Илдиз ва илдизлар системаси - Botanika - Referatlar

Илдиз ва илдизлар системаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

И лдиз ва илдизлар системаси Режа: 1. Илдиз 2. Илдизларда бирламчи тўқималарининг келиб чиқиши ва ўсиши. 3. Илдиз тизимидаги илдизларнинг морфологик турли туманлиги. 4. Илдизларнинг шакл ўзгаришлари (метаморфози).

Илдиз Илдиз – юксак ўсимликларни нг ер остки вегетатив органидир. Илдиз - ўсимликларда сувдан қуруқликка чиқиши билан пайдо бўлган. Дастлабки ўсимликлар Ринниофитларнинг таналари илдиз ва пояларга бўлинмаган, уларда фақат асосий тана бўлиб, апикал меристема ёрдамида узунасига ўсган ва дихотам шохланган. Шохларни биттаси вертикал ўсган, иккинчиси тупроққа ёпишиб, ундаги сув ва мен е рал моддаларни шима бошлаган. Бу ўсимликларнинг бўйлари унча катта бўлмасдан сувда ва сув ёқаларида ўсган. Илдизларнинг кейинги эволюцияси натижасида, бир хил шохлари тупроққа чуқурроқ кириб, илдизга асос солган. Пайдо бўлган илдизларнинг танасида тупроқдан озиқланиш учун тўқималар такомиллаша бошлаган. Тупроқдаги сув ва минерал моддаларни шимиш илдизнинг ёш қисмига тўғри келиб, унинг ташқи томонида махсус тўқима ризодермани ҳосил қилган. Илдизларни кучли шохланиши шимувчи учларининг кўпайиши, уларнинг тупроқ қатламларида доимо ўсиши, янги жойларни эгаллаши, майда тукларнинг ва қўшимча илдизларнинг пайдо бўлиши илдизларнинг умумий шимувчи юзасини кенгайишига олиб келди. Илдизнинг учки апикал қисмида меристемасини қаттиқ тупроқларнинг механик таъсиридан ҳимоя қилиш учун илдиз қини вужудга келган. Илдизларнинг учки қисми 4 га, 1) Илдиз қини билан ўралган бўлиниш зонаси - ҳужаралари меристематик хусусиятга эга бўлиб, доимий бўлиниб туради. 2) Чўзилиш зонаси - бу зонада ҳужайралар узунасига кучли чўзилади, лекин ҳужайралари бўлинмайди. 3) Шимувчи зона – бу зонада ризодерма ҳужайралари майда туклар ҳосил қилиб, тупроқдаги сув ва сувда эриган минерал тузларни шимади. 4) Ўтказувчи зона - бу зона орқали шимилган сув ва минерал моддалар ўтказувчи найлар ёрдамида ўсимликларнинг бошқа органларига етиб боради. Бу зона тупроқ қатламларида, учки ўсувчи қисмининг ҳаракатига мос ҳолда доимо ҳаракатда бўлади (33-расм).

Ризодерма ҳужайралари туклар билан биргаликда узоқ яшамасдан ўлиб боради ва ўрнига бошқа қоплагич тўқима эгзодерма пайдо бўлади. Илдизларнинг асосий вазифаси сўриш, ўсимликларни тупроқда мустаҳкамлаш озиқа моддаларни тўплаш, ер устки қисмининг ўсиши учун гармонларни, аминокислоталарни, алкалоидларни синтез қилиш ва уларнинг ҳаракатини таъминлаш, тупроқда яшайдиган микроорганизмлар, замбуруғлар билан алоқада бўлиш ва бошқалар. Илдиз системаси. Ҳар бир ўсимлик одатда, кўп сонли кучли шохланган илдиз системасидан иборат бўлади. Очиқ уруғли ва гулли ўсимликларнинг асосий илдизи муртак илдиздан ривожланади ва ер қатламлари бўйлаб пастга қараб ўсади. Асосий илдизнинг апикал меристемага яқин жойида ён илдизлар пайдо бўлади. Асосий илдизга яна биринчи тартибли илдиз ҳам дейилади. Ундан чиққан ён илдизларни иккинчи тартибли, ундан чиққан илдизларни учинчи ва бошқалар дейилади. Бир паллали ўсимликларнинг асосий илдизи муртакда ҳосил бўлиб узоқ яшамайди, илдиз системаси муртакнинг поясидан пайдо бўлган қўшимча илдизлардан шаклланади ва попук илдизлар тиз имини ҳосил қилади. Буларга буғдой, арпа, шоли, ғумай, сули, тариқ кабилар киради. Қўшимча илдизлар пояларда, баргларда, ҳамда улар асосий илдизнинг кўп йиллик қисмларида пайдо бўлади. Юксак спорали ўсимликларнинг пояларда ҳосил бўлган қўшимча илдизлар поянинг апикал меристемасида жуда эрта пайдо бўлади ва илдиз системаси фақат қўшимча илдизлардан ташкил топади. Бундай илдизлар тизими ибтидоий ҳисобланиб бирламчи гомориз (юнон. гомойос - бир хил, риза – илдиз) илдизлар дейилади. Агар илдиз тизими асосий ўқ илдиздан ҳамда қўшимча илдизлардан ташкил топса аллориз (юнон. аллос - бошқа) илдиз системаси дейилади. Илдизларнинг морфологик типларини тавсифланганда яна бир қанча асосий хусусиятларига аҳамият бериш керак бўлади. Яъни, ўқ илдиз тизимида – асосий илдиз бошқа илдизларга нисбатан кучли ривожланган

бўлади. Асосий илдиздан қўшимча илдизлар пайдо бўлиши мумкин, лекин улар эфемер илдизлар бўлиб, тезда нобуд бўлади. Попук илдиз системасида асосий илдиз тез ўсишдан тўхтайди. Илдиз системаси қўшимча илдизлардан ташкил топади. Агар қўшимча илдизлар қисқарган вертикал илдиз пояда ҳосил бўлса, чўткасимон илдиз системаси шаклланади (бир паллали ўсимликларда). Агар қўшимча илдизлар узун горизантал илдиз пояларида ҳосил бўлса – бахромасимон илдизлар системаси шаклланади. Баъзида горизонтал илдиз пояларда ҳосил бўлган қўшимча илдизлар йўғонлашиб, кучли шохланиб, иккиламчи ўқ илдиз тизимини ҳосил қилади (беда, айиқтовон). Илдиз тизими тупроқ қатламларида жойлашишига қараб ҳам тавсифланади. Масалан, ўсимликларнинг тупроқда сув билан таъминланишига қараб, илдизларни асосий қисми ер юзига яқин жойлашадиган, тупроқ қатламларига чуқур тушиб борадиган универсал илдизлар тизимига бўлинади. Лекин, бундай илдизларнинг морфологик хусусиятлари фақат илдизларнинг турли туманлиги ҳақида бошланғич тушунчаларнигина беради. Ҳар бир ўсимликнинг илдизлар тизими ўсимликнинг онтогенези давомида унинг поялар тизимини хусусиятларига, атрофлардаги ўсимликларнинг таъсирига, йил фаслининг алмашинишига боғлиқ ҳолда ўзгариб туриши мумкин. Маданий ўсимликларнинг илдиз тизими барча агротехник услубларига (чопиш, ўғитлаш, суғориш ёввойи ўтлардан тозалаш) боғлиқ ҳолда ўзгариб туриши мумкин. Табиий шароитда ўсган ўсимликларнинг илдизлари ўсишига барча шарт-шароитлар етарли бўлганда, илдизлар чексиз ўсади. Лекин илдизларнинг ўсишига ва шохланишига атрофдаги бошқа ўсимликларнинг илдизлари ва ер устки органлари катта таъсир кўрсатади. Масалан, иссиқ хоналарда ўсган катта бир туп жавдар илдизининг умумий узунлиги 623 км, бир суткада ўсган барча илдизларнинг умумий узунлиги 5 км ни ташкил

этади. Шу тупнинг умумий илдиз юзаси 237 м 2 бўлиб, ер устки қисмининг сатҳидан 130 маротаба кўпроқдир. Кўп йиллик ўсимликларнинг илдиз системасида ҳар вақт баъзи илдизлар ўлиб, бошқалари уларнинг ўрнига пайдо бўлиб туради. Бир йиллик ўсимликларнинг илдизлари эса вегатация давомида ўсади, шохланади ва вегатациясининг охирида ер устки қисми билан биргаликда ўлади. Пиёзли ва тўғаноқли ўсимликларнинг вегетациясининг охирида барча илдизлар қурийди, кейинги йили вегетацияси бошланганда қайтадан янги илдизлар пайдо бўлади. Вақти-вақти билан сийрак ёмғир ёғадиган қурғоқчил минтақаларида, ёмғир тупроқнинг фақат устки қисминигина намлайди, шу вақтда ўсимликлар ердаги озгина намликдан фойдаланиб олиш учун қўшимча эфемер илдизларни ҳосил қилади, тупроқ қуриши билан бу илдизлар ҳам ўлади. Кўпчилик ўтсимон ўсимликлар ва дарахтларнинг илдизлари ўсишдан тўхтаганда илдизнинг учки қисми ва қини пўкаклашиб ҳимоя ғилоф ҳосил қилади яъни - метокутинизациялашади. Баҳорда ғилоф ёрилиб, ўсувчи илдиз апекси ҳужайралари бўлина бошлайди. Илдизларда бирламчи тўқималарининг келиб чиқиши ва ўсиши. Илдизларнинг ўсиши ноқулай шароит (паст ҳарорат, сувсизлик) бўлмаса тўхтамайдиган жараёндир. Илдизлар тупроқларда учраган қаршиликларни енгган ҳолда, аввалги йилги ўлган ва чириган илдизларнинг ўрнини тўлдириб, тупроқ горизонти бўйлаб тарқалади. Илдизларнинг пояларидан фарқи шуки, апекал меристема фақат ичкаригагина эмас, балки ташқарига илдиз қинини тўлдирган ҳолда ҳужайралар ҳосил қилади. Илдизларни апексидаги инициал ҳужайраларнинг сони ва жойлашиши, улардан тўқималарнинг ҳосил бўлиш тартиби турли систематик гуруҳларга кирган ўсимликларда турлича бўлади.

Ёпиқ уруғли ўсимликларни илдиз апексида бир неча инициал ҳужайралар мавжуд бўлиб, икки паллали ва бир паллали ўсимликларда апикал меристеманинг сони ва иши турлича. Икки паллали ўсимликларда инициал ҳужайралар уч қават бўлиб, ҳар бир қаторда 1-4 гача инициал ҳужайралар жойлашади (35-расм). Инициалнинг энг пастки қавати ризодерма ва қиннинг ҳужайраларини ҳосил қилади. Инициал ҳужайраларининг ўрта ва ички қаватларидан илдизнинг қолган барча тўқималари ҳосил бўлади. Апикал меристеманинг бўлиниш зонаси икки қисмга ажралиб, ташқи қисми инициал ҳужайраларининг ўрта қаторидан ҳосил бўлиб – периблема (юнон. - қоплам) деб аталади. Ички бўлими инициал ҳужайраларни юқориги қаватидан ҳосил бўлиб плерома (юнон. – плерома - тўлдириш) дейилади. Кейинчалик периблемадан илдизнинг бирламчи пўстлоғи, плеромадан эса марказий цилиндири ҳосил бўлади. Бир паллали ўсимликларнинг илдиз апексини пастки қаватидан фақат илдиз қини ҳосил бўлиб, преблеманинг ташқи қаватидан ризодерма деференциаллашади. Илдизнинг бирламчи тузилиши. Илдизда бўғимларнинг бўлмаганлиги сабабли илдизнинг ички тузилиши поянинг ички тузилишига нисбатан соддароқ тузилгандир. Шунинг учун барча илдизда тўқималарнинг жойлашиши деярлик бир хилдадир. Ёш илдизнинг ички тузилишида учта асосий тўқималарни: қопловчи тўқима - ризодерма; бирламчи пўстлоқ паренхимаси ва ўтказувчи тўқималарни кўриш мумкин. Ризодерма тупроқдаги сув ва сувда эриган минерал моддаларни илдизга ўтказади. Тукчалар трихомалардан фарқ қилиб ризодерма ҳужайраларидан қобиқ ҳосил қилиб ажралмайди, балки ҳужайралар ўсимтаси сифатида ҳосил бўлади. Тукчалар жуда калта 1-2 мм узунликда бўлиб, юпқа целлюлоза ва пектин моддаларидан ташкил топган умумий ризодерма қобиғи билан ўралган.

Бирламчи пўстлоқ ўсиш конусини ўрта қисмидаги меристематик ҳужайралардан ҳосил бўлиб бир неча қаватлардан иборат бўлади: экзодерма, мезодерма, эндодерма. Экзодерма бирламчи пўстлоқнинг энг ташқи қавати бўлиб ризодерманинг тагида жойлашади. Ризодерманинг моддалар алмашинишида қатнашади ва ҳимоя вазифасини бажаради. Мезодерма - бирламчи пўстлоқ паренхимадан ташкил топиб, кенг ҳужайра оралиқларига эга. Сувда ботқоқликда яшаган ўсимликларнинг ҳужайра оралиқлари кенгайиб аэренхималарга айланади. Бирламчи пўстлоқ паренхимаси бир қанча вазифани бажаради: а) ризодермани пластик моддалар билан таъминлайди, моддаларнинг сурилишига ва уларнинг ҳужайралар орқали ўтишига ёрдам беради; б) турли моддалар синтез қилинади; в) пўстлоқ ҳужайраларида жамғарма озуқа моддалар тўпланади; г) пўстлоқ ҳужайраларида тупроқда яшайдиган замбуруғларни гифлари учрайди. Эндодерма бирламчи пўстлоқнинг энг ички қавати бўлиб бир қатор ҳужайралардан ташкил топган. Эндодерма ҳужайраларида қобиғи кўндаланг ва радиал қобиқлари қалинлашиб Каспари белбоғини ҳосил қилиб ҳужайрани ўраб туради. К аспари белбоғи сув ва сувда эриган моддаларни марказий ц и линдрга танлаб ўтказади. Эндодерманинг асосий ҳужайраларининг қобиқлари қалинлашиб ёғочланади. Лекин улар орасида бир хил ҳужайралар қобиқлари қалинлашмасдан ўтказувчанлик вазифасини бажаради ва ўтказувчи ҳужайралар деб аталади. Марказий цилиндр ўсиш конусини ички томонидаги ҳужайраларидан плеромадан ҳосил бўлиб, ташқи томонидан тирик ҳужайралардан ташкил топган перицикл билан ўралган. Перицикл ҳужайралари бўлиниб ён илдизларни ҳосил қилади. Перицикл тагидаги прокамбий жойлашиб, кейинчалик бирламчи ўтказувчи тўқимага айланади. Бирламчи ўтказувчи тўқиманинг элаксимон найлари протофлоема ва ундан ичкарироқда марказга томон метафлоеманинг элементлари ҳосил бўлади. Сўнгра флоема ҳужайраларини гуруҳлар билан

навбатлашиб қобиғи халқасимон ва спиралсимон қалинлашган протоксилема ва марказга томон қобиғи тўрсимон ва нуқтасимон қалинлашган метаксилема найлари ҳосил бўлади. Ёш илдизларда бирламчи ўтказувчи найлар юлдузсимон шаклда нурлар ҳосил қилиб жойлашади. Флоема билан навбатлашиб келган ксилема нурлари иккита бўлса диархли, учта бўлса триархли, тўртта бўлса тетрархли, кўп бўлса полиархли тузилишдаги марказий цилиндр дейилади. Илдизнинг иккиламчи тузилиши . Илдизнинг бирламчи тузилиши илдизда иккиламчи ён меристема тўқимаси камбий ва феллогенларнинг пайдо бўлишигача давом этади. Қириққулоқларда ва бир уруғпаллали ўсимликларнинг илдизларида иккиламчи меристемалар ҳосил бўлмайди, шунинг учун улар бирламчи тузилишларни вегетациясини охиригача сақлайди. Очиқ уруғлилар ва икки уруғпаллали ўсимликлар илдизларида илдизнинг энига кенгайишини таъминловчи камбий ўз фаолиятини кўрсатиб узунасига (тангентал) бўлиниб ичкарига марказий цилиндрга иккиламчи ксилема (ёғочлик) элементларини, ташқарига пўстлоқ томон иккиламчи флоэма (луб) элементларини ҳосил қилади (37-расм). Ҳар йилги камбийнинг фаолияти натижасида илдизда йил ҳалқалари пайдо бўлади. Лекин пояга нисбатан илдизда йил ҳалқаларининг ҳосил бўлиши сустроқ боради, шунинг учун илдизларнинг ёшини йил ҳалқаларига қараб ҳисоблашда қийинчиликлар туғилади. Илдизнинг пўстлоқ қисмидаги доимий тўқималар иккиламчи тузилишда узоқ вақт сақланмайди, ўрнига перидерма ҳосил бўлади. Пўстлоқ меристема тўқимаси фелогеннинг иш фаолияти ва перидерма ҳужайрасининг чўзилиши натижасида илдиз энига ўсади ва йўғонлашади. Ксилема ва флоема ҳужайраларнинг гуруҳлари оралиғидаги камбий қатлами аввалига бир-бирларидан ажралади. Кейинчалик протоксилема нурлари қаршисидаги перицикл ҳужайралари тангентал бўлиниб иккала камбийни бир-бирлари билан бирлашиб бирламчи ксилема атрофида узлуксиз қаватлар ҳосил қилади. Перициклдан ҳосил бўлган камбийнинг қисми паренхима ҳужайраларидан иборат бўлиб ўтказувчи тўқималар ҳосил

қилишга қодир эмас. Улар фақат бирламчи ўзак нурларининг паренхимасини ҳосил қилади. Илдиз йўғонлашган сари қўшимча ўзак нурлари - луб ва ёғочлик нурлари ҳосил бўлади. Перицикл ҳужайраларининг тангентал бўлиниши натижасида феллоген ҳосил бўлади ва феллоген ҳужайраси ташқи томонга пўкакни ҳосил қила бошлайди. Очиқ уруғлиларни ва икки паллали ўсимликларнинг ҳаммаси ҳам иккиламчи тузилишга ўтавермайди. Ингичка узоқ яшамайдиган илдизлар ҳаётининг охиргача камбийсиз ўсади. Баъзи икки паллали ўсимликлар ҳам камбийларини йўқотадилар ёки уларда камбий ҳосил бўлмайди. Илдиз тизимидаги илдизларнинг морфологик турли туманлиги. Асосий илдиз муртак нинг илдизидан ривожланади. Ён илдизлар эса асосий, ён, қўшимча илдизларнинг апексидан бир оз узоқроқда сўриш зонасида ёки ундан бир қанча юқорироқда акропетал йўналишда (илдиз асосидан апексига қараб) перицикл ҳужайраларининг бўлинишидан эндоген ҳолатда ҳосил бўлади. Ҳар қайси ён илдизлар ўзининг апикал меристемасига ва илдиз қинига эга бўлади. Ён илдизлар ўзи пайдо бўлган илдизларнинг ксилема гуруҳлари қаршисидаги перицикл ҳужайраларининг бўлинишидан ҳосил бўлиб, унинг ўтказувчи тўқималари билан доимо алоқада бўлиб туради. Қўшимча илдизлар келиб чиқиши бўйича ён илдизлардан фарқ қилиб пояда, баргларда, илдизларда (апикал меристемадан, камбийдан, ўзак нурларидан, феллогендан) экзоген ҳолатда пайдо бўлади. Илдизларнинг шакл ўзгаришлари (метаморфози). Кўп вақтда илдизлар айрим вазифаларни бажарадилар натижада уларнинг шакллари ҳам ўзгариб кетади. Бундай илдизларга шакли ўзгарган яьни метаморфозлашган илдизлар дейилади. Метаморфоз деганда

органларнинг бажарадиган вазифасига қараб шаклини кескин ўзгариши ва бу белгининг наслдан-наслга ўтиши тушунилади. Кўпчилик ўсимликларнинг илдизлари тупроқдаги замбуруғлар билан биргаликда – симбиоз ҳаёт кечирадилар. Яъни илдизнинг учки қисмини ва у билан биргаликда ўсган замбуруғ гифлари микоризани ҳосил қилади (юнон. микос - замбуруғ, риза – илдиз). Замбуруғ гифлари ёш илдизларнинг шимувчи қисмидан илдизнинг ички қисмига ҳужайра оралиқлари орқали пўстлоқ паренхимасининг ичига кириб ўса бошлайди. Агар замбуруғ гифлари илдизни ташқи томонидан ўраб олса эктомикориза дейилади ва кўпчилик дарахт ва буталарнинг илдизларида учрайди. Замбуруғ гифлари илдиз тўқималарининг ичига кирган бўлса эндомикориза дейилади ва ўтсимон ўсимликларнинг илдизларида учрайди. Бактерияли тугунаклар. Бурчоқ дошлар оиласига мансуб ўсимликларнинг илдиз тукчаларига тупроқдаги Rhizobium туркумига мансуб бактериялар кириб, илдизда туганлар ҳосил қилади (39-расм). Бактериялар бактероид тўқималарни ҳужайраларнинг цитоплазмасида яшайди. Туганак ташқи томонидан перидерма билан ўралган, ички томонида ўтказувчи найлар бойлами бўлиб, илдизнинг ўтказувчи тизим билан боғлиқ бўлади. Тўғоноқларнинг учки қисмида апикал меристемаси сақланиб тўғаноқнинг узунасига ўсишига ёрдам беради. Илдизнинг ҳужайралари билан бактериялар орасида биохимиявий боғланишлар мавжуд бўлиб, молекуляр азотдан фойдаланилган ҳолда органик моддаларни синтез қилади. Шундай қилиб, дуккакли ўсимликлар билан бактериялар симбиоз ҳолда ҳаёт кечиради. Тортувчи илдизлар – бу илдизлар тупроққа жуда маҳкам жойлашган бўлиб, ўсимликни тупроқнинг ичига қараб тортади (пиёзлар, лола, гладиолус ва б.). Кўпчилик ўсимликлар ўсиш ва ривожланиш учун керак бўлган озуқа моддаларини турли органларида тўплайдилар. Мана шундай организмлардан бири илдиздир.

Ғамловчи илдизлар – бу илдизларда ғамловчи паренхима ҳужайралари яхши ривожланганлиги сабабли илдиз кучли йўғонлашган шаклда бўлади. Паренхима ҳужайралари бирламчи пўстлоқда, ёғочликда ва ўзакда ривожланади. Илдиз шишлари - кучли йўғонлашган қўшимча илдизларга айтилади (георгин илдизи). Илдиз мевалар – кўпроқ икки йиллик ўсимликларга хос бўлиб, илдизида кўп миқдорда озиқ моддаларини тўплаши билан бошқа илдизлардан фарқ қилади. Уларнинг морфологик келиб чиқиши анча мураккаб бўлиб, шаклланишда ҳам илдиз, ҳам поя қатнашади. Масалан: сабзининг илдиз мевасини ҳосил бўлишида илдиз ва гипокотел қатнашади. Лавлаги фақат илдиздан иборат. Редиска ҳосил бўлишида гипокотил қатнашади, шолғомнинг илдизи фақат пастки қисмида бўлади. Бу илдиз мевалар орасида кўпгина оралиқ шаклларни учратиш мумкин. Кўпчилик озуқабоп маданий ўсимликларнинг илдиз мевалари кўпчилик танлов натижасида келиб чиққан. Илдиз меваларда озиқ моддалар тўпловчи паренхима кучли ривожланиб склеринхима йўқолиб кетган. Сабзи ва петрушка илдиз меваларида паренхималар кўпроқ луб қисмида ривожланган бўлса, шолғом ва бошқа карамдошлар илдиз меваларида ёғочлик қисмида яъни маркази цилиндрда ривожланган. Ҳаво илдизлар – орхидлар, ароидлар, бромелиевлар мансуб тропик эпифитларда учрайдилар. Эпифитлар дарахтларда паразитлик қилмайдилар фақат ёруғликка интилиш учун улардан тиргович сифатида фойдаланадилар. Бу илдизлар ҳавода осилиб туриб ёмғир ва шудринг сувларини шимишга мослашган. Ҳаво илдизининг ташқи томонида эгзодерманинг устки қисмида ўзига хос тўқима веломен (лот. velamen – қопловчи) ҳосил бўлади. Веломен ҳаводаги намни осмотик йўл билан эмас, балки капелляр йўли билан шимади ва экзодерманинг ўтказувчи ҳужайралари орқали ичкарида ётган тўқималарга ўтказади.

Нафас олувчи илдизлар – океанларнинг балчиқли қирғоқларида ўсган тропик дарахтларда яхши ривожланган. Авиценна дарахтининг илдиз системаси жуда мураккаб бўлади. Илдизларда юқорига қараб вертикал ўсувчи ҳаво илдизлари пайдо бўлади. Ботқоқ кипариси бунга мисол бўлади Бу илдизларнинг учларида аэренхима билан туташган тешиклари бўлиб, ҳаво шу тўқималар орқали сув тагидаги органларга ўтади. Устунсимон илдизлар – Ҳиндистонда ўсадиган баньян дарахтида яхши ривожланиб, қўшимча илдизлар каби дарахтларнинг горизонтал шохларида пайдо бўлади ва пастга осилиб тушиб тупроққа кириб боради. Бу илдизлар кучли ўсиб дарахтларда таянч вазифасини бажаради.

Адабиётлар 1. Бутник А.А., Нигманова Р., Пайзиева С.А., Саидов Д.К. «Экологическая анатомия пустынных растений». Из. «ФАН», Ташкент, 1991. С. 147 2. Васильев А.Е., Воронин Н.С., Еленевский А.Г., Серебрякова Т.И., Шорина Н.И. «Ботаник морфология и анатомия растений». Из. просвещение. Москва. 1988. с. 480. 3. Вехов В.Н., Лотова П.И., Филин В.Р. «Практикум по анатомии и морфологии растений». Из. МГУ. Москва. 1980. С.190. 4. Воронин Н.С. «Руководство к лабораторным занятиям по анатомии и морфологии растений». Москва. Из. Просвещение. 1981. С.154. 5. Жизнь растений. Том I . 1974. Из. Просве щ ение . С. 487. 6. Грин Н., Стаут У., Тейлор Д. «Биология». Из. Мир. Москва. 1990. С.368. 7. Рейвн П., Эверт Р., Айкхорн С. «Современная ботаника» Из. Мир. Москва. 1990. С. 347. 8. Хржановский В.Г. «Курс общей ботаники» Из. Высшая школа Москва. 1976. с. 272. 9. Эсау К. «Анатомия растений». Из. Мир. Москва. 1969. С. 564. 10. Эзау К. «Анатомия семенных растений». Т. I , 2. Из. Мир. Москва. 1980. С.218. 1 1 . Яковлев Г.П., Челембитько В.А. “Ботаника”. Из. В ысшая школа, Москва. 1990. С.367.

O'xshashlar

Илдиз, унинг морфологияси

Вегетатив аъзолар. Илдиз ва унинг вазифаси

Ўсимликларни гормон системаси

Уруғнинг униб чиқиши ва ўсимтанинг ривожланиши

Механик, ўтказувчи, ажратувчи ва асосий тўкималар. Илдиз морфологияси.Илдизни физологик ва анатомик тузилиши