgan sud hal qiluv qarorlari ijro qilish predmetiga qarab ikki guruhga ajratiladi: a) javobgardan ma`lum pul summasini undirish to`g`risidagi sud hal qiluv qarorlari; b) javobgar tomonidan ma`lum bir hatti-harakatlarni (masalan, mulkni natura shaklida berish, ishga tiklash to`g`risidagi va boshqalar) amalga oshirish to`g`risidagi sud hal qiluv qarorlari. Mehnatga oid huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan talablar bo`yicha sud hal qiluv qarorlarining ijrosi birinchi navbatda amalga oshirilishi uning alohida xususiyatlaridan biridir. O`zbekiston Respublikasining “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to`g`risida”gi qonunga ko`ra, mehnatga oid

munosabatlardan kelib chiqadigan talablar birinchi navbatda qanoatlantirilishi lozimligi ko`rsatilgan( Qonunning 80-moddasi). Masalan, agar sud ijrochisiga tegishli summani bir qarzdordan bir necha undiruvchiga nisbatan undirish to`g`risida ijro hujjati kelib tushsa va undirilgan summa barcha undiruvchilarning talablarini qanoatlantirish uchun yetarli bo`lmasa, u holda birinchi navbatda mehnat munosabatlaridan kelib chiqadigan xodimlarning talablari qanoatlantirilishi nazarda tutiladi. Mehnat shartnomasi g`ayriqonuniy ravishda bekor qilingan yoki boshqa ishga o`tkazilgan xodimni ishga tiklash to`g`risidagi sud hal qiluv qarorlari ish beruvchilar tomonidan ijro etilmasligi yoki ijroning kechiktirilishi hollari ko`plab uchraydi. Agar xodimni ishga tiklash to`g`risidagi sud hal qiluv qarorining ijrosi mansabdor shaxslar tomonidan kechiktirilgan bo`lsa, uning zimmasiga moddiy javobgarlik yuklash haqidagi ariza bilan xodim, uning vakili, prokuror va kasaba uyushmasiga murojaat qilishlari mumkin. Ijro ishlarini yuritish bosqichida yuzaga kelgan nizolar sudga da`vo arizasi bilan murojaat qilish orqali qo`zg`atiladi. Lekin ishga tiklash haqidagi sud hal qiluv qarorlarini ijro qilmaganlik yoki uning ijrosini kechiktirganlik uchun xodimga o`rtacha ish haqi undirish to`g`risidagi ishlar bundan mustasno. Sud hal qiluv qarorlari qaytarma ijro qilingan taqdirda taraflarning sud hal qiluv qarori chiqarilguniga qadar bo`lgan huquqiy holati tiklanadi. Hal qiluv qarorlarining qaytarma ijrosi sud hal qiluv qarori nazorat tartibida bekor qilinganida, shuningdek darhol qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarorlari bekor qilinganida ham amalga oshirilishi mumkin. Mehnatga oid huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan talablar bo`yicha pul summasi undirish to`g`risidagi sud hal qiluv qarorlari bekor qilingan taqdirda, agar bekor qilingan hal qiluv qarori da`vogar bergan soxta ma`lumotlarga yoki u taqdim etgan qalbaki hujjatlarga asoslangan bo`lsa, qaytarma ijroga yo`l qo`yiladi (FPKning 385- moddasi).

Pul summasini undirish to`g`risidagi sud hal qiluv qarorining qaytarma ijro qilinishi faqatgina xodimning aybi isbotlanganidagina yo`l qo`yilishini ta`kidlash joiz. Agar xodim majburiy bekor yurgan vaqti uchun ish haqi olgan bo`lsa va ushbu hal qiluv qarorining bekor qilinishiga xodim tomonidan qalbaki hujjatlarning berilganligi asos bo`lmagan bo`lsa, u holda xodimga to`langan ish haqi qaytarma ijroga qaratilmaydi. Qaytarma ijroning cheklanishi to`g`risidagi qoida mehnat nizolari komissiyasining qaroriga asosan, xodimlarga to`langan pul summasini qayta undirish jarayonida ham qo`llanilishi mumkin. Mehnat qonunchiligida mehnat nizolari yuzasidan mehnat nizolari komissiyasi chiqargan qaror, shuningdek sud chiqargan qaror asosida to`langan summalarni, basharti qaror xodimning bergan yolg`on ma`lumotlariga yoki taqdim etgan soxta hujjatlariga asosan qabul qilingan bo`lib, pirovardida u nazorat tartibida bekor qilingan hollardagina, xodimdan qayta undirishga yo`l qo`yilishi o`z ifodasini topgan (MKning 278-moddasi).

O'xshashlar

Mehnatga oid nizoli ishlarni sudda ko'rishga tayyorlash

Mehnatga oid nizoli ishlarni sudda mazmunan ko'rib hal qilishnng o'ziga xos protsessual xususiyatlari

Mehnatga oid nizolarni sudda ko`rishning protsessual xususiyatlari

Mehnatga oid huquqiy munosabatlar

Jazoni ijro etish muassasalarida rejim