Sanoatning mintaqa iqtisodiyotini rivojlantirishdagi roli va o'rni (Andijon viloyati misolida) - Geografiya - Referatlar

Sanoatning mintaqa iqtisodiyotini rivojlantirishdagi roli va o'rni (Andijon viloyati misolida)

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37.14453125 KB

Ko'chirib olish

Sanoatning mintaqa iqtisodiyotini rivojlantirishdagi roli va o`rni (Andijon viloyati misolida) Andijon viloyatida sanoatning barcha og`ir, yengil va oziq-ovqat tarmoqlari shakllangan va rivojlangan. Ma`lumki, moddiy ishlab chiqarishning eng yirik yetakchi tarmog`i sanoatda mehnat qurollari (vositalari), mehnat buyumlari va xalq iste`mol tovarlarining asosiy qismi yaratiladi. Mustaqillik yillari viloyat sanoati tarkibida muhim o`zgarishlar amalga oshirildi. Sanoat, ayniqsa uning ilg`or tarmoqlari hisoblangan mashinasozlik va metalni qayta ishlash va yengil sanoati jadal rivojlandi. Sobiq Ittifoq davrida Andijonda irrigatsiya mashinasozligining yirik korxonalari birpo etilgan edi. Bozor munosabatlariga o`tish davrida ma`lum qiyinchiliklar tufayli ularning ayrimlari inqirozga uchradi, ba`zilari rekonstruksiya qilinib, boshqa sohalarga, birinchi navbatda avtomobilsozlik sanoatiga ixtisoslashtirilmoqda. Viloyatda 2007 yil 2136.7 mlrd so`mlik sanoat mahsulotlari ishlab chiqarildi. Bu esa respublika yalpi sanoat mahsulotining 11.7 % ini tashkil etadi. Sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2006 yilga nisbatan 119.2 foizga ko`paydi. Viloyatda ishlab chiqarilgan yalpi sanoat mahsulotining 90 foizi nooziq-ovqat mahsulotlari korxonalari tomonidan, faqat 5.0 foizi oziq- ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish korxonalariga to`g`ri keldi. Sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarishda yangi turdagi mahsulotlarning paydo bo`lishi mahalliy aholining hayoti va ijtimoiy ehtiyojlarini qanoatlantirish bilan birga qo`shni davlatlar ichki bozorlariga raqobatbardosh, iste`mol talablarini qondiradigan mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini berdi. Shu o`rinda mintaqada zamonaviy ishlab chiqarishni yanada kengaytirishga, qishloq xo`jaligi mahsulotlarini qayta ishlashda jahon andozasi talablariga javob beradigan texnologiyalarni jalb qilishga va xalq xo`jaligining boshqa

tarmoqlarining rivojlanishiga keng yo`l ochib berilganligi o`zining ifodasini topmoqda. Mintaqa sanoatining yaxshi rivojlangan sohalaridan biri mashinasozlik va metalni qayta ishlash sanoatidir. Mashinasozlik og`ir sanoatning eng yirik tarmog`i hisoblanadi. Ushbu sanoat tarmog`ida 2007 yilda jami sanoat mahsulotlarining 79.8 foizi yaratildi. Mintaqada kimyo va neft kimyosi sanoati ham rivojlanib bormoqda. Ushbu sanoat turi 2007 yilda jami sanoat maxsulotining 2.7 foizini tayyorladi. Mustaqillik yillarida yengil sanoat tarmog`ida iqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. 2007 yilda bu sanoat tarmog`ida 215.6 mlrd.so`mlik yoki jami sanoat mahsulotining 10.1 foizi yaratildi. Ko`pgina sanoat korxonalari davlat tasarrufidan chiqarilib, ochiq turdagi aksionerlik birlashmalari va jamiyatlariga aylantirildi. Yengil sanoat tarmoqlari orasida paxta tozalash sanoati yetakchi o`rinda turadi. Uning asosiy mahsuloti-paxta tolasini tayyorlashdan iborat. Viloyat 2007 yilda 85.3 ming tonna paxta tolasi ishlab chiqardi. Bu ko`rsatkichni 2010 yilda 100.2 ming tonnaga yetkazish rejalashtirilgan. Mintaqada to`qimachilik sanoatini rivojlantirishning asosiy yo`nalishlari- dan biri jahon bozorida raqobatbardosh ip gazlama chiqarishni ko`paytirishdan iborat. Shu maqsadda keyingi yillarda zamonaviy asosan chet el investitsiyalari hisobiga to`qimachilik majmualari qurilishiga katta e`tibor qaratilmoqda. Mintaqa zamonaviy oziq-ovqat sanoatiga ega. Uning tarmog`iga go`sht-sut, yog`-moy, un-yorma, non mahsulotlari, meva-sabzavot konservalari, aroq-vino, chanqoqbosdi ichimliklar, sovun va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaradigan sanoat korxonalari kiradi. 2007 yilda oziq-ovqat korxonalarida jami sanoat mahsulotlarining 4.7 foizi tayyorlandi. Oziq-ovqat korxonalari asosan mahalliy xom ashyoni qayta ishlashga asoslangan. Mintaqada oziq-ovqat sanoatining yetakchi tarmoqlaridan biri meva-sabzavot konserva yo`nalishi hisoblanadi. Viloyatda sanoat maxsulotlarini ishlab chiqarish shahar va tumanlar bo`yicha notekisdir. Jami sanoat mahsulotlarining 2/3 qismidan ortig`i Asaka

shahriga to`g`ri keladi. Shuningdek, katta ko`rsatkichni Andijon shahrida jamlangan (13.6%). Qolgan hududlarda esa uning (Xonobod shahridan tashqari) ulushi juda past. Viloyatda xalq iste`mol mollari ishlab chiqarish bo`yicha quyidagi hududlarning ko`rsatkichlari yuqoridir: Asaka shahri (91.1%), Andijon shahri (3.8%), qolgan hududlarga esa 5 %ga yaqini to`g`ri keladi xolos. Andijon viloyati sanoat mahsulotlari turlarini eksport ham qiladi. 2007 yil viloyati eksport salohiyati 916930.4 ming AQSH dollarini tashkil etdi. Uning tarkibida mashina va asbob-uskunalarning ulushi 84.6 foizni tashkil etdi. Paxta tolasi esa 5.1foizni, oziq-ovqat mahsulotlari esa 6.1 foizga teng bo`ldi. Viloyatda sanoat mahsulotlari eksport salohiyatida ko`prok o`sish kuzatilmoqda. Bu esa viloyat iqtisodiyotining rivojlanib borayotganligidan dalolat bermoqda. Sanoat korxonalarini oqilona, eng samarali joylashtirishda mahsulot birligini tayyorlashga ketadigan sarf-harajatlarni har tomonlama kamaytirish, ma`lum hudud doirasida iloji boricha tayyor mahsulotni chiqarishgacha bo`lgan ishlab chiqarishning barcha bosqichlarini joylashtirish yotadi.

O'xshashlar

Ekvatorial mintaqa

Cho'l landshaftlarini tipologik tasniflashning asosiy tamoyillari (Buxoro viloyati misolida)

Farg'ona viloyati iqtisodiy -ijtimoiy rivojlanishida tashqi iqtisodiy aloqalarning roli

Xorazm viloyati xo'jaligini rivojlantirishning istiqbollari

Xududiy mexnat taqsimoti va ishlab chiqarishni joylashtirish