Хорижий мамлакатларда махаллий бошкарув ва узини-узи бошкариш - Huquqshunoslik - Referatlar

Хорижий мамлакатларда махаллий бошкарув ва узини-узи бошкариш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

113.5 KB

Ko'chirib olish

Хорижий мамлакатларда маҳаллий бошқарув ва ўзини-ўзи бошқариш Режа 1. Хорижий мамлакатларда муниципал органларининг вужудга келиши ва ривожланиши. 2. Маҳаллий бошқарув. 3. Маҳаллий ўзини-ўзи бошқарув. 4. Жойларда ҳокимият ташкил этилишининг икки тизими: англосаксон ва европача. 5. Ма ҳаллий бошқарув органларини ташкил этиш турлари ва усуллари. 6. Маҳаллий ҳокимият органларининг асосий фаолияти жойларда давлатнинг бошқарув вазифасини амалга оширишдан иборат .

Хорижий мамлакатларда маҳаллий бошқарув органлари 2 кўринишда бўлади : 1. Аҳоли томонидан сайланадиган маҳаллий ўзини-ўзи бошқариш (кенгаш, мажлис); 2. Тайинлаш ва сайлаш йўли билан ташкил этиладиган маҳаллий идора этиш органлари (губернаторлар, ҳокимлар, раислар). Бу органларнинг ташкил этилиши, ишлаш жараёнидаги бир-бирларидан фарқларини ажратиб олиш зарур. Айниқса, федерация тузилишига эга бўлган мамлакатлардаги маҳаллий бошқарув органларининг фаолиятини алоҳида кўрсатиш талаб қилинади. Ҳозирги пайтга келиб, хорижий мамлакатларда вужудга келган регионал ва жамоа маъмурий органлари тўғрисида тушунча бериш зарур. Маҳаллий бошқарув органларининг устидан марказий ҳокимият томонидан назорат турлари ҳақида тушунчага эга бўлиб, талабалар маҳаллий ҳокимият органлари томонидан чиқарилган қарорларни, бюджет лойиҳасини, молиявий ресурсларни тасдиқлаш жараёнларини, хизмат вазифаларидан четлатиш масалаларига ҳам эътибор беришлари лозим. Америка Қўшма Штатлари – федератив республика. Амалдаги конституцияси 1987 йилда қабул қилинган. Давлат ва ҳукумат бошлиғи, Қуролли Кучлар Бош қўмондони – Президент ҳисобланиб, у катта ваколатларга эга. Вице-президент билан биргаликда бевосита, икки босқичли сайлов йўли билан (сайловчилар ҳайъати орқали) 4 йил муддатга сайланади. Қонун чиқарувчи ҳокимиятни Сенат ва вакиллик палатасидан иборат икки палатали Конгресс амалга оширади. Сенатда 100 та сенатор бор (улар 6 йил муддатга ҳар штатдан 2 тадан сайланади ва 1/3 қисми ҳар икки йилда янгилаб турилади). Вакиллик палатасига 435 депутат 2 йилга сайланади. Ижроия ҳокимият органи – АҚШ ҳукумати президент томонидан сенатнинг розилиги билан тайинланади. 13 вазирдан иборат бўлади. Ҳукумат Конгресс олдида масъул эмас. Ҳар бир штатнинг ўз конституцияси бор. Штатдаги қонун чиқарувчи ҳокимиятни қонун чиқарувчи мажлис, ижроия ҳокимиятини эса губернатор амалга оширади. АҚШ давлатининг конституциявий тизимига 3 сиёсий- ҳуқуқий қоида асос қилиб олинган, бу қоидалар: ҳокимиятнинг бўлиниши, федерализм ва суднинг конституциявий назоратидан иборат. Ҳокимиятнинг бўлиниш қоидаси давлат ҳокимиятининг 3 тармоғи - қонун чиқарувчи, ижроия ва суд ҳокимиятларининг мустақиллигини ва улар ўртасидаги вазифаларнинг чегаралаб қўйилишини назарда тутади. Федерал даражадаги уч тармоқ - Конгресс, Президент ва Олий суддир. Америка Қўшма Штатлари асосан маҳаллий ўзини ўзи бошқариш ва ҳудудий бўлиниш бошқаруви асосида бошқарилади. Қўшма Штатларда маҳаллий бошқарув

қонунларини одатда тавсия (таклиф) схемалари ўз ичига олади. Қўшма Штатлар ўзини ўзи бошқарув системаси турли хил штатларда турличадир. Кўпгина штатларда графликлар ташкил этилган. (Булар Ўрта асрлар Англиясидан мерос қолган, Америкада илгари графликлар мавжуд бўлмаган. Мавжуд бўлган дворянликлар Америка Қўшма Штатлари ташкил топгандан кейин бекор бўлган). Америка Қўшма Штатларида 3000 дан ортиқ графликлар мавжуд. Халқ Графлик Совети (Кенгаши) ва бошқа мансабдор шахсларни сайлайди. Булар: шериф – жамоат тартиби учун жавобгар шахс, прокурор, хазинабон ва бошқалар. Графликларда (штат графликлари) комиссия аъзолари сайланади. Улар 2 йилдан 4 йилгача, баъзан 3 йилдан 5 йилгача, одатда 5-7 кишидан иборат бўлади. Комиссия аъзолари ижроия органлари билан тенг ҳуқуққа эга ва турли хил мансабларни эгаллашлари мумкин. Улар ўз ичидан ўзларига раисни сайлаб олишади, улар маҳаллий аҳамиятга молик масалалар билан шуғулланади. Улар шунингдек, молиявий фаолиятни ҳам бошқарадилар. Баъзи бир штатларда бу назорат қўмитаси деб аталади. Бу қўмита ҳам сайланган делегат-аъзолардан иборат бўлади. Улар 20 кишидан ташкил топган. Бу сайланган шахслар графликларнинг мансабдор шахслари ҳисобланади ҳамда графлик ишлари билан тўлиқ шуғулланади. Бу қўмитанинг асосий қиладиган вазифаси маҳаллий бюджетни бошқариш ва штатларнинг ривожланиш дастурини белгилашдан иборат. Кўпгина шаҳарлар графликлардан ажралган бўлиб, ўз бошқарув системасига эга. Қўшма Штатларда шаҳарлар ўзини ўзи бошқаришнинг турли кўринишлари мавжуд. Кўпгина шаҳарларда бош кенгаш системаси қўлланилади. Бу кенгашни аҳоли сайлайди (йирик шаҳарларда, масалан, Чикагода қўмита аъзолари 50 кишидан иборат, одатда олти-етти кишидан иборат бўлади). Аҳоли мэрни ҳам сайлайди. Мэр бошқарув ишлари билан шуғулланмайди. Фақат кенгашда раислик қилади. Бошқарувни махсус ёлланма менежер амалга оширади. Графликлар Таун ва Тауншипларга бўлинади. Бу номлар тарихий аҳамиятга молик бўлиб, деярли бир-бирларидан фарқ қилмайди. Баъзан майда шаҳарлар таун деб аталади, тауншипларни эса бир-бирига ўхшаш посёлкалар ташкил қилади. Кичик ҳудудий бирликларда аҳоли ўртасида мажлислар ўтказилиб, унда умумий масалалар кўриб чиқилади ва ижроия қўмитаси сайланади. Улар 5-6 кишидан иборат бўлади. Каттароқ ҳудудларда бу мажлислар алоҳида посёлкаларда ўтказилади. Бу мажлисларда умумий масалаларни ҳал қилиш ва ижроия қўмитасини сайлаш билан бир қаторда фуқаролар баъзи бир мансабдор шахсларни ҳам сайлайди. Булар хазиначи, констебел-жамоат тартиби билан шуғулланадиган шахс. Ҳудудий бошқарув органларида, шаҳарларда аҳоли ёки шаҳар кенгаши томонидан турли хил советлар ва қўмиталар (масалан, мактаблар совети, ижтимоий ёрдамга муҳтож

шахсларни васийликка олиш ишлари бўйича совет ва кутубхона ишлари бўйича советлар ва бошқалар) сайланади. Бошқарув хизматида ишловчиларнинг тенг ярми маҳаллий органлар хизматчиларидир. Муниципал бюджет федерал бюджетнинг 40 % ни ташкил этади. Франция республика кўринишидаги давлат бўлиб, амалдаги конституцияси 1958 йил референдумда қабул қилинган (бир неча марта ўзгартириш киритилган). Давлат бошлиғи президент ҳисобланади. У умумий ва тўғридан тўғри овоз бериш йўли билан 5 йил муддатга сайланади ва яна бир марта сайланиши мумкин. Қонун чиқарувчи ҳокимият – парламент 2 палата (миллий мажлис ва Сенат)дан иборат. Ижроия ҳокимиятини президент ва Вазирлар Маҳкамаси амалга оширади. Маъмурий жиҳатдан 22 регион (вилоят), 96 департаментга бўлинган. Франция таркибида денгиз орти департаментлари (Гваделупе, Гвиана), денгиз орти ҳудудлари (Таити, Янги Каледония, Франция Полинезияси), ҳудудий бирликлар (Майота ва Сен-Пьер ва Микелон) кабилар мавжуд. Франция давлати маъмурий-ҳудудий тузилишига мувофиқ регионлар, департаментлар, округлар ва коммуналарга бўлинган. Округлардан ташқари, қолган звенолар территориал (ҳудудий) коммуналар ҳисобланади. Шунинг учун уларда ўзини ўзи бошқарув органларига нисбатан сайлов органлари мавжуд. Маъмурий округларда ўзини ўзи бошқариш органларига нисбатан сайлов органлари мавжуд эмас, округларни юқоридан тайинланган субпрефект деб номланувчи мансабдор шахс бошқаради. Кантонлар тарихий-географик бирликлар ҳисобланиб, улар бошқарув ва ўзини-ўзи бошқариш органларига эга эмас, фақат департамент сайловларига сайлов учун сайлов округлари сифатида фойдаланилади, баъзан уларда суд органлари – кичик инстанцияли трибуналлар ташкил қилинади. Ўрта Ер денгизида жойлашган Корсика ороли сиёсий автономия сифатида муҳим аҳамиятга эга. У ерда маҳаллий қонунчилик парламенти (собрание) мавжуд бўлиб, бу парламент чегараланган ҳуқуқларга эаг. Франция давлати томонидан тайинланган префект оролдаги қонунчиликни назорат қилиб туради. Франция ҳукумати Корсика оролидаги парламентни тарқатиб юбориш ҳуқуқига эгадир. 1998 йилда Янги Каледонияда ўтказилган референдумда Франция билан келишилган ҳолатда 1998 йилда қабул қилинган конституцияга ўзгартириш ва тузатишлар киритилди. Янги Каледония (собиқ колония) ўзига хос статусга эга. Янги Каледониянинг маҳаллий парламенти ва у томонидан сайланган ижроия қўмита органи мавжуд. Лекин Янги Каледонияга давлат вакили тайинланади. Маъмурий-ҳудудий бирликнинг энг қуйи қисми коммуна ҳисобланади. Йирик

шаҳарлар ҳам обшина, яъни коммуна статусга эга бўлиб, кенг ҳақ-ҳуқуққа эга ҳисобланади. (йирик шаҳарларнинг ўзини-ўзи бошқариш механизми олдинги асрлардан бошлаб давом этади). Обшина, яъни коммунада 6 йил муддатга советлар сайланади (9-69 киши). Сайловларда маҳаллий аҳоли билан бир қаторда коммунада 6 ойдан бери яшаётган мухожирлар ҳам қатнашиш ҳуқуқига эга. Ўз навбатида, совет яширин овоз бериш йўли билан 6 йил муддатга мэрни ҳам сайлайди ва унинг ўринбосарини сайлайди. Мэр бир вақтнинг ўзида ҳам совет раиси ҳамда коммунадаги давлат ҳукуматининг раиси ҳисобланади. Ҳар бир коммуна 1984 йил тасдиқланган Типовой устав асосида ўз уставига эга. Коммуналарнинг назорат бошқарувига бозорлар, сув хўжалиги, маҳаллий кутубхона ва музей ҳамда қабристон ва бошқалар киради. Коммуна советларни бюджет қабул қилади, маҳаллий солиқларни белгилайди, коммуна мулкини тақсимлайди, хизматчиларни тайинлайди, ривожланиш дастурларини ишлаб чиқади, бозор билан, санитария ва маҳаллий йўллар билан шуғулланади. Германияда ҳудудлар округларга бўлинган бўлиб, улар 50 дан ортиқ. Ўз навбатида округлар районлар ва шаҳарларга бўлинади (умумий олганда районлар-шаҳарлар 630 га яқин). Шунингдек, районлар муайян жамоаларга бўлинади. Ҳудудий бошқарув бирликни ташкил қилиш, унинг ҳуқуқий ҳолати ер конституциясига асосан белгиланади. Унга кўра давлат, яъни ер жамоага фойда келтирадиган манбаларни яратиш керак бўлиб, бу даромадни жамоа тасарруф қилади. Маҳаллий бошқарув бирлик жамоа, район, округ уставлари асосида бошқарувни амалга оширади. Жамоа органи жамоат транспорти, қурилиш, мактаб, маҳаллий йўллар, спорт соҳаси, туризм ва бошқа масалалар бўйича қарорлар қабул қилиш ҳуқуқига эга ва улар учун маҳаллий солиқларни белгилаши мумкин. Районлар ва округлар ҳам шунга ўхшаш ҳақ-ҳуқуқлардан фойдаланишади, унга нисбатан кенгроқ кўринишда амалга оширилади. Округлардан ташқари, барча маҳаллий маъмурий ҳудудий бирликларда вакиллик органлари мавжуд, булар фуқаролар томонидан сайланади. Мисол учун Гессен ерида 4 йилга, Баварияда 6 йилгача. Умуман олганда, бошқарув округларида, район ва обшиналарда ҳам бир-бирига ўхшаш. Округ бошқаруви тепасида ҳокимият президенти туради. У ер, федерация, ҳокимият актлари ва давлат қонунларининг бажарилишини назорат қилади. Районларда 4 йилдан 6 йилгача сайланган район собраниялари мавжуд. Район маъмурияти раҳбарияти ландарт баъзи жойларда район собранияси томонидан, бошқа жойларда бевосита сайловчилар томонидан сайланади. Аҳоли ўртасида муниципал

советлар сайланади. Муниципал совет ёки бевосита фуқаролар бургомистрларни сайлайдилар (аҳолиси 50 мингдан кўпроқ жамоаларда обербургомистрлар). Бургомистр узоқ муддатга – 8-12 йилгача сайланади, баъзан контракт бўйича ёлланади. Бургомистр ҳам французлардаги мэр каби бир вақтда давлат бошлиғи томонидан тайинланади. Ўзини ўзи бошқаришни ташкил қилишнинг умумий схемаси жамоа ерларини бошқариш билан бир хил эмас. (округ ва районларда озми-кўпми бир хилди). Маҳаллий ўзини-ўзи бошқаришни ва жамоани бошқаришни ташкил этишнинг 4 та модели фарқланади: 1) Жанубий Германия модели (масалан, Баварияда). Вакил орган – обшиналар совети – ижроия қўмита ва бургомистр маълум маънода коллегияни ташкил қилади. Улар аҳоли томонидан алоҳида-алоҳида сайланади, лекин бургомистр обшина совети раиси этиб тайинланади. Бошқарувчи ва ҳал қилувчи роль советларга тегишли. 2) Шимолий Германия модели (масалан, Қуйи Саксония ерлари). Маҳаллий аҳоли томонидан сайланган вакиллик органлари (советлар, обшиналар) ўзларига обшина директори ва ижроия қўмитасини сайлаб оладилар. Комитет совет қарорларини тайёрлаш билан шуғулланади, директор эса маъмурият обшинасини бошқаради. Ҳал қилувчи овоз советларда бўлади. 3) Совет – бургомистр модели (Пфальц, Саар ерлари). Вакиллик органлари аҳоли томонидан сайланади ва эгаллаб турган вазифасига кўра раис ҳисобланади. Бироқ, Жанубий моделдан фарқли ўлароқ, бургомистр бир қатор ваколатларга эга ва баъзи муҳим масалаларни шахсан ўзи ҳал эта олади. 4) Совет-магистратура модели (Гессен ерлари, Гамбург шаҳри ерлари). Вакил органлар аҳоли томонидан сайланади. Ижроия қўмитани эса коллектив магистратура ташкил қилади. Магистратура пул тўланадиган бургомистрдан иборат. (баъзан маълум вақтга ёлланган мутахассис бўлади). Бургомистр асосан бошқарув ишларини олиб боради, муҳим масалалар коллегияда ҳал қилинади. Муниципал органларнинг фаолиятини ички ишлар вазирлиги назорат қилади. Германияда яна суд маъмурияти томонидан рўёбга чиқариладиган суд назорати ҳам мавжуддир. Бразилия конституциясида маҳаллий ўзини-ўзи бошқариш ва мамлакатни маҳаллий ҳудудий бирлик сифатидаги бошқарув ҳақида аниқ кўрсатмалар йўқ. Уларга маҳаллий масалаларни ҳал қилиш ҳақ-ҳуқуқлари берилган. Қолган барча ҳал қилинадиган ишлар штатларнинг конституцияси ва қонунчилиги билан бошқарилади. 1988 йилда федерал конституцияси кучга киргандан кейин баъзи бир штатлар ўз конституциясини қабул қилдилар. Федерал конституциялар сифатида жойларда аввалги принципларни ўзида сақлаб қолган. Муниципалларда фуқаролар томонидан 2-4 йилга сайланадиган

вакиллар органлари (собраниялар, хужжатлар) мавжуд. Улар ўз сессияларида маҳаллий бюджет ва маҳаллий ривожланиш дастурларини қабул қиладилар. Кенгаш аъзолари Конституцияда белгилаб қўйилган. Муниципалда бошқарув масалалари билан аҳоли томонидан сайланган префект шуғулланади, маҳаллий советлар (кенгашлар) қарорларни ижро этадилар (булар уларнинг ваколати даражасида). Улар ўз хусусий компетенциясига эга. Булар – тартибни таъминлаш, полиция ишларини бошқариш кабилар билан боғлиқ. Префект – маҳаллий советлар раиси ҳисобланади. Шу билан бирга муниципалда штат ҳокимияти вакили ҳам ҳисобланади. Бразилияда муниципал ишларига федерал интервенцияга ўхшаб, штатларнинг ҳам аралашишга ҳуқуқлари мавжуд. Бразилияда маҳаллий бошқарувда (нафақат маҳаллий бошқарувда) энг асосий муҳим ролни йирик латифундийлар эгаллайдилар. Улар катта-катта фазендалар эгалари, мамлакатдаги деҳқонларнинг ҳаёти ҳам уларга боғлиқ ҳисобланади. (Бразилияда шундай ер-мулк эгалари борки, уларнинг ерлари айрим Европа мамлакатларидан территория жиҳатдан каттароқдир). Айнан латифундистлар жойларда маҳаллий бошқарувни йўналтирувчи куч ҳисобланади. Ҳиндулар қабилалари яшайдиган жойларда (улар 0,2 % аҳолини, лекин 10 % территорияни ташкил қилади) анъанавий қабила бошлиқлари органи мавжуд. Қабила ичида турли хил сфералар учун масъул қабила советлари сайланган. Қабилалар штат администрацияси томонидан эмас, федерал администрация томонидан назорат қилиб борилади. Буюк Британия конституциявий монархия шаклидаги давлат бўлиб, Давлат бошлиғи қирол (қиролича) ҳисобланади. Мамлакатнинг конституцияси мавжуд эмас. 1215 йилги улуғ эркинликлар хартияси, 1679 йилги Хабеас корпус акти, 1931 йилги Вестминстер статуси, 1969 йилги Халқ вакиллиги тўғрисидаги акт ва бошқа энг муҳим парламент хужжатлари ҳисобланади. Қонун чиқарувчи ҳокимиятни қирол (қиролича) ва парламент (у икки палатадан иборат: лордлар палатаси ва жамоалар палатаси), ижроия ҳокимиятни бош вазир бошчилигидаги ҳукумат – Вазирлар Маҳкамаси амалга оширади. Бош вазирни қирол (қиролича) тайинлайди. Ҳукумат аъзолари парламент аъзоларидан бўлиши лозим. Буюк Британия таркибидаги Англия, Уэльс, Шотландия ўзининг суд тизимига, маҳаллий бошқарув органларига эга. Шимолий Ирландия маъмурий мухторият ҳуқуқига эга бўлиб, уни қирол (қиролича) тайинлаган губернатор бошқаради. Буюк Британия ўтмишда Британия империяси таркибида бўлган мамлакат ва ҳудудларни бирлаштирувчи Ҳамдўстликка бошчилик қилади. Тарихан таркиб топган ва миллий жиҳатдан ҳар хил бўлган 4 сиёсий-маъмурий қисм (Англия, Уэльс, Шотландия ва унга

ёндош ороллар ҳамда Шимолий Ирландия)дан иборат. Мэн ва Норманд ороллари мустақил маъмурий ҳудуд ҳисобланади. Буюк Британия мамлакат асосий қисмининг номи билан кўпинча Англия деб аталади. Пойтахти – Лондон шаҳри. Майдони – 244,1 минг кв.км. Аҳолиси эса 58,5 млн. дан зиёд кишидан ташкил топган. Давлат тили ва аҳолиси кўп қисми гаплашадиган тил – инглиз тилидир. Буюк Британия – маъмурий автоном бошқарувли (Уэльс) ва мураккаб сиёсатли (Шимолий Ирландия ва Шотландия) давлат ҳисобланади. Буюк Британия атрофида муҳим ўринга эга бўлган ороллар мавжуд (Сарк, Мэн, Нормандия ороллари ва бошқалар). Улар Буюк Британия қироллиги ва Шимолий Ирландия ўзининг қонунчилик органларига эга, яъни маҳаллий масалалар бўйича. Бундан ташқари, Буюк Британия Авлиё Елена ва бошқа майда оролларда ўз колонияларига эга. Шимолий Ирландия 1920 йилдан бошлаб сиёсий (қонунчилик) автономияга эришган. Аммо 1972 йилдан бошлаб католиклар ва протестантлар ўртасидаги ҳудудий келишмовчиликлар сабабли маҳаллий парламент ишини тўхтатган ва Шимолий Ирландия министерлиги орқали тўғридан тўғри Лондон бошқара бошлаган. 1999 йилда эса Шимолий Ирландия тўғрисидаги қонун қабул қилинган. Ижроия қўмитасини (тикловчи) сайловчи Парламент тикланди. Парламент хўжалик масалалари, молиявий фаолият ва регион солиқлари, жамият хавфсизлиги, соғлиқни сақлаш ҳамда табиий ресурсларни муҳофаза қилишни ташкил қилиш масалалари юзасидан қонунлар чиқариш ҳуқуқига эгадир. Шу билан бирга, тинчликни сақлаш мақсадида Англо-Ирланд халқаро кузатув комиссияси мавжуд. Яна ўзаро нифоқдаги томонлар протестант ва католикларни қуролсизлантириш учун халқаро комиссия мавжуд. 2000 йилда Шотландия ва Уэльс автономия мақомини қўлга киритдилар, албатта турлича ҳақ-ҳуқуқлар билан (Уэльс жуда тор доирада). 300 йилдан кейин тикланган Шотландия парламенти қонунлар қабул қилиш ва маҳаллий солиқ ҳамда турли хил тўлов-йиғимларни белгилаш ҳуқуқига эга. Уэльс эса бундай ҳуқуқларга эга эмас. Шотландия парламенти соғлиқни сақлаш, маориф, полиция фаолиятларини назорат қилиб боради, лекин сиёсат, мудофаа, халқаро ишлар, валюта ва молия ишлари марказ томонидан бошқарилади. Уэльс парламентининг ваколатлари автономияда иқтисодни ривожлантириш, маориф-маърифат, маданият ва экология масалаларини ҳал қилиш билан чекланади.

Марказдан ажратилган 8 млрд. фунт-стерлинг дотацияни парламентнинг ўза тасарруф этади (Уэльс ишлари бўйича министер эмас). Англия ва Уэльс территорияси графликларга бўлинган (Англияда 39 та, Уэльсда 22 та), округларда эса ҳаммаси бўлиб 339 та графликлар мавжуд. 1994 йилда 32 та бирлик маҳаллий бошқарувга бўлинган. Шимолий Ирландия эса 26 та графликларга бўлинади. 1. Маҳаллий бошқарув ва ўз-ўзини бошқариш тушунчаси ва моҳияти. Хорижий давлатларда Маъмурий-ҳудудий бўлинишнинг асосий хусусиятлари. Маҳаллий ҳокимият идоралари тизими. Ўз-ўзини бошқариш идоралари фаолиятини тартибга солиш, уларнинг тузилиши ва фаолият шакллари. 2. Ўз-ўзини бошқариш идораларининг марказий ҳокимият вакиллари билан ўзаро муносабати. Маҳаллий ўз-ўзини бошқариш идораларининг ваколатлари ва уларнинг молиявий ҳаражатлари асослари. Маъмурий васийлик. Муниципиал ҳокимият идоралари ва уларнинг хорижий давлатлар идоралари тизимида тутган ўрни. Маҳаллий бошқарув идоралари фаолияти устидан марказий бошқарув идоралари назорат шакл ва услублари. 3. Буюк Британия маҳаллий бошқарув идоралари тизими (графиклар кенгашлари, округлар кенгашлари, кенгашлар комитетлари). Франция маҳаллий бошқарув идоралари тизими (префектлар вагенерал советлар: мерлар ва муниципиал кенгашлар). 4. АҚШ маҳаллий бошқарув идоралари тизими (мер–кенгаш: кенгаш бошқарувчи ва бошқалар). 5. Маҳаллий органлар тизимида марказдан тайинланадиган ва шу ерли аҳоли томонидан сайланадиган органларини фарқлаш мумкин. 6. Регионлар администрацияси давлатларда турлича тўзилган. Уланинг турларини санаб ўтамиз; 7. маҳаллий вактиллик органлари йўқ, ҳокимият марказдан тайинланган мансабдор шахс қўлида (Финляндия, Исландия, Люксембург),у губернатор, префект, комиссар деб аталиши мумкин, 1) тайинланган мансабдор шахс билан бир қаторда аҳоли томонидан сайланган вакиллик органлари ҳам мавжуд. Бу тизим Франция, Италия, Белpгияда тарқалган. Маҳаллий вакиллик органлари маҳаллий бюджетни қабул қилади, маҳаллий аҳам иятга эга масалаларни ҳал этади. Марказдан тайинланган шахс кўпинча бу ерда маҳаллий вакиллик органлари устидан назоратни олиб боради. 2) Бунда фақат аҳоли томонидан сайланган вакиллик органлари ҳокимиятни амалга оширадилар. Бу тизим АҚШ, Япония, Буюк Британияда амал қилади. Маҳаллий жамоалар сифатида аҳоли пунктлари тушунилади.(шаҳар, қишлоқ) Франция, Италия, Белpгияда жамоа администрацияси бир хилда бошқарилади. АҚШ, ГФР да улар катталиги ва аҳам иятига қараб бошқарилади.юридик шахс мақомига эга жамоалар муниципалитет деб аталади. Унинг вакиллик органи муниципалитет йиьилиши деб аталади. Муниципалитетнинг юқори мансабдор шахси мэр деб аталади.(Европа мамлакатларида – бургомистр, Лотин Америка давлатларида- алpкалpд) Мэр маҳаллий аҳоли томонидан сайланади.(Белpгияда, Норвегияда у марказдан тайинланади) Муниципалитет маҳаллий бюджетни қабул қилади ва бошқа масалаларни ҳал этади. Мэр айрим давлатларда ижроия ҳокимиятни амалга оширса,айрим давлатларда у вакиллик органи бошлиьи сифатида тан олинади холос. Марказ маҳаллий органлар устидан қуйидаги назоратни олиб боради: - ҳар доим маҳаллий органларни текшириб бориш, - маҳаллий органлар қабул қилган ҳуқуқий актларни назоратини олиб боради ва қонунга

хилофларни бекор қилади, - қонунда назарда тутилган холларда маҳаллий органларни тарқатиб юбориш, - молиявий назорат, давлат ажратган маблаьлар қай тарзда ишлаётганлигини назорат қилиш. Англосаксон ҳуқуқ тизими амалда бўлга давлатларда(Буюк Британия, АҚШ, Канада, Австралия) марказ маҳаллий орган фаолиятини суд органлир орқали ҳам мувофиқлаштириб туради.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси Т. «Адолат» 2003 й. 2. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. — Т., “Ўзбекистон”, 1992. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон — келажаги буюк давлат. — Т., “Ўзбекистон”, 1992. 4. Каримов И.А. Буюк келажагимизнинг ҳуқуқий кафолати. — Т., “Ўзбекистон”, 1993. 5. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. — Т., “Ўзбекистон”, 1993. 6. Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин! — Т., “Ўзбекистон”, 1993. 7. Каримов И.А. Буюк келажагимизнинг ҳуқуқий кафолати. — Т., “Ўзбекистон”, 1993. 8. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари. — Т., “Ўзбекистон”, 1995. 9. Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси. — Т., “Адолат”, 1992. 10. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. — Т., “Адолат”, 1998. 11. Қаюмов Р.Қ. Ўзбекистон Республикасининг конституциявий ҳуқуқи. — Т., “Адолат”, 1998. 12. Инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро билл p . — Т., 1992.

O'xshashlar

Узини узи бошкариш органлари ва уларнинг турлари

Узини узи бошкариш органларининг ваколатлари. Фукаролар йигинининг раиси (оқсоқоли)

Хорижий мамлакатларда хукумат

Хорижий мамлакатларда парламент

Хорижий мамлакатларда прокуратура органлари