Ekologiyaga zarar yetkazuvchi korxona - Geografiya - Referatlar

Ekologiyaga zarar yetkazuvchi korxona

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5927734375 KB

Ko'chirib olish

Ekologiyaga zarar y etkazuvchi korxona Maishiy chiqindilarni to`plash, chiqarib tashlash va foydalanish muammosi ayniqsa dolzarb masalaga bag`ishlangan uchrashuv Tojikiston alyuminiy zavodining atmosferaga chiqarayotgan zaharli chiqindilari nafaqat ushbu qo`shni mamlakatning korxonaga yaqin joylashgan tumanlari, balki Surxondaryo viloyati aholisi va atrof-muhitga ham salbiy ta`sir ko`rsatmoqda. "Ekosan" ekologiya va salomatlik xalqaro tashkilotida bo`lib o`tgan uchrashuvda ana shu haqda so`z bordi. Unda respublikamiz ekologlari, shifokorlari, huquqni muhofaza qilish organlari mutaxassislari ishtirok etdi. Olimlar tomonidan o`tkazilgan tadqiqotlar shuni ko`rsatdiki, mazkur zavodning havoga chiqarayotgan zaharli chiqindilari Surxondaryo viloyatining Sariosiyo, Uzun va Denov tumanida murakkab ekologik vaziyatni yuzaga keltirmoqda. Uchrashuvda bu aholi salomatligiga o`ta salbiy ta`sir ko`rsatayotgani haqida gapirildi. Zavod chiqindilarining ta`sir hududida joylashgan tumanlarda endokrin va immunitet tizimlari, qon va qon hosil qiluvchi organlar, oshqozon-ichak yo`li, nafas olish organlari, qon aylanish tizimi kasalliklari ro`yxatga olinmoqda. Bundan tashqari, qishloq xo`jaligiga ham sezilarli zarar etkazilmoqda. Buning natijasida chorva mollari soni, anor va uzum etishtiriladigan maydonlar ancha kamayib ketdi. Boshqa qishloq xo`jalik ekinlari ham zararlanmoqda. Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari ilmiy tadqiqot institutining ma`lumotlariga qaraganda, Sariosiyo tumanidan olingan tuproq namunalarida ftorli birikmalar tarkibi ruxsat etiladigan darajadan 27 marta ortiq. Shuningdek, aholi iste`mol qilayotgan qishloq xo`jalik mahsulotlari tarkibida ham ftoritlar ko`rsatkichi ancha yuqori. Uchrashuvda mintaqada yuzaga kelgan o`ta murakkab vaziyat yaqin vaqt ichida yanada yomonlashishi mumkinligi ta`kidlandi. Ommaviy axborot vositalarining ma`lumotlariga ko`ra, Rossiyaning "Russkiyalyuminiy" ochiq aktsionerlik jamiyati

bilan Tojikistondagi alyuminiy zavodining ishlab chiqarish quvvatini kengaytirish, yana bitta shunday korxona barpo etish to`g`risida memorandum imzolangan. Ushbu rejalar amalga oshadigan bo`lsa, Tojikistonda alyuminiy ishlab chiqarish 2004 yilga nisbatan ikki baravar oshadi va yiliga 700-800 ming tonnani tashkil etadi. Bu esa, o`z navbatida, inson va atrof-muhit uchun zararli ftorli vodorod chiqindilarining ko`payishiga olib kelishi mumkin. Mutaxassislarning fikricha, alyuminiy ishlab chiqarish natijasida havoga chiqariladigan qo`shimcha zaharli chiqindilar busiz ham ancha zaiflashgan mintaqa ekotizimi muvozanatini buzadi. Bu esa atrof-muhit, shu jumladan o`simlik va hayvonot olami uchun fojiali oqibatlarga olib kelib, aholi salomatligiga ta`sir qiladi. Tadbirda muammoni hal qilish yo`llari xususida fikr almashildi. Ishtirokchilar bu borada yangi alyuminiy zavodi qurilishidan voz kechish, zavodda zamonaviy tozalash texnologiyalarini keng joriy etish, chiqindilar ta`sirini baholash bo`yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish kabi qator takliflarni bildirdi. Shu bilan birga, uchrashuvda Surxondaryo viloyati va Tojikiston hududining iqlim, geografik va meteorologik sharoitlari hisobga olingan holda, alyuminiy zavodi uchun atmosferaga chiqindi chiqarishning yo`l qo`yilishi mumkin bo`lgan me`yoriy ko`rsatkichlarini ko`rib chiqishning ilmiy asoslarini ishlab chiqish bilan shug`ullanadigan ekspert guruhini tashkil etish ham taklif etildi. Mazkur muammoni amaliy muhokama qilish uchun Tursunzoda shahrida har ikki mamlakat hukumati va tabiatni muhofaza qilish xizmatlari, shuningdek, "Russkiy alyuminiy" ochiq aktsionerlik jamiyati hamda xalqaro tashkilotlar vakillari ishtirokida xalqaro maslahat uchrashuvini o`tkazish taklif etildi. Maishiy chiqindilarni to`plash, chiqarib tashlash va foydalanish

muammosi ayniqsa dolzarb masalaga bag`ishlangan uchrashuv Bugungi kunda O`zbekistonda maishiy chiqindilarni ko`mish uchun 159 ta maydon mavjud. Bu erga maxsus joylar yo`qligi sababli sanoat va boshqa turdagi chiqindilar ham olib kelinmoqda. Chiqindilarni to`plash va olib chiqishning yaxshi yo`lga qo`yilmagan mexanizmi ekologik xavfni oshirib, aholi salomatligiga ta`sir qilishi mumkin. Shu bois uchrashuvda bu boradagi muammoni hal qilishda davlat va jamoat tashkilotlarining e`tiborini ham jalb qilishni talab etishi ta`kidlandi. Mamlakatimizning aholisi eng ko`p hisoblangan Toshkent shahrida har yili 1 million tonnaga yaqin qattiq maishiy chiqindilar to`planadi. 1999 yildan buyon Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan "Toshkent shahrida sanitariya tozalash tizimini takomillashtirish" loyihasi amalga oshirilayotir. Bu ishga xorijiy sarmoyalar ham jalb qilingan. Turarjoy dahalarida 1140 ta chiqindilarni to`plash punktlari tashkil etilib, 13 mingdan ziyod metall konteynerlar o`rnatilgan. 340 ta yangi zamonaviy chiqindi to`plash mashinasi xarid qilindi va ularga texnik xizmat ko`rsatish tashkil etildi. Hamza, Yakkasaroy va Yunusobod tumanlarida chiqindilarni qayta yuklash stantsiyalari barpo etildi. Ta`mirlash xizmatlari binolarini qayta tiklash va modernizatsiya qilish ishlari amalga oshirilmoqda. Respublikada sanitariya holatini yaxshilashga qaratilgan ishlar davom etmoqda. Biroq uchrashuv ishtirokchilari bu boradagi ishlar poytaxtimizdagi kabi hamma joyda ham samarali bajarilmayotganini ta`kidladi. Ular bu ishlarning samaradorligini oshirish uchun chiqindilardan foydalanish tizimiga iqtisodiy mexanizmlarni joriy etish, tegishli bozor va xizmatlarni tashkil etish, bu sohaga o`zini tez qoplaydigan qo`shimcha investitsiyalarni jalb etish zarurligiga e`tibor qaratdi. Shuningdek, chiqindilarni ko`mish uchun barcha maydonlarni pasportlashtirish va bunday ob`ektlarga me`yoriy-texnik talablarni ino Asosiy > Yangiliklar > "Sanoat

va maishiy chiqindilar hamda aholi salomatligi"ga bag`ishlangan xalqaro anjuman bo`lib o`tdi "Sanoat va maishiy chiqindilar hamda aholi salomatligi"ga bag`ishlangan xalqaro anjuman bo`lib o`tdi Toshkentda "Sanoat va maishiy chiqindilar hamda aholi salomatligi" respublika dasturini ishlab chiqishga bag`ishlangan xalqaro anjuman bo`lib o`tdi. O`zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo`mitasi, Sog`liqni saqlash vazirligi va "zkommunxizmat" agentligi bilan hamkorlikda o`tkazilgan ushbu tadbirda vazirlik va idoralar, yirik sanoat korxonalari vakillari, yurtimizda faoliyat ko`rsatayotgan xorijiy diplomatlar hamda xalqaro tashkilotlar xodimlari ishtirok etdilar. Yangi dasturni ishlab chiqish va amalga oshirish "Sihat-salomatlik yili" davlat dasturi tadbirlarida ko`zda tutilgan. Anjumanda maishiy va sanoat chiqindilari muammosini hal etish inson va u yashaydigan muhit salomatligini muhofaza qilish borasida muhim jihatlardan biri ekani haqida so`z bordi. O`zbekistonda bu yo`nalishda muayyan chora-tadbirlar ko`rilmoqda, "Chiqindilar to`g`risida"gi qonun, 1999-2005 yillarga mo`ljallangan Atrof-muhitni muhofaza qilishga doir harakat dasturi amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizda bir yil davomida 100 million tonna sanoat chiqindisi to`planadi. Ikkilamchi xomashyo sifatida ularning atigi 0,2 foizidangina foydalaniladi. Qolgani esa 10 ming gektarga yaqin maydonni egallagan to`plash punktlarida yig`iladi. Yoqilg`i-energetika majmui, neftni qayta ishlash, kimyo sanoati, qora va rangli metallurgiya sohasining ishlab chiqarish korxonalari chiqindilarning yirik manbai hisoblanadi.

Temir-tersaklar, ishdan chiqqan avtomobil` g`ildiraklari, yog`lar, foydalanilmagan pestitsidlar yig`ilib qolmoqda. Qattiq maishiy chiqindilarning ko`payib borayotgani ham tashvish tug`dirmoqda. Bu chiqindilarning yillik miqdori 13 million kub metrni tashkil etadi. Ularning bor-yo`g`i 26 foizi to`planib, maxsus poligonlarda ko`miladi. Bularning barchasi ekologik va epidemiologik ahvolning yomonlashuviga olib kelmoqda va o`z navbatida aholi salomatligiga salbiy ta`sir ko`rsatmoqda. Shu bois yangi dasturda chiqindilarni boshqarish, ulardan foydalanish bo`yicha umumrespublika, soha va hududiy xususiyatga ega tadbirlarni amalga oshirish ko`zda tutilgan. Anjuman ishtirokchilari ushbu dasturda bu borada tegishli qonunlar va huquqiy baza yaratilishini ko`zda tutish, chiqindilardan foydalanish tizimini iqtisodiy rag`batlantirish, xizmatlar bozorini shakllantirish, korxonalar chiqindi chiqarmaydigan texnologiyalarni yanada keng o`zlashtirishiga e`tibor qaratish zarurligini ta`kidladilar. Shu bilan birga, turli chiqindilarning atrof-muhit va aholi salomatligiga ta`siri bo`yicha doimiy monitoring tashkil etish, masalaning dolzarbligidan jamoatchilikni xabardor qilish va kishilarimizning ushbu muammoni hal etishdagi ishtirokini kuchaytirish katta ahamiyatga ega. O`zbekiston ekologiyasi O`zbekiston ekologiyasini yaxshilash uchun, jumhuriyatimizdagi iqtisodiy ahvolni yaxshilash, ekologik tanazzulning oldini olish uchun xalqimiz orasida qadimda ma`lum bo`lgan ekologik madaniyatni tiklashimiz, tarixni yaxshilab o`rganishimiz hamda undan hozirgi sharoitda foydalanish imkoniyatlarini qidirib topishimiz kerak. Inson faoliyati ta`sirida beosferaning o`zgarishi juda tezlik bilan borayapti.

Insoniyatning tabiiy jarayonlarga ana shunday ta`sirda yoki munosabatda bo`lishi natijasida XX asr o`rtalarida ekologik muammolar juda avj olib ketdi. Ekologik muammo deganda insonning tabiatga ko`rsatayotgan ta`siri bilan bog`liq. Inson sivilizasiyasining rivojlanishi va uning tabiat bag`riga tobora chuqurroq kirib borish oqibatida ahvol tubdan o`zgardi. Bugungi kunda ibtidoiy sof tabiat haqida gapirmasa ham bo`ladi. Chunki yer yuzidagi o`rmonlar qirqildi, katta - katta hududlar dehqonchilik qilish maqsadida o`zlashtirildi, dorilar bilan o`g`tlandi, har xil chiqindi hamda gazlar bilan toza havo va tabiat ifloslandi. Bundan tashqari tabiatda toshqinlar, o`rmon yoginlari, chang bo`ronlari va boshqa tabiiy jarayonlar yuz beradi. Bularning barchasi tabiatning tabiiy muvozanatiga putur yetkazadi. Dunyo bo`yicha kuzatiladigan tabiiy, antropogen yoki sof antropogen hodisalar umumbashariy muammolar deb qaraladi. Ana shunday ekologik muammolarga ba`zi bir misollarni keltirib o`tamiz: 1. "Atmosferaning dimiqishi" hodisasi. 2. "Ozon qatlamining siyraklanishi" hodisasi. 3. "Chuchuk suv" muammosi . 4. "Tirik tabiatdagi o`simlik va hayvon turlari sonining qisqarishi" muammosi. 5. "Pestisetlardan foydalanish" muammosi. Mintaqaviy ekologik muammolar. Yer yuzasining muayan mintaqasi o`ziga xos tabiiy iqlim, ijtimoiy - ekologik, etnogirafik xususiyatlari uni tabiat bilan inson o`rtasidagi o`zaro aloqa munosabatlari harakterini belgilab beradi. O`zbekistondagi ekologik muammolar Bugungi kunda mustaqil o`zbekiston yirik sanoat va agrar mintaqa bo`lib, kelajakda dunyoga yuz tutgan mashina sozlik, energetika, kimyo, oziq - ovqat sanoati, transport majmuini yanada rivojlantirish ko`zda tutulgan. Bunday ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi Respublikada ijtimoiy - ekotizmlarning holatiga muayan darajada salbiy ta`sir ko`rsatadi.

Respublikada keskin bo`lib turgan ekologik va tabiatni muhofaza qilishga oid muammolar quyidagilar: 1. Yirik hududiy - sanoat majmualari joylashgan rayonlarda ya`ni Angren - olmaliq Chirchiqlarda, Farg`ona- Marg`ilonda, Navoiy va boshqa rayonlardagi tabiatni muhofaza qilish muammolari. Bu rayonlarda ijtimoiy-ekotizm holati yaxshi emas. Chunki sanoat markazlarida chiqayotgan turli-xil gazlar va chiqindilar atrof-muhitni ekolgik holatini buzulishiga olib kelmoqda. 2. Agrosanoat majmuidagi ekologik muammolar. 3. Tabiatdagi suvlarning sanoat chiqindilari pestisetlar va mineral o`g`itlar bilan ifloslanishi ham muammolardan biridir. 4. O`simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish va qayta tiklash muammolari, qo`riqxonalar va milliy bog`lar tarmog`ini kengaytirish . O`zbekistonda ekologik vaziyatni yaxshilash yo`llari O`zbekiston Respublikasi tabiatni muhofaza qilish va undan oqilona foydalanish borasidagi asosiy strategik maqsadlar quyidagilar hisoblanadi: Aholining sihat-salomatligi uchun qulay sharoit yaratish, beosferaviy muvozanatni saqlash; O`zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish samaradorligi va barqarorligini ko`zlagan holda tabiiy resurslardan foydalanish qayta tiklanadigan tabiiy resurslar ishlab chiqarish va iste`mol jarayonlarining muvoznatini saqlash tiklanmaydigan resurslarni ishlab chiqarish, chiqindilardan oqilona foydalanish; regional va lokal darajalarda tabiatni qayta tiklanish hususiyatini tiklash; tabiatning daslabki turlari va ularning genofondini landshaftlarning xilma - xiligini saqlash. Vujudga kelgan Orol dengizi muammosi bilan bog`liq halokatli ekologik - iqtisodiy va ijtimoiy ahvolni yaxshilash, Orol dengizini saqlab qolish maqsadida aholini sifatli ichimlik suvi bilan ta`minlash. Orol bo`yi aholisini normal sanitar sharoitlar va ozuqa bilan ta`minlash uchun Markaziy osiyo davlatlari bilan birgalikda qisqa vaqt ichida yagona suv xo`jaligi siyosatini ishlab chiqish hamda

har-bir Respublikaning Orol dengiziga quya oladigan suvi, ya`ni Orol bo`yidagi barcha tabiiy ko`llarni saqlab qolish kabi ishlar rejalashtirilgan. Atmosfera havosini muhofaza qilishning asosiy yo`nalishi shahar va aholi yashaydigan punktlarda atmosfera havosining sifatini yaxshilash, keyinchalik sanitar-gigienik qoidalarga rioya qilish buning uchun Respublikamizning barcha hududlarida chiqindilarni kamaytirish, kam chiqindili texnilogiyalarni yaratish, chang to`plovchi va tozalovchi yangi qurilmalarni yaratish va ularning ishlab chiqarish samaradorligini oshirish eskirgan qurilmalarni yaxshilash bilan almashtirish va boshqalar . Orol dengizinimg qurishi iqlim o`zgarishiga ham sababchi bo`ldi. Qurg`oqchilik tufayli iqlimning keskin kontenentalligi ortib ketdi. Dengiz va quruqlik o`rtasidagi haroratning o`zgarishi, shamol tezligining ortishi, suvning to`lqinlanish hodisasini kuchaytirishiga olib keldi. Sut emizuvchi hayvonlar va qushlar kamayib ketdi . Qurigan maydonlar xavfli kasalliklarni tarqatuvchi kemiruvchi bilan to`lib bormoqda. Orol bo`yining sanitar-epidemiologik ahvoli nihoyatda og`irlashmoqda. Agar zudlik bilan tabiatda vujudga kelayotgan muammolar hal qilinmasa insonoyat va butun mavjudodning hayoti xavf ostida qoladi. Biz tabiatga qarammiz, biz tabiatsiz yashay olmaymiz, shunday ekan biz barchamiz tabiatni asrab avaylashimiz, uning har-bir qarich yerini ko`z qorachig`iday asrashimiz, tabiat boyliklaridan oqilona foydalanishimiz, har-bir tomchi suvni tejab ishlatishimiz, tabiat haqida doimo g`amxo`rlik qilishimiz lozim.

O'xshashlar

Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya hamda ekologiya

Ishlab chiqarishning texnik iqtisodiy asoslari

Geografik – ekologik ekspertiza asoslari

Geografik tuzilmalar

Dunyo kimyo sanoati