Biologiyani o`qitishda o`quvchilarda mustaqil va ijodiy faoliyatni tarkib toptirish - Biologiya - Referatlar

Biologiyani o`qitishda o`quvchilarda mustaqil va ijodiy faoliyatni tarkib toptirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. O`quvchilarda mustaqil va ijodiy fikrlashni rivojlantirish yo`llari. 2. O`quv munozaralari, bahslar, fikrlarni asoslash, o`z o`zini baholash, o`zaro nazorat qilish. 3. Dialog, polilog o`quv muloqotlari. 4. O`quvlar jamoasida ijodiy izlanish ishlarini tashkil etish bosqichlari.

www.arxiv.uz Fikr inson faoliyati, uning o`z kuchi, qudrati va bilimini tashkil etuvchi ma`naviy insoniy sifatidir. Fikr rivoji ijtimoiyiqtisodiy taraqqiyotning asosiy harakatlantiruvchi kuchi bo`lganligi uchun, biologiyani o`qitish jarayonida o`quvchilarning mustaqil va ijodiy fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirish zarur. Biologiyani o`qitishda o`qituvchi o`quvchilarning mustaqil va ijodiy fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirish uchun avvalo: O`quvchilarning darsda mustaqil ishlashlari uchun o`quv topshiriqlarini tuzishi; Biologik ob`yektlar, tabiatdagi mavsumiy o`zgarishlarni o`rganish maqsadida tajriba va kuzatish o`tkazish yuzasidan ko`rsatmalar tayyorlashi:O`quvchilarning qiziqishlarini hisobga olgan holda ularning mustahkam ta`limi uchun qo`shimcha adabiyotlar va mulьtimedialarni tanlashi lozim.O`quvchilarning mustaqil va ijodiy fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirish uchun, ta`lim arbiya jarayonida rivojlantiruvchi ta`lim texnologiyasini qo`llash zarur. Rivojlantiruvchi ta`lim texnologiyasining asosiy g`oyasi o`quvchilarni har tomonlama rivojlantirish sanaladi. Mazkur texnologiyaning asosiy xususiyatlari: - o`quvchilarni o`z bilish faoliyatini sub`yektiga aylantirib, fikr yuritish mexanizmini shakllantiradi, rivojlantiradi. - o`quvchilarning bilish faoliyati imperik va nazariy bilish yaxlitligida tashkil etilib, o`qitish jarayonida bilimlarni deduktiv usulda o`rganish ustuvor bo`ladi. - o`qitish jarayonining asosini o`quvchilarning o`quv

www.arxiv.uz topshiriqlarini bajarish orqali vujudga keltiriladigan mustaqil faoliyat tashkil etadi. - o`quvchilarning aqliy rivojlanishiga zamin tayyorlab, bu jarayonda tanqidiy va ijodiy fikr yuritishni shakllantirish ustuvor yo`nalish sanalada. Fikr yuritishning bu ikki tipi birbirini to`ldiradi va taqozo etadi. Tanqidiy fikr yuritish shaxsning voqea va hodisalar haqidagi munosabati va fikrini vujudga keltirib, uning tarkibiga quyidagilar kiradi: Taxliliy fikr yuritish (axborotni tahlil qilish, zarur faktlarni tanlash, taqqoslash, faktlar va xodisalarni O`quvchilarda tahliliy fikr yuritish ko`nikmalarini shakllantirish uchun biologiya o`qituvchisi har bir darsda avval o`rganilayotgan ob`yektlar bilan o`rganilgan ob`yekt o`rtasidagi bog`lanishlarni aniqlaydigan topshiriqlarni berishi kerak. O`quvchilar darslikda berilgan o`quv axborotini tahlil qiladi, organlar sistemasi haqidagi faktlarni tanlaydi, ularni avvalgi ob`yektlar bilan taqqoslab, xulosa chiqaradi. Demak, daryo qichqichbaqasining ichki tuzilishini taxlil qilib, avval o`rganilgan yomg`ir chuvalchangi, suv shilliq qurti bilan takqoslab o`rganadi. O`quv materiallarining bu tarzda o`rganilishi o`quvchilarda taxliliy fikr yuritish ko`nikmalarining tarkib toptirishga zamin tayyorlaydi. Bog`lanishli (assotsiativ ) fikr yuritish (avval o`rganilgan bilimlar, faktlar orasidagi bog`lanishlarni aniqlash, tanish ob`yekt va hodisalarning yangi xususiyatlari va sifatlarini topish). Bog`lanishli fikr yuritish o`quvchilarning avval o`zlashtirgan bilim, ko`nikma va malakalarini kutilmagan, noodatiy vaziyatlarda ko`llab yangi bilim va

www.arxiv.uz ko`nimalarni o`zlashtirishlariga zamin tayyorlaydi. Mustakil fikr _ yuritish muammoli vaziyatlarni tahlil qilish, farazlarni ilgari surish, avval o`zlashtirgan bilim, ko`nikma va malakalarni yangi vaziyatlarda qo`llab, yangi bilim, ko`nikma va malakalarni egallash, o`z fikrini dalillash. Mustaqil fikr yuritish shaxs hayotida muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli biologiyani o`qitishning barcha shakillarida, o`quvchilarda mustaqil fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirishga ahamiyat berish zarur. Mustaqil fikr yuritish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: I. Muammoli vaziyatlarni taxlil qilish. II. Farazlarni ilgari surish. III. Avval o`zlashtirgan bilim, ko`nikma va malakalarni yangi vaziyatlarda qo`llab, yangi bilim, ko`nikma va malakalarni egallash. IV. O`z fikrini dalillash. V. Javobning to`g`riligini tekshirib ko`rish. o`quvchilarda mustaqil fikr yuritishni rivojlantirishi uchun o`qituvchi har bir mavzuni o`rganishda muammoli vaziyatlarni vujudga keltirishi va o`quvchilarning bilish faoliyatini muammoli vaziyatlarni hal qilishga yo`llashi lozim. Tizimli fikr yuritish (o`rganilgan ob`yektni qismlarga ajratish, uning yaxlitligi, o`zaro bog`liqligini aniqlash va tavsiflash ko`nikmasi). Tizimli fikr yuritish o`quvchilarning o`rganilayotgan ob`yektni qismlarga ajratish, uning yaxlitligini, o`zaro bog`liqligini aniqlash va tavsiflash ko`nikmalarini rivojlantirishga asoslanadi. O`qituvchi o`quvchilarda tizimli fikr yuritishni rivojlantirish uchun muayyan mavzularda o`quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etishi

www.arxiv.uz va tegishli o`quv topshiriqlarini tuzishi lozim, Shunday qilib, tanqidiy fikr yuritish taxliliy, bog`lanish, mustaqil, mantiqiy, tizimli fikr yuritishni mujassamlashtirib ular o`rtasida ichki va tashqi, muayyan va nisbiy bog`lanishlar mavjud. O`quvchilarda, ijodiy fikr yuritish ko`nikmalarni rivojlantirishda o`qituvchi yuqorida qayd etilgan taxliliy fikr yuritishning tarkibiy qismlaridan, xususan, mustaqil fikr yuritish ko`nikmalaridan foydalanishi mumkin. О`quvchilarda nomlari zikr etilgan fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirmay turib ijodiy fikr yuritish ko`nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish mumkin emas. Ijodiy fikr yuritish ko`nikmalari ijodiy faoliyat tajribalarining asosini tashkil etadi. Ijodiy faoliyat tajribalarini egallashda o`quvchilar aqliy faoliyat usullari bo`lgan o`rganilayotgan ob`yektni tahlil qilish, takqoslash, tarkibiy qismlarga ajratish, sintezlash, sabab oqibat bog`lanishlarini tasavvur qilish, umumlashtirish va xulosa yasashni egallagan bo`lishlari lozim. Shundagina o`quvchilar ijodiy faoliyatning asosini tashkil etadigan xususiyatlar: I. Tanish ob`yektlarning yangi xususiyatlari va vazifalarini topishi; II. Tanish vaziyatlardagi muammolarni mustaqil ravishda hal etish; 111.Bilim va ko`nikmalarni yangi kutilmagan vaziyatlarda qo`llash orqali muammoni hal etish; IV.O`zlashtirgan bilim va ko`nikmalarni amaliyotda ijodiy qo`llashni o`rganishi mumkin. o`quvchilarda mustaqil va ijodiy fikr yuritish ko`nikmalarini rivojlantirishning muhim sharti, o`quvchilarning o`z fikrlarini dalillash va asoslash sanaladi. Shu sababli, o`quvchilarning mustaqil va ijodiy fikr yuritish ko`nikmalari asosan, o`quv munozaralari va bahslar orqali

www.arxiv.uz rivojlantiriladi. O`quv munozaralari va bahslarni tashkil etish quyidagi bosqichlardan iborat bo`ladi : 1.O`quv munozaralari va bahslarni keltirib chiqaradigan o`quv topshiriqlari bilan tanishish. II. O`quv topshiriqlaridagi muammolarni hal etish yo`llarini belgilash; III. Axborot manbai yoki darsliklardagi o`quv materialini o`rganish, taxlil qilish va undagi asosiy g`oyani ajratish; IV. Muammolarni hal etish bo`yicha javoblarni tayyorlash; I. Javoblarni ko`rgazmali vositalar yordamida dalillash; II. Javoblarning to`g`riligini tekshirib ko`rish; III. O`zo`zini nazorat qilish, o`zaro nazoratni amalga oshirish; O`quv munozaralarining ikki turi mavjud, agar ikki o`quvchi o`zaro hamkorliqda yoki o`quvchining kompьyuter bilan muloqoti tashkil etilsa, bu dialog tarzdagi munozara, agar munozara o`quvchilarning kichik guruhlardagi mustaqil ishi asosida tashkil etilsa polilog tarzdagi muloqot sanaladi . O`qituvchi darsda o`rganiladigan mavzuning didaktik maqsadidan kelib chiqqan holda qay tarzdagi munozarani tashkil etishni nazarda tutib tegishli o`quv topshiriqlarni tayyorlaydi. Har qanday o`quv munozaralari ijodiy izlanish asosida tashkil etiladi. Ijodiy izlanishlar quyidagi bosqichlarda tashkil etilishi maqsadga muvofiq: I. Ijodiy izlanish maqsadini aniqlash; 11. Ijodiy izlanish maqsadiga muvofiq mustaqil ishlarni tashkil etish;

www.arxiv.uz 111. Guruh a`zolari o`rtasida fikr va axborot almashinuvini amalga oshirish; 1V. Olingan natijalarni tasavvur qilish va uni loyihalash; V. Maqsadni amalga oshganligi va olingan natijani tahlil qilish; V1. Zarur hollarda tegishli o`zgartirishlar kiritish .

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. 1.J.Tolipova, A.T.G`ofurov «Biologiyadan yangi pedagogik texnologiyalar» 2002 y . 2. 3.Yu.N.M.Verzilin, M.Korsunskaya «Biologiya o`qigishning umumiy metodikasi»,«O`qituvchi» 1983 y. 3. Sh.A.Amonashavili, S.NLisenkova va boshqalar «Pedagogik izlanish», «O`qituvchi» 1990Y. 4. A.Zunnunov va boshqalar «O`rta Osiyoda pedagogik fikr tarakkiyotidan lavxalar», «Fan» 1996 y. 5. J.Tolipova, A.T.G`ofurov «Biologiya o`qitish metodikasi» metodik qo`llanma. Akadem litsey va kasb hunar kollejlari uchun. O`qit. 2004 y.

O'xshashlar

Biologiyani o`qitishda qo`llaniladigan vositalar

Biologiyani o`qitishda ta`lim tarbiyaning uzviyligi

Biologiyadan yillik taqvim reja tuzish

Biologiya fanidan mustaqil o`qitishni tashkil etish va biologiya fanini o`qitishda innovasion texnologiyadan foydalanish

Biologiya o`qitishda foydalaniladigan uslublar va usullari