Osiyo turistik markazlari - Geografiya - Referatlar

Osiyo turistik markazlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

19.921875 KB

Ko'chirib olish

Osiyo turistik markazlari Reja: 1. Xitoy 2. Janubi-sharqiy Osiyo

Misr, Isroil, Tunis (Afrika) va Marokash(Afrika) Misrda turizm sektori, asosan, o‘zining madaniy-tarixiy yodgorliklari, mashhur piramidalari, saroylari bilan bog‘liq. 80-yillarda Misr hukumati qizil dengiz qirg‘oqlarida plyaj turizmini rivojlantirish rejasini qabul qildi. Ushbu hudud asosan Xurgada shahriga tegishli bo‘lib, asosiy turistik markazga aylanishi kerak edi. 90- yillar boshida g‘arbiy Yevropa mamlakatlaridan turistlarni qabul qilish uchun 7 ta turistik qishloqlar qurildi. 1979 yilda Misr Isroil mamlakati bilan tinchlik bitimini tuzgandan keyin, u siyosiy jihatdan tinch mamlakatlardan biriga aylandi va buning natijasida mamlakatda turizm jadal rivojlana boshladi. Misr Yer sharining barcha mamlakatlaridan turist qabul qiladi. Uning bozorini to‘ldiruvchi mamlakatlar AQSH, Saudiya Arabistoni, Fransiya, Germaniya, Italiya va Yaponiyadir. "Cho‘ldagi bo‘ron urushi" Misr turizmining rivojlanishiga ham ta’sir ko‘rsatdi. 80- yillarning ikkinchi yarmida mamlakatga 1,8 mln turist kelgan bo‘lsa, 1991 yil ular soni 800 minggacha qisqardi. Ammo 1992 yilda chet el turistlarining soni 1,67 million kishiga yetdi. Boshqa tarafdan, ekstremistik tashkilotlarning terrorchilik aksiyalarini o‘tkazishi munosabati bilan mamlakatga turistik oqimning kamayishiga olib keldi. Shimoliy Afrikaning boshqa ommabop turistik mamlakatlariga Tunis va Marokash kiradi. Tunisda asosan plyaj turizmi rivojlangan (90%). Turistlarning Tunis mamlakatiga kelishi "Cho‘ldagi bo‘ron urushi"ga qadar mamlakat hukumati xohlagan darajada emas edi (1987 yilda 1,5 mln. dan to 1990 yilda 1,7 mln. gacha). Urush davrida ularning soni 3 marotaba qisqardi. 1990 yilgacha Tunis bozoriga asosan Fransiya mamlakati ulkan hissa qo‘shardi. Chunki, 1965 yilgacha Tunis Fransiyaning mustamlakasi bo‘lib kelgan. Ammo, keyinchalik Germaniya Fransiyadan o‘zib ketdi. 3-o‘rinda Buyuk Britaniya, shuningdek, qo‘shni Arab mamlakatlari turadi. Marokash . O‘rta Yer dengizi qirg‘oqlarida hamda Atlantika okeani qirg‘oqlarida o‘z plyaj resurslariga ega. 70-80 yillarda mamlakat hukumati badavlat mijozlari uchun elita turizmini qo‘llab-quvvatlar edi. Ammo, keyinchalik

ommaviy turizmga e’tibor qaratildi va mamlakat hatto Ispaniya bilan raqobatbardosh bo‘ldi. Marokash Tunis kabi Fransiya mustamlakasi bo‘lgan. Shu sababli uning turistik bozorining 28%ini Fransiya tashkil etadi. Keyingi o‘rinda Ispaniya (20%), Germaniya, Buyuk Britaniya (11%), shuningdek, mamlakatga qo‘shni Aljir Jazoir turistlari turadi. Ularning soni 1988 yildan 1991 yilgacha 375000 kishidan 1,4 mln kishiga yetdi va 1992 yilda 2 mln kishini tashkil qildi. Isroil madaniy boyliklarga boy mamlakat. Isroilning muqaddas yerlari yahudiylar hamda xristianlar uchun katta tarixiy va diniy ahamiyatga ega. Iyerusalim, ya’ni quddus shahri xristian, musulmon va yahudiy dinlarining shahri bo‘lib hisoblanadi. Isroillik olimlarning fikricha, chet el turistlarining 20%i mamlakatga haj maqsadida yoki boshqa diniy ishlar yuzasidan kelishadi. O‘rta Yer dengizi qirg‘oqida joylashgan mamlakat poytaxti – Tel-Aviv shahri asosiy turistik markaz hisoblanadi. Chunki shahar zamonaviy madaniy yodgorliklarga hamda ajoyib plyajlarga ega. Keyingi vaqtlarda Eylat kurortining mavqei oshdi. Plyaj turizmining mamlakat iqtisodiyotida o‘rni muhim, ammo asosiy emas. 80-yillarda bunday turistlar soni 300 ming kishiga yetdi va ular asosan Skandinaviya mamlakatlari, Germaniya, Shveytsariya va Niderlandiya fuqarolari edi. 80-yillar boshlarida Isroil 1 yilda 1 mln. dan ortiq chet el mehmonlarini qabul qilar, ularning chorak qismini Amerikaliklar tashkil qilar edi. qarindoshlari va do‘stlari bilan uchrashish maqsadida kelgan turistlar esa bundan ham ko‘p. Masalan: Yahudiy turistlarining 40%i va boshqa millat turistlarining 20%i mamlakatga xuddi shu maqsadda kelishadi. Siyosiy kelishmovchiliklar natijasida O‘rta Yer dengiziga qarashli mamlakat — Livan va uning poytaxti Beyrutda turizm sanoati inqirozga uchradi. Xitoy Xitoy Tinch okeani havzasida joylashgan asosiy turistik mamlakatdir. Xitoyga har yili 26-27 mg lionga yaqin chet el turistlari tashrif buyuradi. Xitoyning turistik modeli uning yangi siyosiy tarixi hamda Tayvan, Yaponiya, AqSH, Buyuk Britaniya, MDO’ mamlakatlari kabi davlatlar bilan bo’lgan munosabatlariga bog’liq.

Xitoy dunyoning eng qadimiy madaniyatiga ega bo’lsada, uning yangi tarixi 1840 yilgi dunyoning rivojlangan mamlakatlari bilan bo’lgan o’zaro urushdan boshlanadi. Bu urush natijasida Syangan (Gonkong) savdo va moliyaviy markaz sifatida Buyuk Britaniya qo‘liga o‘tdi. Shuningdek, Makao ham Psi bo‘lgan mustamlakasiga aylandi. XX asrning birinchi yarmida Xitoydagi siyosiy rivojlanish beqarorlikka yuz tutdi va natijada fuqarolar urushi kelib chiqdi. 1949 yilda bu urush kommunistlar qalabasi bilan tugadi. Maqlub bo‘lgan Xitoy zodagonlari Tayvanda o‘z davlatlarini tuzishdi. So‘ng Xitoy Xalq Respublikasi qachonlardir boy berilgan yerlarini qo‘lga kiritishga harakat qila boshladi. Bu uning ko‘plab mamlakatlar, hattoki, sobiq Sovet Ittifoqi bilan bo‘lgan munosabatlarini ham sovuqlashtirdi. Natijada, Xitoy butun dunyodan uzilgan holda rivojlana boshladi. Xitoy borgan sayin barcha chet elliklar uchun qadimiy madaniyatga ega bo‘lgan "Buyuk sirli mamlakat"ga aylanib bordi. 1960-1970 yillar davomidagi uzlatga 1978 yilda chek qo‘yildi. Xitoy o‘z iqtisodiyotini zamonaviylashtirishga harakat qilgan holda turistlar uchun "ochiq eshiklar" siyosatini yurgiza boshladi. Endi chet ellik boyvachchalar "Buyuk sirli mamlakat"ga birinchilardan bo‘lib qaytish uchun o‘zaro musobaqalasha boshladilar. Shuningdek, Xitoyning eng qadimiy deb sanalgan madaniyatiga bo‘lgan qiziqish tufayli ham ikki yil ichida bu yerga keluvchi turistlar soni 500 mingga yetdi. Xitoy Xalq Respublikasining bunday siyosat yurgizishining asosiy sababi — mamlakatga chet el valyutasining oqib kirishi kerak edi. 1983-1989 yilgacha turizm Xitoy uchun chet el valyutalari tushumining eng asosiy manbai bo‘lib qoldi. Bu muddat ichida Xitoy Xalq Respublikasining boshqa mamlakatlar bilan bo‘lgan aloqalari o‘zgara boshladi. 1987 yildan boshlab Tayvan aholisi Syangan orqali Xitoy Xalq Respublikasiga sayohat qila boshlashdi. 1990 yilda XXRga 27 million chet el turistlari tashrif buyurgan bo‘lsa, ularning 25 million nafarini Tayvan, Syangan, Makaodan kelgan turistlar tashkil etdi. 1980-yillarning oxirlariga kelib, XXRga tashriflar sonining o‘sishi pasaya boshladi. Buning asosiy sababi — mamlakatda turizm sanoatining yaxshi rivojlanmagani edi. Turizm menejmenti esa, umuman yo‘lga qo‘yilmagan edi. Bu esa o‘z navbatida zamonaviy

talablarga javob beruvchi o‘rta va oliy darajali ko‘plab yangi mehmonxonalar qurilishiga sabab bo‘ldi. Bunga chet el kapitali ham jalb etila boshladi. Biroq, 1990 yillarning boshlariga kelib Pekin va Shanxaydagi ko‘pchilik mehmonxonalar joyning noto‘g‘ri tanlangani hamda noto‘g‘ri narx siyosati qo‘llanganligi tufayli moliyaviy qiyinchiliklar seza boshladi. Mamlakatda ko‘plab zamonaviy mehmonxonalar qurilgan bo‘lsada, turistlarning yetib kelishlariga qulaylik yaratuvchi aeroportlar qurilishi rivojlanmadi. Temir yo‘l transporti esa umuman yaxshi rivojlanmagan bo‘lib, chet el turistlari undan umuman foydalanmas edilar. Shu sababli XXRga asosan Tayvan, Makao va Gonkongdagi Xitoy millatiga mansub bo‘lgan aholi o‘z qarindoshlarini ko‘rish uchungina kelar edi. 1989 yildagi "qayta qurish" tufayli Sobiq Sovet Ittifoqi va XXR o‘rtasidagi chegaralar ochildi hamda mamlakatga ko‘plab Sovet fuqarolari ham tashrif buyura boshlashdi. Ularning tashriflaridan asosiy maqsad "shop tur" edi. Ochiq eshiklar siyosatining yurgizilishi natijasida Xitoydagi ko‘pchilik talabalar demokratiya berilishini talab qilib chiqa boshlashdi. 1989 yil 4 iyunda Pekindagi Tyananmo‘n maydonida talabalar chiqishlari bostirilgandan so‘ng AQSH, Avstraliya kabi ko‘plab mamlakatlarning turistlari Xitoyga boykot e’lon qilib, unga kelmay qo‘yishdi. Lekin, bu davrda Xitoy turizmi baribir o‘z rivojlanishini davom ettiraverdi. Chunki Xitoyda amalga oshirilayotgan siyosiy va iqtisodiy qayta qurish tufayli ichki turizmning rivojlantirilishiga katta e’tibor berilgan bo‘lib, Xitoyda yiliga 290 million kishi ichki sayohatlarga chiqar edi. Biroz vaqt o‘tgach, Xitoyga Yevropa turistlarining tashrifi qayta tiklana boshladi. Mamlakatda turizmni rivojlantirish maqsadida turistlar uchun maxsus turistik hududlar tashkil etila boshlandi. 1982 yilda bunday shaharlar soni 122 taga yetgan bo‘lsa, 1990 yilda 500 taga yetkazildi. Xitoyning shimoli-sharqida hamda markazidagi turistik hududlarda asosiy tarixiy-madaniy yodgorliklar joylashgan bo‘lsa, janubiy hamda qirg‘oqdagi turistik hududlarida esa dam olish, hordiq chiqarish maskani sifatida so‘lim va go‘zal oromgohlar joylashtirilgan. 1997 yilda Syangan Xitoy tarkibiga yirik port, savdo, moliya va turistik markaz sifatida qayta qo‘shildi. Unga Xitoy ichida o‘z kapitalistik tuzumini 50

yilgacha saqlab qolish imkoniyatiga ega bo‘lgan avtonomiya berildi. Hozirgi kunda turizm Syangan avtonomiyasida chet el valyutasi tushumi manbai sifatida 3- o‘rinni egallaydi. Syanganga turistlar asosan shou tur, kechki hayot, teatr, madaniy hordiq, sport (ot sporti) hamda har yili o‘tkaziladigan turli xil festivallarda ishtirok etish uchun yetib kelishadi. Shuningdek, Syanganda "Sun" imperatorligi davridan qolgan qishloqlar ham saqlab qolingan bo‘lib, ularni ham ko‘plab turistlar ziyorat qiladilar. 1999 yilda Makao ham Xitoy tarkibiga kiritildi. Makaoga har yili 8 millionga yaqin turist o‘z ta’tillarini o‘tkazish hamda kazinolarda pul tikish uchun kelishadi. Ularning asosiy qismi Syangan aholisidir. O‘ozirgi kunda Xitoyga asosan Yaponiya, Buyuk Britaniya, AQSH, Olmoniya, quriya, Tailand, Avstraliya, Yangi Zelandiya fuqarolari tashrif buyurishadi. Xitoyliklarning o‘zi esa, asosan Tailand, Filippin, Indoneziya, Singapur va Yaponiyaga turistik sayohatlarga chiqishadi. Xitoyda turizmni rivojlantirishga qaratilgan siyosatning o‘ziga xos tomoni shundaki, unda "arzon narxlar" siyosati qo‘llanilayapti. Butun dunyoda har bir turist o‘z sayohati davomida o‘rtacha 659 dollardan sarflasa, Xitoyda har bir turist o‘rtacha 239 dollar sarflaydi. Shuni qayd etish joizki, Tinch okeani havzasida har bir turist o‘rtacha 764 dollardan sarflaydi; hattoki, Yaponiyada turistlar o‘rtacha 1706 dollar sarflashadi (Xarajatlarga transport sarf xarajatlari kiritilmagan). Xitoyda "arzon narxlar" siyosati yurgizilayotganini quyidagidan bilib olsa ham bo‘ladi: 1996 yilda Xitoyga dunyo bo‘yicha xalqaro turizmga chiqqan odamlarning 4,4 foizi tashrif buyurgan bo‘lib, ular umumjahon xalqaro turistik xarajatlarining 2,48 foizini amalga oshirishgan. YA’ni, 1996 yilda dunyo bo‘yicha Xalqaro turizmga 600 millionga yaqin odam chiqib, Xitoyga shulardan 26 million kishi tashrif buyurgan. Shu yili turistlar dunyo bo‘yicha hammasi bo‘lib 423 milliard dollar sarflagan bo‘lishsa, Xitoyda chet el turistlari tomonidan 10,5 milliard dollar sarflangan. Janubi-sharqiy Osiyo

Ushbu hududda turizm juda tez rivojlandi. 1980 yilda sayohatga keluvchilar soni 8,3 mln.ni tashkil qilgan bo‘lsa, 1991 yilda ularning soni 20 mln.ga yetdi. Ammo hudud tarkibidagi turli mamlakatlar turizmning turli xil modellariga ega. Bu esa ularning turistik resurslaridagi tarixiy va siyosiy rivojlanishdagi tafovutlar bilan bog‘liq. Ushbu hududning eng katta mamlakati bo‘lib, Indoneziya hisoblanadi. Ushbu mamlakatda 366 ta turli etnik guruhlar mavjud. Singapur. Hozirgi zamon kommunikativ vositalari bilan ta’minlangan ko‘p sonli biznes markazlariga ega ultra-zamonaviy mamlakat. Shu sababli mamlakat nafaqat dam olishni, balki ishbilarmon turizmini ham taklif etadi. Singapurda turizm 1965-82 yillarda juda tez rivojlana boshladi va sayohatga keluvchilar soni 3 mln. ga yetdi. 1980 yillarning oxirlarida bir yillik o‘sish 14—15% tashkil qilar edi. 1991 yildagi turqunlikdan so‘ng turizm sohasi rivojlana boshladi va keluvchilar soni 6 mln.ga yetdi. Chet ellik mehmonlarning aksariyati Osiyo mamlakatlaridan (1992 yilda ular 60—65% tashkil qilishdi) tashrif buyurishdi. Avstraliya, Yangi Zelandiya (12%) va AQShdan (6%)tashqari Singapur mamlakatiga so‘nggi yillarda Xitoy, Tayvan va Janubiy Koreya ham qiziqa boshladi. Singapur o‘z mamlakatini eng yaxshi dam olish markazi deb tashviqot qilishi natijasida, 1989 yilda bu yerda o‘z ta’tillarini o‘tkazuvchilar 66,5% ni tashkil qildi. Ishbilarmon sayohatchilar 12,8%, tranzit turistlar qismiga esa 15,5% to‘g‘ri keldi. Bu yerga aksariyat hollarda Yaponiya, Tayvan va germaniyalik turistlar dam olish uchun kelishadi. Ishbilarmonlik turizmi bo‘yicha esa aksariyat turistlar Gonkong va AQShdan kelishadi. Singapurda aholining turmush darajasi eng yuqori saviyada, shu sababli aholi sayohatlarda faol ishtirok etadi. Mamlakatning o‘zi esa boshqa davlatlar uchun ulkan bozor hisoblanadi. Masalan, 1991 yilda chet ellarga 4,8 mln sayohat amalga oshirildi. Singapur aholisi uchun Malayziya, Indoneziya, Tailand va Gonkong katta turistik markaz hisoblanadi. Indoneziya. Bu ham katta turistik mamlakatdir. Bu yerda ham turizmda oldinga intilish siyosati o‘tkazildi. Ushbu siyosatni o‘tkazishdan ikkita maqsad ko‘zlangan edi: aholini ish joylari bilan ta’minlash va chet el valyutalarini jalb qilish (neft, gaz, o‘rmon va tekstildan keyin turizm chet el valyutasini mamlakatga

olib kelishda 5-generator hisoblanadi). Chet el mehmonlarining mamlakatga kelishi 1987 yildan orta boshladi va 1987-90 yillarda 20—34% ni tashkil qildi. Bu o‘sish asosan Janubiy va Janubiy Sharqiy Osiyo mamlakatlari hisobidan bo‘ldi. 1992 yilda chet el mehmonlarining umumiy soni 3 mln.ga yetdi. Indoneziya bozorida yuqori o‘rinlarda Singapur, Yaponiya, Malayziya, Avstraliya, Tayvan, AQSH, Germaniya, Buyuk Britaniya, Niderlandiya va Koreyalar turadi. Indoneziya aholisi nisbatan kam sayohat qiladi. Masalan: 1991 yilda chet elga 450 ming kishi chiqqan, ammo bu chiqishlar davrida ular juda ko‘p mablaq sarf qilishgan. Ushbu holat Indoneziyada ichki va chetga chiqish turizmi rivojlanishning boshlanqich bosqichida ekanligidan dalolat beradi. Tailand. qo‘shni mamlakatlarga nisbatan siyosiy barqarorligi va mustaqilligi tufayli yevropaliklar orasida yuqori mavqega ega. Shu sababli mamlakatda tarixiy, madaniy, etnik va plyaj turizmi rivojlangan. Chet el valyutasini jalb qilishning muhim generatori bo‘lib – turizm hisoblanadi. Tailandni asosan qo‘shni Malayziya aholisi ziyorat qiladi. Ularning tashriflari qisqa (o‘rtacha hisobda 4,4 kunni tashkil qiladi) va ular pulni kam sarf qilishadi. Bu mamlakatdan keyin Yaponiya va Tayvan turibdi. 1990 yildan keyin Tailandda Osiyo va Avstriya bozori qisqardi, Yevropa bozori esa aksincha o‘sa boshladi. Yevropalik turistlar 9—14 kun mobaynida bo‘lishsada, kam mablaq xarajat qilishadi. Filippin. Ispan kolonizatorlaridan qolgan madaniy meros madaniy turizmni rivojlantirish uchun keng imkoniyat yaratdi. Tabiiy turistik resurslar esa ushbu kunda muhim hisoblangan ekologik turizmni rivojlantirish uchun keng yo‘l ochib berdi. Bu yerga asosan AQSH va Yaponiyadan turistlar ko‘p keladi. Malayziya turizmi hudud bozoriga bog‘liq (asosan Singapurga). 1991 yilda chet ellik mehmonlarning 58,3% i aynan shu yerlarga kelishgan. Malayziyaning boshqa muhim bozorlari Tailand (9,3%), Yaponiya (7,1%) va Yevropa mamlakatlari (7%) hisoblanadi. Xitoy va Tayvandan kelayotgan turistlar soni jadal o‘smoqda. Malayziyaning iqtisodiy rivojlanishi yuqori saviyada bo‘lganligi sababli mamlakat aholisi juda ko‘p sayohat qiladi. Sayohatlarning katta qismi Singapurga to‘g‘ri keladi. 1991 yilda u yerga savdo va ko‘ngil ochar sayohatlar uyushtirish

maqsadida 9,5 mln sayohatchi tashrif buyurgan. Undan keyin esa Tailand va Indoneziya turadi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.«O`zbekistonda turizmni rivojlantirishning 2005 yilgacha bo`lgan davlat dasturi», O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning 15.01999 yildagi UP-2286 farmoni. 2. O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so`zi gazetasi 109.1999. 3. Александров А.Ю. Международный туризм. Уч.пособие для вузов.- М.: Аспект Пресс, 2000 Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004 5 . Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 6 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2000

O'xshashlar

Amerika qitasi turistik markazlari

Farg’ona turistik mintaqasi

Samarqand turistik mintaqasi

Qoraqolpog’iston turistik mintaqasi

Xorazm turistik mintaqasi