Shartli ehtimol. Hodisalarning bog`liqsizligi - Algebra - Referatlar

Shartli ehtimol. Hodisalarning bog`liqsizligi

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

247 KB

Ko'chirib olish

Shartli ehtimol. Hodisalarning bog`liqsizligi Agar hodisa ehtimolligini topishda kompleks shartlardan boshqa shartlar talab qilinmasa, bunday ehtimollikni shartsiz ehtimollik deyiladi Ko`pgina hollarda qandaydir tasodifiy hodisa ehtimolligini musbat ehtimolga ega bo`lgan boshqa bir B tasodifiy hodisasi ro`y berganlik shartida topishga to`g`ri keladi. Bunday ehtimollikka shartli ehtimollik deyiladi va ) / ( B A P kabi belgilanib, A ning B shartidagi ehtimolligi deb o`qiladi. Misol: O`yin soqqasi ikki marta tashlangan bo`lsin. B -tushgan ochkolar yig`indisi to`rtdan kichik bo`lish hodisasi, A esa birinchi tashlaganda bir tutish hodisasi bo`lsin. B hodisasi ro`y berganlik shartida A hodisasining ro`y berish ehtimolligi ) / ( B A P topilsin. Bu holga mos elementar hodisalar fazosi 36 ta elementdan iborat bo`ladi.    6,1 ;6,1 : ,    j i j i  A va B hodisalar  ning qism to`plamlari: (1,6)} (1,5), (1,4), (1,3), (1,2), {(1,1), A  ; (2,1)} (1,2), {(1,1), B  (1,2)} {(1,1),  B A . Shuning uchun ham ehtimollikning klassik ta`rifiga asosan 6 1 36 6 ) (   A P ; 12 1 36 3 ) (   B P ; 18 1 36 2 ) (    B A P . B hodisasi ro`y berganda A hodisasi ro`y berishiga (1,1),(1,2) elementar hodisalar imkon tug`diradi , shuning uchun ham ) ( ) ( 36 3 36 2 3 2 ) / ( B P B A P B A P     . Faraz qilaylik, elementar hodisalar fazosi  n ta bir xil imkoniyatli elementar hodisalardan tashkil topgan bo`lsin. Ulardan m tasi A hodisasiga, k tasi B hodisasiga, r tasi B A hodisasiga imkon tug`dirsin, ( k r m r n k n m     , , , ).

Shuning uchun ham, n k B P ) ( , n r B A P   ) ( va ) ( ) ( ) / ( B P B A P n k n r k r B A P     . Ta`rif: ) , , ( P F  -ehtimollik fazosi bo`lsin, B() 0. A hodisasining B hodisasi ro`y berganlik shartidagi shartli ehtimoli deb ) ( ) ( ) / ( B P B A P B A P   (1) ga aytiladi. Ta`rifdan quyidagilar kelib chiqadi: 1) 0 ) / (  B A P ; 2) 1 ) / (   B P ; 3) 1 ) / (  B B P 4) Agar } {A i lar juft-jufti bilan birgalikda bo`lmagan tasodifiy hodisalar ketma- ketligi bo`lsin ( j i A A j i    , ), u holda                                1 1 1 1 1 ) / ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( / i i i i i i i i i i i B A P B P B A P B P B A P B P B A P B A P   (1) dan ) ( ) ( B P B A P   ) / ( B A P ga ega bo`lamiz . Xuddi shunday agar, A( ) 0 bo`lsa, P(A)P(B/A) B) P(A   kelib chiqadi. Shunday qilib quyidagi teoremaga ega bo`lamiz: Teorema (ko`paytirish teoremasi) : Agar 0 ) (  A P , 0 ) (  B P bo`lsa P(A)P(B/A) P(B)P(A/B) B) P(A    (2) (2) ga ko`paytirish formulasi deyiladi. nA A A ,..., , 2 1 tasodifiy hodisalar uchun 0 ) ... ( 1 2 1     nA A A P bo`lsa, ) ... / ( )... / ( ) / ( ) ( 1 2 1 2 1 3 1 2 1 1             n n n i i A A A A P A A A P A A P A P A P  bo`ladi. Ta`rif: ) ( ) / ( A P B A P  bo`lsa, A hodisasi B hodisasidan bog`liqmas deyiladi. Agar A hodisasi B hodisasidan bog`liq bo`lmasa, B hodisasi ham, A hoisasidan bog`liq bo`lmaydi. Haqiqatan ham, ko`paytirish teoremasiga asosan A hodisasi B hodisasidan bog`liqmas bo`lganligi uchun ko`paytirish teoremasiga asosan

) ( ) ( ) / ( ) ( ) ( A P B P A B P A P B A P   . Bundan ) ( ) / ( B P A B P  kelib chiqadi, ya`ni bog`liqmaslik o`zaro ekan. Agar A va B hodisalari bog`liqmas bo`lsalar, A va B , A va B , A va B hodisalar juftliklari ham bog`lanmagan bo`ladi. Masalan, A va B hodisalari bog`liqmaslikni ko`rsatamiz. 1 ) / ( ) / (   B A P B A P tengligidan ) ( ) / ( A P B A P  bo`lganligi uchun ) ( ) ( 1 ) / ( A P A P B A P    kelib chiqadi. Demak, A va B hodisalaribog`liqmas ekan. Bog`liqmas hodisalar uchun ko`paytirish teoremasi ) ( ) ( ) ( B P A P B A P    ko`rinishni oladi. Endi hodisalarning bog`liqsizlik tushunchasini umumlshtiramiz. Ta`rif. Agar har qanday s i i i s     ... 1 2 1 va r s r 1 lar uchun ) ( )... ( ) ( ) ... ( 2 1 2 1 s s i i i i i i B P B P B P B B B P  tenglik o`rinli bo`lsa, sB B B ,..., , 2 1 hodisalar birgalikda bog`liqmas deyiladi. Ta`rifdan ko`rinadiki, birgalikda bog`liqmas hodisalar juft-jufti bilan bog`liqmas bo`ladi, lekin hodisalarning juft-jufti bilan bog`liqmasligidan ularning birgalikda bog`liqmasligi umuman olganda kelib chiqmaydi. Bunga quyidagi misol yordamida ishonch hosil qilish mumkin. S. N. Bernshteyn misoli: Tetraedrning birinchi yog`i qizil rangga ( A ), ikkinchi yog`i ko`k rangga ( B ), uchinchi yog`i sariq rangga ( C ), to`rtinchi yog`i uchala rangga ( ABC ) bo`yalgan. Tetraedr tashlanganda tushgan yoqda qizil, ko`k, sariq ranglarning ko`rinish ehtimollari teng va 2 1 4 2 ) ( ) ( ) (     C P B P A P . Shartli ehtimollar esa 2 1 ) / ( ) / ( ) / ( ) / ( ) / (      B C P C B P C A P A B P B A P . Demak mos shartli va shartsiz ehtimollar teng. Bu esa C B A , , hodisalari juft-jufti bilan bog`liqmasligini ko`rsatadi.

Lekin B va C hodisalari ro`y berganligi ma`lum bo`lsa, albatta A hodisasi ham ro`y beradi, ya`ni 1 ) / (  BC A P . Demak C B A , , hodisalari birgalikda bog`liq ekan. Teorema. ) , , ( P F  ehtimollik fazosi berilgan bo`lsin. nA A A ,..., , 2 1 hodisalari birgalikda bo`lmagan hodisalarning to`la guruhini tashkil qilsin ( n i A P ,1 ,0 ) (   ). U holda ixtiyoriy F B uchun   n i i i A B P A P B P 1 ) / ( ) ( ) ( (3) o`rinli bo`ladi. (3) formulaga to`la ehtimollik formulasi deyiladi. Isboti.   B B va nA A A ,..., , 2 1 lar birgalikda bo`lmagan hodisalarning to`la guruhini tashkil qilganligi uchun  n i iA1   ,  n i iA B B 1 ) (   va     ) ( ) ( j i A B A B ( j i ). Qo`shish aksiomasi va sharli ehtimollik formulasiga asosan ) / ( ) ( ) ( ) ( ) ( 1 1 1 i n i i n i i n i i A B P A P B A P A B P B P                 . Teorema isbot bo`ldi. Masala. N ta nazorat variantlaridan n tasi “baxtli” birinchi variant olishga kelgan talabaning “baxtli” variant olish ehtimoli kattami, yoki ikkinchiniki. Yechish. Birinchi talabaning “baxti” variant olish ehtimoli N n ga teng. 1A -birinchi talabaning “baxtli” variant olish hodisasi, 2A -birinchi talabaning “baxtli” variant olmaslik hodisasi va B -ikkinchi talabaning “baxtli” variant olish hodisasi bo`lsin. U holda to`la ehtimollik formulasiga asosan N n N n N n N N n N n A B P A P A B P A P B P            1 1 1 ) / ( ) ( ) / ( ) ( ) ( 2 2 1 1 . Demak, ikkinchi talabaning “baxtli” variant olish ehtimoli ham N n ga teng ekan. Endi B -hodisasi ro`y bergan bo`lsa, qaysi iA orqali ro`y berganlik ehtimoli ) / ( B A P i uchun formula keltirib chiqaramiz. Oldingi teorema shartlarida ko`paytirish teoremasiga asosan

) / ( ) ( ) / ( ) ( ) ( B A P B P A B P A P B A P i i i i   . Bundan to`la ehtimollik formulasiga asosan    n k k k i i i i i A B P A P A B P A P B P A B P A P B A P 1 ) / ( ) ( ) / ( ) ( ) ( ) / ( ) ( ) / ( ( n k ,1 ) (4) Bu formulaga Beyes formulalari deyiladi. Masala. Idishda n ta shar bor . Oq sharlar haqida nA A A A ,..., , , 2 1 0 -( 1n ) ta gipoteza bo`lishi mumkin. iA -idishda i ta oq shar bo`lish hodisasi bo`lsa 1 1 ) ( ... ) ( ) ( 1 0      n A P A P A P n bo`ladi. Idishdan olingan shar oq bo`lib chiqdi. (B hodisasi) Idishda i ta oq sharlar bo`lgan bo`lish ehtimoli topilsin. n i A B P i ) / ( , u holda (4) formulaga asosan )1 ( 2 2 1 )1 ( 1 )1 ( 1 1 1 1 ) / ( 0 0                  n n i n n i k n n n n i n k n n i n B A P n k n k i Shunday qilib nA gipoteza katta ehtimolli ekan.

O'xshashlar

Tasodifiy hodisalar va ehtimol tushunchasi. Hodisalarning kombinatsiyasi

Shartli yaqinlashuvchi qatorlar haqida Riman teoremasi

Bog`lanmagan tajribalar. Bernulli formulasi

Bog`liq tajribalar ketma-ketligi Markov zanjir

Ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalari