Fuqarolik, jinoiy va ma’muriy sud ishlari sohasidagi sud hokimiyati organlari - Huquqshunoslik - Referatlar

Fuqarolik, jinoiy va ma’muriy sud ishlari sohasidagi sud hokimiyati organlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82.5 KB

Ko'chirib olish

Fuqarolik, jinoiy va ma’muriy sud ishlari so h asidagi sud h okimiyati organlari Reja: 1. O’ zbekiston Respublikasi sud tizimi. 2. Sudlarni tashkil qilish va ular faoliyatining asosiy prinsiplari. 3. O’ zbekiston Respublikasining Oliy sudi, viloyat, tuman, sha h ar sudlari.

1.O’ zbekiston Respublikasi sud tizimi. Konstitutsiyaning 107-moddasiga k o’ ra, « O’ zbekiston Respublikasining sud tizimi besh yil muddatga saylanadigan O’ zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi, O’ zbekiston Respublikasi O liy x o’ jalik sudi, Qoraqalpog’iston Respublikasi fuqarolik va jinoyat ishlari b o’ yicha oliy sudlari, Qoraqalpog’iston Respublikasining x o’ jalik sudidan, shu muddatga tayinlanadigan fuqarolik va jinoyat ishlari b o’ yicha viloyat va Toshkent sha h ar sudlari, fuqarol ik va jinoyat ishlari b o’ yicha tumanlararo, tuman, sha h ar sudlari, h arbiy va x o’ jalik sudlaridan iborat». Biroq, O’ zbekiston Respublikasi Prezidentining 2000 yil 14 avgustdagi «Sud tizimini takomillashirish» t o’ g’risidagi farmoniga binoan, 2001 yilning 1 avgust idan boshlab mavjud umumiy yurisdiksiya sudlari negizida Qoraqalpog’iston Respublikasi Fuqarolik ishlari b o’ yicha oliy sudi, viloyatlar, Toshkent sha h ar va tumanlararo fuqarolik ishlari b o’ yicha sudlar; Qoraqalpog’iston Respublikasi Jinoyat ishlari b o’ yicha Oli y sudi, viloyatlar, Toshkent sha h ar va tuman (sha h ar) Jinoyat ishlari b o’ yicha sudlari tashkil qiladi. Yuqorida sanab o’ tilgan sudlar birgalikda sud tizimini tashkil qiladi. Ular Konstitutsiyada belgilab q o’ yilganidek, demokratik prinsiplarga asoslangan h amda O’ zbekiston Respublikasi ma’muriy- h ududiy b o’ linishini h isobga olgan h olda Oliy sud ra h barligida faoliyat k o’ rsatadilar. Konstitutsiyaviy sudni tashkil etish asoslari, O’ zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 109-moddasida belgilab q o’ yilganidek, alo h ida qonun bilan tartibga solinadi. Ushbu qoida «Sudlar t o’ g’risida»gi qonunining 1-moddasida takrorlangan b o’ lib, sud tizimiga boshqa biror jamoat yoki davlat organlari kirmaydi. Tashkiliy aloqalar sudlarning tuzilishi t o’ g’risidagi qonunlar bilan, funksional a loqalar esa fuqarolik, protsessual, jinoiy va ma’muriy protsessual qonunlar bilan boshqarib boriladi. Barcha sudlar sud tizimining turli organlari tarzida o’ zaro bog’langan. bir b o’ g’inda bir xil vakolatga ega sudlar joylashgan (masalan, Toshkent sha h ridagi tu manlar sudlari va Samarqand, Andijon

sha h arlaridagi sha h ar sudlari). Sud tizimi uchun uning b o’ g’inlari orasidagi aloqalar bilan birgalikda funksional aloqalar h am katta a h amiyatga ega. Bu aloqalar shundan kelib chiqqanki, sud sud faoliyati bilan birga bir n echa faoliyatni, ya’ni birinchi, ikkinchi instansiyadagi yoki nazorat instansiyasi funksiyalarini amalga oshiradi. «B o’ g’in» va «instansiya» tushunchalari bir-biri bilan uzviy bog’langan. Lekin ularni almashtirib yubormaslik kerak. «B o’ g’in» - sud tuzilishiga o id tushunchadir. U sudning sud tizimidagi o’ rnini (uning ma’lum h ududdagi faoliyatidan kelib chiqib) belgilaydi. «Instansiya» - sud ishlarini yuritishda oid tushuncha. U sudda ishlarni k o’ rib chiqishning maqsadidan kelib chiqadigan sud faoliyatining turiga b og’liq. O’ zbekiston Respublikasining sud tizimi ancha murakkab b o’ lib, uch b o’ g’indan iborat. Sud tizimining birinchi b o’ g’ini tuman va sha h ar sudlaridir. Ular barcha fuqarolik va ma’muriy ishlarni, jinoiiy ishlarni k o’ pini k o’ rib chiqadi. Ikkinchi b o’ g’ini Qoraqalpo g’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudlari va Toshkent sha h ar sudi tashkil qiladi. Uchinchi b o’ g’in O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi. Ularni shu tariqa uch b o’ g’inga b o’ lish yagona sud tizimining buzilishi emas. Chunki, barcha sudlar bir xil prinsiplar, b ir qonunlar asosida faoliyat k o’ rsatadi, yagona vazifani bajaradi. Sud tizimining yana bir xususiyati shundaki, ularning barchasiga O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi ra h barlik qiladi. Konstitutsiyaning 110- moddasida: « O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi – fuq arolik, jinoiy va ma’muriy sudlov ishlarini yurgizish borasida sud h okimiyatining oliy organi h isoblanadi. U tomondan qabul qilingan h ujjatlar qat’iy va Respublikaning barcha h ududida bajarilishi majburiy. O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi - Qoraqalpog’isto n Respublikasi Oliy sudi, viloyatlar, sha h ar va tuman sudlarining sudlov faoliyati ustidan nazorat olib borish h uquqiga ega», - deyilgan. «Instansiya» deganda, ma’lum sud funksiyasini bajarishga vakolatli b o’ lgan, ya’ni ishlarni mo h iyatan k o’ rib chiqish yoki sud h ujjatlarini kassatsion

yoxud nazorat tartibida tekshirish vakolati b o’ lgan sud organlari tushuniladi. Umumiy qoidaga k o’ ra, ish birinchi va ikkinchi instansiyalarda k o’ rib chiqilishi mumkin. Nazorat tartibida ishni qayta k o’ rib chiqish uchinchi instansiy a h isoblanmaydi, chunki bunga istisno tariqasida y o’ l q o’ yiladi. Ikkinchi yoki nazorat instansiyasida ishlarni k o’ rib chiqar ekanlar, sudlar amalga quyi turuvchi sudlarning ishlariga raxbarlik qiladilar. Bu birinchi instansiyadagi sudlar k o’ rib chiqadigan ishl arning a h amiyati kam yoki not o’ g’ri degani emas. Instansiyalar b o’ yicha odil sudlovni amalga oshirishga kengroq t o’ xtalamiz. Ishni birinchi instansiyadagi sudning k o’ rib chiqishi mo h iyatan olganda ayblanuvchiningsh sud qilish yoki oqlash (jinoiy ishlarda), da’v oni rad etish (fuqarolik ishlarida) maqsadida ishning mu h okama etilishidir. birinchi instansiyadagi ishlarni barcha sudlar o’ z vakolatlari doirasida k o’ rib chiqadilar. Murakkabroq ishlar to O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudigacha b o’ lgan yuqori turuvchi sudlar tomonidan k o’ rib chiqiladi. Ishlarni mo h iyatan k o’ rib chiqishning xususiyati shundaki, sud xalq masla h atchilarining ishtirokida yoki ishtirokisiz dalil-isbotlarni ta h lil qiladi va ish uchun zarur b o’ lgan barcha faktlarni aniqlaydi. bunga ishga aloqasi b o’ lgan barcha shaxslar qatnashadilar. Jinoiy ishni k o’ rib chiqishning yakuni b o’ yicha sud h ukm chiqaradi, fuqarolik ishi b o’ yicha esa qaror chiqaradi. Sud h ujjatlari barqarordir. Shuning uchun birinchi instansiya sudi o’ z qarori yoki xukmini o’ zi o’ zgartira olmaydi. K assatsiya shikoyati yoki protest berilgan taqdirda ularning asoslangan-asoslanmaganligidan qat’i nazar, ish ikkinchi instansiyadagi sudda k o’ rib chiqiladi. O’ zbekiston Respublikasida tuman yoki sha h ar sudlari uchun ikkinchi inatansiyadagi sud Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyatlar sudlari, Toshkent sha h ar sudlaridir, keyingi sanab o’ tilganlari uchun esa - O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudidir. Kassatsiya tartibida faqat kassatsiya shikoyati va kassatsiya protestiga asoslangan ishlargina k o’ rib chiqi ladi. Ikkinchi instansiyasidagi sud ishni uch sudyadan iborat tarkibda k o’ rib chiqadi. Ulardan biri rais, ikkinchisi esa

ma’ruzachi b o’ ladi. Ma’ruzachi sudya birinchi instansiya sudining qonuniy kuchga kirmagan xukmi, xal qiluv qarori yoki ajrimining qonuniy ligini va asoslanganligini tekshiradi. Kassatsiya instansiyasi xukm yoki qarorini t o’ g’ri deb topgan h ollarda uni o’ zgartirishsiz qoldiradi, kassatsion shikoyat yoki protestni qondirmaydi. Agar birinchi instansiya sudining xukmi yoki qarori ish materiallarig a t o’ g’ri kelmasa, noqonuniy chiqarilgan b o’ lsa, ikkinchi instansiya sudi ularni bekor qiladi va ishni yangidan k o’ rib chiqish uchun o’ sha sudning o’ ziga (lekin endi sud ’ yalarning tarkibi o’ zgargan b o’ ladi) yoki boshqa sudga yuboradi. 2.Sudlarni tashkil qilish va ular faoliyatining asosiy prinsiplari. Sudlarni tashkil qilish va ular faoliyatining asosiy prinsiplari – davlat faoliyati ushbu turining muxim tomonlarini belgilab beruvchi umumiy raxbariy, asosiy boshlang’ich qoidalardir. Bunday qoidalar sud faoliyatini tashkil etish, uning jamiyatimiz siyosiy tizimini va davlat mexanizmidagi o’ rni, a h amiyati masalalari b o’ yicha qonun k o’ rsatmalari va asos b o’ lib xizmat qiladi. Ushbu qoidalar sud h okimiyatining alo h ida ji h atlari b o’ yicha aniq qonun-qoidalar uchun tayanch b o’ lgan bazasini tashkil qiladi. Asosiy prinsiplarning o’ ziga xosligi shundan iboratki, ularda qoidalar faqat qonunlarga amal qilish kerak b o’ lgan fuqarolar, mansabdor shaxslar va organlar uchungina emas, balki o’ z h uquq ijodkorligi faoliyatlari davomida sudlar ishini tashkil etish b o’ yicha mavjud demo kratik talablar bilan h isoblashishi kerak b o’ lgan qonun chiqaruvchi organlar uchun xam majburiydir. O’ zbekiston Respublikasining 2000 yil 14 dekabrdagi yangi ta h rirda qabul qilgan «Sudlar t o’ g’risida»gi qonunga k o’ ra, sudlarni tashkil etish va ular faoliyatini ng asosiy prinsiplariga quyidagilarni kiritish mumkin: - odil sudlovning faqat sudlar tomonidan amalga oshirilishi, sud h okimiyatining mustaqilligi; - sud h ujjatlarining majburiyligi; - fuqarolarning qonun va sud oldida tengligi;

- sudlovning oshkoraligi; - sudlov olib boriladigan til; - sudda h imoyalanish h uquqi; - aybsizlik prezumpsiyasi; Ulardan xar birini alo h ida h olda qisqacha k o’ rib chiqamiz. Mamalkatimizda odil sudlovni faqat sud amalga oshiradi. Boshqa xech kimga insonlarni sud qilish h uquqi berilmagan. Faqat sudgina sud h okimiyatini namoyon qiladi, xukmlar, ajrimlar chiqarishi mumkin. Sudyalar mustaqildirlar, faqat qonunga b o’ ysunadilar. Sudyalarning odil sudlovini amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biron-bir tarzda ara lashishga y o’ l q o’ yilmaydi va bunday aralashuv qonunga muvofiq javobgarlikka sabab b o’ ladi. Sud ularning birini boshqasidan ustun q o’ ymaydi. Sud chiqargan h ujjatlar barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdo r shaxslar va fuqarolar uchun majburiy. Barcha fuqarolar jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqyeidan qat ’ i nazar qonun va sud oldida tengdirlar. Bu tenglik Konstitutsiya tomonidan kafolatlanadi va sud organlarining xar kungi faoliyatlarida ta’minlanadi. H amma sudlarda ishlar ochiq k o’ riladi. Ishlarni yopiq majlisda tenglashga qonunda belgilangan h ollardagina y o’ l q o’ yiladi. O’ zbekiston Respublikasi JPK 19-moddasiga k o’ ra, bunday h ollar, davlat sirlarini q o’ r iqlash manfaatlariga zid keladigan, shuningdek, jinsiy jinoyatlar t o’ g’risidagi ishlardir. Bundan tashqari 18 yoshga t o’ lmagan shaxslarning jinoyatlari t o’ g’risidagi ishlarni, fuqarolarning shaxsiy xayotiga oid ma’lumotlarni oshkor qilmaslik maqsadida jabrlanuv chining, guvo h ning yoki ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarning, shuningdek, ularning oila a’zolari yoki qarindoshlari xavfsizligini ta’minlash taqozo etgan h ollarda boshqa ishlarni xam sud tomonidan ajrim chiqarib, yopiq sud majlisida k o’ rishga y o’ l q o’ yi ladi. O’ zbekiston Respublikasida sud ishlari o’ zbek tilida, Qoraqalpoq tilida

yoki muayyan joydagi k o’ pchilik a h oli s o’ zlashadigan tilda yuritiladi. Sudlov olib borilayotgan tilni bilmaydigan sudda qatnashuvchi shaxslarning tarjimon orqali ish materiallari bil an t o’ liq tanishish va sudlov h arakatlarida ishtirok etish h uquqi xamda sudda ona tilida s o’ zlashish h uquqi ta’minlanadi. O’ zbekiston Respublikasi fuqarolari davlat boshqaruv idoralari va mansabdor shaxslarning xar qanday g’ayriqonuniy xattiq h arakatlaridan, sh uningdek, sha’ni va qadr-qimmati, xayoti va sog’lig’i, shaxsiy erkinligi va mulki, boshqa h uquq va erkinliklariga tajovuzlaridan sud h imoyasida b o’ lish h uquqiga ega. Korxona, muassasa va tashkilotlar xam sud h imoyasida b o’ lishga h aqli. O’ zbekiston Respublikas ining «Fuqarolarning h uquqlari va erkinliklarini buzadigan xatti- h arakatlar va qarorlar ustidan sudga shikoyat qilish t o’ g’risida»gi 1995 yil 30 avgust qonuni 2-moddasiga k o’ ra, davlat organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, jamoat birlashmalari, f uqarolarning o’ zini o’ zi boshqarish organlari va mansabdor shaxslarning sudga shikoyat qilishga loyiq kollegial yoki yakka tartibdagi xatti h arakatlari (qarorlari) jumlasiga fuqaroning h uquqlarini buzgan, ularning o’ z h uquqlari va erkinliklarining ruyobga chi qishiga monelik tug’dirgan, fuqaro zimmasiga qnunga xilof ravishda qandaydir majburiyat yuklatilishiga sabab b o’ ladigan xatti- h arakatlar (qarorlar) kiradi. Shikoyatni k o’ rib chiqish natijalari b o’ yicha sud qaror chiqaradi. Ayblanuvchiga, sudlanuvchiga h imoya h uquqi ta’minlanadi. Sudlovning xar qanday bosqichida malakali yuridik yordam olish h uquqi kafolatlanadi. H imoyalanish h uquqi surishtiruvchi, tergovchi, prokuror, sud zimmasidagi gumon qilinuvchiga, ayblanuvchiga va sudlanuvchiga unga berilgan h uquqlarni tu shuntirib berish h amda u o’ ziga q o’ yilgan ayblovdan h imoyalanish uchun qonunda nazarda tutilgan barcha vosita va usullardan foydalanishda h aqiqiy imkoniyatga ega b o’ lishiga qaratilgan chora-tadbirlar k o’ rish majburiyati bilan ta’minlanadi. Xech kim qiynoqqa solinishi, z o’ ravonlikka, shavqatsiz yoki inson qadr- qimmatini kamsituvchi boshqa tarzdagi tazyiqqa duchor etilishi mumkin emas.

Jamoat birlashmalari va kollektivlar sudda ishtirok etish uchun o’ z vakillarini yuborishlari mumkin. Ular jamoat ayblanuvchisi yoki h imoyachisi b o’ lishlari mumkin. Jamoat birlashmalari yoki kollektivlari o’ z vakillarini h o h lagan paytda chaqirib olishlari yoki ularni boshqa vakillar bilan almashtirishlari mumkin. Jamoatchilik vakillari tuman (sha h ar) sudlarida besh yildan ortiq b o’ lmagan muddatga jazo belgilanadigan jinoyatlarni k o’ rib chiqishda ishtirok etadigan xalq maslaxatchilarini xam kiritish mumkin. Bunda jinoiy ishlarni k o’ rib chiqishning kollegialligi xam namoyon b o’ ladi. Sudlarni tashkil qilish va ular faoliyati asosiy prinsiplarini ng mazmuni ana shulardan iborat. 3.O’ zbekiston Respublikasining Oliy sudi, viloyat, tuman, sha h ar sudlari. O’ zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 110-moddasiga muvofiq, «O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi fuqarolik, jinoiy va ma’muriy sudlov ishlarini yuritish soxasida sud h okimiyatining oliy organi h isoblanadi.U tomonidan qabul qilingan h ujjatlar qat ’ iy va O’zbekiston Respublikasining barcha h ududida bajarilishi majburiydir.O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudlari, viloyatlar, sha h ar , tuman sudlarining sudlov faoliyati ustidan nazorat olib borish h uquqiga ega». Bu norma «Sudlar t o’ g’risida»gi qonunning 13-moddasida h am takrorlangan, unda Oliy sud nazorat qilishi mumkin b o’ lgan sudlar qatoriga h arbiy sudlar h am kiritilgan. Oliy sud ishlarini birinchi instansiyasida, kassatsiya tartibida va nazorat tartibida k o’ radi. Birinchi instansiya b o’ yicha ishlar Oliy sudning uch sudyasidan iborat tarkibida k o’ riladi. Sud h okimiyatining bu oliy organi rais, uning birinchi o’ rinbosari, o’ rinbosarlari, sudl ov xay’atlari raislari, Oliy sud sudyalaridan iborat b o’ lib, Oliy sud plenumi, Oliy sud rayosati, Fuqarolik ishlari b o’ yicha sudlov xay’ati, Jinoiy ishlari b o’ yicha sudlov xay’ati, H arbiy xay’atdan iborat tarkibda ish olib boradi. Oliy sud – Oliy sud plenumining dasturiy k o’ rsatmalari sudlar tomonidan

bajarilishi ustidan nazorat olib boradi. Oliy sud plenumi eng yuqori sud instansiyasi b o’ lib, O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi sudyalari va Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudining raisidan iborat tarkibda ish olib boradi. Plenum majlisida O’zbekiston Respublikasi bosh prokurori qatnashadi. Oliy sud raisining taklifiga binoan, plenum majlisida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sud raisi, oliy x o’ jalik sudi raisi, adliya vaziri sudyalar Oliy sud xuzuridagi ilmiy – masla h am kengashi a’zolari, vazirliklar, idoralar, ilmiy muassasalr, boshqa davlat organlari va jamoat birlashmalari vakillari ishtirok etishlari mumkin. O’zbekiston Respublikasi Oliy sud plenumi, qoida tariqasid h a t o’ rt oyda kamida bir marta chaqi riladi. Muxokama qilinadigan umumiy masalalar b o’ yicha h ujjatlarning loyixasi plenum a’zolariga, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuroriga, adliya vaziriga plenum yig’ilishidan yigirma kun ilgari yuboriladi. Oliy sud plenumi, o’ z a’zolarining kami da uchdan ikki qismi ishtirok etgan taqdirda vakolatli h isoblanadi. Uning vazifalariga quyidagilar kiradi: - ishlarni nazorat tartibida k o’ rish; - sud amaliyotini umumlashtirish natijalarini k o’ rib chiqish va qonun h ujjatlarini q o’ llash masalalari yu zasidan dasturiy k o’ rsatmalar berish; - Oliy sud raisining taqdimiga binoan, Oliy sud rayosatini, sudlov xay’atlari raislarini, shuningdek, Oliy sud plenumi kotibini tasdiqlash; - Oliy sud raisining taqdimiga binoan Oliy sud h uzuridagi ilmiy-masla h am kengas hi tarkibini tasdiqlash; - rayosat ishi t o’ g’risidagi va Oliy sud sudlov xay’atlari raislarining xay’atlar faoliyati xaqidagi axborotini tinglash; - O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi raisi va adliya vazirining q o’ shma taqdimnomasiga binoan, Qoraqalpog’iston Re spublikasi Oliy sudi, viloyatlar va Toshkent sha h ar sudlari rayosati tarkibini va sudlov xay’atlari raislarini tasdiqlash; - Sudyalarning Oliy malaka xay’atini saylash va uning faoliyati t o’ g’risidagi axborotni tinglash; - Qoraqalpog’iston Respublikasi oliy sudi, viloyatlar va Toshkent sha h ar

sudlari, qurolli kuchlar h arbiy sudi raislarining qonun h ujjatlarini q o’ llash amaliyoti t o’ g’risidagi, shuningdek, Oliy sud plenumi dasturiy k o’ rsatmalarining bajarilishi t o’ g’risida axborotlarini tinglash; - O’ zbekiston Respubl ikasi Oliy sudi matbuot organining ta h rir xay’atini tasdiqlash; - qonun h ujjatlarida o’ ziga berilgan boshqa vakolatlarni amalga oshirish. Oliy sud plenumida sud ishlarini k o’ rish tartibi quyidagicha: Oliy sud plenumi ishni nazorat tartibida k o’ rish chog’ida O liy sud sudyasining ish xolatlari va protest vajlari xaqida ma’ruzasini tinglaydi. S o’ ngra Respublika Bosh prokurorining xulosasi eshitiladi. Muxokamadan s o’ ng protest ovozga q o’ yiladi. Plenum a’zolari ovoz berishda betaraf qolishga xaqli emaslar. Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudlari, Toshkent sha h ar sudi – Rais, Rais o’ rinbosarlari, sudlov h ayeati raislari, sudyalar, xalq maslaxatchilaridan iborat b o’ lib, sud rayosati, fuqarolik ishlari b o’ yicha sudlov h ayeati, jinoyat ishlari b o’ yicha sudlov h ayeati tarkibida ish olib boradi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudlari, Toshkent sha h ar sudi o’ z vakolatlari doirasida ishlarni birinchi instansiya sudi sifatida, apelliyatsiya, kassatsiya va nazorat tartibida k o’ radi, tuman (sha h ar) sudl arining sudlov faoliyati ustidan nazorat olib boradi, sud amaliyotini umumlashtiradi va h .k. Bu udlarda Plenum y o’ q. Lekin ularning xar birida Rais, Rais o’ rinbosarlari va sudyalardan iborat tarkibida O’ zbekiston Respublikasi Oliy sudi plenumi belgilangan miq dorda rayosat tuziladi. Rayosat yig’ilishlari oyida kamida ikki marta o’ tkaziladi va rayosat a’zolarining k o’ pchiligi h ozir b o’ lgan taqdirda vakolatli h isoblanadi. Rayosat qarorlari ovoz berishda qatnashgan rayosat a’zolaridan k o’ pchiligining ovozi bilan qabul qilinadi va tegishli sud raisi tomonidan imzolanadi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudi, Toshkent sha h ar sudining rayosati o’ z vakolatlari doirasida ishlarni nazorat tartibida k o’ radi, sud amaliyotini umumlashtirish natijalarini k o’ rib chiqa di, Qoraqalpog’iston

Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudlari, Toshkent sha h ar sudi raisining taqdimiga binoan, fuqarolik va jinoiy ishlar b o’ yicha sudlov h ay’atlari tarkiblarini tasdiqlaydi, sudlov h ayeatlari raislarining h ayeatlar faoliyati t o’ g’risidagi, tum an (sha h ar) sudlari raislarining qonun h ujjatlarini q o’ llash amaliyoti t o’ g’risidagi maeruzalarini tinglaydi, qonun h ujjatlarida o’ ziga berilgan boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Fuqarolik ishlari b o’ yicha oliy sudi, viloyatlar v a Toshkent sha h ar Fuqarolik ishlari b o’ yicha sudlari – sud raisi, Rais o’ rinbosari, sudyalardan iborat b o’ lib, o’ z vakolatlari doirasida ishlarni birinchi instansiya sudi sifatida, apellyatsiya kassatsion va nazorat tartibida k o’ rib chiqadi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Jinoyat ishlari b o’ yicha oliy sudi, viloyatlar va Toshkent sha h ar Jinoyat ishlari b o’ yicha sudlari – sud raisi, rais o’ rinbosari, sudyalar va xalq masla h atchilaridan iborat b o’ lib, o’ z vakolatlari doirasida ishlarni birinchi instansiya sudi sifatida v a kassatsiya h amda nazorat tartibida k o’ rib chiqadilar. Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudi, Toshkent sha h ar sudining raisi keng vakolatlarga ega, jumladan: - sud ishlari b o’ yicha chiqarilgan h al qiluv qarorlari, h ukmlar, ajrimlar va qarorla r ustidan qonunda belgilangan doirada va tartibda protestlar kiritadi; - ishlarni nazorat tartibida tekshirish uchun talab qilib oladi; - o’ zi protest kiritish h uquqiga ega b o’ lgan fuqarolik ishlari b o’ yicha sud h al qiluv qarorlarining ijrosini t o’ xtatib turad i; - sud rayosatini chaqiradi va uning majlislarida raislik qiladi; - zarur h ollarda bir h ayeat tarkibiga kiruvchi sudyalarni boshqa h ay’at tarkibida ishlarni k o’ rib chiqish uchun jalb etadi; - rais o’ rinbosarlari o’ rtasida vazifalarni taqsimlaydi; - Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va TOshkent sha h ar sudyalarini intizomiy javobgarlikka tortish h aqida ish q o’ zg’atadi; - sudyalar, sudning boshqa xodimlari xamda xalq maslaxatchilarining malakasini oshirish, sud amaliyotini umumlashtirish, sud statistikasini yuritish

ishlarni tashkil qiladi; - fuqarolarni shaxsan qabul qiladi, ularni qabul qilish, ariza va shikoyatlarni k o’ rib chiqish ishini uyushtiradi; - sudyalarni malaka h ay’ati qarorlari ustidan Oliy malaka h ay’atiga taqdimnomalar kiritadi; - sud idorasi ishlariga ra h barlik qiladi, sud xodimlari bilan me h nat shartnomalarini tuza dva bekor qiladi; - qonun h ujjatlarida o’ ziga berilgan boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyatlar sudi, Toshkent sha h ar su di raisining o’ rinbosarlari vazifalar taqsimotiga muvofiq sudlov h ay’atlarining ishini tashkil qiladi, sudlov h ay’ati majlislarida raislik qilishlari mumkin, fuqarolarni shaxsan qabul qiladilar, sud raisi y o’ qligida uning vakolatini amalga oshiradilar, qonun h ujjatlarida o’ zlariga berilgan boshqa vakolatlarni amalga oshiradilar. Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, viloyat sudi, Toshkent sha h ar sudining sudlov h ay’ati raislari – sudlov h ayeati ishini tashkil qiladilar; sudlov h ay’ati majlislarida raislik ql adilar; sudlov h ay’ati faoliyati t o’ g’risida rayosatga ma’ruzalar taqDim etadilar; qonunda o’ zlariga berilgan boshqa vakolatlarini amalga oshiradilar. X o’ jalik sudlarining tizimiga Oliy x o’ jalik sudi, Qoraqalpog’iston Respublikasi x o’ jalik sudi, viloyatlar va Tos hkent sha h ar x o’ jalik sudlari kiradi. O’ zbekiston Respublikasi Oliy x o’ jalik sudi x o’ jalik sudlov so h asida sud h okimiyatining eng yuqari organi h isoblanadi. U tomonidan qabul qilingan h ujjatlar qat’iy va O’ zbekiston Respublikasining barcha h ududida bajarilishi majburiy. Bu sud Qoraqalpog’iston Respublikasi x o’ jalik sudi, viloyatlar x o’ jalik sudlarining sudlov faoliyati ustidan nazorat olib borish h uquqiga ega. Shuningdek, Plenumning dasturiy k o’ rsatmalari x o’ jalik sudlari tomonidan bajarilishini nazorat qiladi, quyi x o’ jalik sudlari faoliyatini tekshiradi, x o’ jalik sudlarining ishlarini tashkil etish borasidagi ijobiy tajribani o’ rganadi, umumlashtiradi va ommalashtiradi.

Oliy x o’ jalik sudi – rais, uning o’ rinbosarlari, sudlov h ay’atlari raislari, Oliy x o’ jalik sudi sudyala ridan iborat b o’ ladi. Unda plenum, rayosat, Fuqarolik va ma’muriy- h uquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan nizolarni h al etish b o’ yicha sudlov h ay’ati faoliyat k o’ rsatadi. Oliy x o’ jalik sudi plenumi Oliy x o’ jalik sudi sudyalari, Qoraqalpog’iston Respublikasi x o’ jalik sudi raisidan iborat tarkibda ish olib boradi. Uning majlisida Bosh prokuror qatnashadi. Shuningdek, majlisda Konstitutsiyaviy sud, Oliy sud raislari, adliya vaziri, sudyalar, Oliy x o’ jalik sudi h uzuridagi ilmiy-masla h at kengashi a’zolari, vazirlikla r, idoralar, ilmiy muassasalar, boshqa davlat va x o’ jalik boshqaruv organlari, jamoat birlashmalarining vakillari ishtirok etishlari mumkin. Oliy x o’ jalik sudiplenumi bir yilda kamida ikki marta chaqiriladi. Mu h okama qilinadigan umumiy masalalarga doir h ujja tlar loyi h asi plenum a’zolariga va Bosh prokurorga plenum majlisidan yigirma kun ilgari yuboriladi. Oliy x o’ jalik sudi plenumi, o’ z a’zolarining kamida uchdan ikki qismi ishtirok etgan taqdirda vakolatli h isoblanadi. U quyidagi vakolatlarga ega: - sud amaliyotini umumlashtirish materiallarini k o’ rib chiqad iva qonun h ujjatlarini q o’ llash masalalari yuzasidan tushuntirishlar beradi; - Oliy x o’ jalik sudi raisining taqdimnomasiga binoan, Oliy x o’ jalik sudi rayosatining tarkibini, sudlov h ay’atlarining tarkibi va rai slarini, plenum kotibini, Oliy x o’ jalik sudi h uzuridagi ilmiy-masla h at kengashi tarkibini, Oliy x o’ jalik sudi matbuot organining ta h rir h ay’ati tarkibini tasdiqlaydi; - rayosat ishi t o’ g’risidagi axborotni va Oliy x o’ jalik sudi sudlov h ay’atlari raislarining h a y’atlar faoliyati h aqidagi ma’ruzalarini, qonun h ujjatlarini q o’ llash amaliyoti, shuningdek, Oliy x o’ jalik sudi plenumi dasturiy k o’ rsatmalarining bajarilishi t o’ g’risida Qoraqalpog’iston Respublikasi X o’ jalik sudi, viloyatlar x o’ jalik sudlari raislarining ma’ruza larini tinglaydi; - qonun h ujjatlarida o’ ziga berilgan boshqa vakolatlarni amalga oshiradi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1.Karimov I.A. O’ zbekiston XXI asrga intilmoqda. T. O’ zbekiston, 1999 yil, 29-bet. 2.Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash mamlakatni modernizatsiya va islo h etishdir. T., « O’ zbekiston », 2005 yil, 47-57 betlar. 3. Karimov I.A. O’zbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo’li. “Jizzax xaqiqati” 2007 yil 31 avgust, 1-4 bеtlar 4.O’zbekiston Rеspublikasining “Sud tizimini takomillashtirish to’g’risida”gi O’zbekiston Rеspublikasi Prеzidеnti 24.09. 2001 yildagi PF-2943 Farmoni. 5.O’zbekiston Rеspublikasining Konstituttsiyasi, 8 dеkabr. T. “O’zbekiston”, 1992 yil. 6. O’zbekiston Rеspublikasining “Sudlar to’g’risida”gi Qonuni, 14 dеkabr 2000 yil. 7. O’zbekiston Rеspublikasi Oliy sudi Plеnumi va Oliy xo’jalik suli Plеnumining “Sud xokimiyati to’g’risida”gi 1996 yil 20 dеkabr Qarori. O’zbekiston Rеspublikasi Oliy sudi Byullеtеni, 1997, №1-2. 8. O’zbekiston Rеspublikasining Jinoyat – protsеssual Kodеksi. –T. “Adolat”, 1999 yil. 9. “O’zbekiston Rеspublikasi Konstituttsiyaviy sudi to’g’risida”gi 1995 yil 30 avgust Qonuni. 10. O’zbekiston Rеspublikasi sud isloxotlarini yanada rivojlantirish dasturi. O’zbekiston Rеspublikasi Oliy sudi Byullеtеni, 1996, № 3-4 son.

O'xshashlar

Sud hokimiyati 2

O`zbekiston Respublikasida sud hokimiyati

Sud hokimiyati uning tushunchasi va asosiy bеlgilari.

Fuqarolik ishlarini sud va boshqa idoralarga taalluqliligi

Sud-huquq islohotlarini rivojlantirishda jinoiy jazo tizimining o'rni