Халқ ҳокимиятчилиги тизимида ўзини ўзи бошқариш органларининг ўрни - Huquqshunoslik - Referatlar

Халқ ҳокимиятчилиги тизимида ўзини ўзи бошқариш органларининг ўрни

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

128.5 KB

Ko'chirib olish

Х алқ ҳокимиятчилиги тизимида ўзини ўзи бошқариш органларининг ўрни Режа: 1. Ўзини ўзи бошқариш органлари тушунчаси ва тизими 2. Фуқаролар йиғини 3. Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) 4. Ўзини ўзи бошқаришнинг ижроия органлари

Ў зини ўзи бошқариш органлари тушунчаси ва тизими Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига (32, 105-моддаларига) биноан ўзини ўзи бошқариш ҳам бевосита хоҳиш-ирода изҳор этишнинг турли шакллари йўли билан, ҳам фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари орқали амалга оширилади. Кун сайин ҳал этиладиган маҳаллий аҳамиятга молик барча масалаларнинг энг катта ҳажми айни ўзини ўзи бошқариш органлари зиммасига тушади. Ўзбекистон Республикасининг "Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида"ги Қонунига биноан маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни ҳал этиш ваколати берилган ва давлат ҳокимияти органлари тизимига кирмайдиган, сайлаб қўйиладиган органлар ўзини ўзи бошқариш органларидир (1,7-моддалар). Жамият ва давлатни идора қилиш демократик тизимида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари алоҳида ўрин олади. Бу ўрин аввало шу билан белгиланадики, ўзини ўзи бошқариш органларининг мавжудлиги бошқарув тизимини номарказлаштиришни таъминлайди, натижада бошқарув тизими тарихий ривожланиш хусусиятлари, миллий ва маънавий қадриятлар, маҳаллий урф-одат ва анъаналарни ҳисобга олган ҳолда жойлардаги аҳолининг манфаатларини таъминлашга ҳизмат қиладиган ҳолга келади. Халқнинг ўз ҳокимиятини бевосита, шунингдек давлат ҳокимияти органлари ва ўзини ўзи бошқариш органлари орқали амалга ошириши шуни билдирадики, давлат органлари ҳам, ўзини ўзи бошқариш органлари ҳам ҳокимият органларидир, халқ ўз ҳокимиятини мазкур органлар орқали рўёбга чиқаради. Шу билан бирга бу органлар ҳокимиятни амалга оширишнинг турли шаклларидан иборат. Давлат ҳокимиятини амалга оширувчи органлар давлат аппаратининг таркибий бирликларидир, давлат органларидир. Шу сабабли улар томонидан амалга ошириладиган ҳалқ ҳокимияти давлат ҳокимияти шаклида бўлади. Бундан аввалги бобларда баён этилганидек, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари давлат бошқарув механизмининг таркибий қисми эмас.

"Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида"ги Қонун (7- моддаси)га кўра бу органлар давлат ҳокимияти органлари тизимига кирмайди, шу боисдан улар ҳалқнинг ўз ҳокимиятини амалга оширишида алоҳида бир шакл ҳисобланади. Ўзини ўзи бошқариш тизими деганда маҳаллий аҳамиятга молик ва маҳаллий турмушга оид масалаларнинг ҳал этилишини таъминлаш воситаси бўлган турли ташкилий шакллар мажмуаси тушунилади . Ўзини ўзи бошқариш тизими Ўзбекистонда ўзини ўзи ташкил этишнинг демократик принципларига асосланганлиги, жамият ва давлатда ўзини ўзи бошқаришниг роли ва функциясини ҳисобга олиш асосига қурилганлиги, маҳаллий манфаатлар, тарихий ва бошқа маҳаллий анъаналарга таянганлиги туфайли уни ягона бир тизим деса бўлади. Давлат доирасида ягона тизимни ҳосил қилувчи давлат органларидан фарқли ўлароқ ўзини ўзи бошқариш тегишли ўзини ўзи бошқариш тузилмалари доирасидагина ягона тизимни ҳосил қилишини назарда тутмоқ керак. Ўзини ўзи бошқариш органлари давлат ҳокимияти органи бўлмагани ҳолда қатъий характердаги ҳокимиятни амалга оширади. Шу сабабли улар ўз ваколатлари доирасида қабул қиладиган қарорлар ўзини ўзи бошқариш ҳудудидаги барча корхона, ташкилот, муассасалар, мансабдор шахслар, фуқаролар учун мажбурийдир. Ўзини ўзи бошқариш органлари ўз ваколатлари доирасида мустақилдирлар ("Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни 1-модда). Аммо бу гапдан ўзини ўзи бошқариш органлари мамлакатда амал қиладиган қонунлардан ва давлат ҳокимияти органларининг бошқа ҳужжатларидан мустақил равишда ҳаракат қиладилар, деган маъно келиб чиқмайди. Нисбатан мустақил бўлган ўзини ўзи бошқариш органлари давлат органлари билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, уларга давлатнинг айрим ваколатлари ўтказилиши мумкин. Ана шу нуқтаи назардан олганда ўзини ўзи бошқариш органлари давлат ҳокимияти

органлари сифатида ҳаракат қиладилар, уларнинг мазкур ваколатларни амалга ошириш соҳасидаги фаолияти давлат томонидан назорат қилинади. Шу билан бирга мазкур Қонуннинг 6-моддасига биноан давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари ҳамда уларнинг мансабдор шахслари фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ишларига аралашишларига йўл қўйилмайди. Қонунинг 16-моддасига биноан фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ва улар мансабдор шахсларининг қарорлари уларни қабул қилган органлар ва мансабдр шахслар томонидан бекор қилиниши ёки суд қарори билан ҳақиқий эмас, деб топилиши мумкин. "Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига биноан ўзини ўзи бошқариш органлари маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни ҳал этиш ваколатларига эга бўладилар. Республика қонунларининг, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонларининг ва бошқа қонун ҳужжатларининг ижросини ташкил этадилар, юридик шахс ҳуқуқидан фойдаланадилар. Шундай қилиб, ўзини ўзи бошқариш органлари ўзини ўзи бошқарувчи ҳудудий бирликларнинг органлари бўлиб, улар томонидан тузилади ва ўз ваколатларини тегишли тарзда амалга ошириш учун улар олдида жавоб беради. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тушунчаси ҳамиша ҳам тўғри тушунилмаганини таъкидлаб ўтмоқ керак. 1993 йил 2 сентябрда қабул қилинган "Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида"ги Қонун ва унинг 1999 йил 14 апрелдаги Янги тахрири бу тушунчага маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни ҳал этиш ваколатларини амалга ошириш учун тузиладиган барча органларни қўшиб юборган. Чунончи, ўша қонуннинг 7- моддасига биноан: - шаҳарча, қишлоқ ва овуллар, шунингдек шаҳарлар, шаҳарчалар, қишлоқ ва овуллардаги маҳаллалар фуқароларининг йиғинлари (вакиллар йиғилиши); фуқаролар йиғини кенгаши; фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар; фуқаролар йиғинининг тафтиш

комиссияси; қонунчиликда кўзда тутилган ҳолларда тузиладиган бошқа маъмурий комиссиялар фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларидир, деб белгиланган. Бунда ўзини ўзи бошқаришнинг ижроия органи ва унинг таркибидаги барча бўлимчалар бир хил турдаги ўзини ўзи бошқариш органлари бўлиб қолур эди. Бундан ташқари ўзини ўзи бошқаришнинг олий органи, бевосита демократиянинг бир шакли бўлган фуқаролар йиғини мазкур тузилма томонидан сайлаб қўйилган ижроия органдан мутлақо фарқ қилмас эди. Бу қонунга 2003 йил 30 августда киритилган ўзгартириш ва қўшимчалар бундай камчиликларни тузатди. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариши соҳасида айрим терминологик муаммолар ҳам мавжуд. Жумладан, "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари" атамаси олимлар томонидан турлича изоҳланмоқда. Масалан, "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариши" атамаси ўрнига "ўзини ўзи бошқариш" , "маҳаллий ўзини ўзи бошқариш" иборалари ёки "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари" ўрнига "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш тузилмалари" , "Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш ташкилотлари", маҳалла қўмиталари", "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш идоралари", "маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари" каби иборалар қўлланилиб, талқин этилмоқда Ўзбекистон Республикаси Конституциясида (105-модда), «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида»ги Қонунда "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариши" ёки "фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари" деб аниқ ёзиб қўйилган, мазкур ибора фақат қонуний шаклда ўз ўрнида ишлатилиши мақсадга мувофиқ бўлар эди. Жаҳон амалиётида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари вакиллик ва ижроия органларига бўлинган ҳолда тузилади. Мазкур принципга биноан, Ўзбекистон Республикаси, Конституциясига ва янги таҳрирдаги фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисидаги қонун асосида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари вакиллик -

шаҳарча, қишлоқ, овул фуқароларининг, шунингдек шаҳар, шаҳарча, қишлоқ ва овулдаги маҳалла фуқароларининг йиғини (вакиллар йиғилиши), ижроия органлари - фуқаролар йиғинининг кенгаши; фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари буйича комиссиялар; фуқаролар йиғинининг тафтиш комиссияси; туман марказидан олисда жойлашган ва бориш қийин бўлган шаҳарча, қишлоқ ва овулларда қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда тузиладиган маъмурий комиссиялар каби гуруҳларга бўлинган ҳолда ташкил этилган. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисидаги қонунда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари маҳаллий давлат ҳокимияти органлари тизимига кирмаслиги, юридик шахс ҳуқуқларидан фойдаланиши ҳамда белгиланган намунадаги муҳрга эгалиги ва маҳаллий давлат ҳокимият органларида рўйхатга олиниши лозимлиги белгилаб қўйилган. Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикаси фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларида иккита орган, яъни вакиллик ва ижроия органи мавжуд. Ф уқаролар йиғини Фуқаролар ўзини ўзи бошқаришининг вакиллик органи - фуқаролар йиғини бўлиб, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқаришининг юқори органи ҳисобланади ва аҳоли манфаатларини ифодалаш ҳамда унинг номидан тегишли ҳудудда амал қилувчи қарорлар қабул қилиш ҳуқуқига эгадир. Фуқаролар йиғинида 18 ёшга тўлган ҳамда мазкур шаҳарча, қишлоқ, овул ва маҳалла ҳудудида доимий яшаётган шахслар қатнашадилар. Чунки фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фақат ушбу ҳудудда яшовчи аҳолининггина ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қила олади. Сабаби, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ҳудудий принцип асосида ташкил қилинган, яъни бир ҳудудда ташкил қилинган фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи томонидан қабул қилинган норматив ҳужжат иккинчи бир ҳудудда яшовчи аҳолига тааллуқли эмас, яъни уларга таъсир қилмайди.

Фуқаролар йиғини фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли), йиғин кенгаши томонидан заруратга қараб, лекин йилнинг ҳар чорагида камида бир марта чақирилади, шу билан бирга халқ депутатлари туман, шаҳар кенгашлари, туман, шаҳар ҳокимининг ёки 18 ёшга тўлган ва мазкур ҳудудда доимий яшовчи фуқароларнинг камида учдан бир қисми ташаббуси билан чақирилиши мумкинлиги қонун билан мустаҳкамлаб қўйилган. Ушбу ҳолатда йиғин фуқаролар йиғинида қатнашиш ҳуқуқига эга бўлган маҳаллий аҳолининг ярмидан кўпроғи ҳозир бўлган тақдирда ваколатли ҳисобланади ҳамда у ёки бу тарзда қабул қилинган ҳужжат юридик аҳамиятга эга бўлади. Фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг фаолиятини унинг кенгаши ва фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ташкил этади. Фуқаролар йиғини кенгаши йиғин томонидан белгиланган ўз девонига бўлади. Бу девон фуқаролар йиғинининг маблағлари ҳисобига ҳамда қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда маҳаллий буюджет маблағлари ҳисобига ҳам таъминланиб келмоқда. Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланган фуқаролар йиғини тўғрисидаги Наъмунавий Низом асосида фуқаролар йиғини ўзининг низомини тасдиқлайди ва унинг асосида фаолият юритади. Фуқаролар йиғини ўзини ўзи бошқариш органларининг ваколатларига қонун ҳужжатлари билан берилган исталган масалани кўриб чиқиш ва ҳал этиш ҳуқуқига эгадир. Фуқаролар йиғини қуйидаги ваколатларни амалга оширади: фуқаролар йиғини раисини (оқсоқолини) ва унинг маслаҳатчиларини, фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссияларнинг раисларини ва аъзоларини сайлайди, йилнинг ҳар чорагида уларнинг ҳисоботларини эшитади; фуқаролар йиғинининг тафтиш комиссиясини ҳамда қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда тегишли маъмурий комиссияни сайлайди, улар тўғрисидаги низомларни тасдиқлайди;

белгиланган тартибда раиснинг (оқсоқолнинг) маслаҳатчилари ва фуқаролар йиғини кенгаши девонининг миқдор таркибини белгилайди, раиснинг (оқсоқолнинг) тақдимномасига кўра фуқаролар йиғинининг масъул котибини тайинлайди; кенгаш, тафтиш комиссияси ва маъмурий комиссия фаолиятининг асосий йўналишларини белгилайди, йилнинг ҳар чорагида уларнинг ҳисоботларини эшитади; фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг фаолият дастурини ва ҳаражатлар сметасини, ҳудудни комплекс ривожлантириш, аҳоли пунктларини ободонлаштириш ва уларнинг санитария ҳолатини яхшилашга қаратилган тадбирлар режаларини тасдиқлайди; қонунлар ва бошқа қонун ҳужжатларининг, шунингдек, ўз қарорларининг ижро этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга оширади; Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловини ўтказувчи, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига, халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар Кенгашларига сайлов ўтказувчи участка сайлов комиссияларининг аъзолигига номзодларни тегишли округ сайлов комиссияларига тавсия этади; халқ депутатлари туман, шаҳар Кенгаши депутатларига номзод кўрсатиш тўғрисида қарор қабул қилади; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси депутатлигига, халқ депутатлари вилоят Кенгашлари депутатлигига номзодлар кўрсатиш бўйича ҳокимиятнинг тегишли вакиллик органларига таклифлар киритади; тўйлар ва бошқа маросимларни ўтказиш бўйича тавсиялар беради; йилнинг ҳар чорагида фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органлари фаолияти соҳасига кирувчи масалалар юзасидан туман, шаҳар ва вилоят ҳокимликлари раҳбарларининг ҳисоботларини эшитади. Фуқаролар йиғинларининг ҳисоботлар тўғрисидаги баённомалари тегишли вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларига юборилади, улар бу баённомаларнинг ҳисобини юритадилар, фуқароларнинг таклиф ва мурожаатлари бажарилишини назорат қиладилар;

атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва ободонлаштириш масалалари юзасидан ўз ваколати доирасида тегишли ҳудудда жойлашган корхона, муассаса, ташкилот раҳбарларининг ҳисоботларини эшитади; фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ўз маблағларини шакллантиради, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг мулкига эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади; ободонлаштириш ишларини ўтказиш, умумий фойдаланиш жойларини таъмирлаш, шунингдек кам таъминланган оилаларнинг уйлари ва квартираларини таъмирлашда ёрдам кўрсатиш учун аҳолидан ихтиёрийлик асосида маблағ йиғиш тўғрисида қарорлар қабул қилади; ободонлаштириш, кўкаламзорлаштириш ва санитария-тозалаш ишлари ўтказиш учун тегишли ҳудудда жойлашган корхона ва ташкилотларнинг маблағларидан шартнома асосида фойдаланиш тўғрисида қарорлар қабул қилади; ўз ҳудудидаги ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш учун юридик ва жисмоний шахсларнинг маблағларини ихтиёрийлик асосида бирлаштириш масалалари юзасидан қарорлар қабул қилади; пул маблағлари сарфланиши устидан назоратни ташкил этади; атроф муҳитни муҳофаза қилишга кўмаклашади; гузарлар барпо этишга доир масалаларни кўриб чиқади; маъмурий-ҳудудий бирликлар ва маҳаллаларнинг чегараларини ўзгартиш, маҳаллалар, кўчалар, майдонлар ва бошқа объектларнинг номини ўзгартириш тўғрисида тегишли давлат органларига таклифлар киритади; ер участкаларини бериш (реализация қилиш) масалаларини кўриб чиқувчи туман комиссиясига ўз вакилини юборади; уй-жой мулкдорларининг ширкатларига мажбурий тўловларни йиғиш, иссиқлик ва электр энергиясидан, иссиқ ва совуқ сувдан тежамли фойдаланиш юзасидан тадбирлар ўтказишда, тегишли ҳудудни ободонлаштириш ва кўкаламзорлаштириш, уй-жой ва ҳовлиларни наъмунали сақлаш юзасидан ихтиёрий ишларни ташкил этишда кўмаклашади;

қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади. Шаҳардаги маҳалла фуқаролар йиғини ушбу моддада назарда тутилган ваколатлардан ташқари кам таъминланган оилаларга моддий ёрдам кўрсатиш ва болали муҳтож оилаларга нафақалар тайинлаш масалаларини ҳал этади, оилаларни давлат томонидан ижтимоий қўллаб-қувватлаш мақсадлари учун қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ажратиладиган маблағлардан ўринли ва самарали фойдаланишни таъминлайди. Шаҳарча, қишлоқ, овул фуқаролар йиғини шаҳарча, қишлоқ ва овулдаги маҳалла фуқаролар йиғинларига кўмаклашади, марказлаштирилган тарзда ажратиладиган маблағлардан қандай фойдаланилаётганлиги тўғрисидаги ҳисоботларни эшитади. Фуқаролар йиғини фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли), йиғин кенгаши томонидан заруратга қараб, лекин йилнинг ҳар чорагида камида бир марта чақирилади. Фуқаролар йиғини халқ депутатлари туман, шаҳар Кенгашининг, туман, шаҳар ҳокимининг ёки ўн саккиз ёшга тўлган ва мазкур ҳудудда доимий яшовчи фуқароларнинг камида учдан бир қисми ташаббуси билан чақирилиши мумкин. Фуқароларнинг йиғини фуқаролар йиғинида қатнашиш ҳуқуқига эга бўлган барча аҳолининг ярмидан кўпроғи ҳозир бўлган тақдирда ваколатлидир. Фуқаролар йиғинини бошқариш учун раёсат сайланади. Йиғинда фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли) ёки раиснинг маслаҳатчиларидан бири раислик қилади. Барча масалалар бўйича қарорлар очиқ ёки ёпиқ овоз бериш орқали оддий кўпчилик овоз билан қабул қилинади. Ҳар бир йиғинда йиғин ўтказилган сана, ҳозир бўлган фуқаролар сони, кун тартиби ва қабул қилинган қарорлар кўрсатилган ҳолда баённома юритилади. Фуқаролар йиғинини чақиришнинг имкони бўлмаган тақдирда, фуқаролар вакилларининг йиғилиши ўтказилади. Йиғилишга ҳовлилар, уйлар, кўчалар, маҳаллалар, мавзелар, даҳалардан фуқароларнинг намоёндалари вакил қилинади. Вакиллик нормасини фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш ишлари

бўйича тегишли туманлар ва шаҳарлар мувофиқлаштириш кенгаши белгилайди. Фуқаролар вакилларининг йиғилиши унда вакилларнинг камида учдан икки қисми ҳозир бўлган тақдирда ваколатлидир ва бундай йиғилиш фуқаролар йиғинларини ўтказиш тартибига нисбатан қонунда белгиланган талабларга мувофиқ ўтказилади. Ф уқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) Ўзбекистон Республикаси Конституцияси (105-модда) ва «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида»ги Қонуни (8,12,13,14,15- моддалар) фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг мансабдор шахслари – фуқаролар йиғини раиси, йиғин кенгаши раиси, йиғин фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар раислари, йиғин тафтиш ва маъмурий комиссияларининг раисларини ҳамда котиб ва бошқа мансабдор шахсларининг таркибини, уларнинг ҳуқуқий ҳолати ва ваколатларини белгилаб берган. Фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг мансабдор шахслари орасида фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли) энг асосий ўринни эгаллайди. Фуқаролар йиғини раиси – ўзини ўзи бошқариш ҳудудида ўзини ўзи бошқариш фаолиятини амалга ошириш учун сайланган мансабдор шахс. Фуқаролар йиғини раисининг ҳуқуқий ҳолати қуйидаги белгилар билан таърифланади: - фуқаролар йиғини раиси сайланиш орқали эгалланадиган мансаб; - фуқаролар йиғини раиси ўзини ўзи бошқариш ҳудудида фаолиятни ташкил қилади; - маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни ҳал қилиш учун тегишли ваколатларга эга бўлади; - низом асосида вакиллик органи таркибига киради, ва фуқаролар йиғини мажлисларида раислик қилади; - бевосита аҳоли ва фуқаролар йиғини олдида ҳисоб беради;

- ўзини ўзи бошқариш органларининг мансабдор шахси бўлганига қарамасдан у ўзини ўзи бошқариш хизматчилари турига кирмайди, чунки у сайланаётган мансаб ҳисобланади. Оқсоқоллик институти ўз ичига минг йиллик тарихий даврни қамраб олган. У давлат пайдо бўлишидан аввалги даврда ҳам, давлатимиз мустақилликка эришгунга қадар бўлган даврда ҳам мавжуд бўлган бўлиб, жуда катта тажриба тўплаган. Оқсоқол лавозими собиқ Иттифоқ даврида ҳам сақланиб қолган эди ва «элликбоши», «маҳалла қўмитасининг раиси (оқсоқоли)» каби иборалар билан қўлланиб келган. Маҳалла оқсоқоли аслида жамоани шахсий обрўйи асосида бошқаради, шу боис у юксак қобилиятли, чуқур ва кенг билимли, зеҳни ўткир ҳамда ишбилармон шахс бўлиши, энг асосийси, маҳалла аҳлини ўз орқасидан эргаштира олиши лозим. Ҳозир республикамиздаги маҳалла оқсоқолларининг кўпчилиги турли соҳаларда танилган тажрибали мутахассислар, фан докторлари ёки номзодларидан иборат бўлиб, аҳоли билан ҳамкорликда фаолият кўрсатмоқдалар. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисидаги Қонун (13- модда) фуқаролар йиғини раисининг (оқсоқолининг) қуйидаги ваколатларини белгилаб берган: фуқаролар йиғинини чақиради; раис маслаҳатчиларининг, масъул котибнинг, фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар ҳамда маъмурий комиссия раислари ва аъзоларининг номзодларини сайлаш учун фуқаролар йиғинига тақдим этади; қонунлар ва бошқа қонун ҳужжатларининг, фуқаролар йиғини ва унинг кенгаши қарорларининг ижро этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга оширишга доир ишларни ташкил этади;

давлат ҳокимияти ва бошқарув органларида, судда, юридик ва жисмоний шахслар билан муносабатларда фуқароларнинг манфаатларини ифодалайди; фуқаролар йиғини маблағларини қонун ҳужжатларига мувофиқ тасарруф этади; эгасиз мол-мулкни, шунингдек мерос тариқасида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органига ўтган мол-мулкни сақлаш чора-тадбирларини кўради; фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органи номидан шартномалар, шу жумладан меҳнат шартномалари тузади; кам таъминланган оилаларнинг, шунингдек табиий офатлардан жабр кўрган фуқароларнинг моддий ва уй-жой-маиший шароитларини яхшилаш тўғрисида тегишли органларга таклифлар киритади; ўз ҳудуди доирасида яшовчиларни ҳисобга олиб боришни, шунингдек тегишли ҳудудда жамоат тартибини таъминлашда, шу жумладан фуқароларнинг келиши ва кетишини ҳисобга олишни ташкил этишда, ўсмирлар ва ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш ишида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларига кўмаклашишга доир ишларни ташкил этади; вояга етмаганларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича жамоатчилик ишини ташкил этади, ота-онасининг қаровисиз қолган болаларни тегишли давлат муассасаларига жойлаштиришга кўмаклашади; ички ишлар органларининг профилактика бўйича тегишли инспектори билан биргаликда «Маҳалла посбони» жамоатчилик тузилмасининг фаолияти устидан назоратни амалга оширади; яраштирув комиссиясида раислик қилади; тегишли ҳудудда байрам кунлари ва муҳим саналар билан боғлиқ оммавий тадбирлар ўтказилишини ташкил қилади; рўйхатдан ўтмаган диний ташкилотлар фаолият кўрсатишининг, диний қарашларни мажбуран сингдириш ҳолларининг олдини олишга доир ишларни уюштиради, виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги

қонун ҳужжатларига риоя этилиши билан боғлиқ бошқа масалаларни ҳал этади; фуқароларни қабул қилади, уларнинг шикоятлари, аризалари ва таклифларини кўриб чиқади; фуқароларга уларнинг оилавий ва мулкий аҳволи тўғрисида маълумотномалар ҳамда ҳужжатлар, қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳужжатлар берилишини таъминлайди; фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ўз ваколатлари доирасида қабул қилган қарорларини бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлиги учун мансабдор шахсларни жавобгарликка тортиш тўғрисида қонунда белгиланган тартибда тегишли органларга тақдимномалар киритади; қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида»ги Қонунининг 14-моддасида Шаҳарчалар, қишлоқлар ва овуллар фуқаролар йиғинларининг раислари (оқсоқоллари)га айрим фуқаролик ҳолати далолатномаларини рўйхатга олиш ва нотариал ҳаракатларни амалга ошириш ваколатлари берилган. Унга кўра шаҳарча, қишлоқ ва овул фуқаролар йиғинларининг раислари (оқсоқоллари) туғилиш, ўлим, никоҳ тузиш ва никоҳдан ажратиш, оталикни аниқлаш ҳолатларини белгиланган тартибда рўйҳатга олишлари мумкин. Аҳоли пунктида нотариус бўлмаган тақдирда, шаҳарча, қишлоқ ва овул фуқаролар йиғинларининг раислари (оқсоқоллари) қонунга мувофиқ қуйидаги нотариал ҳаракатларни амалга оширадилар: васиятномаларни тасдиқлайдилар; ишончномаларни тасдиқлайдилар, автомототранспорт воситаларини бошқариш ва тасарруф этиш ҳақидаги ишончномалар бундан мустасно; мерос мол-мулкнинг қўриқланишига доир чора-тадбирлар кўрадилар;

ҳужжатлар нусхаларининг ва ҳужжатлардан олинган кўчирмаларнинг тўғрилигини шаҳодатлайдилар, маълумот тўғрисидаги ҳужжатлар нусхалари бундан мустасно; ҳужжатлардаги имзонинг ҳақиқийлигини шаҳодатлайдилар. Қонунларда назарда тутилган бошқа нотариал ҳаракатларни ҳам амалга оширишлари мумкин. Маҳалла раиси (оқсоқоли) тегишли ҳудудда ўз фаолиятини якдиллик принципи асосида амалга оширади ва умуммажбурий аҳамиятга эга бўлган қарорлар қабул қилади. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва уларнинг мансабдор шахслари ўз ваолатлари доирасида қабул қилган қарорларни тегишли ҳудудда яшовчи фуқаролар, шунингдек шаҳарча, овул ва маҳалла ҳудудида жойлашган юридик шахслар (уларнинг мансабдор шахслари) бажаришлари шарт. Тегишли ҳудудда раис (оқсоқол)нинг қарорини бажармаган шахслар қонуний асосда жавобгарликка тортилади. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва уларнинг мансабдор шахслари қабул қилган қарорларни уларнинг ўзлари бекор қилишлари ёки суд ўз қарорри билан ҳақиқий эмас деб топиши мумкин. Шу билан бир қаторда, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисидаги қонунда раис (оқсоқол)нинг ваколатлари, у ўз ваколатларини зиммасидан соқит қилганда, белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз деб топилганда, фуқаролар йиғини қарор қабул қилганда, унга нисбатан суднинг айблов ҳукми қонуний кучга кирган ҳолларда муддатидан илгари тугатилиши белгилаб қўйилган (21-модда). Ў зини ўзи бошқаришнинг ижроия органлари Фуқаролар ўзини ўзи бошқаришининг ижроия органлари фуқаролар йиғини томонидан қабул қилинган ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини таъминлаш билан шуғулланадилар. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқаришнинг ижроия органлари: фуқаролар йиғини кенгаши фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар, фуқаролар йиғинининг

тафтиш комиссияси ва маъмурий комиссиялардан иборат таркибда ташкил этилади. Жамият эҳтиёжи ва давр талаби билан янгидан ташкил этилган ушбу органлар фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятида муҳим ўрин эгаллайди. Фуқаролар йиғинининг қарорларини бажариш ва фуқаролар йиғинлари ўртасидаги даврдаги жорий фаолиятни амалга ошириш учун фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли), унинг маслаҳатчилари, фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссияларнинг раислари ва йиғиннинг масъул котибидан иборат таркибда фуқаролар йиғинининг кенгаши тузилади. Фуқаролар йиғини кенгашининг ваколатлари: фуқаролар йиғинини чақиради; фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар ишини мувофиқлаштиради, хайрия ташкилотлари ва бошқа ташкилотлар билан ҳамкорликда тадбирлар ўтказади; фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли)нинг тақдимномасига кўра фуқаролар йиғини кенгашининг девонини шакллантиради; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси, халқ депутатлари вилоят, туман ва шаҳар Кенгашлари депутатларига уларнинг сайловчилар билан учрашувларини уюштиришда, фуқароларни қабул қилишда, ўз сайлов участкаларида бошқа ваколатларини амалга оширишларида кўмаклашади; оммавий-сиёсий, маънавий-маърифий, маданий, спорт тадбирларини ва бошқа тадбирларни ўтказишда маҳаллий давлат ҳокимияти органларига кўмаклашади; хотин-қизларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш, уларнинг ижтимоий ҳаётдаги, оилада маънавий-аҳлоқий муҳитни шакллантиришдаги, ёш авлодни тарбиялаш ишидаги мавқеини оширишга қаратилган чора-тадбирларни кўради; рўйхатдан ўтмаган диний ташкилотлар фаолият кўрсатишининг олдини олиш, фуқароларнинг диний эътиқод эркинлиги ҳуқуқларига риоя

этилишини таъминлаш, диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўймаслик чора-тадбирларини кўради, виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши билан боғлиқ бўлган бошқа масалаларни кўриб чиқади; тарбияга оид масалалар юзасидан таълим муассасалари билан ҳамкорлик қилади; икки ёшга тўлмаган болалари бор ишламайдиган оналарга нафақаларни шу мақсадда ажратилган давлат бюджети маблағларидан белгиланган тартибда тайинлайди ва тўлайди; бошқаларнинг парвариши ва ёрдамига муҳтож кекса фуқароларга шафелик(патронажлик) ёрдами шу мақсадда ажратилган давлат бюджети маблағлари ҳисобидан кўрсатилишига кўмаклашади; мазкур ҳудудда яшовчи фуқароларни иш билан таъминлашга, шу жумладан касаначиликни ташкил этишга кўмаклашади; қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда кичик корхоналар, сартарошхоналар, пойафзал таъмирлаш ва тикиш устахоналари, халқ хунармандчилиги цехларини ва аҳолига маиший хизмат кўрсатувчи бошқа корхоналарни ташкил этиш, қайта ташкил этиш ва тугатиш тўғрисида қарор қабул қилади, бу қарор кейинчалик фуқаролар йиғинида тасдиқланади; аҳолининг уйларни, ҳовлилардаги биноларни, ҳовлилар ва уйлар атрофидаги ҳудудларни ободонлаштириш, кўкаламзорлаштириш ва ораста сақлаш, болалар ва спорт майдончаларини жиҳозлаш, йўллар, кўприклар, кўчалар, йўлкалар, коммунал тармоқларни қуриш, қайта қуриш, таъмирлаш ва яроқли ҳолда сақлаш, тарих ва маданият ёдгорликларини, қабристонларни таъмирлаш ишларида ихтиёрийлик асосида қатнашувини ташкил этади, туман, шаҳар ҳокимлиги ажратадиган моддий ва бошқа маблағларни, ўз маблағларини ана шу мақсадларда ишлатади, жамоатчилик ёрдамини (ҳашарларни) уюштиради, кўрик ва танловлар ўтказади; ёқилғи, электр ва иссиқлик энергияси ҳамда сувдан тежамли фойдаланиш ва уларнинг беҳуда исроф бўлишини камайтириш тадбирларини ўтказади;

деҳқон ва фермер ҳўжаликларини ривожлантиришга кўмаклашади; тегишли ҳудуддаги ерларнинг фойдаланилиши ва муҳофаза этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга оширади; савдо ва маиший хизмат кўрсатиш корхоналарининг иши, савдо ва фуқароларга хизмат кўрсатиш маданияти қоидаларига риоя этилиши устидан назорат амалга оширилишига кўмаклашади; тегишли ҳудудда жамоат тартибини таъминлашда, шу жумладан, фуқароларнинг келиши ва кетишини ҳисобга олишни ташкил этишда, ўсмирлар ва ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш ишида, вояга етмаганларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларига кўмаклашади; аҳоли пунктлари, сув таъминоти манбалари, турар жойлар, мактаблар ва бошқа таълим муассасаларининг санитария ва экология ҳолати устидан назорат амалга оширилишига кўмаклашади; ёнғинга қарши хавфсизлик талабларига, жониворларни сақлашга оид ветеринария қоидаларига риоя этилиши устидан назорат амалга оширилишига кўмаклашади; иморат қуриш ҳамда ҳовли ва уй атрофидаги ҳудудларни ораста сақлаш қоидаларига риоя этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга оширади; уй-жой фондидан фойдаланиш ва унинг асралишини таъминлашда фуқароларга кўмаклашади; аҳолидан солиқ ва мажбурий тўловлар ўз вақтида тушишига кўмаклашади; фуқаролар уй-жойдан фойдаланиш ҳаражатларини ва коммунал хизмат ҳақини банк муассасаси орқали ҳисоб-китоб қилиб, тўлиқ ва ўз вақтида тўлашларини коммунал хизмат кўрсатиш корхоналари билан биргаликда уюштиради ва назорат қилади. Аҳоли уй-жой-коммунал хизматлар ҳақини тўлиқ тўлашини таъминлаганлиги учун фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органига ўтказиладиган маблағларни белгиланган тартибда кам таъминланган оилаларга уй-жой-коммунал хизматлар ҳақини тўлашда ёрдам

беришга, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг ходимларини рағбатлантиришга, шунингдек ободонлаштириш ишларини ўтказишга ишлатади; фуқароларни табиий офатларга қарши курашга ва уларнинг оқибатларини тугатишга жалб этади; аҳолини фуқаролик ҳимоясига доир тадбирларни ўтказишга жалб этади, ҳарбий хизматга мажбурлар ва чақирилувчиларни мудофаа ишлари бўлимларига чақирилаётганликларидан хабардор этишни ва чақиришни ташкил қилишга кўмаклашади, шунингдек шаҳарча, қишлоқ ва овулларда уларнинг шахсий-бирламчи ҳисобини юритади; Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ҳузурида яраштириш комиссияси тузади; «Маҳалла посбони» жамоатчилик тузилмасининг раҳбарини тайинлайди ва тузилмага аъзолар қабул қилади; Фуқаролар йиғинининг ёшлар ўртасида ташкилий-тарбиявий ва оммавий- спорт ишларини олиб борувчи педагог тарбиячисини тайинлайди; жазони ўташ муассассаларидан озод этилган шахсларни ижтимоий меҳнатга тиклаш ва жиноятчиликнинг олдини олишга доир тадбирларни ижтимоий мослашув марказлари билан биргаликда амалга оширади; илгари судланган ҳамда ҳуқуқбузарликлар содир этишга мойил бошқа шахсларга тарбиявий таъсир ўтказиш учун фахрийлардан, хотин-қизлар ва ёшлар, маданият ва дин вакилларидан комиссиялар тузади. Фуқаролар йиғинининг кенгаши қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин. Фуқаролар йиғини кенгаши фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг ижроия органларидан бири бўлиб, унинг асосий иш шаклини мажлисдан иборат. Мажлис фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли) томонидан, заруратга қараб, лекин ойига камида бир марта ўтказилади. Фуқаролар йиғини Кенгаши ва бошқа органларини тузишда кўпгина омиллар таъсир этади: маҳалла ҳудудининг ижтимоий-иқтисодий

ривожланиш даражаси, аҳоли сони, молиявий имкониятлари ҳамда миллий- маҳаллий анъаналар ва ҳоказолар. Шаҳарча, қишлоқ, овуллардаги маҳалла фуқаролар йиғинлари, одатда, органларининг кўп бўлмаган таркибга эгалар. Йирик шаҳар, туман маҳалла фуқаролар йиғинлари кўп тармоқли тузилишга эга Кенгашини шакллантиради, улар мазкур тузилмаларнинг мураккаб ижтимоий-иқтисодий ва маҳаллий ҳаётнинг бошқа масалаларини ҳал қилиш зарурати билан шартланган. Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ўз маслаҳатчилари номзодини кўриб чиқиш учун фуқаролар йиғинига тақдим этади. Фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) маслаҳатчиларининг миқдорий таркиби ҳовлилар, уйлар, кўчалар, маҳаллалар, мавзелар ва даҳалардан вакилликни ҳисобга олган ҳолда фуқаролар йиғини томонидан белгиланади. Одатда, Кенгаш молиявий- иқтисодий фаолиятда, коммунал-хўжалик соҳасида, аҳолини ижтимоий ҳимоялаш ва ижтимоий сиёсат ҳамда бошқа соҳаларда маслаҳатчиларни сайлаши мумкин. Вазифаларни тақсимланиши раҳбар томонидан белгиланади. Бундан ташқари, қоидага кўра, фуқаролар йиғини Кенгашининг девони ҳам тузилиши мумкин. Фуқаролар йиғини кенгаши ўз девонига эга бўлиши мумкин, унинг ходимлари сони йиғин томонидан белгиланади. Йиғиннинг масъул котиби ва Кенгаш девони ходимлари йиғинни, Кенгаш мажлисини ўтказишга доир материалларни тайёрлайдилар, йиғиннинг, кенгашнинг ва раиснинг (оқсоқолнинг) қарорлари ижрочиларга ўз вақтида етказилишини таъминлайдилар, иш юритилишини амалга оширадилар. Фуқаролар йиғинининг Кенгаши ва органларининг функциялари, фаолиятининг ташкил этилиши ва тартиби фуқаролар йиғини низомининг мазкур органлар тўғрисидаги махсус қоидалар билан белгиланади. Фуқаролар йиғини органлари ходимлари Раис (оқсоқол) кўрсатмалари ва қўлланмалари асосида фаолият кўрсатадилар.

Фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг фаолиятини ташкил этишни унинг Кенгаши ҳамда фуқаролар йиғинининг раиси (оқсоқоли) амалга оширадилар. Раиснинг маслаҳатчилари ўртасида вазифаларни тақсимлаш фуқаролар йиғини раисининг (оқсоқолининг) тақдимномаси бўйича йиғин томонидан амалга оширилади. Фуқаролар йиғини ваколатларининг самарали амалга оширилишини таъминлаш мақсадида, фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар ташкил этилади. Уларнинг вазифалари, ҳуқуқ ва мажбуриятлари фуқаролар йиғини томонидан аниқланади. Фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича қуйидаги комиссиялар тузилиши мумкин: - Маънавий-маърифий ишлар бўйича комиссия; - Аёллар манфаатларини ҳимоя қилиш, оилани мустаҳкамлаш, ёшлар тарбияси бўйича комиссия; - Тўй-хашам, маросим ва маракалар ўтказиш бўйича комиссия; - Жамоат тартибини таъминлаш ва жиноятчиликларни олдини олишга кўмаклашиш, виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисидаги қонунчиликка риоя этилиши бўйича комиссия; - Кам таъминланган оилаларга моддий ёрдам кўрсатиш, болали оилаларга нафақа белгилаш ва ёлғиз қолган кексаларга ёрдам кўрсатиш бўйича комиссия; - Иш билан бандлик ва тадбиркорликни ривожлантириш бўйича комиссия; - Ободонлаштириш, ижтимоий инфратузулмани ривожлантириш ва атроф муҳитни муҳофазаси бўйича комиссия; - Коммунал тўловлар аҳоли томонидан вақтида тўланиши ва кам таъминланганлар оилаларига тўлашга ёрдам бериш бўйича комиссия; - Мактаб ва мактабгача бўлган муассасалар билан ишлаш бўйича комиссииялар.

Лозим деб топилган ҳолларда бошқа йўналишлар бўйича комиссиялар ҳам тузилиши мумкин. Фуқаролар йиғини фаолиятининг асосий йўналишлари бўйича комиссиялар раиси ва аъзолари фуқаролар йиғини томонидан раис (оқсоқол) тақдимотига асосан сайланадилар. Тафтиш комиссияси фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг молия-хўжалик фаолиятини текшириш учун тузилади. Тафтиш комиссияси фуқаролар йиғини томонидан ваколат муддатига уч кишидан кам бўлмаган аъзолар таркибида сайланадилар. Тафтиш комиссияси аъзолари сони уч кишидан камайган тақдирда, фуқаролар йиғини раиси (оқсоқоли) ёки кенгаши бир ой муддатда тафтиш комиссиясига керакли бўлган аъзоларининг сонини сайлаш учун фуқаролар йиғинини чақириши лозим бўлади. Тафтиш комиссиялари аъзолари бир вақтнинг ўзида фуқаролар йиғинининг бошқа органлари лавозимини эгаллашлари мумкин эмас. Фуқаролар йиғини ва унинг органлари молия-хўжалик фаолиятини текшируви йиллик фаолият натижалари ёки фуқаролар йиғинининг қарори билан бошқа муддатда амалга оширилади. Туман марказидан олисда жойлашган ва бориш қийин бўлган шаҳарчалар, қишлоқлар ва овулларда қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда маъмурий комиссиялар тузилади. Маъмурий комиссиясини тузиш ҳақидаги қарорни туман ҳокимининг тақдимотига асосан туман халқ депутатлари Кенгаши қабул қиладилар. Маъмурий комиссиясини тузиш зарурати тўғрисидаги илтимоснома тегишли фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, ички ишлар органлари ва бошқа манфаатдор бўлган ташкилотларнинг умумлаштирилган таклифига биноан ҳокимият томонидан тузилади. Маъмурий комиссия фуқаролар йиғини томонидан ваколат муддатига раис, унинг ўринбосари, котиб ва 6та аъзоларидан кам бўлмаган таркибда сайланади.

Маъмурий комиссия фаолияти ўз ваколатига тегишли маъмурий ҳуқуқбузарликлар юзасидан Ўзбекистон Республикасининг маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодексининг 246-моддасига асосан тартибга солинади. Тафтиш ва маъмурий комиссиялари тўғрисидаги низом фуқаролар йиғини томонидан тасдиқланади. Тафтиш ва маъмурий комиссиялар ўз фаолияти мустақилдирлар ва фақат фуқаролар йиғини олдида ҳисобдордирлар. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қошида яраштириш комиссиялари тузилади, уларнинг фаолияти Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 19 апрель 1999 йил 180-сонли қарори билан тасдиқланган низоми асосида ташкил этилади. Яраштириш комиссиялари Ўзбекистон Республикасини ижтимоий- иқтисодий ривожлантириш, мамлакатимизда соғлом авлодни тарбиялашга муносиб ҳисса қўшиш, фуқароларнинг оилада ва маҳаллаларда тинч осойишта ҳамда ҳамжиҳатликда яшашларини таъминлаш, оилавий келишмовчиликларни тинч йўл билан ҳал этиш, соғлом турмуш тарзини тарғибот-ташвиқот қилиш мақсадида тузилади. Яраштириш комиссияларига фуқаролар йиғини оқсоқоллари ёки уларнинг ўринбосарлари раислик қиладилар. «Маҳалла посбони» жамоат тузилмасига фуқаролар йиғини кенгашининг қарорига биноан онгли равишда ватан ва халқ манфаатлари йўлида садоқат билан беғараз хизмат қилишга тайёр, жисмоний ва маънавий соғлом, пок, иймон-эътиқодли, юксак инсоний ва аҳлоқий фазилатларга эга бўлган, жиноятчиликнинг олдини олиш ва жамоат тартибини сақлашда ҳуқуқ- тартибот органларига кўнгилли равишда ёрдам бериш истагини билдирган тегишли маҳаллада истиқомат қилувчи, 18 ёшга тўлган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари қабул қилинадилар. Посбонларнинг сони маҳалланинг ката-кичиклиги, Ушбу ҳудудда яшайдиган аҳоли сони ҳамда юзага келган вазият ва уни барқарорлаштириш

йўлидаги мақсадлардан келиб чиққан ҳолда, фуқаролар йиғини кенгаши қарорига асосан ўзгартирилиши мумкин. Маҳалла посбонлари маҳалла ҳудудида истиқомат қилувчи муқаддам судланганларни ишга жойлаштириш, қачон келиши, ким билан юришини сўраб суриштирадилар ва доимо эътиборларида тутадилар.

O'xshashlar

Ўзбекистон республикаси халқ ҳокимияти тизимида ўзини ўзи бошқариш

Ўзини ўзи бошқариш асослари

Ўзини ўзи бошқариш ҳуқуқи фани

Маҳаллий давлат ҳокимияти ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг конституциявий – ҳуқуқий асослари

Ўзини ўзи бошқаришнинг ваколатлари