Барг. Баргнинг ташки ва ички тузилиши - Botanika - Referatlar

Барг. Баргнинг ташки ва ички тузилиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Баргнинг вазифаси. 2. Баргнинг морфлогик тузилиши. 3. Баргларнинг томирланиши. 4. Баргларнинг ҳаёт кечириш даври. 5. Барг метаморфози.

www.arxiv.uz 1. Барг вегетатив аъзо сифатида юксак ўсимлилкар учун хосдир . Барг воситасида ўсимликларнинг ташқи муҳит билан муносабати амалга ошади. Барг пояда жойлашган бўлиб, унинг ўсиш конусидаги мерестема хужайраларининг ривожланишидан ҳосил бўлади. Улар пояда ўзига хос навбат билан жойлашган бўлиб, унинг энига ва бўйига ўсиши баргнинг асосини ва барг пластикасини ҳосил қилади. Барг қуйидаги функцияларни бажаради. Фотосинтез Газлар алмашинуви Сув буғлатиш 4. Запас озиқ моддаларни сақлаш (карам, пиёз) 5. Ҳимоя вазифаси (тиканаклар) 6.Вегетатив кўпайишга, хизмат қилади. Фотосинтез жараёнини К. А. Темирязов ҳар томонлама ўрганиб, кўп йиллик меҳнати асосида “қуёш, ҳаёт ва хлорофилл” номли асарини ёзади. Бу асрда фотосинтез жараёни табиатда энергиянинг сақланиш ва бир турдан иккинчи турга ўтиш қонунига амал қилади деди. Бу жараённи 1840 йилда Ж. Б. Бусенко томонидан таклиф қилинган қуйидаги формула билан ифодалаш мумкин. ЁРУҒЛИК 6 CO 2 + 6 H 2 O  C 6 H 12 O 6 + 60 2 + 674 ккал хлорофилл Фотосинтез жараёни натижасида барча тирик организмлар учун зарур бўлган органик моддалар ҳосил бўлади. Олимларнинг ҳисоблашларича Ер шаридаги барча яшил ўсимликлар ҳар йили 2 млрд. т азот, 6 млрд. т фосфорни ўзлаштириб 170 млрд. т углерод ҳосил қилади. Бунда 500 млрд. т сувни парлатиб, 400 млрд. т органик моддалар ҳосил қилади ва 460 млрд. т кислород ажратиб чиқаради. Нафас олиш барг учун асосий вазифалардан бири ҳисобланади. Бу жараён натижасида мураккаб органик моддалар кислород иштирокида сув ва

www.arxiv.uz карбонат ангидридга парчаланади. Парчаланиш натижасида ҳосил бўлган энергия организмлар томонидан фойдаланилади. C 6 H 12 O 6 + 6 O 2   6СО 2 6 H 2 O + 2721,8 кдж. Сув буғланиш жараёни натижасида ўсимлик томонидан шимилган сув барг воситасида парлатилади. Бу жараён натижасида ажратилган минерал моддалар ўсимлик томонидан фойдаланилади. Сув буғлатиш хусусияти туфайли ўсимликда тинимсиз сув ҳаракати таъминланади. Сув буғланиш жараёни туфайли,чўл зонасида ўсувчи ўсимлик танасида ҳаво температура 7- 8 0 С га паст бўлади. Масалан: Бир туп маккажухори ёз бўйи 150 кг сув парлатса, кунгабокар 200 кг, мош 5 кг, сув буғлатади. 1га майдондаги сули эқилган жойдан 3 000 000 кг, каром эқилган жойдан 2700 кг сув буғлатилади. 1000г шимилган сувнинг 990 гр парлатилса 10гр ўсимликда сақлаб колинади. Кундузи 1м 2 барг юзаси 50. 250гр сув буғлатилса, кечаси 1-20г сув буғлатади. 2. Баргнинг тузилиши. Барг қуйидаги қисмлардан тузилган бўлади. Барг банди, пластинкаси, ён баргча ва барг асоси. Барг асоси билан новдага бирлашиб туради. Барг банди барг асоси ва пластинкасини орасида ҳосил бўлади. Унинг вазифаси баргни ёруғликка каратиб, маханик вазифани бажаришидир. У айрим ўсимликларда яхши ривожланган бўлса, айримларида бўлмайди. Бундай барглар ўтроқ барглар дейилади. Бундай барглар галлагулли ўсимликларда ҳосил бўлиб, барг қинчаси, тилчасини ҳосил қилиб бўғиндан бўғингача масофада жойлашади. Ён баргчалар майда бўлиб асосан 2 тадан бўлади. Вазифаси куртакни ҳимоя қилишидир. Айрим ўсимликларда улар тушиб кетади. (қамиш, олма, нок). Масалан: мошда, ғўзада уч бурчакли бўлса, акацияда тиканакларга айланади. Вегетация даврида ҳар бир ўсимликда қуйидаги тойифадаги барглар ҳосил бўлади. Пастки ярусдаги баргларга куртакдаги, илдизпоядаги, пиёз бошлардаги барглар киради. Ўртаярусдаги барглар ҳақиқий яшил барглар ҳисобланади.

www.arxiv.uz Юқори ярусдаги баргларга. ~унчани ва тўп гулларни ўраб турувчи барглар киради. Баргни ўлчами ҳар хил. Масалан: Бут гулдошлар оиласи вакиллари бир неча мм барг ҳосил қилса, тропик ўсимликлар 10 - 22 мга етадиган барглар ҳосил қилади. Маккажўхори 1 м гача, бананники 1 м, эни 40 - 50 см, Африка, Америкада ўсадиган Пальманики узунлиги 20- 22 м. эни 10 - 12 м ва х.к. Баргни миқдори ўсимлик юзасини кўпайтириб беради. Масалан: 1 га майдондаги маккажухори барги 12 га юзага эга бўлса, картошка барги 40 га юзани ҳосил қилади. Ўсимликларда морфологик тузилишга кўра оддий ва мураккаб барглар ҳосил бўлади. Оддий барг деб фақат битта барг пластинкаси бўлган баргларга айтилади. Бир неча барг пластинкаси бўлса мураккаб барг дейилади. Мураккаб баргларда дастлаб пластинкаси сўнгра банди тўкилади. Одиий барглар барг пластинкасининг шаклига қараб: думалок, овалсимон, тухимсимон, узунчок, наштарсимон, найзасимон каби баргларга ажратилади. Барг киррасининг тузилишига кўра: текис қиррали, тишсимон, аррасимон бўлади. Мураккаб баргларда узининг кичкина барглари билан барг асосий бандга бирикиб туради. Улар қуйидаги турларга бўлинади: 1. Учбарглилар (дуккакдошлар) 2. Панжасимон (акация, нўхот) 3. Ток патсимон (ёнгокда) 4. Жуфт патсимон (ясмик, нўхотак) 3. Баргни томирланиши. Баргдаги ўтказувчи боғламларни тармоқланиб жойланишдан ҳосил бўлади. Улар қуйидаги турларга бўлинади. 1. Параллел томирланиш. (бир паллали ўсимликларда) 2. Ёйсимон томирланиш. (зуптурумда) 3. Тўрсимон томирланиш (Икки паллалиларда) 4. Патсимон томирланиш (тол, олма, откулокда) 5. Оддий томирланиш (мох, плаун, очиқ уруғликларда) Оддий томирланишда баргнинг асосидан барг учигача битта барг томири ҳосил бўлади. Бундай томирланиш юксак спорали ўсимликлар, мох,

www.arxiv.uz плаун, очиқ уруғлилар (игна барглилар) ва ёпиқ уруғликлардан элодия ўсимлигида учрайди. 4. Баргнинг ҳаёт кечириш даври. Баргнинг ҳаёт кечириш даври турличадир. Айрим ўсимликларда барг атиги бир неча ой ҳаёт кечириб кегин тушиб кетади. Айрим ўсимликларда 1,5-5 йил ҳатто 12-15 йил-дан кейин тушади. Бундай ўсимликлар доимий яшил ўсимликлар деб номланади. Уларда барглар алмашинуви мунтазам, узоқ вақт давом этади. (Масалан қарағайда, эманда 1-3 йил, лавр дарахтида 4 йил). Вельвичи дарахтида (Африка чўлида ўсади) 100 йил ҳаёт кечиради. Барг тўкилиши ёки хазонрезгилик меъёрий биологик жараён ҳисобланади. Кузга келиб ўсимликни сув ва минерал моддаларни қабул қилиши қийинлашиб қолади натижада органик моддаларни синтези секинлашади. Кузда барглар дастлаб саргайиб кейин қизара бошлайди. Бу хлорофилл пигментларининг ҳаётчанлигини сусайиши асосида амалга ошади. Тўкилган барглар тупроқда минерал моддалар составини ошишига, илдизни совуқ уришидан сақлашга, уруғларни ҳимоя қилишга хизмат қилади. 5. Баргнинг шакл ўзгариши—метамарфози. Эволюция жарёнида кўпчилик юксак ўсимликлар вегетатив органларида бўлгани сингари барг ҳам ўз ташқи кўринишини ўзгартириб бошқа физиологик функцияни бажарадган бўлган. Барг метоморфозига тиканаклар, муйловлар, запал озиқ модда тўпловчи барглар, тангача барглар ва хашоратхур ўсимлик барглари мисол бўлади.Кўпчилик хашоратхур ўсимликларда барг банди барг пластинкаси вазифасини бажаради. Бунга филлодия дейилади. Кактус, астрагал, қуш- кунмас ўсимликларида барг пластинкаси тиканакларга айланади. Мош, нўхот, ковок, ёввойи нўхот ўсимликларида барг пластинкаси ўзига хос мўйловлар ҳосил қилади. Оқ акацияда ковил, қарағайда ён барглар тиканлар ҳосил қилади. Хашоратхур ўсимликларда безли тўқималар бўлиб, улардан ишлаб чиқарилган секретлар хашоратларни жалб қилиш ва парчалаш хусусиятига эга. Хашоратхур ўсимликларни 450 дан ортиқ тури мавжуд

www.arxiv.uz бўлиб, улар россиянкалилар, пузирчаткалилар, непентесовик-лар оиласига мансубдир.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Бурыгин. В. А. Жонгуразов. Ф. Х. Ботаника “Ўқитувчи” Т.: 1977. 2. Курсанов. В. А. Камарницкий Н. А ва бош.- Ботаника “Ўқитувчи” 1977. I II том. 3. Ҳамдамов И, Шукруллаев П ва бошқалар- ботаника асослари “Меҳнат” Т.: 1990. 4. Сохабиддинов. С. “Ўсимликлар систематикаси” I II боб. “Ўқитувчи” Т.: 1976. 5. Ҳамидов “Ўсимликлар географияси” “Ўқитувчи” Т.: 1984. 6. Белолипов. И. В. Шералиев. А. Ахадова. М. А. “Ўрта Осиё ўсимликлари марфалогияси” ЦОП, ТИПО, Т.: 1991. 7. Ҳолдаров. Х. Хожиматов. К. Х.“Ўзбекистон ўсимликлари”, “Ўқитувчи” Т.: 1992. 8. www . ziyonet . uz

O'xshashlar

Баргнинг ички (анатомик) тузилиши

Барг морфологияси.Баргнинг анатомик

Ўсимликларнинг экологик гуруҳлари ва ҳаётий шакллари

Новда ва новдалар тизими

Юксак ўсимликларнинг вегетатив органлари