Буғлатиш аппаратураси - Biotexnologiya - Referatlar

Буғлатиш аппаратураси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

837 KB

Ko'chirib olish

Буғлатиш аппаратураси Режа: 1. Буғлатиш, асосий тушунчалар. Суюқликнинг табиий ва мажбурий циркуляциясига асосланган аппаратлар 2. Эркин оқиб тушувчи пардали буғлатгичлар 3. Марказдан югурувчи буғлатгичлар 4. Роторли пардали буғлатгичлар

Флотаторлар ва марказдан қочма ликопчали сепараторларда биомассани концентрациялаш ҳужайра массасисининг суспензиядаги таркибини 600 кг/м 3 дан кўп бўлмаган миқдоргача етказишга имкон беради. Товар маҳсулот (масалан, 10% намликдаги) олиш учун 1 т биомассага тахминан 5 т намлик йўқотилиши керак бўлади. Қуритишга кетадиган сарф- ҳаражатларни камайтириш мақсадида концентратларни буғлатиш аппаратларида буғлатишади (қуюқлаштиришади). Ем концентратлари қуруқ моддаларнинг таркиби 23-25% гача етганига қадар буғлатилади. Таркибида тирик ва плазмолизга учраган ҳужайраларни тутган биологик суспензияларни буғлатиш жараёни специфик тусга эга. Буғлатишдаги ҳарорат оқсилларнинг иссиқлик денатурацияси ёки ферментлар инактивациясига олиб келувчи кўрсаткичлардан ошиб кетмаслиги лозим. Шундай қилиб, ем ачитқиларни концентрлашда ҳарорат 80 ÷ 85 0 С дан, аксарият ферментларни концентрлашда эса 20 ÷30 0 С дан ошмаслиги керак. Бундай қайнаш ҳароратларини ушлаб туриш учун буғлатиш аппаратларида мос вакуум ҳосил қилиниши керак. Буғлатиш аппаратларининг сепарацион камераларида кўпик ҳосил бўлишини камайтириш учун ачитқи суспензиясини буғлатишга узатишдан аввал плазмолизга учратиш керак. Бундан ташқари, буғлатиш аппаратларига плазмолизга учраган ачитқиларни узатиш буғлатиш жараёнига салбий таъсир кўрсатувчи қуюлмаларнинг ҳосил бўлишига йўл қўймайди. Микробиологик саноат кимёвий технология асосида ривожланиб, энг мукаммал буғлатиш ускуналарини ўзига олди ва термолабил маҳсулотларни қайта ишлаш талабларига жавоб берадиган янги аппаратларни яратди. Иситиш ва қайнатиш камералари суюқлик билан тўлиқ тўлдириладиган аппаратлар буғлатиш ускуналарининг асосий гуруҳини ташкил қилади. Суюқлик ҳаракатланишининг хусусиятига кўра улар икки турга ажратилади: табиий ва мажбурий циркуляцияли. Шунингдек, аппаратнинг тури қайнаш

зоналари, суюқлик циркуляцияси ва сепарациясининг маълум тартибда бўлиши билан аниқланади. Микробиологик ишлаб чиқаришларда, асосан, қайнаш зонаси ташқарига чиқарилган иккита турдаги аппаратлар ишлатилади: табиий ва мажбурий циркуляцияли. Табиий циркуляцияли аппаратлар Аппарат (1 расм) кожух-найсимон иссиқлик алмаштиргич кўринишида ясалган иситувчи камера (4), сепаратор (2) ва циркуляцион қ увур (3) дан ташкил топган. Сепарацион камерада циклон-томчитутгич (1) 1-расм. Суюқликнинг табиий циркуляциясига эга буғлатувчи аппарат жойлаштирилган. Буғланувчи эритма циркуляцион қувурнинг юқори қисмига узатилади ҳамда айланаётган суюқликнинг асосий оқими билан аралашган ҳолда олдиндан иситилади. Камера 4 қувурлари бўйлаб ҳаракатланган сари суюқлик тўйиниш ҳароратигача исийди ва қайнаб чиқади. Қувурнинг тахминан 1/3 баландлигида 1,5 м/сек. га етадиган тезлик билан юқорига кўтарилувчи буғ-суюқлик аралашмаси ҳосил бўлади. Камера (4) нинг юқори қисмида жойлашган ажратувчи қисми билан

сепаратор 2 томон йўналган бу аралашма иккита оқимга ажралади: иккиламчи буғ ва циркуляцион қувурга оқиб тушувчи буғлантирилган эритма. Гомоген суюқлик сифатида Ушбу эритманинг зичлиги камера (4) нинг қайнатиш қувурларидаги буғ-суюқлик аралашма зичлигидан анча юқори бўлади. Бунинг натижасида эрлифтли типдаги ферментаторларда содир бўлгани каби суюқликнинг интенсив табиий циркуляцияси юзага келади. Иситиш камерасининг сепаратор корпусидан ташқарида жойлаштирилиши нафақат суюқликнинг яхши циркуляциси ҳисобига, балки қайнатиш қувурлари узунлигининг 7 м гача узайтирилиши ҳисобига ҳам буғлатиш жадаллигини оширишга имконият яратади. Катта узунликдаги ва кичик диаметрдаги қайнатиш қувурларига эга аппаратларда суюқликнинг юқори қовушқоқлиги ҳолатида гидравлик ишқаланишга бўлган қаршилик кескин ошади, бу эса циркуляция тезлигининг пасайишига ва иситувчи беғдан қайнаётган суюқликка иссиқлик ташилишининг ёмонлашувига олиб келади. Шунинг учун табиий циркуляцияли аппаратлар қовушқоқ бўлмаган эритмаларни буғлатишда ишлатилади. Мажбурий циркуляцияли аппаратлар Қувурларда, айниқса концентрланган маҳсулотларнинг буғлатилишида, қуйқа йиғилиб қолишнинг олдини олиш учун 2-2,5 м/сек. дан паст, яъни табиий циркуляцияли аппаратлар ишлайдиган тезликлардан юқори бўлган циркуляция тезликлари керак бўлади. Бундай юқори тезликларга табиий циркуляция шароитида ҳам эришиш мумкин, лекин бунда иситувчи буғ

билан қайнаётган эритма орасида ҳароратларнинг жуда катта фойдали фарқлари бўлиши керак. Мажбурий циркуляцияли аппаратларда циркуляция тезлиги циркуляцион насоснинг ишлаб чиқариш қуввати орқали аниқланади ва қувурлардаги суюқлик баландлиги ҳамда буғ ҳосил бўлишининг интенсивлигига боғлиқ бўлмайди. Бундай аппаратларда буғлатиш ҳароратларнинг кичик фойдали фарқларида (3-5 о С) ҳамда эритмаларнинг юқори қовушқоқлигига эффектив ўтади. Мажбурий циркуляцияли буғ латиш аппаратининг конструкцияси 2-расмда берилган. Аппарат чиқариладиган иситиш камераси (4), сепаратор (1) ва бошланғич эритма узатиладиган иситилмайдиган циркуляцион қувур (2) га эга. Маҳсулот циркуляцияси насос (3) орқали амалга оширилади. Буғланучи эритма юқори тезлик билан ҳаракатланаётганда унинг қайнаши қайнатиш қувурларидан чиқишдан олдин келадиган қисқа жойда содир бўлади. Шу тариқа, қайнаш зонаси иситиш камерасининг энг юқори қисмига кўчирилади. Қувурлар узунлигининг кўпроқ қисмида суюқлик бироз исийди, холос. Ушбу ҳолат қуйидагича тушунтирилади: қувурнинг пастки қисмидаги босим унинг юқори четидаги босимдан суюқлик устунининг

гидростатик босими ва қувурнинг гидравлик қаршилигига тенг бўлган катталикка юқорироқ бўлади. Қайнатиш қувурларида суюқлик сатҳи баланд бўлганда, бутун циркуляцион контурнинг аксарият қисми суюқлик билан тўлган бўлади, суюқлик аралашмаси ва иккиламчи буғнинг ўз таркибида буғ тутиши эса катта бўлмайди. Шу сабабли циркуляцион насос катта ҳажмдаги суюқликларни, асосан қувурларнинг гидравлик қаршилигини енгишга кетадиган энергиянинг меъёрий сарфида узатиш керак бўлади. Одатда мажбурий циркуляцияли аппаратларда қўлланиладиган пропеллерли насослар ушбу талабларни қондиради. 2. Биосинтезнинг аксарият маҳсулотлари узоқ термик ишлов бериш давомида ўзининг қимматга эга сифатларини йўқотиб боради. Шунинг учун бундай термолабил моддаларни тутган эритма ёки суспензияларни буғлатишда ўзига хос ёндашув ва мос келадиган аппаратура талаб этилади. Пардали оқимни турли хил усуллар орқали ҳосил қилиш мумкин. Улардан энг оддийси суюқликнинг махсус суғоргич (парда ҳосил қилувчи) дан вертикал юзага узатилишидан иборат. Ушбу принцип асосида эркин оқиб тушувчи пардали буғлатгичлар ишлайди. Улар қовушқоқлиги паст бўлган термолабил суюқликларни буғлатишда ишлатилади. Конструктив жиҳатдан ясалишига кўра бу аппаратлар икки хилга бўлинади: найсимон ва пластинкасимон. Саноатда найсимон буғлатгичлар кенг миқёсда қўлланилади. Бундай аппарат (3-расм) қувурлар орасидаги бўшлиққа узатиладиган тўйинган сув буғи ёки иссиқ сув орқали иситиладиган кожух- найсимон иссиқлик алмаштиргич кўринишида ясалади. Оддий иссиқлик алмаштиргичдан фарқли равишда у бошланғич эритма тақсимлагичи (2) ва ҳар бир қувурнинг (3) юқори қисмида ўрнатиладиган суғоргичларда ҳосил қилувчилар (1) га эга. Қувурларнинг пастдаги қувур

панжараси тагига чиқарилган растки учлари эгри кесмаларга эга бўлиб, улар суюқликнинг оқим бўйлаб тушишига ҳамда ундан иккиламчи буғнинг яхшироқ ажралиб чиқ ишига ёрдам беради. 3-расм. Оқиб тушувчи парли буғлатгич. Бошланғич эритма аппаратнинг ҳамма қувурлари бўйлаб тенг тақсимланиши учун қувурнинг юқори панжарасидаги суюқлик сатҳи унинг бутун майдонида бир хил бўлиши керак. Ушбу сатҳни стабилизациялашга бўлган интилиш бир, икки ва уч ярусли тақсимловчи ликобчаларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Бу тақсимлаш сифатини мукаммал даражага яқинлаштиришга имкон беради (4-расм). 4-расм. Тақсимловчи ускуналарнинг конструкциялари. 3. Марказдан югурувчи куч таъсири остида иссиқлик алмашинувининг тез айланаётган юзаси бўйлаб ҳаракатланаётган суюқликнинг юпқа пардасидан эритувчининг буғланиши содир бўладиган аппаратлар марказдан

югурувчи буғлатгичлар номини олдилар. Ҳамма маълум бўлган пардали буғлатувчи аппаратлар ичида марказдан югурувчи буғлатгичлар энг тезкор бўлиб ҳисобланади. Иссиқлик алмашинувининг юзаси айланадиган буғлатгичлар асосан термолабил ва кўпирувчи эритмаларни концентрлаш учун қулланилади. Микробиологик саноатда улар ҳарорат таъсирига ўта сезгир бўлган фермент эритмаларни буғлатишда ишлатилади. Бундай аппаратларнинг иссиқлик алмашинуви юзаси юпқадеворли элементлардан тайёрланган бўлиб, уларнинг бир томонига иссиқлик ташувчи, иккинчисига эга буғланаётган суюқлик яқинлаштирилган. Саноатда кўпроқ тепа қисми 70-130 о бурчак остида бўлган, кесилган, юпқадеворли конуслардан ясалган иссиқлик алмашинуви юзасига эга марказдан югурувчи буғлатгичлардан фойдаланилади. Бундай аппарат (5-расм) ички қисмида ротор-буғлатгич жойлаштирилган қопқоқли (1) ҳаракатланмайдиган кожух (3) га эга. Ротор корпуси (4) да конуслар йиғмаси ўрнатилган бўлиб, улар қуйидаги камераларни ҳосил қилади:

5-расм. Иссиқлик алмашинуви юзаси айланадиган марказдан югурувчи буғлатгич. (6) – буғлантирилган эритма учун ва (5) – иситувчи буғ учун. Иссиқлик алмашинуви юзаси бўлиб юпқадеворли конус (8) ҳизмат қилади. Буғлантирилган эритма ҳаракатсиз патрубок (9) орқали камералар (6) га узатилади ва марказдан югурувчи куч ҳисобига юпқа ҳаракатланаётган парда бўлиб конус (8) нинг ички юзаси бўйлаб ротор корпусидаги махсус коллекторга тақсимланади ҳамда ундан сўрувчи най (2) орқали чиқарилади. Иситувчи буғ ротор тагидан камераларга (5) киритилади ва конус (8) нинг ташқи деворини иситади. Конденсат ротордан сўрувчи най (7) ёрдамида чиқариб юборилади. Ротор бурчак резлигининг кўтарилиши билан суюқлик пардасининг буғланиш жараёни жадаллашади. Аммо айланиш частотасининг анчага ошиши конструкциянинг мураккаблашуви сабабли, яъни тез айланаётган

валларни герметизация қилиш зарурияти туфайли аппарат ишончлигининг пасайишига олиб келади. Иссиқлик алмашинувининг максимал жадаллиги иссиқлик алмашинуви юзасининг тўлиқ ҳўлланилишидаги суғоришнинг минимал зичлигига мос келади. Суғориш зичлигининг ошиши буғлатгичнинг концентрациялаш қобилиятининг пасайишига, минимал кўрсатгичлардан ҳам камайиши эса иссиқлик алмашинуви юзаси бир қисмининг яланғочланиб қолишига ҳамда қизиб кетган жойларга тушиб қолган маҳсулотнинг куйишига олиб келади. Иситувчи ва иккиламчи буғ ҳароратлари фарқининг кўпайиши билан иссиқлик алмашинувининг жадаллашуви содир бўлади. Аммо саноат аппаратлари ҳарорат напорининг оптимал кўрсаткичи ҳароратга чидамсиз маҳсулотлар денатурацияга учрамаслиги шартидан келиб чиқиб аниқланиши керак. 4. Аппарат девори ва буғланувчи суюқлик орасидаги иссиқлик алмашинуви жараёнини оқиб тушаётган суюқлик пардасини механик аралаштириш орқали анча жадаллаштириш мумкин. Бунга қовушқоқ, термолабил, кристалланувчи муҳитларни қайта ишлашда алмаштириб бў лмайдиган роторли пардали буглатгичларда эришилади. Конструкциянинг мураккаблигига ва иссиқлик алмашинуви юзасининг майдони нисбатан катта бўлмаслигига (21 м 2 гача) қарамасдан, роторли пардали аппаратлар бошқа хилдаги буғлатгичларга нисбатан бир қатор афзалликларга эга. Булар қуйидагилар: суюқликнинг ишчи зонада қисқа вақт бўлиши (бу термолабил маҳсулотларни қайта

6-расм. Вертикал роторли пардали буғлатгич. ишлашда айниқса катта аҳамиятга эга); хаддан ташқари кўпирадиган моддаларни буғлатишда кам кўпик ҳосил бўлиши; эритма бошланғич сарфининг охирги маҳсулот чиқимига бўлган нисбатининг юқори бўлиши; қовушқоқ суюқликларни буғлатиб, қуруқ кукун кўринишдаги тайёр маҳсулотни олиш мумкинлиги. Саноатдаги роторли пардали буғлатгич (6-расм) диаметри бўйлаб кенгайтирилган юқориги сепарацион камераси (1) бор вертикал корпусга (3) эга. Корпуснинг (3) асосий қисми одатда тўйинган сув буғи билан иситиладиган рубашка (5) га киритилади. Корпус ичида ротор жойлаштирилган бўлиб, унинг валида (4) суюқлик тақсимлагичи (2) ва лопастли крестовиналар (6) ўрнатилган бўлади. Суюқлик тақсимлагич вал крестовинасига бириктирилган цилиндр – конуссимон шаклдаги узукдан иборат. Бошланғич эритма ушбу узукка узатилади, ва унинг ёрдамида айланма ҳаракатга келиб, корпус деворига отилиб юборилади. Бундан кейин суюқлик ротор лопастлари орқаликорпуснинг ички юзаси бўйлаб тақсимланади. Пардали роторли аппаратларни лойиҳалаштириш ва эксплуатацияга учратишда уларнинг эффективлигини баҳолаш учун маҳсулотнинг ишчи зонада бўлишининг ўртача вақтини билиш зарур (бу, айниқса, ҳароратга

чидамсиз моддаларга ишлов беришда муҳимдир). Бундан ташқари, суюқ пардани аралаштириш учун ротор томонидан истеъмол қилинадиган қувват, ҳамда иссиқлик алмашинуви юзасининг майдонини ҳам билиш керак. Бунда гидродинамик ҳолатни ҳам инобатга олиш лозим бўлади.

O'xshashlar

Озиқ-овқат ва озуқа махсулотлари ишлаб чиқаришда биотехнология

Экстракторлар Адсорберлар, микробли синтез маҳсулотининг концентрланиши ва тозаланиши

Флотацион аппаратура

Аминокислота ва органик кислоталар ишлаб чиқариш

Аминокислота ва органик кислотлар ишлаб чиқариш