logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Fizika
  4. Muvozanatli issiqlik nurlanishi va yorug’likning kvant xususiyatlari

Muvozanatli issiqlik nurlanishi va yorug’likning kvant xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

337.5 KB
Ko'chirib olish
Muvozanatli issiqlik nurlanishi va yorug’likning kvant xususiyatlari Reja: 1. Absolyut qora jism nurlanishidagi qonuniyatlar. Nurlanishning elementar kvant nazariyasi. 2. Fotoeffekt va uning qonunlari. Fotoeffekt nazariyasi. Eynshteyn tenglamasi. Foton. Yorug’lik bosimi. Kompton effekti. 3. Elektromagnit nurlanish korpuskulyar va to&#39;lqin xususiyatlarining birligi. Tayanch so&#39;zlar va iboralar: absolyut qora jism, absolyut oq jism, Mixelson modeli, energetik yorqinlik, muvozanatli nurlanish, Stefan-Bolsman qonuni, Vinning siljish qonuni, Vin qonuni, Reley-Jins qonuni, Plank gipotezasi, issiqlik nurlanish uchun Plank formulasi, optik pirometriya, fotoefekt, fotoeffektning to&#39;rt qonuni, Eynshteyn formulasi, foton, yorug’lik bosimi, Kompton effekti, korpuskulyar va to&#39;lqin xususiyatlarning birligi. 1. ABSOLYuT QORA JISM NURLANIShIDAGI QONUNIYaTLAR. NURLANIShNING ELEMENTAR KVANT NAZARIYaSI Avval ta&#39;kidlaganimizdek, elektromagnit nurlanishiga elektr zaryadlarining, xususan moddaning atomlari va molekulalari tarkibiga kiruvchi zaryadlarning tebranishi sabab bo&#39;ladi. Masalan, molekulalar va atomlarning tebranma va aylanma harakati infraqizil nurlanishni, atomda elektronlarning muayyan ko&#39;chishlari ko&#39;rinadigan va infraqizil nurlanishni, erkin elektronlarning tormozlanishi esa rentgen nurlanishini vujudga keltiradi. Tabiatda elektromagnit nurlanishning eng katta tarqalgan turi issiqlik nurlanishi bo&#39;lib, u moddaning atomlari va molekulalarining issiqlik harakati energiyasi hisobiga bo&#39;lib, nurlanayotgan jismning sovushiga olib keladi. Issiqlik nurlanishida energiya taqsimoti temperaturaga bog’liq: past temperaturada issiqlik nurlanishi asosan infraqizil nurlanishdan, yuqori temperaturalarda ko&#39;rinadigan va ultrabinafsha nurlanishdan iborat. Har qanday jism o&#39;z nurlanishi bilan birga jismlar chiqarayotgan nur energiyasining bir qismini yutadi. Bu jarayon nur yutish deyiladi. Biror yuza orqali o&#39;tayotgan F oqim deb vaqt birligi ichida shu yuzadan o&#39;tayotgan nurlanish energiyasi tushuniladi. F=dW/dt. (3.1) Nurlanish oqimi F biror plastinkaga tushayotgan bo&#39;lsin (15.1-rasm). Bu oqim qisman qaytadi (F q ) qisman jismda yutiladi (F yu ), qolgani jismdan o&#39;tadi (F o&#39; ), ya&#39;ni F q + F yu + F o&#39; =F (3.2) F q /F=  - jismning nur qaytarish qobiliyati; F yu /F=a - jismning nur yutish qobiliyati; F o&#39; /F=D - jismning nur o&#39;tkazish qobilyati;  + а + D = 1 (3.3) Nisbatan qalinroq bo&#39;lgan jismlar uchun D=0 va  + а = 1 , Tajribalarning ko&#39;rsatishicha va a,  va T larning funksiyasidir   , Т + а  , Т = 1 Umuman   , Т va а  , Т larning qiymatlari 0 dan 1 gacha o&#39;zgaradi. 1)  , Т =1 а  , Т = 0 nur to&#39;la qaytariladi (absolyut oq jism); 2)   , Т =0 а  , Т = 1 nur to&#39;la yutiladi (absolyut qora jism). Tabiatda absolyut oq jism ham, absolyut qora jism ham bo&#39;lmaydi. Har qanday jism tushayotgan nurlanishning bir qismini yutsa, qolgan qismini qaytaradi. Farqi shundaki, ba&#39;zi jismlar ko&#39;proq qismini yutib ozrog’ini qaytarsa, boshqa jismlar ko&#39;prog’ini qaytarib ozrog’ini yutadi. Masalan, qorakuya uchun  = 0,40  0,75 mkm soqada а  ,Т =0,99. Nur yutish qobiliyati qamma to&#39;lqin uzunliklar uchun bir xil va birdan kichik bo&#39;lgan jism kulrang jism deb ataladi. а  , Т = а т =C о nSt < 1. Odatda o&#39;zining xususiyatlari bilan absolyut qora jismdan kam farq qiladigan Maykelson taklif etgan modeldan foydalaniladi (3.2-rasm). Bu modelda nur qaytarish va nur yutish qobiliyatlaridan tashqari T temperaturadagi jismning birlik sirtidan birlik vaqtda nurlanayotgan elektromagnit to&#39;lqinlarning  0  ю  û  ù 3.1 - rasm . energiyasini ifodalaydigan kattalik - T temperaturadagi jismning nur chiqarish qobiliyati yoki energetik yorqinligi (et orqali belgilanadi va Vt/m 2 (J/m 2 s) bilan o&#39;lchanadi) degan tushuncha kiritiladi. Bundan tashqari  to&#39;lqin uzunlikli, T teperaturadagi jism nur chiqarish qobiliyati е  т dan foydalaniladi. Absolyut qora jism nur chiqarish qobiliyati Е  т bilan belgilanadi. Issiqlik nurlanishi boshqa turdagi nurlanishlardan bir xususiyati bilan farq qiladi. T temperaturadagi jism issiqlik o&#39;tkazmaydigan qobiq bilan o&#39;ralgan deb faraz qilaylik (3.3-rasm). Jism chiqargan nurlanish qobiqqa tushib undan bir yoki bir necha marta qaytadi va yana jismga tushadi. Jism bu nurlanishni qisman yoki to&#39;la yutadi. qisman yutsa, qolgan qismini qaytaradi. Shuning uchun jism vaqt birligi ichida qancha energiya chiqarsa, shuncha energiya yutadi va jismning temperaturasi o&#39;zgarmaydi. Bu holatni muvozanatli holat deyiladi. Shu sababdan issiqlik nurlanishini muvozanatli nurlanish deb yuritiladi. qobiq ichida 2 ta (3.4- rasm) bir xil temperaturadagi jism bo&#39;lsin. Agar jismlardan biri ko&#39;proq energiya yutayotgan bo&#39;lsa, bu jismning temperaturasi ortib ketadi. Buning evaziga 2-jismning T si kamayib ketishi kerak. Lekin bu termodinamikaning 2 - qonuniga zid. Aytaylik 1 - jism oddiy, 2 - jism absolyut qora jism bo&#39;lsin: nur chiqarish: 1: е т 2: Е т nur yutish: а т 1 1- jism 2- jism nurlantirgan energiyaning at qismini, ya&#39;ni а т Е т energiyani yutadi. Demak, 1 - jism uchun е т = а т Е т . 2-jism 1-jism chiqargan et energiyani va bu jism qaytargan (1- а т ) Е т energiyani yutadi, ya&#39;ni 2-jism uchun Е т = е т +(1- а т ) Е т Bulardan е т / а т = Е т /1= Е т . 3.2 -rasm . Bu Kirxgofning integral qonunidir : har qanday jismning muayyan temperaturadagi to &#39; la nur chiqarish va nur yutish qobiliyatining nisbati o &#39; zgarmas kattalik bo &#39; lib , u ayni temperaturadagi absolyut qora jismning to &#39; la nur chiqarish qobiliyatiga teng . Agar ikkala jism oraliqiga dan + d gacha to &#39; lqin uzunlikdagi nurlanishni o &#39; tkazib , qolganlarini qaytaradigan filtr joylashtirsak Kirxgofning differentsial qonunini olamiz е  т /а  т = Е  т . (3.4) Ixtiyoriy jismning nur chiqarish va nur yutish qobiliyatining nisbati bu jismning tabiatiga bog ’ liq bo &#39; lmay , barcha jismlar uchun to &#39; l - qin uzunlik va temperaturaning universal funktsiyasidir va u absolyut qora jismning nur chiqarish qobiliyati Ye t ga tengdir . Issiqlik nurlanish nazariyasining eng asosiy vazifasi absolyut qora jism uchun  =  (  ,т) ning ko &#39; rinishini topishdir . Absolyut qora jismning to&#39;la nur chiqarish qobiliyati temperaturaning 4 darajasiga proporsionaldir (Stefan-Bolsman) E T =  T 4 , (3.5)  =5,67 10 -8 BT/м 2 К 4 . 3.3 -rasm . Bu formulani Stefan tajriba natijalarini tahlil qilish natijasida topdi , lekin xato qilib ixtiyoriy jism uchun o &#39; rinli deb hisobladi . Bolsman bu qonunni termodinamik metod asosida topdi va absolyut qora jism uchun o &#39; rinli ekanligini ko &#39; rsatdi . Ba &#39; zi ishlarda bu qonunni ixtiyoriy jism uchun o &#39; rinli ko &#39; rinishini topishga harakatlar bo &#39; ldi : Е т =ВТ п , lekin V ham p ham turli xil temperaturalar uchun turlicha bo &#39; lib chiqaverdi . 3.5- rasmda absolyut qora jism nur chiqarish qobiliyatining to &#39; lqin uzunligiga bog ’ liqligi ( spektral taqsimot ) turli T lar uchun keltirilgan . 1. Unda absolyut qora jism nurlanish spektri uzluksizligi, 2. Har bir temperaturaga oid bo&#39;lgan nurlanishning energetik taqsimotini ifodalovchi egri chiziqda aniq maksimum bo&#39;lib, u temperatura oshgan sari qisqa to&#39;lqin soqasiga siljishi ko&#39;rinib turibdi. Vinning siljish qonuni: absolyut qora jism nur chiqarish qobiliyatining maksimumiga mos keluvchi m to&#39;lqin uzunligining temperaturaga ko&#39;paytmasi o&#39;zgarmas kattalikdir:  m Т =b. (3.7) Grafikni tushuntirish uchun ko&#39;p urinishlar bo&#39;ldi. Bulardan Vin termodinamik mulohazalar asosida Е  T =    5e T  (3.7) ni oldi (  ,  - tajribadan olinadigan kattaliklar).  va  ni Vin shunday tanlab oldiki, natijada tajribada olingan natija bilan mos tushdi: faqat uzun to&#39;lqinlar soqasida kichikroq qiymatlar berdi. Reley va Jins issiqlik nurlanishiga statistik fizika metodlarini tadbiq etib, absolyut qora jism nur chiqarish qobiliyati uchun E  T = 2 4   ckT (3.8) 1 2 3.4 - rasm . ifodani topdi. Bu ifoda katta to&#39;lqin uzunliklarda tajriba bilan mos keladi. qisqa to&#39;lqin sohasida E T cheksiz katta (&#34;ultrabinafshaviy xalokat&#34;, P.Erenfest) Reley- Jins qonunidan Stefan-Bolsman qonunini chiqarish ham to&#39;la muvaffaqiyatsizlikka uchradi: E T =E d z ckT d T            0 4 0 . (3.9) Reley-Jins ifodasi klassik fizika qonunlariga qat&#39;iy amal qilingan holda chiqarilgan. Lekin tajribani tushuntira olmadi. M.Plank (1900)- klassik fizika asosida kamchilik bor degan xulosaga keldi. Jismlarning nurlanishi uzluksiz emas, balki alohida kvantlar (ulushlar) sifatida chiqariladi: E n =n  , (n=1, 2, 3, ...) (3.10) - nurlanish kvantining energiyasi  =h  =hc/  . (3.11)  0 da kvant energiyasi shu darajada katta bo&#39;ladiki, jism issiqlik harakatining energiyasi bittagina kvant chiqarishga qam etmaydi va Е  т tushib ketadi. Issiqlik nurlanish uchun Plank E  t = 2 1 1 2 5    hc e hc kT  (3.12) formulani chiqardi . Bu formula tajribada olingan natijalarni to &#39; la tushuntiradi va undan absolyut qora jism nurlanishi uchun olingan hamma qonuniyatlar kelib chiqadi . Bundan 1. Stefan-Bolsman qonunini olish uchun uni (  ):0 dan  intervalda integrallash kerak: Е,Т  3.6 -rasm . E T E d hc d e T hckT       ,           2 1 2 5 0 0 (3.13) x= kT hc ,  = hcx kT , d  = hc kT dx E T =2  hc 2 kT hc dx x ex            4 5 1 0 1 , E T = 2 15 5 4 2 3 4 4  k c h T T  . qiymatlarni qo&#39;sak, ning tajribada olingan qiymatiga mos tushadi. 2. Plank formulasidan Vinning siljish qonunini topish uchun maksimumga mos keluvchi  m ni topish kerak, buning uchun   E T,  0 . hosila olib, nolga tenglashtirib, olingan tenglamani echsak,  m =hc/4,97 kT  m T=hc/4,97k=b. 3. Reley Jins formulasini olish uchun hc kT hc kT     1, - kvant energiyasi issiqlik energiyasidan kichik (yuqori to&#39;lqin uzunliklar sohasida) deb hisoblab, natijada E kT = 2 2 2 5 4      hc kT hc ckT     ni olamiz. Issiqlik nurlanish qonunlariga asoslanib yuqori temperaturalarni o&#39;lchash usullari optik pirometriya deyiladi. Radiatsion pirometr. Stefan - Bolsman qonuniga asoslanib absolyut qora jismning temperaturasini ( Е т =  Т 4  Т = Et  ) topsa bo&#39;ladi. Lekin jismlar odatda absolyut qora bo&#39;lmaydi. Agar bu ifodadagi Е т o&#39;rniga absolyut qora bo&#39;lmagan ixtiyoriy jismning е т si qo&#39;yilsa, jismning haqiqiy temperaturasi emas, radiatsion temperaturasi aniqlangan bo&#39;ladi. Demak, radiatsion temperatura deganda to&#39;la nur chiqarish qobiliyati absalyut qora bo&#39;lmagan jismning е т siga teng bo&#39;lganda absolyut qora jism erishishi kerak bo&#39;lgan temperatura topiladi. 4 4 4 4 1 T рад T рад T рад a T T a e E T T e T      2. FOTOEFFEKT VA UNING QONUNLARI Fotoeffekt - yorug ’ lik ta &#39; sirida jismdan elektron ajralib chiqishidir . Bu hodisani birinchi bo&#39;lib, 1887 yilda G.Gerts kuzatgan va uni miqdoran A.Stoletov tekshirgan. 1898 yilda Lenard va Tomson fotoeffekt natijasida katoddan ajralib chiquvchi zarra elektron ekanligini zarralarning magnit maydonida oqishiga asoslanib aniqladi. Fotoeffekt hodisasini o&#39;rganish uchun havosi so&#39;rib olingan shisha idish, uning ichidagi katod va anod plastinkalari olinadi (3.7-rasm). O&#39;tkazilgan tajribalar natijasida 3.8 - rasmdagi volt - amper xarakteristikasi olingan. Fotoefektning 4 ta asosiy qonuni bor: 1. Muayyan fotokatodga tushayotgan yorug’likning spektral tarkibi o&#39;zgarmas bo&#39;lsa, fototokning to&#39;yinish qiymati yorug’lik oqimiga to’g’ri proporsional. 2. Muayyan fotokatoddan ajralib chiqayotgan fotoelektronlar boshlanqich tezliklarining maksimal qiymati yorug’lik intensivligiga bog’liq emas. Yorug’likning to&#39;lqin uzunligi o&#39;zgarsa, fotoelektronlarning maksimal tezliklari ham o&#39;zgaradi. 3. Har bir fotokatod uchun biror &#34;qizil chegara&#34; mavjud bo&#39;lib, undan kattaroq to&#39;lqin uzunlikli yorug’lik ta&#39;sirida fotoeffekt vujudga kelmaydi.  q ning qiymati yorug ’ lik intensivligiga mutlaqo bog ’ liq emas , u faqat fotokatod materialining ximiyaviy tabiatiga va sirtining holatiga bog ’ liq . V e- — —    3.7 -rasm . 4. Yorug ’ lik fotokatodga tushishi va fotoelektronlarning hosil bo &#39; lishi orasida sezilarli vaqt o &#39; tmaydi . Fotoeffektning 1- qonunini to&#39;lqin nazariyasi asosida tushuntirish mumkin. Lekin to&#39;lqin nazariya 2- 3- va 4- qonunlarni tushuntirishga ojizlik qiladi. Haqiqatan to&#39;lqin nazariya asosan fotokatodga tushayotgan ixtiyoriy to&#39;lqin uzunlikka ega bo&#39;lgan yorug’likning intensivligi ortgan sari ajralib chiqayotgan fotoelektronlarning energiyasi ham ortishi lozim edi. Vaholangki, tajribalarning ko&#39;rsatishicha, fotoelektronlarning energiyasi yorug’lik intensivligiga mutlaqo bog’liq emas. Ikkinchidan, to&#39;lqin nazariyaga asosan, elektron metalldan ajralib chiqishi uchun kerakli energiyani har qanday yorug’likdan olishi mumkin, ya&#39;ni yorug’lik to&#39;lqin uzunligining ahamiyati yo&#39;q. Faqat yorug’lik intensivligi yetarlicha katta bo&#39;lishi lozim. Vaholangki, to&#39;lqin uzunligi &#34;qizil chegaradan&#34; katta bo&#39;lgan yorug’likning intensivligi qar qancha katta bo&#39;lsa ham fotoeffekt hodisasi ro&#39;y bermaydi. Aksincha, to&#39;lqin uzunligi &#34;qizil chegaradan&#34; kichik bo&#39;lgan yorug’lik intensivligi nihoyat zaif bo&#39;lsa ham fotoeffekt kuzatiladi. Nihoyat, zaif intensivlikdagi yorug’lik tushayotgan taqdirda yorug’lik to&#39;lqinlar tashib kelgan energiyalar evaziga metalldagi elektron ma&#39;lum miqdordagi energiyani jamg’ara olishi kerak. Bu energiya elektronning metalldan chiqishi uchun (A r ) yetarli bo&#39;lgan holda fotoeffekt sodir bo&#39;lishi kerak. Hisoblarning ko&#39;rsatishicha, intensivligi juda kam bo&#39;lgan yorug’likdan A r ga etarli energiyani elektron jamg’ara olishi uchun soatlab, ba&#39;zan hattoki sutkalab vaqt o&#39;tishi lozim. Tajribalarda esa metallga yorug’likning tushishi va fotoelektronlarning paydo bo&#39;lishi orasida 10 -8 s lar chamasi vaqt o&#39;tadi, xolos. Т2 Т1 IT1 IT2 Ia Ua 3.8 -rasm . Demak, yorug’likning to&#39;lqin nazariyasi va fotoeffekt orasida yuqorida bayon qilingan mos kelmasliklar mavjud. Shuning uchun 1905 yilda A.Eynshteyn yorug’likni kvant nazariyasini taklif qildi. Eynshteyn Plank nazariyasini yorug’lika nisbatan qo&#39;llab, yorug’lik kvantlar tariqasida nurlanibgina qolmay, balki yorug’lik energiyasining tarqalishi ham, yutilishi ham kvantlashgan bo&#39;lishini ta&#39;kidladi. Bunda yorug’lik fotonlar (yorug’lik zarralari) sifatida qaraladi. h  energiyaga ega bo&#39;lgan foton o&#39;z energiyasini metalldagi elektronga beradi. Agar bu energiya yetarlicha katta bo&#39;lsa, metalldan elektron ajralib chiqadi. Energiyaning qolgan qismi esa metalldan tashqariga chiqib olgan elektronning maksimal kinetik energiyasi sifatida namoyon bo&#39;ladi. Buni h  = А r +m  2 max /2 ko&#39;rinishda ifodalash mumkin. Bu tenglama Eynshteyn tenglamasi deb ataladi. Eynshteyn tenlamasi fotoeffektning barcha qonunlarini tushuntira oladi. Xususan qizil chegara uchun h  = А r . FOTON Issiqlik nurlanish, fotoeffekt hodisalarini yorug’likning &#34;elementar zarrasi&#34; - foton to’g’risidagi tasavvur asosida tushuntirildi. Yorug’lik fotonining boshqa zarralardan farqlanuvchi maxsus xususiyati shundan iboratki, foton tinchlikdagi massaga ega bo&#39;lmaydi. Foton faqat harakatlanish jarayonidagina mavjud bo&#39;lib, uning tezligi yorug’lik tezligiga teng. Har qanday harakatlanuvchi zarra kabi foton ham impulsga ega bo&#39;ladi: Р Ф =m Ф c=hv c c hv c 2  . Shunday qilib, barcha zarralar kabi foton ham energiya  = h  , massa m ф = h  / с 2 , impuls Р ф = h  / с bilan xarakterlanadi. YORUG’LIK BOSIMI Maksvell nazariyasiga binoan, jism sirtiga tushayotgan har qanday elektromagnit to&#39;lqin jismga bosim beradi. Bu bosim Р = w (1+  ), w - sirtga tushayotgan yorug’lik dastasi energiyasining hajmiy zichligi, - sirtning yorug’lik qaytarish koeffitsiyenti. Yorug’lik bosimini birinchi bo&#39;lib 1900 yilda P.N. Lebedev tajribada aniqladi: osongina buriladigan parrakning qanotlaridan biri qoraytirilgan, ikinchisi esa yaltiroq qilib yasalgan (15.9-rasm). Bu qanotlarni navbatma-navbat yoritish natijasida hosil bo&#39;ladigan parakklarning buralishlri taqqoslanadi. Yaltiroq sirt uchun  =1 . Shuning uchun Р я = (1+  )=2 w . Yorug’likni to&#39;la yutuvchi qoraytirilgan sirt uchun  =0. Natijada Р x = (1+  )=  Nisbati Р я / Р к = 2 Tajriba bu natijani tasdiqladi. Yorug’lik bosimini kvant tasavvurlar asosida ham tushuntirish mumkin. KOMPTON EFFEKTI Yorug’likning korpuskulyar xossalari Kompton effektida yorqin nomoyon bo&#39;ladi. Amerikalik fizik Kompton 1923 yilda engil atomli moddalarda monoxromatik rentgen nurlarining sochilishini o&#39;rganayotib, sochilgan nurlanish tarkibida birlamchi to&#39;lqin uzunlikli nurlanish bilan birga kattaroq to&#39;lqin uzunlikli nurlanish borligini aniqladi. Tajribalar  =  -  farq tushuvchi nurlanishning to&#39;lqin uzunligi  , sochuvchi jismga bog’liq bo&#39;lmay, faqat sochilish burchagi  ga bog’liqligini ko&#39;rsatdi: 3.9 -rasm .  =  -  = 2  с sin 2  /2 bu yerdagi  с kompton doimiysi deb ataladi va  с =2,41 . 10 -12 m ga teng . 3.10 - rasmda ko&#39;rsatilgan D 1 , D 2 diafragmalardan o&#39;tgan ingichka rentgen nurlari K r kristallga tushadi. Sochilgan nurlanishni S n - spektrograf yordamida tekshirish mumkin. Nurlanish yo&#39;nalishda (  =0)  o&#39;zgarmaydi, boshqa yo&#39;nalishlarda   sin 2  /2. Shunday qilib, Kompton effekti deb nurlanish (rentgen,  - nurlanish) moddaning erkin elektronlarida sochilishi natijasida to&#39;qin uzunligining ortishiga aytiladi. To&#39;lqin nazariya nuqtai nazaridan bu hodisani tushintirib bo&#39;lmaydi. Elektron yorug’lik to&#39;lqini ta&#39;sirida shu to&#39;lqin chastotasiga teng chastota bilan tebranishi va shu chastotaga teng to&#39;lqin nurlantirishi kerak. Kvant nuqtai nazariga ko&#39;ra rentgen fotonlarining kristall elektronlari bilan ta&#39;sirlashganda yuqoridagi ifoda hosil bo&#39;ladi bunda  с =h/m 0 c . hisob-kitoblar  с uchun yuqoridagi son qiymatini beradi. 3. ELEKTROMAGNIT NURLANISh KORPUSKULYaR VA TO&#39;LQIN XUSUSIYaTLARINING BIRLIGI Optikaga oid hodisalarni o&#39;rganish natijasida: 1. Absolyut qora jism nuralnish spektridagi energiya taqsimoti, fotoeffekt, Kompton effekti yorug’likning kvant; 2. Yorug’lik intenferentsiyasi, difraksiyasi, dispertsiyasi, qutblanishi kabi hodisalarda yorug’likning to&#39;lqin xususiyatlari namoyon bo&#39;ladi. Elektromagnit nurlanish real ob&#39;ekt bo&#39;lib, u to&#39;lqinga ham korpuskulaga ham o&#39;xshamaydi. Ba&#39;zi sharoitlarda nurlanishning tabiati, asosan, korpuskulyar xususiyatlar bilan aniqlanib, to&#39;lqin esa tekshirilayotgan hodisaning unchalik ahamiyatga ega bo&#39;lmagan qislatlarini ifodalaydi. Boshqa sharoitlarda nurlanishning to&#39;lqin tabiati o&#39;rganilayotgan hodisaning asosiy xislatlarini aniqlaydi.  D 1 D 2 Кр Сn 3.10 -rasm . ADABIYOTLAR 1. Ahmadjonov O.I., Fizika kursi, 3 t. O&#39;qituvchi 1988. 2. Trofimova T.I., Kurs fiziki, M., Visshaya shkola, 2000. 3. Savelyev I.V., Kurs obshey fiziki, t. 3, M., Nauka, 2000. 4. Gribov L.A., Prokofeva N.I. Osnovi fiziki, Gardarika. M., 1998. 5. To&#39;lqin va kvant optikasi ma’ruza matni 6. www. Ziyonet.uz

O'xshashlar

Issiqlik nurlanishi
Issiqlik nurlanishi
Vavilov-Cherenkov nurlanishi haqida. Yorug’likning qutblanishi
Yorug’likning korpuskulyar xususiyatlari
Kvant nazariya