Binolarning to'siq konstruksiyalari va ularning xonalarda issiqlik ro'li. Issiqlik, uzatish usullari - Arxitektura - Referatlar

Binolarning to'siq konstruksiyalari va ularning xonalarda issiqlik ro'li. Issiqlik, uzatish usullari

Yuklangan vaqt:

25.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73 KB

Ko'chirib olish

Binolarning to`siq konstruksiyalari va ularning xonalarda issiqlik ro`li. Issiqlik, uzatish usullari Reja: 1. Arxitekturaviy iqlimshunoslik va uning bosh masalasi. 2. Arxitekturaviy iqlimshunoslikning paydo bo`lish tarixi. 3. Arxitekturaviy iqlimshunoslikning vazifalari va boshqa fanlar bilan o`zaro bog`liqligi. 4. O`zbekistonning iqlimi. 5. Qurilish joylarini tanlash. Shamol yulduzi.

Binolar va ularning tashqi to`siq konstruksiyalarini loyixalashda iqlimning ta’siri. Arxitekturaviy iqlimshunoslik. Xar qanday bino va inshootlar loyixasini bajarishda qurilish joyini iqlimi birinchi navbatda e’tiborga olinadi. Iqlim, “Klimat”, grek so`zidan olingan bo`lib(naklon) “qiyalik”degan ma’noni anglatadi, ya’ni yer satxiga nisbatan quyosh nurlari qanday qiyalikda tushishini ko`rsatadi. Demak yer satxidagi xavoning xarorati quyoshning yer sathiga nisbatan xolatiga bogliq. Agar quyosh nurlari yer sathiga nisbatan pyerpendikulyar ravishda tushsa, yer satxidagi xavo xarorati baland bo`ladi. Bundan tashqari xavo haroratiga joyning jo’g’rafik o`rni, rel’efi va okean sathidan balandligi ham ta’sir etadi. Iqlimshunoslik qadimiy fanlardan biri bo`lib, olimlar, quruvchilar, sayoxatchilar, dengizchilar va tijoratchilar, dehqonchilik, chorvachilik bilan shug`ullanib kelgan butun insoniyat tomonidan qo`llanilib kelingan. Arxitekturaviy iqlimshunoslik binolar va shahar qurilish inshootlari arxitekturasi bilan iqlim sharoitlari orasidagi bog’liqlikni o’rganadi. Bu bog’liqlar haqida to’la tasavvurga ega bo’lgan arxitektor loyixalash jarayonida yaratiladigan sun’iy muxitni qurilish joyi iqlim sharoitlarini mumkin kadar tula inobatga olgan xolda, maksadga muvofik yaratish imkoniga ega buladi. Arxitekturaviy iqlimshunoslik arxitektura inshootlar tipologiyasi, umumiy iqlimshunoslik, gigiena, qurilish fizikasi, iktisodiyot, estetika fanlari bilan uzviy bog’liq. Arxitektura inshootlarining iqlim tipologiyasi muxitni yaxshilash, inson va uning atrofini issiq va sovukdan ximoyalash uchun zarur bilimlar, usullar va vositalar bilan arxitektorni boyitadi, xamda asrlar davomida tuplangan mikroiqlimni tartibga solish tajribalari bilan tanishtiradi. Iqlimdan ximoyalanish - foydalanish vositalariga quyidagilar kiradi: joylashtirish usullari (gorizont tomonlari buyicha yunaltirish, xavo almashinuvini tashqil etish yoki muxitni shamoldan ximoyalash, xar xil darajadagi ochiq muxitdan foydalanish, kukalamzorlashtirish va x. k.), tashqi ximoya qurilmalari (devorlar,

dyeraza, tom yopma), injenyerlik jixozlari (isitish, sovutish, xavo almashinuvi va x.k.) Turar joy binolarining iqlim tipologiyasi boshka turdagi binolar iqlim tipologiyasiga karaganda katta axamiyat kasb etadi. CHunki inson uzining asosiy vaktini turar joy binosida utkazadi. Arxitekturaviy iqlimshunoslik arxitektorga loyixalash rayoninining iqlimi, iqlim omillari, ularning vakt utishi bilan uzgarishi va iqlimning taxlil usullari xakida to’liq ma’lumot byeradi. Maishiy gigiena inson organizmidagi jismoniy va ruxiy funksiyalarning uzgarishini, tashqi muxit va binodagi mikro-iqlimni me’yorda saklab turishni tushunishga yordam byeradi. Iktisodiyot bilimlari (qurilish, foydalanish, ishlatilgan sarf xarajat, sotsial iktisodiy samaradorlik) arxitektorga xar tomon-lama ratsional echimni tanlashga yordam byeradi Estetika bilan bog’liq bo’lgan mexanizm, jumladan, arxitektura kompozitsiyasining nazariyasi iqlim arxitekturasi bilan birgalikda to’liq urganilmagan. Lekin shunday arxitektura kompozitsiya kategoriyalari borki, ularni tanlayotganda arxitektor doimo iqlimni xisobga oladi. Bularga arxitekturaviy fazoni yaratish, turli xil darajadagi bo’laklanishlarning xajmiy yechimlari, jipslilik va yo’naltirilganlik, turli darajadagi bo’laklanganlik sirtlarining plastik yechimi, faktura, rang yechimlari va x.k. Shunday qilib, arxitekturaviy iqlimshunoslik yuz ichiga ko’plab ilmiy fanlarni qamrab oladi, lekin bular iqlimshunoslikning mustaqil arxitekturaviy fan bo’lishiga xalaqit bermaydi. Iqlim – biror berilgan joyda ko’p yillar davomida kuzatilgan ob-xavo sharoiti. Arxitekturaviy loyixalashda eng muxim asosiy iqlim omillari quyidagilar iborat: xavo ochiq va bulutli bo’lgan vaqtlarda gorizontal va vertikal sirtlarga turli yo’nalishlarda tushadigan (to’gri va tarkalgan) quyosh radiatsiyasi; xarorat omillari - oyning eng sovuq va eng issiq kuni, yozning eng issiq oyi uchun absolyut minimal, maksimal va o’rtacha maksimal, qishning eng sovuq davrida

sutkalik yoki besh sutkalik sovuq kun xaroratlari; namlik omillari - xavo namligi, absolyut, o’rtacha sutkalik, oylik suv bug’larining bosimi, yog’ingarchiliklar miqdori va x.k.; shamol – shamol yo’nalishining takrorlanishi, yo’nalishlar bo’yicha o’rtacha tezligi, maksimal va minimal tezliklari (m/s) va x. k. Iqlim quyidagi omillar ta’sirida shakllanadi: yer yuzasiga tushayotgan turli xil miqdordagi quyosh radiatsiyasi (xavo ochiq paytida gorizontal sirtlarga tushadigan to’gri radiatsiya miqdori 30 kenglikda 6490 Vt/m 2 , va 60 kenglikda 6332 Vt/m 2 ni tashqil qiladi.) dengiz satxidan baland joylar (xar 100 m balandda 0,5 0 S ga kamayadi) Okean va quruqlik ustidan yirik xavo massalarining o’tishi natijada ustki qatlamining bir tekisda qizishiga to’sqinlik vujudga keladi. Arxitekturaviy loyixalashda iqlim taxlili umumiylikdan xususiylikga tomon kirib boradi. Arxitektor tayyor iqlim ko’rsatkichlaridan foydalanib, iqlimni taxlil qiladi, yer shari kenglik belbogi sharoitlarini baxolaydi, qurilish mo’ljallanadigan rayonni aniqlaydi, yilning fasllarini va xar bir iqlim omillarini baxolaydi. Mikroiqlimni baxolashda arxitektor landshaftni, maydon relefini, shamolning esish yo’nalishlarini, insolyasiyalarni xisoblashni o’rganadi. Yuqorida berilganlar to’liq taxlil qilish uchun yetarli bo’lmasligi mumkin, shuning uchun qurilish maydonlarida geodeziya asoslaridan xam foydalanish kerak. Arxitekturaviy muxit inson uchun yaratilar ekan, arxitektor inson organizmining muxitga talablarini bilishi zarur. Juda issiq - qachonki tashqi muxit issiqlikni aktiv yuta olmasa. Sovuq - agar organizm ishlab chiqaradigan issiqlikdan ko’ra tashqi muxit tomonidan issiqlik ko’p yutilsa. Insondan tashqi muxitga issiqlik quyidagi omillar orqali uzatiladi: a) konveksiya orqali, b) konduksiya orqali, v) nurlanish orqali, g) namliklarni buglanishi orqali bino tashqi ximoya qurilmalari, injenyerlik jixozlari muxitning mikroiqlim shartlari(optimal xarorat, namlik, xavo almashinishi va x.k.)ga to’liq javob byerishi kyerak. Xona mikroiqlim talablari inson moslashganligiga, turar joy iqlimi va yil

fasllariga, insonni xaraktyeriga, kiyinishiga, inson sogligiga, yoshiga va boshqalarga qarab uzgaradi. jadval. Turli xil iqlim rayonlarda turar joy binolarining isitish tizimiga quyiladigan gigiena talablari Ko’rsatgich fasl iqlimiy rayonlar I I I I I I I V xavo xarorati,S kish 21-22 18-20 18-19 17-19 yoz 23-24 23-24 25-26 25-26 xavo namligi, % kish 30-45 30-45 35-50 35-50 yoz 35-50 35-50 30-60 30-60 shamol tezligi kish 0,08-0,10 0,08-0,10 0,08-0,10 0,08-0,10 yoz 0,08-0,10 0,08-0,10 0,1-0,15 0,1-0,15 tusuvchi qurilmalar- ning kish 21 18 18 18 ichki sirtlariniq xarorati yoz 26 26-27 28 28 Qish paytida turar joy binolaridagi xarorat 18 – 20 o S, shimolda 21 – 22 o S, janubiy rayonlarda 17 – 19 o S ni tashqil kilish kyerak, yoz paytida umyerenn ы m iqlim rayonlarda turar joy binosidagi xarorat 23 – 24 o S, janubiy rayonlarda 25 – 26 o S, sovitiladigan xonalarda 26 o S tashkil qilish kerak. Ayrim mikroiqlim parametrlari va ularni birga kushish arxitektura yechimlarini tanlashga bevosita ta ’ sir qiladi . Xavo xarorati muxitda asosiy mezon xisoblanib , busiz boshqa parametrlarni boxolash qiyin . Sirtlarda xaroratni ta’siri tanlangan materialga bog’liq bo’ladi, masalan pol qurilmalari. Pollar xam materialiga qarab, « sovuq » katta issiqlik o’zlashtiruvchi materiallardan qilingan, toshli, marmar pollar issiq iqlim sharoitli davlatlarda ko’prok qo’llash, umerennom iqliqlimli shimoliy rayonlarda « issiq » ya’ni taxta pollardan foydalanish maksadga muofiq bo’ladi. Fazoni yaratuvchi arxitektor xavo xarorati va namligidan xam katta axamiyatga ega bo’lgan shamolni to’gri talqin qilishi va baxolab bilishi kerak. Masalan - 30 o S da xattoki eng kuchsiz shamol (2-3 m/s) xam ochiq xavoda

kishini erkin aylanishga xam yo’l qo’ymaydi. Bunday shamollar xavo harorati + 5 o S dan +20 o S atrofida sezilarli sovitish ta’siriga ega. 20 o S dan yuqori bo’lgan tempyeraturada xavo namligi asosiy rol o’ynaydi. Namli xavoda bug’lanish qiyinlashadi va faqat shamol organizmni salqinlatadi. Xavo haroratini 19 o S dan 29 o S gacha oshishi, tegishli xavo namligini 50 – 70 dan 30- 50 % gacha pasaytiradi. Agar namlik pasaymasa, u xolda fazoda shamollashtirish va aeratsiya birinchi muxim axamiyat kasb etadi. Bino, yashash maskanlari va shaxarlarni loyixa qilishda va qurishda qurilish mintaqasi, shamol esishining takrorlanishi va tezligi muxim axamiyatga ega. Ayniqsa, sanoat va qishloq xo`jalik binolarini loyixa qilishda, tabiatni va yashash massivlarini ekologik ximoya qilishda shamol esishi e’tiborga olinadi. Mintaqalarda shamolni jugrofiy qutb tomonlaridan esishining takrorlanishi va tezligi metyerologik stansiyalarda qayd qilinib boriladi. SHamol esishining takrorlanishi va tezligini ko`rsatkichlari ixtiyoriy mashtabda chiziladi. Bu chizma, “SHamol yulduzi” deyiladi. SHamol esishining takrorlanishi va tezligini ko`p yillik kuzatish ko`rsatkichlari asosida yillik, fasliy va oylik yulduzi chiziladi. Iqlimiy rayonlashtirish arxitekturaviy iqlimshunoslikni asosiy tashkil qiluvchisi xisoblanadi. Bu arxitektor va iqlimshunoslar yordamida loyixalash maqsadida bevosita binolar tipologiyasi va shaxarsozlik yechimlariga bog’liq xolatda ishlab chiqiladi.

Adabiyotlar: 1. Мирзиёев Ш. М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик-ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Т., “Ўзбекистон”. 2017 й. 102 бет. 2. Мирзиёев Ш. М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш - юрт тараққиёти ва халқ фаровонлигининг гарофи. Т., “Ўзбекистон”. 2016 й. 47 бет. 3. Мирзиёев Ш. М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Т., “Ўзбекистон”. 2016 й. 486 бет. 4. Маракаев Р.Ю., Нуретдинов Х.Н., Мирбобоева Д.Ҳ. -Архитектура қурилиш физикаси», Ўқув қўлланма. Тошкент, 2000 й. -82 бет. 5. Маракаев Р.Ю., Нуретдинов Х.Н., Кучкаров Р.А. «Строительная физика», Учебное пособие. Ташкент, Часть I, 1996, - 78 стр. 1. Маракаев Р.Ю., Нуретдинов Х.Н., Кучкаров Р.А. «Строительная физика», Учебное пособие. Ташкент, Часть II , 1998 -78 стр. 2. Маракаев Р.Ю., Нуретдинов Х.Н., Кучкаров Р.А. «Строительная физика», Учебное пособие. Ташкент. Часть Ш, 1999 г. -109 стр. 3. Гусев Н.М. Основы строительной физики. -М.: Стройиздат, 1975 г. 4. Ковригин С.Д., Крышов СИ. Архитектурно-строительная акустика, -М.: Высшая школа, 1986 г. - 256 с. 5. Расчет и проектирование ограждающих конструкции. Справочное пособие. -М.: Стройиздат, 1990 г.

O'xshashlar

Binolarning konstruksiyalari yuklar va ta`sirlar turli konstruktiv echimlar

Qurilish ob`ektlarining energetik samaradorligini oshirish usullari

Yangilanadigan energiya manbalari

Energiya samaradorlikka erishish yechimlari bo`yicha xorijda to`plangan tajriba

Binolarning energiya samaradorligini oshirish