Tuproqlarni iqtisodiy baholash - Biologiya - Referatlar

Tuproqlarni iqtisodiy baholash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

125 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Qishloq xo`jalik yerlarni baholashni vaqtinchalik usuli. 2. Sug`oriladigan yerlarning me`yoriy bahosi. 3. Lalmikor yerlarning me`yoriy bahosi. 4. Yaylovlarning me`yoriy bahosi. 5. Qishloq xo`jalik yerlarining mehyoriy bahosini hisoblash tartibi.

www.arxiv.uz TUPROQLARNI IQTISODIY BAHOLASH Tuproq Yerni eng ustki qatlamidagi tabiiy manba, qishloq xo`jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi negiz, shu bois uni, yaoni tuproqni iqtisodiy baholash murakkab ish hisoblanadi. Yerni iqtisodiy baholash bir tuproqning ikkinchi xildagi tuproqdan qimmatroq yoki arzonroq ekanligi demakdir. Ko`p hollarda baho mezoni tariqasida differensial renta, meoyoriy sof daromad, yalpi mahsulot, bir gektar yangi yerni o`zlashtirish uchun sarf qilingan kapital miqdori va boshqalar tavsiya etiladi. Yerni baholash uchun bulardan boshqa yo`llar ham mavjud. Masalan; olingan mahsulotni tannarxi, yerni o`zlashtirish uchun sarflangan xarajatni qoplanishi va boshqalar. Bu mezonlar asosida olingan maolumotlarga eotibor bersak yerga berilgan baho tanlangan uslubga qarab o`zaro keskin farq qiladi. Sabab yalpi mahsulot, tannarx, differensial daromad va boshqa shularga o`xshagan o`lchov mezonlari juda kuchsiz, yaoni past darajada tuproqni unumdorlik darajasini eotiborga oladi, xarajatni qoplash esa uni, yaoni unumdorlikni umuman eotiborga olmaydi. Tuproqni yoki yerni qiymati uni ishlab chiqarish qobiliyati bilan o`lchanadi. Shu bois tuproq unumdorligini nazarda tutmaydigan har kanday baholash usuli ham qoniqarsiz hisoblanadi. N.N.Karmonov tuproq ekologik indeksi (TEI) orqali unumdorlikni baholash usulini taklif qildi. Bu usulda tuproqni baholash quyidagicha tartibda hisoblanadi. Н=ТЭИ . К Т . К М . 70 N - bir ga yer narxi; TEI – tuproq-ekologik indeksi; Kt - xududni tavsiflovchi koeffitsiyent; Km - joylashgan o`rni koeffitsiyenti. Bu formulaga ko`ra Vinnitsa viloyatidagi 1 ga og`ir mexanik tarkibli qora tuproq quyidagicha baholanadi.

www.arxiv.uz N = 90 . 1.15 . 3.0 . 70 = 21735 rub (1990 yilgi pul holatiga) Formuladagi 90; 1.15; 3.0 lar maxsus jadvallardan olinadi. Toshkent viloyatidagi sug`oriladigan tipik bo`z tuproqlar narxi: N = 132 . 1.27 . 4.4 . 70 = 51633 rubni tashkil qiladi, bu hisob- kitoblarda tuproq emas yer baholanganligini ko`rish qiyin emas, chunki joylashgan o`rni, maydon xususiyati kabi kattaliklar yer kategoriyalari tarkibidan joy oladi. Demak tuproq bahosi bilan yer bahosini ajratib olish kerak. Uy-joy, turli kattalikdagi korxonalar, savdo va boshqa idoralar, yo`l, temir yo`l va boshqa hollarda albatta yer tariqasida baholanishi kerak. Ammo qishloq xo`jalik mahsulotlarini yetishtiradigan yerlar tuproq tariqasida baholanmog`i darkor. Shuni eotiborga olgan holda V.N.Li sug`oriladigan tuproqlarni baholash uchun quyidagi formulani taklif qiladi. N=(X:100) . Mn-Nx; Н - bir gektar sug`oriladigan tuproq narxi; Х - qishloq xo`jaligi ekin turini o`rtacha maksimal hosil miqdori, s/ga; 100 - sug`oriladigan tuproqning maksimal ball boniteti; М Н - qishloq xo`jaligi mahsulotini 1 tonnasi uchun mintaqaviy harid narxi; N Х - bir gektar maydonda qishloq xo`jaligi mahsulotini yetishtirish uchun sarflanadigan meoyoriy xarajatlar summasi. Paxtachilik mintaqalarida bir gektar tuproq narxi: Н=Б п (40:100) . 800-1000 ni tashkil qiladi. Б п - paxta uchun shu tuproqning ball boniteti. Shunday qilib paxtachilik mintaqasidagi 1 ga tuproq narxi shu uslubga ko`ra sof daromad qiymatiga to`g`ri keladi. Bu sof daromad bir gektar maydondan terilgan va sotilgan paxta miqdori bilan o`lchanadi. Sof daromadning kattaligini tuproq unumdorligiga bog`liqligi formuladan ko`rinib turibdi, boshqacha qilib tahlil qiladigan bo`lsak, bir gektar maydondan paxtachilikda olinadigan sof daromad shu yerdagi tuproqni ball bonitetiga bog`liq.

www.arxiv.uz Bu narx shu holatdiga tuproq qiymatini ko`rsatadi va har xil ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo`lgan tuproqlarni solishtirish uchun imkoniyat yaratadi. Misol uchun Yozyovon tumani A.Navoiy nomli jamoa xo`jaligi yerlarini yuqoridagi formula asosida baholasak quyidagi holatni ko`rishimiz mumkin. 35-jadval. Bir gektar sug`oriladigan tuproqni narxi. Tuproq ayirmasi raqami Bonitet balli Bonitet balliga mos hosil, s/ga. Bir ga maydondagi tuproq narxi mln. so`m. 1. 52 20,8 0,96 2. 62 24,8 1,17 3. 64 25,6 1,21 4. 67 26,6 1,27 5. 71 28,4 1,36 6. 73 29,2 1,40 7. 75 30,0 1,44 8. 77 30,8 1,48 9. 78 31,2 1,50 10. 80 32,0 1,55 Keltirilgan maolumotlar nisbiy bo`lib, hosildorlik o`zgarishi bilan o`zgarib turadi. Yerni narxi bilan tuproq narxi bir xildagi narsa emas, bu to`g`rida biroz to`xtalgan edik. Shu bois V.N.Li (1990) yerni baholashni quyidagicha taklif etadi. N ЕР = Н т • К 1 • К 2 • К 3 N ЕР - yer narxi; Н т - tuproq narxi; К 1 ,К 2 ,К 3 - agroekologik sharoitlar koeffitsiyentlari (jadvaldan olinadi). Qishloq xo`jalik yerlarining aniq narxi yo`qligi tufayli bu yerlarni boshqa maqsadlar uchun ajratishda iqtisodiy tomonlarini asoslashda turli qiyinchiliklarga duch kelinadi. Misol uchun qurilish maqsadida hosildor yer ajratilishi kerak bo`lsa, bu maydonni tuproq, yer narxi qancha ekanligi, yaoni qurilish korxonasidan necha so`m yer egasiga berilishi xanuz murakkabligicha qolmoqda.

www.arxiv.uz Maolumki O`zbekiston Respublikasida Davlat Yer kadastrini oldiga quyilgan vazifalaridan kelib chiqqan holda 1999 yil 28 avguvtda "Davlat yer kadastri to`g`risida"gi qonun tasdiqlandi. Qishloq xo`jaligidagi islohatlarning yuqori bosqichiga o`tilayotgan bir vaqtda yuridik va jismoniy shaxslar o`rtasida yerga doir huquqiy munosabatlar, yer maydonining holatini baholash, undan foydalanganligi uchun olinadigan yer solig`i, ijara haqini belgilash, pay munosabatlarini odilona hal qilish ko`p jihatdan kadastr xujjatlariga, yer narxiga bog`liq bo`ladi. "Yer to`g`risida"gi va "Davlat yer kadastri to`g`risida"gi qonunlarni buzgan, jumladan tuproqqa zarar keltiradigan, yaoni uni zaharlagan, o`nga nisbatan xo`jasizlik qilgan har qanday shaxs moddiy va maonaviy, hatto jismoniy javobgarlikka tortiladi. Bu borada moddiy javobgarlik summasini aniqlash qator tortishuvlarga olib keladi, sabab yagona narx belgilash qoidalari mukammal ishlanmagan. Yuqorida keltirilgan V.N.Li ishlariga asosan nisbiy aniqlikda bo`lsada yerga narx belgilash mumkin. Lekin buning uchun jadval maolumotlari bo`lishi bilan birga tuproq narxi aniq va ravshan bo`lishi kerak. 36-jadval. Agroekologik sharoitga ko`ra koeffitsiyentlar. Ер юзининг қиялиги Қия текислик экспозицияси Агроиқлимий потенциал градус К 1 Экспозиция К 2 Σх > 10 о С К 3 <0,5 1,3 Жанубий 1,2 Ю2500 1.3 0.6-1.5 1.15 Шарқий 1.1 2400-2500 1.15 1.6-3.0 1.0 Ғарбий 1.0 2300-2400 1.0 3.1-5.0 0.9 Шимолий 0.9 2200-2300 0.9 >0.50. 0.8 - - <2200 0.8 Yildan yilga aholini o`sishi hisobiga sug`oriladigan yerlarning kishi boshiga to`g`ri keladigan miqdori kamaymoqda. Qurilish, sanoat, yashash joyi uchun va boshqa turli maqsadlarga yer ajratilmoqda. Albatta ajratiladigan yer uchun xo`jalik

www.arxiv.uz va boshqa yer egasi haq olishi kerak. Buni aniqlash uchun ham V.N.Li tomonidan mukammal bo`lmasada quyidagi formula tavsiya etiladi. Yerga to`lanadigan kompensatsiyalovchi narxi (Nk) quyidagicha tasvirlanadi. Н к =Н ЕР +Н ЕРУ +Н ЕРО +Н ДБ +Н КАП Н ЕР - yer narxi; Н ЕРУ - yer ustki qurilmalari narxi; Н ЕРО - yer osti qurilmalari, kommunakatsiyalari narxi; Н ДБ - maydondagi daraxtlar va butalar narxi; Н КАП - bir gektar yerni o`zlashtirish uchun sarflangan kapital mablag`. Bu formulaga ko`ra yerga qishloq xo`jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun negiz (bazis) tariqasida qaraladi. Poliz ekinlari, qovun, tarvuz ekish maqsadlari uchun ajratiladigan yerlarining narxini aniqlashda qiyinchiliklar soni ortadi, bunga sabab ekiladigan ekin turi, yaoni asosiy maydonni egallaydigan ekin turi negizida narx belgilanadi. Bunday qiyinchiliklar bog`dorchilikda ham paydo bo`ladi. Bog`dorchilikda qiya tekislik ekspozitsiyasi, samarali xarajatlar individual tanlanishi kerak bo`ladi. Yerni iqtisodiy baholash yo`llari ko`p bo`lib, bu borada tuproqshunoslik va agrokimyo ilmiy tadqiqot instituti xodimlari tomonidan ishlangan usuldan ham foydalanish mumkin. Bu usulni to`la va mukammal deb bo`lmasada, hozirgi kunda nisbiy baholash maqsadlarida qo`llasa bo`ladi. QISHLOQ XO`JALIK YERLARNI BAHOLASHNI VAQTINCHALIK USULI. Qishloq xo`jaligiga mo`ljallangan yerlarni meoyoriy narxini aniqlashning maskur usuli O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 19 mayidagi 120-sonli "1998-2000 yillardagi davrda qishloq xo`jaligidagi

www.arxiv.uz iqtisodiy isloxatlarning chuqurlashtirish dasturini amalga oshirish chora tadbirlari to`g`risida"gi qaroriga muvofiq ishlab chiqilgan. Bu usulga ko`ra yerni meoyoriy baholash mezoni tariqasida tuproq bonitirovkasi, asosiy qishloq xo`jaligi ekinlarini hisoblab chiqilgan meoyoriy hosildorligi, yalpi mahsulot va sof foyda ko`rsatkichlari asos bo`ladi. Bunda quyidagi atamalar va tushunchalar alohida ahamiyat kasb etadi. Shartli kadastrli gektar-ball boniteti, 20 balli, past sifatli yerni mahsuldorligi meoyoriy bo`lib, g`o`za hosili bo`yicha gektariga 8 sentnerni tashkil qiladi. Yalpi mahsulot maydon birligidan olingan dehqonchilik mahsulotlarining jami. Kadastrli hisoblangan hosildorlik 100 ball bonitet balli shkalasiga asosan 1-ball bahoga to`g`ri keladigan hosil miqdoridan kelib chiqqan s/ga da ifodalangan qishloq xo`jalik ekinlarining hisoblangan hosildorligi. SUG`ORILADIGAN YERLARNING MEYORIY BAHOSI. Sug`oriladigan yerlarning meoyoriy bahosi negizida tuproqni hosil bilan korrelyatsiyalanuvchi xossalari, sof foyda qiymatini ko`rsatuvchi shu yerning solishtirma bahosi yetadi. Asosiy qishloq xo`jalik ekinlarining ball bonitetlari asosida kadastrli xasoblangan hosildorligi xilma-xil bo`ladi, yaoni ekin turi tuproqning ball bonitetiga bog`liq bo`ladi. 36-jadval. Tuproqning ball bonitetlari bo`yicha asosiy qishloq xo`jalik ekinlarini kadastrli hisoblangan hosildorligi, s/ga. (1994.10.01.) ц/га

www.arxiv.uz Балл бонитет - лари Пахта Дон Беда Дон учун макка Бир йиллик ўтлар Илдиз мевалилар 10 4 6 20 7,5 30 90 20 8 12 40 15,0 60 180 30 12 18 60 22,5 90 270 40 16 24 80 30,0 120 360 50 20 30 100 37,5 150 450 60 24 36 120 45,0 180 540 70 28 42 140 52,5 210 630 80 32 48 160 60,0 240 720 90 36 54 180 67,5 270 810 100 40 60 200 75,5 300 900 Бир балл- нинг баҳоси 0,4 0,6 2,0 0,75 3,0 9,0 Bir gektar sug`oriladigan yerdan olinadigan sof daromad quyidagicha hisoblanadi.100 хдм мям мсд Р С Ф   (1) Ф мсд - sug`oriladigan yerdan olinadigan meoyoriy sof daromad; С мям - sug`oriladigan yerning meoyoriy yalpi mahsulot, so`m; Р хдм - har xil sifatli yerlar foizidan hosil bo`lgan qishloq xo`jalik ishlab chiqarishning hisoblangan daromad meoyori. Sug`oriladigan yerlarning meoyoriy sof daromadi asosiy ekin turi bo`yicha va asosiy ekinlar bo`yicha hisoblanishi mumkin. Bunda bir gektar yerdan yetakchi ekinlar bo`yicha aniqlangan meoyoriy yalpi maxsulot, shu ekinlarning kadastrli hisoblangan hosildorligini ishlab chiqish va uni sotish bahosiga tengdir. Asosiy ekin turlarini esa umumiy ekin maydonidan har bir qishloq xo`jalik ekini bo`yicha baholarini hisoblab chiqish asosida quyidagicha hisoblanadi.

www.arxiv.uzО Д П Р О Р Д Р П Рхдм         3 2 1 1 (2) Bu yerda: П 1 - bir gektar yerdagi paxta xomashyosining qiymati; Д - bir gektar yerdagi don mahsulotining qiymati; О - bir gektar yerdagi oziqa ekinining qiymati; Р 1 ,Р 2 ,Р 3 - ekinlarning foiz hisobidagi solishtirma miqdori. Ekin turini solishtirma salmog`i aniq bo`lsa, u holda yalpi mahsulotni korrektirovkalash (tuzatish) koeffitsiyentlaridan foydalanish mumkin. 37-jadval. Paxta bo`yicha yalpi mahsulot qiymatini korrektirovkalash koeffitsiyentlari. Umumiy ekin maydonida paxtaning solishtirma salmog`i, %. Korrektirovkalash koeffitsiyenti К 30 0,526 К 40 0,594 К 50 0,661 К 60 0,729 К 70 0,797 Har gektar yerni o`zining tabiiy xususiyatlariga, yaoni ball bonitetlarining miqdoriga qarab daromad meoyoriy ishlangan bo`lib, u quyidagicha tasvirlanadi. 38-jadval. Yerlarning hisoblangan daromad meoyori. Bonitet ballari Daromad meoyori, %. Ball bonitetlari Daromad meoyori, %. 10 - 60 18 20 6 70 21 30 9 80 24 40 12 90 27 50 15 100 30 Sug`oriladigan yerni bir gektarining meoyoriy bahosi quyidagicha hisoblanadi.

www.arxiv.uz100   сф i мсф мб Б К Ф H Н мб - sug`oriladigan bir gektar yerning meoyoriy bahosi. Ф мсф - bir gektar yerdan olinadigan meoyoriy sof foyda. Б сф - bank qo`yadigan suda foizi; К i - xo`jalik yuritishni intensivlik darajasini hisobga oluvchi koeffitsiyent. Qishloq xo`jaligini yuritishning intensivlik darajasi (Ki) o`rtacha tariqasida quyidagicha qabul qilingan. Qoraqalpog`iston Respublikasi uchun -0,70, Andijon viloyati uchun -1,2, Buxoro -1,0, Jizzax -0,8, Qashqadaryo -0,8, Navoiy -0,8, Namangan -1,1, Samarqand -1,2, Surxondaryo -1,3, Sirdaryo -0,8, Toshkent -1,2, Farg`ona -1,1, Xorazm -1,0, O`zbekiston Respublikasi uchun o`rtacha 1,0. Yerlarning meoyoriy qiymatini aniqlash joyining, yaoni yerning shahar markazlari, bozorlar, temir yo`llaridan uzoq va yaqinligi, transport vositalari uchun qulayligi va boshqalar uchun ham tuzatish koeffitsiyentlari qo`llaniladi. 39-jadval. Yer maydonini transportga qulayligini, shahar markaziga nisbatan joylashuvini eotiborga oluvchi koeffitsiyentlar. Aholi yashash joyidan uzoqligi, km. Mahsulotni topshirish joyidan uzoqligi, km. Uzoqlanish koeffitsiyentlari. < 2 2-4 4-6 >6 o`rtacha <4 1.50 1,47 1,44 1,40 1,46 < 2 2-4 4-6 >6 4-8 1,38 1,35 1,32 1,29

www.arxiv.uz o`rtacha 1,33 <8-12 2-4 4-6 >6 o`rtacha 8-12 1,26 1,23 1,21 1,19 1,22 < 2 2-4 4-6 >6 o`rtacha 12-16 1,17 1,15 1,13 1,11 1,14 < 2 2-4 4-6 >6 O`rtacha 16,20 1,09 1,07 1,05 1,03 1,06 < 2 2-4 4-6 >6 O`rtacha >20 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 Aniq maolumotlar yetishmasa mahsulot sotiladigan joygacha va moddiy texnik taominotlar markazigacha oraliqlarni eotiborga olib, o`rtachasi asos uchun qabul qilinadi. Viloyat markazlariga nisbatan xo`jalik 10-20 km radiusda joylashgan bo`lsa, ushbu koeffitsiyentlar 10-15 foizga, Toshkent shahri atrofida esa 20-30 foizga oshirilishi mumkin. LALMIKOR YERLARNING MEYORIY BAHOSI.

www.arxiv.uz Amalda yog`in miqdori bilan taominlangan, yarim taominlangan va taominlanmagan lalmikor yerlarga baho beriladi. Bu yerlarda yetakchi ekin tariqasida boshoqli don ekinlarni eotiborga olib, meoyoriy baho shu ekinlar bo`yicha hisoblanadi. O`rtacha ko`p yillik maolumotlar bo`yicha hosildorlik, yog`ingarchilik bilan taominlanmagan bahorikor yerlarda 3,5 s/ga, yarim taominlangan yerlarda 6,5 s/ga va taominlangan yerlarda 9,0 s/ga atrofida bo`ladi. Bir gektar yerdan olinadigan don mahsulotlarining umumiy maydondagi solishtirma salmog`ini hisobga olgan holda quyidagicha koeffitsiyentlardan foydalaniladi. 40-jadval. Korrektirovkalash koeffitsiyentlari. Yog`in miqdor bilan taominlanganlik darajasi Umumiy maydonda boshqa don ekinlarining salmog`i, %. Yalpi maxsulot qiymatini korrektirov-kalash koeffitsiyenti Taominlangan 65 0,65 Yarim taominlangan 60 0,60 Taominlanmagan 55 0,55 Har xil sifatdagi yerlar uchun sof daromad asosidagi hisoblangan daromad meoyori quyidagicha taklif etiladi: A) yog`in miqdori bilan taominlanmagan yerlarda 10 % gacha; B) yarim taominlangan yerlarda 11-20 % gacha; V) taominlangan yerlarda 20-30 % gacha. Sug`oriladigan yerlar uchun meoyoriy sof daromad (Fmsd). 100 хдм мям мсд Р С Ф   asosida hisoblanadi. Lalmikor bir gektar yerning meoyoriy bahosi esa

www.arxiv.uz100   сф i мсф мб Б К Ф Н bilan hisoblanadi, zarur bo`lgan hollarda yerning joylashgan o`rniga qarab ilovadagi uzoqlanish koeffitsiyentidan foydalaniladi. YAYLOVLARNING MEYORIY BAHOSI. O`zbekiston yaylovlari quruq xashakka nisbatan (s/ga) hosildorligi va joylashgan o`rniga qarab uch guruhga (kategoriyaga) bo`linadi: 1. Hosildorligi 2 s/ga gacha bo`lgan cho`l mintaqalaridagi yaylovlar (I- kategoriya). 2. Hosildorligi 2-5 s/ga gacha bo`lgan adirlarda joylashgan yaylovlar (II- kategoriya). 3. Hosildorligi 5 s/ga dan yuqori tog` (tau) mintaqasida joylashgan yaylovlar (III-kategoriya). 1 Yaylov yerlari uchun meoyoriy baholar hisoblanganda ana shu kategoriyalarning ahamiyati katta. 2 Birinchi kategoriyali yaylovlarning bir gektariga belgilanadigan meoyoriy baho sug`oriladigan yerning viloyat bo`yicha minimal meoyoriy bahosiga teng miqdorda olinadi. 3 Ikkinchi kategoriyali yaylovlar uchun esa sug`oriladigan yerlarning minimal qiymatidan ikki barobar kamaytirilgan holatda olinadi. 4 Uchinchi kategoriyali yaylovlar uchun esa besh barobar kamaytirilgan holatda olinadi. QISHLOQ XO`JALIK YERLARINING MEHYORIY BAHOSINI HISOBLASH TARTIBI. Respublika miqyosidagi qishloq xo`jalik yerlarining meoyoriy bahosiga taosir etuvchi qo`shimcha omillar:

www.arxiv.uz 1) Xududning transport tarmoqlari, muxandislik kommunikatsiyalari, bozorga bo`lgan qulaylik holati, qishloq xo`jaligi mahsulotlarini saqlash va qayta ishlash korxonalari bilan taominlanganligi va boshqalar. 2) Nisbatan yaqin aholi yashash joylarining ijtimoiy sohada rivojlanganlik darajasi. 3) Qishloq aholisining zichligi. 4) Atrof holati, sanitariya-gigiyena sharoiti. 5) Qishloq aholisining daromad va ish bilan bandlik ko`rsatkichi. 6) Mavjud yerlarning suv bilan taominlanganlik darajasi. Meoyoriy bahoga u yoki bu darajada taosir etuvchi omillarni eotiborga olib, yerni hisoblab chiqilgan meoyoriy bahosini hisoblashda hajmining 25 % miqdorida ko`paytiruvchi yoki kamaytiruvchi koeffitsiyetlar qo`llanishi mumkin. Yerning meoyoriy bahosiga taosir etuvchi qishloq xo`jalik ekin turining narxi amaldagi qonun bo`yicha qabul qilinadi. Yerni meoyoriy baholashda dastlabki maolumot bo`lib "O`zdaverloyixa" instituti va filiallari tomonidan bajarilgan tuproq bonitarovkasi, yer kadastri xujjatlari, tuproq xaritalari, qishloq xo`jalik mahsulotlarining qiymati, maydoni, hosildorligi kabi umumiy va statistik maolumotlar xizmat qiladi. Hisob-kitob ishlari "O`zdaverloyixa" instituti va uning filiallari, joylardagi yer tuzish xizmati xodimlari tomonidan bajariladi. Yer maydonining meoyoriy bahosi va boshqa ishlar yer egasi mablag`i hisobiga ham bajariladi, maxsus maolumotnoma tariqasida rasmiylashtiriladi. Misol tariqasida quyidagicha hisoblash mumkin: Berilgan maolumotlar: Yerning bonitet balli - 50 ball; Paxtachilik bilan band yerlar foizi - 50 %; Qabul qilingan shartli bank ssudasi - 5 %; Yerning joylanishi va mahalliy sharoiti eotiborga olinmagan. Sug`oriladigan yerdan olinadigan meoyoriy sof daromad (Fmsd) uchun quyidagi ko`rsatkichni tashkil qiladi:

www.arxiv.uz      100 3. 2. 1. 100 жадв жадв жадв Р С Ф хдм мям мсд   3, 4164 100 416430 100 15 661,0 2100 20      сyм Bu yerda 2100 so`m bir sentner paxta narxi. Sug`oriladigan yerning meoyoriy bahosi: . 91608 5 100 4, 4580 5 100 1,1 3, 4164 100 с Б К Ф H сф i мсф мб          Demak, bir gektar sug`oriladigan yerdan keladigan meoyoriy sof daromad 4164,3 so`m bo`lsa, bunday yerni datlabki meoyoriy bahosi 91608 so`mni tashkil qiladi. Adabiyotlar: 1. Abdullayev S.A. 2. G`ofurova L.A 3. Turapov I.T. 4. www.ziyonet.uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Tuproqlarni ekologik jihatdan baholash va tuproq bonitirovkasi

Lalmikor yerlarni baholash

Tuproq bonitirovkasining tarixi, o`rganish obekti, usuli va ravnaqi

Ekologik vaziyat va uni baholash mezonlari

Tuproq va yer narxi