Ёритгичнинг спектрал чизиқларини фотометриялаш - Astronomiya - Referatlar

Ёритгичнинг спектрал чизиқларини фотометриялаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

50 KB

Ko'chirib olish

Ёритгичнинг спектрал чизиқларини фотометриялаш Режа: 1. Ñïåêòðîãðàììàíè ¸çèá îëèø âà õàðàêòåðèñòèê ýãðè ÷èçèкíè òóçèø. 2. Ñïåêòðàë ÷èçèк ïðîôèëèíè òóçèø. 3. Þëäóç ýëåêòðîñïåêòðîôîòîìåòðèÿñè.

1. ¨ðèòкè÷íèíã ñïåêòðàë ÷èçèкëàðèíè ôîòîìåòðèÿëàø. Ôîòîãðàôèê óñóë áèëàí îëèíãàí ñïåêòðíèíã ñóðàòè ñïåêòðîãðàììà äåá àòàëàäè. Ó íåãàòèâ áóëèá, ¸ðóãëèê êóï òóøãàí æîéëàðè êàì òóøãàí æîéëàðèãà кàðàãàíäà кîðàðîк áóëàäè. Ñïåêòðîãðàììàäà ñïåêòðàë ÷èçèкëàð кîðà òàñìà øàêëäàãè òóòàø ñïåêòðíè óçèëèø æîéëàðèíè ýñëàòàäè, àñëèäà óëàð кîðàéèøè êàìàéãàí îðàëèкëàðäèð. Ñïåêòðîãðàììàíèíã õàðàêòåðèñòèê ýãðè ÷èçèãè(ÕÝ×) ïîãîíàëè õèðàëàòãè÷ îðкàëè îëèíãàí ¸ðèòкè÷ ñïåêòðëàðèãà àñîñàí òóçèëàäè. Õèðàëàòãè÷ ñïåêòðëàðèäà, ÷èçèк ÿкèíèäàãè òóòàø ñïåêòðíèíã кîðàéèø çè÷ëèêëàðè( D ) óë÷àíàäè. Àáöèññà óкè áóéëàá õèðàëàòãè÷ ïîãîíàëëàðèíèíã óòêàçèø êîýôôèöèåíòè(ó èíòåíñèâëèêêà ïðîïîðöèîíàë áóëàäè âà îäàòäà óíëè ëîãàðèôìëàðäà áåðèëàäè) l г I n (õàðáèð ïîãîíàëè кîðàëàòãè÷íèíã òåõíèê ïàñïîðòèäà êåëòèðèëàäè) îðäèíàòà óкè áóéè÷à ýñà óëàðãà ìîñ êåëàäèãàí кîðàéèø çè÷ëèêëàðè D n = l г(( i n - i ê )/( i 0 - i ê )) кóéèëàäè. Áó åðäà i n , i ê , i 0 -ìèêðîôîòîìåòð ãàëâàíîìåòðèíè êóðñàòèøè, n -÷è ïîãîíàäà, кîðîíãèëèê âà íåãàòèâíèíã òîçà æîéèäà òîê êó÷è. Ñïåêòðàë ÷èçèк è÷èäà, òîð òóëкèí óçóíëèêëàð îðàëèãèäà, èíòåíñèâëèê êàòòà îðàëèкëàðäà óçãàðàäè. Øóíèíã ó÷óí ôîòîãðàôèê ôîòîìåòðèê óë÷àøëàðäà áèòòà ÷èçèк ó÷óí áèòòà ÕÝ× åòàðëèäèð. Ñïåêòðàë ÷èçèк è÷èäà èíòåíñèâëèêíè ÷èçèк ¸íèäàãè òóòàø ñïåêòð èíòåíñèâëèêëàðè áèðëèêëàðèäà èôîäàëàø ìàкñàäãà ìóâîôèкäèð. Àãàð  òóëкèí óçóíëèêäà ÷èçèк è÷èäà èíòåíñèâëèê I 

âà òóòàø ñïåêòðäà- I  0 áóëñà ó õîëäà ÷èçèкíèíã íèñáèé кîëäèê èíòåíñèâëèãè r  = I  / I  0 áóëàäè. кîëäèê èíòåíñèâëèêíè òóëкèí óçóíëèãè(  ) áóéè÷à óçãàðèø ãðàôèãè ñïåêòðàë ÷èçèкíèíã ïðîôèëè äåá àòàëàäè. ×èçèкíèíã ýíã кîðà кèñìè óíèíã ìàðêàçèãà(  0 )òóãðè êåëàäè âà áó æîéäàãè èíòåíñèâëèê ìàðêàçèé кîëäèк èíòåíñèâëèê äåá àòàëàäè. ×èçèк ìàðêàçèäàí ÷àï âà óíã òîìîí, ÿúíè óíèíã кàíîòëàðèäà, кîëäèк èíòåíñèâëèê( r  ) îðòàáîðàäè âà òóòàø ñïåêòð ó áèðãà òåíã. (1- r  ) ÷èçèкíèíã ÷óкóðëèãè äåá àòàëàäè âà ó ÷èçèк ìàðêàçèäàí óçîкëàøãàí ñàðè êàìàéèá áîðàäè. ×èçèк ìàðêàçèé ÷óкóðëèãèíè ÿðìèãà (1- r  0 )/2 ìîñ êåëàäèãàí æîéäà êåíãëèãè óíèíã ÿðèìêåíãëèãè äåá àòàëàäè. Òóòàø ñïåêòð ñàòõè áèëàí ÷èçèк ïðîôèëè õîñèë кèëãàí ãåîìåòðèê øàêëíèíã þçàñè ÷èçèкíèíã ýêâèâàëåíò êåíãëèãè( W ) äåá àòàëàäè. Ó ÷èçèк ÷óкóðëèãèäàí òóëкèí óçóíëèãè áóéè÷à îëèíãàí èíòåãðàëãà òåíã, ÿúíè +  W  =  (1- r  ) d  . -  ×èçèкíèíã ýêâèâàëåíò êåíãëèãè óçóíëèê áèðëèê( îäàòäà ó mA ëàðäà áåðèëàäè)êà ýãà âà ó, òóòàø ñïåêòð ýíåðãèÿñè áèðëèãèäà èôîäàëàíãàí, ÷èçèкäà þòèëãàí ýíåðãèÿíè êóðñàòàäè. Ñïåêòðàë ÷èçèкëàðíèíã ïðîôèëè âà êåíãëèãè þëäóç àòìîñôåðàñèíèíã ôèçèê õîëàòè âà êèì¸âèé òàðêèáè òóãðèñèäà ìóõèì áèëèìëàð áåðàäè. Áèðîк ó кàòîð õàòîëèêëàðãà ýãà áóëèøè ìóìêèí âà õàкèкèé áèëèìëàð îëèø ó÷óí áó õàòîëèêëàð õèñîáãà îëèíèøè êåðàê. Óëàðíèíã ýíã àñîñèéëàðè: 1) ñïåêòðîãðàô è÷èäà âà ïðèåìíèêäà ñî÷èëãàí ¸ðóãëèê.2) ñïåêòðîãðàôíèíã àñáîáèé ïðîôèëè.3) ÷èçèк è÷èäà âà àòðîôèäà òóòàø ñïåкòð ñàòõèíè óòêàçèøäà ðóé áåðàäèãàí õàòîëèêëàð.

Ñïåêòðîôîòîìåòðèê óë÷àøëàð ýëåêòðîôîòîìåòð ¸ðäàìèäà áàæàðèëãàíäà þкîðè àíèкëèêäàãè ìàëóìîòëàð îëèíàäè. Ýëåêòðîñïåêòðîôîòîìåòð êèðèø âà ÷èкèø òèðкèøëàðèãà ýãà ñïåêòðîãðàôäàí, ÷èкèø òèðкèøè îðкàñèãà óðíàòèëàäèãàí ýëåêòðîôîòîìåòðäàí òàøêèë òîïàäè. ×èкèø òèðкèøèíè äèñïåðñèÿ éóíàëèøèäà áèðòåêèñ ñóðèá áîðèø ¸êè ñïåêòðíè кóçãîëìàñ ÷èкèø òèðкèøè îëäèäà øóíäàé òàðçäà ñóðèø éóëè áèëàí ¸ðèòкè÷íèíã ñïåêòðè кîãîç ¸êè ìàãíèò òàñìàãà ¸çèá îëèíàäè. Áóíäàé ¸çóâëàðäà òóòàø ñïåêòð, êåíã ñïåêòðàë äèàïîçîí(2000 À)äà òóëкèí óçóíëèãè(  ) áóéè÷à èíòåíñèâëèãè àñòà-ñåêèí óçãàðèá áîðóâ÷è, ýãðè ÷èçèк ñèôàòèäà, ñïåêòðàë ÷èçèкëàð ýñà òóòàø ñïåêòð ýãðèñèäàãè ìàúëóì òîð äèàïîçîíëàð(1-10 À)äà èíòåíñèâëèêíè êåñêèí òóøèøè ñèôàòèäà íîìî¸í áóëàäè. Ñïåêòðàë ÷èçèкëàðíèíã ïðîôèëè òóòàø ñïåêòð ñàòõèãà íèñáàòàí êîìïþòåð ¸ðäàìèäà îñîíëèê÷à òîïèëàäè. Þëäóçëàðíèíã ñïåêòðîôîòîìåòðèê àòëàñëàðèäà õàðáèð  äàäà þëäóç ñïåêòðèíèíã èíòåíñèâëèãè øó æîé(  )ãà òóãðè êåëàäèãàí òóòàø ñïåêòð èíòåíñèâëèãè áèðëèêëàðèäà èôîäàëàíàäè, ÿúíè íîðìàëàøòèðèëàäè. Áóíäàé àòëàñëàðäà òóòàø ñïåêòð ñàòõè áèð áèðëèê áóëèá ñïåêòðàë ÷èçèкëàð òóòàø ñïåêòð ñàòõèäà íèñáèé èíòåíñèâëèêíè òóøèøè ñèôàòèäà óðèí îëàäèëàð. Þëäóç ñïåêòðè àòëàñëàðè ñïåêòðàë ÷èçèкëàðíè óë÷àøäà âà þëäóç àòìîñôåðàñèíèíã ôèçèê õîëàòè âà êèì¸âèé òàðêèáèíè óðãàíèøäà кóëëàíèëàäè. Òóòàø ñïåêòðäà èíòåíñèâëèêíè  áóéè÷à àñòà-ñåêèí óçãàðèøè ¸ðèòкè÷ ñïåêòðèäà ýíåðãèÿíè òàкñèìëàíèøèíè òàñâèðëàéäè. Øóíèíã ó÷óí ýëåêòðîñïåêòðîôîòîìåòð ¸ðäàìèäà îëèíãàí áóíäàé ¸çóâëàð (5.6.1) ôîðìóëà áóéè÷à òåìïåðàòóðàíèíã õàðõèë кèéìàòëàðè ó÷óí õèñîáëàíãàí òîкñèìîòëàð áèëàí ñîëèøòèðèëèøè ìóìêèí âà áóíäàé ñîëèøòèðèøëàð íàòèæàñèäà òàкñèìîò òåìïåðàòóðàñè òîïèëàäè.

3. Þëäóç ýëåêòðîñïåêòðîôîòîìåòðèÿñè. Ìàúëóìêè Åð àòìîñôåðàñèíèíã íîòèí÷ëèãè òóôàéëè þëäóç òàñâèðè ìèëòèëëàá âà òåáðàíèá òóðàäè. Áó àéíèкñà ñïåêòðíè áåâîñèòà ¸çèá îëèøäà, ñïåêòðîãðàôíèíã êèðèø ( øóíèíãäåê ÷èкèø) òèðкèøèäà íîõóø õîëãà îëèá êåëàäè. Òàñâèðíè ìèëòèëëàøè âà òåáðàíèøè ýëåêòðîôîòîìåòð ñèãíàëèíè êàòòà àìïëèòóäà( ñïåêòðàë ÷èçèк ÷óкóðëèãè äàðàæàñèãà÷à) áèëàí ñàêðàøëàðèãà ñàáàá áóëàäè. Áó ñïåêòðàë òåкøèðèøëàð àíèкëèãèíè òóøèðèá þáîðàäè. Þëäóç ýëåêòðîñïåêòðîôîòîìåòðè àíàøó íîõóøëèêíè êàìàéòèðèøãà ìóëæàëëàíãàí. Ó èêêè òàðìîкëè (èêêèòà ÔÝÊ äàí èáîðàò)) áóëèá, òàðìîкëàðíèíã áèðèãà þëäóç ñïåêòðíèíã òåêøèðèëà¸òãàí кèñìè èêêèí÷èñèãà ýñà áîøкà áèð îëäèíäàí òàíëàíãàí òàÿí÷ кèñìè(ìàñàëàí äèôðàêöèîí ñïåêòðîãðàôäà íîëèí÷è òàðòèá) òóøèðèëàäè âà òàðìîкëàðäà ñèãíàëëàðèíèíã àéèðìàñè кàéä кèëèíàäè. Àéèðìà ñèãíàë(ôîòîòîê)íè àìïëèäóäàñè æóäà êàì âà ñïåêòðäàí îëèíãàí ¸çóâ þкîðè ñèôàòëè áóëàäè. Þëäóç ñïåêòðè ÷èкèø òèðкèøè îëäèäà äèñïåðñèÿ éóíàëèøèäà áèðòåêèñ ñóðèá áîðèëàäè âà àéèðìà ñèãíàë óçè ¸çèá îëóâ÷è àñáîá ¸ðäàìèäà кîãîç ¸êè ìàãíèò òàñìàãà ¸çèá îëèíàäè. Áóíäàé ¸çóâëàðíèíã õàòîñè 1-2 % äàí îøìàéäè. Àãàð ýëåêòðîñïåêòðîôîòîìåòðíèíã êóðñàòèøè êîëèáðîâêà кèëèíãàí, ÿúíè óíè êóðñàòèøè îкèì кóââàòè çè÷ëèãè áèðëèêëàðèäà áóëñà, áóíäàé àñáîá ¸ðäàìèäà îëèíãàí ¸çóâ þëäóçíèíã, кîðà, þòèëèø ÷èçèкëàðè áèëàí êåñèëãàí, òóòàø ñïåêòðèäà èíòåíñèâëèêíè(ýíåðãèÿíè) òóëкèí óçóíëèãè(  ) áóéè÷à òàкñèìëàíèøèíè òàñâèðëàéäè. Áó òàкñèìîò àáñàëþò кîðà æèñì ñïåêòðèäàãè òàкñèìîò áèëàí ñîëèøòèðèëàäè, íàòèæàäà þëäóçíèíã ðàíã ¸êè òàкñèìîò òåìïåðàòóðàñè òîïèëàäè.

Àäàáè¸тлар руйхати:

1. Ìàðòûíîâ Ä.ß. Êóðñ ïðàêòè÷åñêîé àñòðîôèçèêè, Íàóêà, Ì. 1977,404-423. 2. Астрофизика. Маърузалар матни È. Ñàòòîðîâ 3. www.ziyonet.uz 4. www. wiki.arxiv.uz 5. www.ref.uz

O'xshashlar

Абсолют қора жисмнинг нурланиши. Нурланиш қонунлари

Астрофизика асослари

Ёритгичнинг кўринма ҳолатлари юлдуp туркумлари

Юлдузларнинг спектрал синфлари. Юлдузларнинг ранги, температураси ва ёркинлиги

Астрофизик инструментлар