Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларни суд орқали ҳимоя қилиш усуллари - Huquqshunoslik - Referatlar

Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларни суд орқали ҳимоя қилиш усуллари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларни суд орқали ҳимоя қилиш усуллари Халқаро ҳуқуқий ҳужжатларда ҳам миллий қонунчилигимизда ҳам интеллектуал мулк объект ларига нисбатан мутлақ ҳуқуқлар энг муҳим фуқаролик ҳуқуқлардан бири сифатида тан олинади. Ҳар бир инсон ўзи муаллифи ҳисобланган илмий, адабий ва бадиий фаолият натижаларига нисбатан маънавий ва моддий манфаатларини муҳофаза қилиниши ҳуқуқига эгадир. 1 Республикамизда ижод ва унга бўлган эътибор Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов томонидан мустақилликнинг илк даврлариданоқ белгилаб берилган эди: «Ижоднинг барча турларини ривожлантириш, одамларнинг истеъод ва қобилиятларини намоён этиш учун шарт-шароитларни яратиш, интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш. Кишилар шуни аниқ ва равшан англаб етишлари керакки, маънавий потенциални илдам ривожлантирмай туриб, республикамиз чинакам мустақиллигини ва равнақ топишини таъминлаб бўлмайди» 2 . Интеллектуал мулк соҳасидаги муносабат ларни тартибга солишга қаратилган ҳар қандай қонуннинг мақсади ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш ва ижодий фаолиятни рағбатлантириш ва ривожлантиришдир. Бу “Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги, “Ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат намуналари тўғрисида”ги, “Селекция ютуқлари тўғрисида”ги, “Интеграл микросхемалар топологиялари тўғрисида”ги ва бошқа мазкур муносабатларни тартибга солувчи қонунчиликда ҳам намоён бўлади. Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг "Тадбикрорлик фаолияти билан боғлик қонунчиликни 1 Меры по обеспечению соблюдения прав интеллектуальной собственности . The Tacis Programme – Intellectual Property Presented by the Delegation of the European Commission in Russia, December 2001 . www.wto.ru/ru/content/documents/docs/Trips.doc 2 Каримов И . А. Ўзбекистон ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. –Т.: Ўзбекистон . 1992 . - 22 б.

www.arxiv.uz қўллаш суд амалиёти тўғрисида" 28.04.2000 йилдаги қарорида 3 “ Тадбиркорлик фаолияти субъектларининг объектив ифода ланган интеллектуал фаолият натижаларига бўлган мутлоқ хуқуқи-интеллектуал мулки қонун билан қўриқланади ва давлат томонидан химоя қилинади. Мутлоқ хуқуқ объекти бўлган интеллектуал мулкдан бошқа шахслар фақат хуқуқ эгасининг розилиги билангина фодала нишлари мумкин. Шунинг учун, интеллектуал мулкдан хар қандай қонунсиз фойдаланиш бу хуқуқнинг қўпол бузилиши хисобланади. Жумладан, тадбиркорлик субъектларининг интеллектуал фаолияти натижаларини ўзлаштириб олиш Жиноят кодексининг 149-моддаси билан тавсифланиши мумкин. Агар интеллектуал мулк объектлари моддий қимматликка эга бўлса, айбдорнинг қилмишлари талон-торож сифатида бахоланади. ” деб таъкидланади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 44-моддасига кўра , ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг, мансабдор шахсларнинг, жамоат бирлашмала рининг ғайриқонуний хатти-ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади. Ҳар қандай манфаатдор шахс бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқи ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаати ни ҳимоя қилиш учун қонунда белгиланган тартибда судга мурожаат қилишга ҳақли. Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларга нисбатан суд ҳимояси қонун билан кафолатланади. Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларни муҳофаза қилиш усуллари ичида суд орқали ҳимоя қилиш муҳим ўрин эгаллайди. Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқлар суд орқали кўп ҳолларда фуқаролик ҳуқуқий усуллар билан ҳимоя қилинади. Интеллектуал мулк объект ларига нисбатан ҳуқуқларни фуқаролик-ҳуқуқий ҳимоя қилишни умумий ва махсус усулларга бўлишимиз мумкин. Ўзбекистон Респуб ликаси ФКда фуқаролик ҳуқуқларини умумий ҳимоя қилиш белги - ланган. Ушбу ҳимоя усуллари интеллектуал мулк объектларига нис батан фуқаролик ҳуқуқларни ҳимоя қилишнинг ҳам умумий усуллари ҳисобланади. 3 Қаранг: ИПС-НОРМА. Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг "Тадбикрорлик фаолияти билан боғлик қонунчиликни қўллаш суд амалиёти тўғрисида" 28.04.2000 йил №2-қарори

www.arxiv.uz Ўзбекистон Республикаси ФКнинг 11-моддасига кўра, фуқаролик ҳуқуқлари қуйидаги йўллар билан ҳимоя қилинади:  ҳуқуқни тан олиш; Мутлоқ ҳуқуқни тан олиш – бунда интеллек туал мулк ҳуқуқи объектига нисбатан ҳуқуқ эгасининг мутлоқ ҳуқуқлари учинчи шахслар томонидан ёхуд давлат, жамоат органи томонидан ёхуд суд томонидан эътироф этилади. Ҳуқуқ эгасига мутлоқ ҳуқуқ тегишли эканлиги бўйича баҳс-низолар мавжуд бўлган ҳолда ҳам, шунингдек, бундай баҳс-низо бўлмаган тақдирда ҳам, масалан, мутлоқ ҳуқуқ вужудга келганлиги ва маълум шахсга тегишли эканлиги фактини гувоҳлантириш учун ҳам ушбу усулдан фойдала ниш мумкин. Агарда ҳуқуқни тан олиш илгари бундай ҳуқуқни бузган шахс томонидан содир этилса, содир этилган ҳуқуқбузарлик шаклига ҳуқуқни тан олиш шакли мос келиши лозим. Масалан, маълум ихтирога нисбатан патент олганлиги ҳақида вақтли матбуотда нотўғри хабар тарқатган шахсни ҳуқуқни тан олиниши худди шундай вақтли матбуот нашрида ушбу ихтирога нисбатан патент ҳақиқатда кимга тегишли эканлиги ҳақида хабар бериш орқали амалга оширилади 4  ҳуқуқ бузилишидан олдинги ҳолатни тиклаш ва ҳуқуқни бузадиган ёки унинг бузилиши хавфини туғдирадиган ҳаракатларнинг олдини олиш;  битимни ҳақиқий эмас деб топиш ва унинг ҳақиқий эмаслиги оқибатларини қўллаш(масалан, лицензия шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш);  давлат органининг ёки фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органининг ҳужжатини ҳақиқий эмас деб топиш;  шахснинг ўз ҳуқуқини ўзи ҳимоя қилиши;  бурчни аслича (натура) бажаришга мажбур қилиш;  зарарни тўлаш (масалан: “а гар ҳуқуқбузар муаллифлик ҳуқуқи ёки турдош ҳуқуқларни бузиш оқибатида даромадлар олган бўлса, ҳуқуқ эгалари 4 Қаранг: Оқюлов О. Интеллектуал Мулк ҳуқуқи: Умумий қоидалар ва алоҳида объектлар – Т 1. Т .: Тошкент Давлат юридик институти, 2003 .

www.arxiv.uz бошқа зарарлар билан бир қаторда бой берилган фойдани бундай даромадлардан кам бўлмаган миқдорда қоплашини талаб қилишга ҳақли.”) 5  неустойка ундириш;  маънавий зиённи қоплаш;  ҳуқуқий муносабатни бекор қилиш ёки ўзгартириш;  давлат органининг ёки фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органининг қонунга зид ҳужжатини суднинг қўлламаслиги. Фуқаролик ҳуқуқлари қонунда назарда тутилган бошқача усуллар билан ҳам ҳимоя қилиниши мумкин. Махсус ҳимоя усуллари интеллектуал мулк объектларига доир муносабатларини тартибга солувчи умумий қонунчиликда ёки махсус қонунчиликда тўғридан-тўғри айнан интеллектуал мулк ҳуқуқини ҳимоя қилиш усули сифатида белгилаб берилади. Масалан: ФКнинг 1 040- моддасида интеллектуал мулк объектларига нисбатан мутлақ ҳуқуқларни ҳимоя қилиш усуллари кўрсатиб ўтилган. Мазкур моддада и нтеллектуал мулк объектларига нисбатан мутлақ ҳуқуқларни ҳимоя қилиш ФКнинг 11-моддасида назарда тутилган умумий усуллардан ташқари мутлақ ҳуқуқларни ҳимоя қилишнинг махсус усуллари белгиланган. Унга кўра:  мутлақ ҳуқуқлар қайси моддий объектлар ёрдамида бузилган бўлса, ўша моддий объектларни ҳамда бундай бузиш натижасида яратилган моддий объектларни олиб қўйиш орқали;  йўл қўйилган бузиш ҳақидаги маълумотни мажбурий суръатда эълон қилиб, унга бузилган ҳуқуқ кимга тегишлилиги тўғрисидаги маълумотларни киритиш орқали;  қонунда назарда тутилган бошқа усулларда амалга оширилиши мумкин. Шунингдек, махсус усуллар мазкур соҳани тартибга солувчи жорий қонунчиликда аниқ белгилаб қўйилади. Масалан: Ўзбекистон Республикасининг “Фирма номлари тўғрисидаги” қонунининг 12-моддасида фирма номига бўлган ҳуқуқни ҳимоя қилиш усуллари белгиланган. Унга кўра, 5 Қаранг: Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисидаги қонуннинг 65-моддасининг 1-қисм 4-банди) ИПС-НОРМА

www.arxiv.uz ф ирма номига бўлган мутлақ ҳуқуқни ундан ноқонуний фойдаланишдан ҳимоя қилиш:  юридик шахснинг ишчанлик обрўсини ҳимоя қилиш мақсадида суд қарори тўғрисида оммавий ахборот воситаларида эълон қилиш;  ноқонуний фойдаланилган фирма номини контрафакт товар - лар, ёрлиқлар, идишлар ва ўровлардан ҳуқуқбузар ҳисобидан олиб ташлаш;  ноқонуний фойдаланилган фирма номини контрафакт товарлар, ёрлиқлар, идишлар ва ўровлардан олиб ташлаш мумкин бўлмаган тақдирда, уларни ҳуқуқбузар ҳисобидан йўқ қилиб ташлаш;  контрафакт товарлар, ёрлиқлар, идишлар ва ўровларни фирма номига бўлган ҳуқуққа эгалик қилувчи юридик шахсга бериш орқали амалга оширилади. Фирма номига бўлган мутлақ ҳуқуқни ундан ноқонуний фойдаланишдан ҳимоя қилиш қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқача усуллар билан ҳам амалга оширилиши мумкин. Худди шундай махсус усулларни “ Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида ” 6 ги қонунида ҳам кўришимиз мумкин. Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларни ҳимоя қилиш тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш қонунчилигимизга асосан умумий юрисдикция ва хўжалик судлари судловига тааллуқлидир. Ўзбекистон Республикасининг “Ҳакамлик судлари тўғрисида”ги 7 қонунинг 12-моддаси талабларига мувофиқ тартибда тузилган битим бўлса, бундай низоларни ҳал этилиши ҳакамлик судларига топши рилиши ҳам мумкин. Ҳозирги кунда Россия Федерациясидаги баъзи бир олимлар ўзларининг илмий тадқиқотларда интеллектуал мулк объектлари билан боғлиқ низоларни тартибга солувчи махсус Патент судини тузиш лозим деган ғояни илгари суришмоқда 8 . Бизга маълумки, ри вожланган мамлакатларда махсус патент судлари фаолият юритиша ди. Ижтимоий муносабатларнинг ривожланиб бориши ва интеллек туал мулкнинг давлат ва жамият ҳаётидаги аҳамияти ва 6 ИПС-НОРМА“ Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида ” ги қонун, 65-66-моддалар 7 Қаранг: “Халқ сўзи” газетаси. 2006 йил 17 октябр ь . 8 http://rozhkova-ma.narod.ru

www.arxiv.uz ўрнини кескин ошиб бораётганлиги республикамизда ҳам шундай ихтисос - лашган судларнинг ташкил этилишига кейинчалик зарурат келтириб чиқариши мумкин. Шу ўринда таъкидлаш жоизки, халқаро доирада мутлақ ҳуқуқ ларни самарали муҳофаза қилишда ТРИПС (Trade-related Aspects of Intellectual Property Rights, ингл.-TRIPS-интеллектуал мулкнинг савдо аспектлари бўйича битим) битимининг ўрни катта. Ҳозирги пайтда Бутунжаҳон Савдо ташкилотига аъзо бўлишни истаган ҳар бир давлат ТРИПС битимини имзолаши ва унинг нормаларига амал қилиши миллий қонунчиликни уйғунлаштирмоғи шарт. ТРИПС битимининг предмети бўлиб, интеллектуал мулк эгаларининг ҳуқуқлари мавжуд бўлган товарлар савдосини тартибга солишдир. Зеро, ТРИПС битими да мутлақ ҳуқуқларни ҳимоя қилиш ва уни самарали механизми очиб берилган. Шундай қилиб, мутлақ ҳуқуқларни самарали муҳофаза қилиниши интеллектуал мулк объектига нисбатан ҳуқуқ эгасининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишда, маданий қароқчиликнинг олдини олишда, интеллектал мулк объектларининг яратувчилари ва уларга нисбатан ҳуқуқ эгаларининг ваколатларини мустаҳкамлашда, қолаверса мамлакат иқтисодий ривожига фан ва техника ютуқларини жорий этишни кенгайтиришда катта амалий аҳамиятга эгадир.

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Оммавий (давлат) мулк ҳуқуқи.умумий мулк. Мулк ҳуқуқини ва бошқа ашёвий ҳуқуқларни ҳимоя қилиш

Mолиявий хизматлар соҳасида истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва суд орқали истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш

Интеллектуал мулк ҳуқуқи. Муаллифлик ҳуқуқи. Турдош ҳуқуқлар

Ерга нисбатан мулк хукуки

Сувга нисбатан мулк ҳуқуқи