- Bosh sahifa
- Referatlar
- Huquqshunoslik
- Mahsulot, bajarilgan ish, ko'rsatilgan xizmat sifatining davlat tomonidan tartibga solinishi
Mahsulot, bajarilgan ish, ko'rsatilgan xizmat sifatining davlat tomonidan tartibga solinishi
Yuklangan vaqt:
17.09.2022
![Halqaro savdo oborotida oldi-sotdi shartnomasining standartlashtirish shartlaridan keng foydalaniladi va ular, xususan, sug`urta masalasiga ham oid bo`ladi. Masalan, standartlashtirilgan bitim shartlarida tovar yetkazib berish chog`ida tovar narxiga uning qiymati, shuningdek, kelishib olingan joyga yetkazib borilguncha sug`urta qilish va fraxt, ya`ni kemada yuk tashish haqi, kira puli qiymati kiritiladi. Bunda tovarni yetkazib berishning butun davri mobaynida tovarni sug`urtalash majburiyati sotuvchining zimmasiga yuklatiladi. SIF xalqaro qoidalari halqaro huquq uyushmasi tomonidan 1928 yilda (SIF xalqaro Varshava qoidalari) ishlab chiqilib, nashr etilgan. 1993 yilda bu qoidalar qayta ko`rib chiqilgan edi. Ushbu qoidalar rasmiy xalqaro bitim bo`lmaganligi tufayli, muayyan savdo kontraktida eslatib o`tilgan holdagina qo`llaniladi[1]. Standartlashtirishga doir hujjatlarning qo`llanilish tartibi shundaki, (mahsulotning qo`llanilishi tartibi shundaki) mahsulotning atrof-muhit, aholining hayoti, sog`lig`i va mol-mulkiga xavfsizligini ta`minlash uchun, texnikaviy va axborot jihatidan mahsulotning bir-biriga mos kelish va o`zaro almashuvchanligini, ularni nazorat qilish usullari borligi va tamg`alash birligini ta`minlash uchun standartlarda belgilanadigan talablar davlat boshqaruv organlari, xo`jalik faoliyati subyektlari rioya etishi uchun majburiy ekanligi belgilanganligidir. Mahsulotlar va ko`rsatilgan xizmatlar sifatini huquqiy tartibga solish. Iste`molchilarning moddiy va ma`naviy ehtiyojlarini ta`minlash masalasi tovar ishlab chiqaruvchilar va xizmat ko`rsatuvchilarning muhim vazifalaridan biridir. Shu sababli, respublikamizda moddiy ishlab chiqarish va](/data/documents/da5ed40d-e405-4a0a-a94c-287f7b2d1467/page-10.png)
![O`zbekiston shu kundagi iqtisodiy taraqqiyotini belgilovchi asosiy omillardan biri bozorni tashkil etish, bozor iqtisodiy munosabatlarini rivojlantirish va uni qonun bilan kafolatlashdir. Bozor munosabatlarini tartibga solish kafolatlanishi, tovar ishlab chiqarish, ishlar bajarish, xizmat ko`rsatishni amalga oshiradigan tadbirkorlik subyektlariga katta imkoniyat yaratadi. Shu sababli, respublikamizda bozor iqtisodiy munosabatlarini borgan sari rivojlantirib borishga va uning taraqqiyotini qonun bilan kafolatlashga alohida e`tibor berilayapti. Ayniqsa, O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining qabul qilinganligi bu borada muhim voqea bo`ldi.[2] Fuqarolik kodeksining mulk huquqi, majburiyat huquqi, mulkning bir shaxsdan ikkinchi shaxs egaligiga o`tishiga qaratilgan shartnoma xususidagi qoidalari bevosita bozorni tashkil etishga, uni tovarlar va xizmatlar bilan to`liq ta`minlashga, bozorda erkin savdo-sotiq qilishni yo`lga qo`yishga, shuningdek iste`molchilarning huquqini himoya qilishga qaratilgan. Bozor munosabatlarining rivojlanishi esa tadbirkorlar tomonidan ishlab chiqilgan turli tovar (ish, xizmat)larning hajmi, sifati bilan ham chambarchas bog`liq. Albatta, tovar (ish, xizmat)lar bozorining faollashishi o`z navbatida tovar ishlab chiqaruvchi, ishlar bajaruvchi, xizmat ko`rsatuvchilar o`rtasida shunga yarasha iqtisodiy raqobat kuchayib borishiga ham sabab bo`ladi. Raqobatda sinib qolmaslik uchun raqobatbardosh mollar ishlab chiqarish, ishlar bajarish, xizmatlar ko`rsatish ko`payadi va rivojlanadi. Bu esa o`z navbatida narx-navoning arzonlashuviga, xalq turmushining farovonlashuviga, iste`molchilarning huquqi ustunligini ta`minlashga olib keladi. O`zbekiston Respublikasining «Mahsulot belgilari va xizmat ko`rsatishni sertifikatlash to`g`risida», «Mahsulot belgilari va xizmat ko`rsatish belgilari to`g`risida»gi va boshqa qonunlar, muhim ahamiyatga ega. Ushbu qonunlar tovar (mahsulot) ishlab chiqarish va xizmat ko`rsatish munosabatlarini rivojlantirish, bozorlarni turli xildagi sifatli iste`mol mollari va xizmat turlari bilan to`ldirishda muhim huquqiy vosita bo`lib xizmat qiladi.](/data/documents/da5ed40d-e405-4a0a-a94c-287f7b2d1467/page-12.png)
![Mahsulotlar va ko`rsatilgan xizmatlar sifatini huquqiy tartibga solishda, ayniqsa, iste`molchilarning huquqlarini himoya qilishda O`zbekiston Respublikasining 1996 yil 26 aprelda qabul іilingan «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi qonuni alohida ega[3]. Unda iste`molchilarning asosiy huquqlari va bu huquqlarni himoya qilishga oid qoidalar belgilab berildi. Jumladan, iste`molchilarning ishlab chiqaruvchi (ijrochi, sotuvchi) savdo va xizmat ko`rsatish qoidalari, tovar (ish xizmat)lari to`g`risida ma`lumot olish huquqi va bu huquqlari buzilganida uni himoya qilish tartibi, iste`molchilarning savdo va xizmat ko`rsatishning boshqa turlari sohasida shartnoma tuzish, shartnomalarni ijro etishda iste`molchilarning buzilgan huquqlarini himoya qilish, ya`ni, iste`molchilarning tovar (ish xizmat) xavfsiz bo`lishiga talab qo`yish huquqi, nuqsonli tovar sotiladigan bu haqda iste`molchining talab qo`yishi, nuqsonli tovar almashtirib berish tartibi, nuqsonlarni bepul bartaraf etish tartibi, iste`molchining nuqsonli tovarning xarid narxini mutanosib ravishda kamaytirish yoki shartnomani bekor qilish huquqi, iste`molchining maqbul sifatli tovarni almashtirib olish huquqi, ishni bajarish, xizmat ko`rsatish to`g`risidagi shartnoma shartlari buzilgan taqdirda iste`molchining huquqlari hamda tovar (ish xizmat)ning nuqsonlari tufayli yetkazilgan zarar uchun mulkiy javobgarlik, ma`naviy zarar uchun javobgarlik, shuningdek iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik kabi qoidalar belgilangan. Bundan tashqari, ushbu Qonun iste`molchilarning huquqlarini ma`muriy tartibda himoya qiluvchi davlat organlarining vakolatlari, iste`molchilar huquqlarining davlat tomonidan himoya qilinishini ta`minlash, mahalliy hokimiyat organlari tomonidan himoya qilishni, moliyaviy xizmatlar sohasida iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish, iste`molchilarning huquqlarini sud orqali himoya qilish hamda iste`molchilarning o`z huquqlarni va manfaatlarini himoya qilish maqsadida ixtiyoriy ravishda iste`molchilar birlashmalarini tuzishlari mumkin ekanligi xususiyda qoidalar belgilab berildi.](/data/documents/da5ed40d-e405-4a0a-a94c-287f7b2d1467/page-13.png)
![Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilishga va bozor faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan bir necha huquqiy hujjatlar qabul qilingan. Bularga misol qilib, O`zbekiton Respublikasi Prezidentining 1996 yil 5 martdagi «Bozorlar faoliyatini yaxshilashga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida»gi, 2000 yil 5 iyundagi «Eksport mahsuloti ishlab chiqaruvchilarni rag`batlattirish borasidagi qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida»gi Farmonlarini ko`rsatish mumkin. Bu huquqiy hujjatlarda istemolchilarning qonuniy manfaatlariga hurmat bilan qarash, ularning ehtiyojlarini to`liq ta`minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish zarurligi ko`rsatib o`tilgan[4]. Shuningdek, iste`molchilarning tovarlar va oziq-ovqat mahsulotlariga bo`lgan ehtiyojlarini ta`minlash va iste`mol mollari bilan savdo–sotiq qilishini tartibga solishda O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 4 sentabrda tasdiqlangan «Bozorlarda sifatsiz oziq-ovqat tovarlari sotilishini bartaraf etish chora-tadbirlari to`g`risida» qarori[5] muhim ahamiyatga ega. Bu qaror bilan 1998 yil 10 sentabrdan boshlab mulkchilik shakllaridan kat`iy nazar, yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan un, qand-shakar, usimlik va mol yog`i, margarin, quruq sut, bolalar oziq-ovqati, makaron va qandolatchilik mahsulotlari, alkogolli va alkogolsiz, ichimliklar, turli-tuman mahsulotlar bilan chakana va mayda ulgurji savdo qilish, zarur asbob-uskunalar bilan jixozlangan, muvofi-lik va sifat sertifikatlari, tayyorlangan sanasi va yaroqlilik muddatlari, narxnomalari, tovarlarni saqlash va sotish uchun sanitariya shart-sharoitlari, amaldagi qonun hujjatlarida belgilangan boshqa talablar mavjud bo`lishini nazarda tutuvchi savdo qoidalariga albatta rioya qilingan holda faqat savdo korxonalari orqali amalga oshirishlishi belgilab quyildi. Shu bilan birgalikda mazkur shartnomalarga rioya qilinmaganda, shuningdek tovarlar savdo qoidalari buzilgan holda sotilganida, shu tovarlar savdosi to`xtatilishi, uning sotuvchilariga nisbatan amaldagi qonunlarga muvofiq qattiq ma`muriy javobgarlik, qonunchilikda belgilangan tartibda tovarni olib qo`yib, keyinchalik uni musodara qilishgacha bo`lgan jazo choralari qo`llash nazarda tutilgan. Bu esa g`ayriqonuniy savdo qilishga har xil shakldagi chayqovchilikka, shuningdek belgilanmagan joylarda savdo qilishga qat`iy chek](/data/documents/da5ed40d-e405-4a0a-a94c-287f7b2d1467/page-14.png)
![qo`yilishiga olib keldi. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 23 oktabrda «Tovarlarning ayrim turlarini chakana sotish qoidalarini tasdiqlash to`g`risida» qarori qabul qilinib, O`zbekiston Respublikasi hududida yangi avtomototransport vositalarini chakana sotish qoidalari tasdiqlandi[6]. Bu qoidalar bilan «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida» O`zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq ishlab chiqilgan hamda mamlakatimizda va chet elda ishlab chiqarilgan avtomobillar, mototsiklllar, tirkamalar, tartib raqami qo`yiladigan agregatlar sotuvchilarga, shuningdek aniqlangan kamchiliklar masalasida avtomototransport egasining talablarini qondirish borasida ishlab chiqaruvchilarga qo`yiladigan asosiy talablar belgilangan. Bundan tashqari, istmolchilarga sotiladigan alkogolli ichimliklarning sifatli bo`lishini ta`minlash, bu ichimliklarni iste`mol qiladigan fuqarolarning salomatligiga zarar yetkazilmasligi, huquqining va qonuniy manfaatlarining buzilmasligini ta`minlashga ham alohida e`tibor berildi. Vazirlar Mahkamasining qarori bilan O`zbekiston Respublikasi hududida alkogolli ichimliklar bilan chakana savdo qilish qoidalari tasdiqlandi. Bu qoidalar bilan sertifikatlangan alkogolli mahsulotlarning ba`zi turlarini chakana savdoda sotishni amalga oshiruvchi sotuvchilarga qo`yiladigan asosiy talablar belgilab qo`yildi[7]. Iste`molchilarning qishloq xo`jalik mahsulotlariga bo`lgan ehtiyojini ta`minlash uchun dehqon bozorlaridagi faoliyatni ham to`g`ri yo`lgan qo`yish, bozorlar faoliyatini yaxshilash, bozorlarda iste`molchilarga, xaridorlarga, dehqonlarga qulay shart-sharoitlar yaratish lozim edi. Shu sababli dehqon bozorlari ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirildi. Bundan asosiy maqsad aksiyadorlarning manfaatdorligini oshirish, bozor xizmatini iste`molchilarga mos qilib tashkil etish, qulay sharoit yaratishdan iboratdir. Shu sababli, iste`molchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan muhim huquqiy hujjatlardan yana biri O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 22 iyundagi «Bozorlar faoliyatini takomillashtirish va mahsulotlar sotish uchun zarur shart-sharoitlar yaratishga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida»gi qaroridir[8]. Bu qaror bilan dehqonlarning o`z mahsulotlarini](/data/documents/da5ed40d-e405-4a0a-a94c-287f7b2d1467/page-15.png)
