Sodda elementar funksiyalar, ularning xossalari va grafigi - Algebra - Referatlar

Sodda elementar funksiyalar, ularning xossalari va grafigi

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

172.5 KB

Ko'chirib olish

Sodda elementar funksiyalar, ularning xossalari va grafigi Reja: 1. Funksiya grafigining ta’rifi. 2. Chiziqli va kvadratik funksiyalar. 3. Darajali funksiyalar. 4. Ko‘rsatkichli funksiyalar. 5. Logarifmik funksiyalar. 6. Trigonometrik funksiyalar. 7. Teskari trigonometrik funksiyalar.

Sodda funksiyalar bizga maktabdan ma’lumdir. Bular: chiziqli va kvadratik funksiyalar, darajali funkdiyalar, ko‘rsatkichli funksiyalar, logarifmik funksiyalar, trigonometrik funksiyalar, teskari trigonometrik funksiyalar. Funksiyaning grafik tasviri nafaqat funktsional boglanishini ayoniy tasavvur qilishga, balki funksiyaning xossalarini o‘rganishni osonlantirishga imkon beradi. Shuning uchun funksiya formula bilan beril g an bo‘lsa ham, ko‘pincha koordinata tekisligidagi funksiyaning grafigiga murojaat qilinadiyu Ta’rif. X to‘plamda berilgan f funksiyaning grafigi deb X to‘plamdan olingan barcha x lar uchun koordinata tekisligining x va f(x) koordinatalariga ega nuqtalari to‘plamiga aytiladi. Chiziqli va kvadratik funksiyalar. u = ax + v u=ax 2 +bx+s ko‘rinishidagi funksiyalar mos ravishda chiziqli va kvadratik funksiyalar deb ataladi, bunda a,v,s -o‘zgarmas haqiqiy sonlar. u = ax + v chiziqli funksiya (–  ,+  ) da aniqlangan. Bu funksiya a>0 da o‘suvchi, a<0 bo‘lganda kamayuvchi funksiya bo‘ladi. Uning grafigi tekis likda to‘g‘ri chiziqni tasvirlaydi. Shuning uchun ham u = ax + v funksiyani chiziqli funksiya deb ataladi. Masalan, u = Zx + 1, u = 2 – Zx funksiyalar chiziqli funksiyalardir. u =ax 2 +bx+s kvadratik funksiya (–  ,+  ) , da aniqlangan. Bu funksiya x>)0 ( 2   a a b tengsiz likni qanoatlantiruvchi nuqtalar to‘plamida o‘suvchi, x< )0 ( 2   a a b tengsiz likni qanoatlantiruvchi nuqtalar to‘plamida kamayuvchi bo‘ladi. Kvadratik funksiyaning (kvadratik uchhadning) grafigi tekis likda parabolani ifodalaydi. Parabolaning holati a koeffi t sent hamda diskriminant d = b 2 – 4as ning ishorasiga bog‘liq bo‘ladi. Y y=3x-1 O X y y=2-3x O x Y y=ax 2 +bx=c O X

2. Darajali funksiyalar. Ushbu u = x n (x > 0) ko‘rinishidagi funksiya darajali funksiya deb ataladi. Darajali funksiyaning aniqlanish sohasi n soniga bog‘liq bo‘ladi. Darajali funksiyaning grafigi n>0 bo‘lganda tekis likning (0:0) va (1:1) nuqtalaridan o‘tadi, Masalan u = x 3 funksiyaning grafigi 3. Ko‘rsatkichli funksiyalar. Ushbu u = a x (a> 0, a 1) ko‘rinishidagi funksiya ko‘rsatkichli funksiya deb ataladi. Qo‘rsatkichli funksiya (–  ,+  ) oraliqda aniqlangan. Bu funksiya 0<a<1 bo‘lganda kamayuvchi, a>0 bo‘lganda, esa o‘suvchi funksiya bo‘ladi. Ko‘rsatkichli funktsnyaning grafigi tekisligining Ox o‘qidan yuqori tomonda joylashgan. y=2 x , y= x     2 1 funksiyalarning grafiklarini tasvirlaymiz. 4. Logarifmik funksiya Ushbu u = Log a x (a>0, a  0) ko‘rinishidagi funksiya logarifmik funksiya deb ataladi. Logarifmik funksiya (0;  ) oraliqda aniqlangan. Bu funksiya 0<a<1 bo‘lganda kamayuvchi, a>1 bo‘lganda esa o‘suvchi Y O 1 X Y y=2 x 1 O X Y y= x     2 1 1 O X

bo‘ladi. Logarifmik funksiyaning grafiga tekis likda Ou o‘qiniyg o‘ng tomonida joylashgan. u = log 2 x va u=1og21 x funksiyaning grafiklari quyidagicha tasvirlanadi. 5. Trigonometrik funksiyalar. Ushbu u=sin x , u= cos x , u =tgx, u=ctgx funksiyalar trigonometrik funksiyalar deb ataladi. u = sinx, u = cosx funksiyalar (–  ;+  ) oraliqda aniqlangan. u = sin x toq funksiya. Demak, uning grafigi koordinata boshiga nisbatan simmetrik bo‘ladi. Y у = log 2 x O X Y у=1оg 21 x O X Y 1 y= sin x  2   0 2   X -1

6.Teskari trigonometrik funksiyalar. Ushbu u = arcsinx, y = arccos x, y = arctgx, u = arcctgx funksiyalar teskari trigonometrik funksiyalar deb ataladi. y =arcsinx funksiya y = sinx funksiyaga nisbatan teskari funksiya bo‘lib, X = [–1;1] segmentda aniqlangan, y = arcsinx funksiyaning qiymatlaridan iborat to‘plam Y =     2;2   bo‘ladi. Bu funksiyaning grafigi quyidagicha tasvirlanadi. y = arccosx, funksiya y = cosx funksiyaga nisbatan teskari funksiya bo‘lib, X = [–1;1] sigmentda aniqlangan. y = arccos x funksiyaning qiymatlaridan iborat to‘plam Y = [0 :  ] bo‘ladi. Bu funksiyaning grafigi: Y 1 y= cos x  2   0 2   X -1 2  Y y=arcsinx -1 O 1 2    Y y=arccosx 2  -1 O 1

u = arctgx funksiya u = tgx funksiyaga nisbatan teskari funksiya bo‘lib, X = (-  ;+  ) oraliqda aniqlangan. y = arctgx funksiyaning qiymatlaridan iborat to‘plam Y =     2;2   bo‘ladi. Bu funksiyaning grafigi u = arcctgx funksiya y = ctgx funksiyaga nisbatan teskari funksiya bo‘lib, X = (–oo.chch») oraliqda aniqlangan y = arcctgx x funksiyaning qiymatlaridan iborat to‘plam Y = [0 : ya–] bo‘ladi. Bu funksiyaning grafigi: Y 2  O X - 2  Y  2  O X

O'xshashlar

Funksiyalar. Funksiyaning grafigi

Elementar funksiyalar

Funksiya tushunchasi. Funksiyaning berilish usullari, elementar funksiyalar va ularning grafiklari. Darajali funksiya

Mоnоtоn funksiyalar va ularning diffеrеnsiallanuvchanligi

Uzluksiz funksiyalar va ularning хоssalari. Uzluksiz funksiyalar kеtma-kеtligi