Vektorlar sistemasining bazisi va rangi. Kanonik bazis - Algebra - Referatlar

Vektorlar sistemasining bazisi va rangi. Kanonik bazis

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

100 KB

Ko'chirib olish

Vektorlar sistemasining bazisi va rangi. Kanonik bazis Reja: 1. Vektorlar sistemasining bazisi va rangi. Kanonik bazis 2. Bir jinsli chiziqli tenglamalar sistemasining fundamental yechim - lari tizimi. 3. Chiziqli tenglamalar sistemasi umumiy yechimining vektor shakli

1. Vektorlar sistemasining bazisi va rangi n o`lchovli m ta a 1 , a 2 , …, a m vektorlardan iborat vektorlar sistemasi berilgan bo`lib, chiziqli bog`liq sistemani tashkil etsin. a ( i ) , a ( j ) , …, a ( k ) (1 ≤ i < j <…< k ≤ m ) sistema esa berilgan a 1 , a 2 , …, a m sistemaning qism osti sistemalaridan biri bo`lsin. Agar: birinchidan, a ( i ) , a ( j ) , …, a ( k ) (1 ≤ i < j <…< k ≤ m ) sistema chiziqli erkli; ikkinchidan, a 1 , a 2 , …, a m sistemaning har bir vektori a ( i ) , a ( j ) , …, a ( k ) (1 ≤ i < j <…< k ≤ m ) sistema vektorlari bo`yicha yagona usulda yoyilsa, u holda a ( i ) , a ( j ) , …, a ( k ) (1 ≤ i < j <…< k ≤ m ) vektorlar sistemasiga a 1 , a 2 , …, a m vektorlar sistemasining bazisi deyiladi. a 1 , a 2 , …, a m vektorlar sistemasining har qanday chiziqli erkli qism osti sistemasini sistemaning bazisigacha to`ldirish mumkin. Berilgan a 1 , a 2 , …, a m sistemaning bazislaridan birini topish uchun a 1 x 1 + a 2 x 2 +…+ a m x m = θ vektor tenglama tuziladi va uning biror-bir ko`rinishdagi umumiy yechimi quriladi. Qurilgan umumiy yechimning bazis noma`lumlari oldidagi mos koeffitsient – vektorlardan iborat sistema uning bazisini tashkil etadi. Har qanday chiziqli bog`liq vektorlar sistemasi umumiy yechim ko`rinishlariga mos holda bir nechta bazisga ega bo`lishi mumkin. Har bir bazisdagi vektorlar soni esa tengligicha qoladi. Berilgan a 1 , a 2 , …, a m vektorlar sistemasining ixtiyoriy bazisi tarkibidagi vektorlar soniga uning rangi deyiladi. Masala. Quyida berilgan vektorlar sistemasining bazislaridan birini quring va rangini aniqlang: a 1 (1; -1; 2; 3), a 2 (-2; -3; 0; 1), a 3 (-2; -9; 4; 6), a 4 (-1; 2; -2; -1). a 1 x 1 + a 2 x 2 + a 3 x 3 + a 4 x 4 = θ vektor tenglama umumiy yechimini Gauss-Jordan usulida quramiz.           0 0 0 0 1- 6 1 3 2- 4 0 2 2 9 3- 1 1- 2 2- 1  …           0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 0 1 1 0 0 0 1 0 1 x 1 , x 2 va x 4 noma`lumlar umumiy yechimning bazis noma`lumlari. Demak, mos ravishda, a 1 , a 2 va a 4 vektorlar tizimi berilgan sistemaning bazislaridan birini tashkil etadi. Tizim 3 ta vektordan tarkib topgani uchun berilgan vektorlar sistemasining rangi 3 ga teng.

Agar a 1 , a 2 , …, a m vektorlar sistemasining rangi r ga teng bo`lsa, u holda sistemaning r ta vektoridan tuzilgan har qanday chiziqli erkli qism osti sistemasi uning bazisi bo`ladi. 2. Ortogonal va ortonormallangan vektorlar sistemalari Agar berilgan ikki n o`lchovli a 1 va a 2 vektorlarning skalyar ko`- paytmasi nolga teng bo`lsa, a 1 va a 2 vektorlar o`zaro ortogonal vektorlar deyiladi. «Ortogonal» iborasi real fazo vektorlari uchun «perpendikulyar» iborasi bilan almashtirilishi mumkin. Masalan, a 1 (- 1; 2; 0; 3) va a 2 (4; 2; -5; 0) vektorlar o`zaro ortogonal vektorlardir, chunki 0 0 3 )5 ( 0 2 2 4 1 ) , (          2 1a a . n o`lchovli nolmas vektorlardan tarkib topgan vektorlar sistemasi berilgan bo`lib, sistema vektorlarining har qanday ikki jufti o`zaro ortogonal bo`lsa, u holda sistemaga ortogonal vektorlar sistemasi deyiladi. Masalan , a 1 (3; 2; 1), a 2 (2; -3; 0), a 3 (-3; -2; 13) vektorlar sistemasi ortogonaldir , chunki ( a 1 , a 2 ) = 0, ( a 1 , a 3 ) = 0 va ( a 2 , a 3 ) = 0. Har qanday nolmas vektorlardan iborat ortogonal vektorlar sistemasi chiziqli erkli sistemadir. n o`lchovli k ta a 1 , a 2 , …, a k vektorlardan iborat chiziqli erkli sistema berilgan bo`lsin. a 1 , a 2 , …, a k vektorlar sistemasi ustida ortogonal vektorlar sistemasini qurish mumkin, ya`ni chiziqli erkli a 1 , a 2 , …, a k sistemani, mos ravishda b 1 , b 2 , …, b k ortogonal sistema bilan almashtirish mumkin. Almashtirish quyidagi Shmidt formulalari yordamida amalga oshiriladi:        1t 1i ) , ( ) , ( , k}). 3;...; {2; (t b b b a b a b a b i i i t i t t 1 1 a 1 , a 2 , …, a k chiziqli erkli vektorlar sistemasi ustida ortogonal b 1 , b 2 , …, b k vektorlar sistemasini keltirilgan qurish usuli a 1 , a 2 , …, a k vektorlar sistemasini ortogonallash jarayoni deyiladi. Masala: a 1 (1; 1; 1), a 2 (0; 1; 1), a 3 (0; 0; 1) vektorlar sistemasi ustida ortogonal sistema quring. Berilgan vektorlar sistemasi chiziqli erkli sistemadir, chunki rang ( a 1 , a 2 , a 3 ) = 3 = 3 (vektorlar soni). Demak, ortogonallash jarayonini qo`llab, berilgan sistemani b 1 , b 2 , b 3 ortogonal sistema bilan almashtirish mumkin .

);1;1;1( a b 1 1  ;)3 1; 3 1; 3 2 (- )1; 1; 1(3 2 )-1; 1; 0( ) , ( ) , (     1 1 1 2 1 2 2 b b b a b a b       )3 1; 3 1 ; 3 2 ( 3 2 3 1 )-1; 1; 1(3 1)-1; 0; 0( ) ( ) ( ) ( ) ( 2 2 2 3 2 1 1 1 3 1 3 3 b b, b a, b b b, b a, b a b ).2 1; 2 1 ;0(   Berilgan vektorlar sistemasi ustida qurilgan ortogonal sistema vektorlarini butun koordinatali vektorlarga aylantirib, (1; 1; 1); (-2; 1; 1); (0; -1; 1) natijani olamiz. Nolmas b vektorning normallangan yoki birlik vektori deb, b b vektorga aytiladi. Har bir vektori normallangan, ya`ni birlik vektor ko`rinishga keltirilgan ortogonal sistemaga ortonormallangan vektorlar sistemasi deyiladi. Agar b 1 , b 2 , …, b k ortogonal vektorlar sistemasi bo`lsa, 1 1 b b , 2 2 b b , …, k k b b ortonormallangan vektorlar sistemasidir. Masala. a 1 (1; 1; 1), a 2 (0; 1; 1), a 3 (0; 0; 1) vektorlar sistemasi ustida ortonormallangan sistema quring. Berilgan vektorlar sistemasi ustida dastlab qurilgan ortogonal b 1 (1; 1; 1); b 2 (-2; 1; 1); b 3 (0; -1; 1) sistemaning har bir vektorini birlik ko`rinishiga keltiramiz.        3 1 ; 3 1 ; 3 1 )1; 1; 1( 1 1 1 1 2 2 2 1 1 b b           6 1 ; 6 1 ; 6 2 )1; 1; 2 ( 1 1 )2 ( 1 2 2 2 2 2 b b          2 1 ; 2 1 ; -0 )1; 1 ;0( 1 )1 ( 0 1 2 2 2 3 3 b b Ortonormallangan sistema , 6 1 ;6 1 ;6 2 , 3 1 ;3 1 ;3 1         2 1 ;2 1 - ;0     vektorlar tarkibidan iborat. 3. R n fazoda bazis va koordinatalar. Kanonik bazis n o`lchovli haqiqiy arifmetik R n fazoning bazisi deb, har qanday chiziqli erkli n o`lchovli n ta vektorlarning tartiblangan tizimiga aytiladi. n o`lchovli n ta a 1 , a 2 , …, a n vektorlardan iborat tartiblangan

tizim R n fazo bazisi va a uning ixtiyoriy vektori bo`lsin. U holda a vektor tanlangan bazis vektorlari bo`yicha ularning yagona chiziqli kombinatsiyasi a = x 1 a 1 + x 2 a 2 + … + x n a n ko`rinishida yoyilishi mumkin . x 1 , x 2 , …, x n haqiqiy sonlarga a vektorning a 1 , a 2 , …, a n bazisdagi koordinatalari deyiladi . Xususan, haqiqiy koordinatalar tekisligi (R 2 ) bazisi deb, tekislikda tanlangan ixtiyoriy tartiblangan ikkita nokollinear vektorlarga aytiladi. R 2 fazoda tanlangan 0 nuqta va a 1 , a 2 bazis birgalikda tekislikda D ekart koordinatalari sistemasi deyiladi (1-rasm). 1-rasm 2-rasm Ixtiyoriy a Є R 2 vektor tanlangan a 1 , a 2 bazis vektorlari bo`yicha yagona usulda yoyilishi mumkin. Haqiqiy real uch o`lchovli fazo ( R 3 ) bazisi deb, unda ixtiyoriy tan- langan uchta tartiblangan nokomplanar vektorlarga aytiladi. R 3 fazoda tanlangan 0 nuqta va a 1 , a 2 , a 3 bazis birgalikda fazoda D ekart koordinatalari sistemasi deyiladi (2-rasm). Ixtiyoriy a Є R 3 vektor tanlangan a 1 , a 2 , a 3 bazis vektorlari bo`yicha yagona usulda yoyilishi mumkin. n -o`lchovli haqiqiy arifmetik fazo ( R n ) ortogonal bazisi deb, vektorlari juft-jufti bilan o`zaro ortogonal bo`lgan bazisga aytiladi. R n fazo ortonormallangan bazisi deb esa, har bir vektori normallangan ortogonal bazisga aytiladi. n -o`lchovli n ta e 1 (1; 0; …; 0), e 2 (0; 1; …; 0), …, e n (0; 0; …; 1) vektorlardan iborat ortonormallangan bazisga R n fazo kanonik bazisi deyiladi. Xususan, i (1; 0), j (0; 1) bazis R 2 fazo kanonik bazisi deyilsa, i (1; 0; 0), j (0; 1; 0), k (0; 0; 1) bazis esa R 3 fazo kanonik bazisi deyiladi.0 а 2 а 1 0 а 2 а 3 а 1

Tekislikda (fazoda) ortonormallangan bazisli Dekart koordinatalar sistemasiga to`g`ri burchakli koordinatalar sistemasi deyiladi (9.3-rasm, 9.4-rasm). 3-rasm 4-rasm R n fazoda berilgan ixtiyoriy chiziqli erkli vektorlar sistemasini fazo bazisigacha to`ldirish mumkin. j i 0 0 i jk

O'xshashlar

Arifmetik vektorlar fazosi. Matritsaning rangi

Chiziqli fazolar

Vektorlar algebrasi elementlari

Chiziqli funksionallar va operatorlar

Arifmetik vektorlar va ular ustida amallar