Bog`lanmagan tajribalar. Bernulli formulasi - Algebra - Referatlar

Bog`lanmagan tajribalar. Bernulli formulasi

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

242 KB

Ko'chirib olish

Bog`lanmagan tajribalar. Bernulli formulasi Tajriba deganda, ma`lum shartlar to`plamining hozirlanishini tushunamiz, natija  elementar hodisalar fazosining u yoki bu hodisasi ro`y berishi mumkin. n ta tajribalar ketma-ketligining matematik modeli yangi n  fazo bo`lib, uning elementlarini ) ,... , ( 2 1 n    ko`rinishdagi elementlardan iborat bo`ladi. Bu erda i  i - tajribaga mos  fazoning ixtiyoriy nuqtasi.       tan n      ... ga elementar hodisalar fazosining to`g`ri ko`paytmasi deyiladi. Agar tajriba o`yin soqqasini tashlashdan iborat bo`lsa, elementar hodisalar fazosi  6 ta elementdan iborat bo`ladi.Uchta tajribaga mos elementar hodisalar fazosi 3  216 ta ( 3 2 1 , , е е е ) ko`rinishdagi nuqtalardan iborat bo`ladi. Faraz qilaylik, s -tajribada  elementar hodisalar fazosi k ta )( )(2 )(1 ,..., , sk s s A A А birgalik bo`lmagan tasodifiy hodisalarga bo`lingan bo`lsin, ya`ni       )( )( )( )(2 )(1 , .. sj si sk s s A A A A A , ). ,1 , ,1 ,, ( ____ ____ n s n j ij i    s -tajribaning i -holini )(siA hodisasi bilan belgilaymiz. Bu hodisaning ehtimolligini ) ( )( )( Si Si A P p  bilan belgilaymiz. )( )2( )1( ... 2 1 ni i i n A A A bilan n  elementar hodisalar fazosining )( )2( 2 )1( 1 ,.., , 2 1 ni n i i nA A A       shartni qanoatlantiruvchi barcha ) ..., , ( ,2 1 n    nuqtalari to`plamini belgilaymiz. Ta`rif: Agar n  da har qanday ) .. 1( ,.., , 2 1 2 1 k i i i i i i n n      lar uchun   )( )2( )1( )( )2( )1( ... ... 2 1 2 1 ni i i ni i i n n p p p A A A P  tengligi bajarilsa, tajribalar ketma-ketligi bog`lanmagan deyiladi. Biz bundan keyin )(siA hodisaning ehtimolligi tajribaning tartib raqami s ga bog`liq emas deb faraz qilamiz. Bu holda ) ( )(si i A P p  deb belgilaymiz. Mumkin bo`lgan hollar birgalikda bo`lmagan hodisalarning to`la guruhini tashkil qilganligi uchun .1 n np bo`ladi. Bunday sxema 2k bo`lganda birinchi marta Ya.Bernulli tomonida qaralganligi uchun, unga Bernulli sxemasi deyiladi.

Bernulli sxemasida odatda qpppp  1, 21 deb olinadi. Bog`lanmagan tajribalar ketma-ketligi ta`rifidan quyidagi kelib chiqadi. Teorema: Agar berilgan n ta tajribalar bog`lanmagan bo`lsalar ulardan m tasi ham bog`lanmagan bo`ladi. Isboti: 1  n m deb olamiz. U holda quyidagi munosabat o`rinli bo`ladi )1 ( )2( )1( 1 )( )1 ( )2( )1( ... ... 2 1 1 2 1        ni i i k j nj ni i i in n A A A A A A A . Bundan esa n ta tajribalar bog`lanmaganliklari uchun        )( 1 1 )( 1 )( 1 1 )1 ( )2( 1 )1( 1 1 2 1 ... s i n i jj k j s i n s n i i S i n A P A P A P A A A              Bu esa 1-n ta tajribaning bolanmaganligini ko`rsatadi. Teorema. n ta tajribalarning bog`lanmagan bo`lishlari uchun, har qanday mi i ii ,..., , , 2 1 ) ,..., , ; 1( 2 1 k i i i i m   va har qanday mq q q q m ,..., , , , 2 1  , 1, 1 q n m    k q q m  ,...,1 lar uchun   } { ... )( )( )( )( 11 iq iq iq iq A P A A A P mm  bo`lishi zarur va yetarli. Bog`liqmas va bog`liq tajribalarga misollar keltiramiz. 1-misol. Tanga tashlanganda gerb tomonini yuqoriga qarab tushish hodisasini, G gerb tomonini yuqoriga qarab tushmaslik hodisasini P desak, tangani tashlash tajribalari o`zaro bog`liq bo`lmaydi; 2-misol. Yashikda m ta oq va n ta qora shar bor. Yashikdan olingan shar yana qaytarib solinsa, bu holda yashikdan olingan har bir sharning oq chiqish ehtimoli m n m p   ga va qora chiqish ehtimoli m n n q   gat eng. Har bir tajribadan so`ng olingan shar yashikka qytarib solinsa, tajriblar ketma-ketligi bir-biriga bog`liq bo`lmaydi. Agar yashikdan olingan shar yashikka qaytarib tashlansa, bu holda o`tkazilgan tjribalar o`zaro bog`liq bo`ladi. Haqiqatan ham, agar yashikdan olingn shar oq bo`lsa, yashikdan olingan ikkinchi sharning oq chiqish ehtimoli 1 1    m n m gat eng bo`ladi.

Faraz qilaylik n ta bog`lanmagan tajribalar o`tkazilayotgan bo`lsin, har bir tajribada A hodisaning ro`y berish ehtimolligi o`zgarmas va p ga teng, ro`y bermaslik ehtimolligi ham o`zgarmas bo`lib q ga teng )1 (  q p . Bu bog`lanmagan n ta tajribalarda A hodisasining rosa m marta, qolgan n-m ta tajribalarda A hodisaning ro`y berish ehtimolligini ) (m Pn bilan belgilaymiz. ) (m Pn ehtimollik uchun formula keltirib chiharamiz. Faraz qilaylik A hodisasi burinchi m ta tajribada ro`y bersin, qolgan m n ta tajribada А hodisasi ro`y bersin, ya`ni       m n m A A A A AA  ... ... Ko`paytirish teoremasiga asosan, bu holning ehtimolligi mn mq p  ga teng bo`ladi. n ta tajribalarda A hodisaning rosa m marta ro`y berishiga imkon tug`diruvchi hollar soni !) (! ! m n m n С mn   ga teng. Qo`shish teoremasiga asosan q q p C m P mn m mn n  ) ( (1) Bu formulaga Bernulli formulasi deyiladi. .1 1 ) ( ) ( 0 0           n n mn m mn n m n m n q p q p C m P ) (m Pn ehtimollar n px q ) (  ning binom yoyilmasidagi mx lar oldidagi koeffitsentlarga teng bo`lganligi uchun ) (m Pn ehtimollarga ehtimollikning binomial taqsimot qonuni deyiladi. Faraz qilaylik, har bir tajribada k ta birgalikda bo`lmagan kA A A ,..., , 2 1 hodisalarning bittasi ro`y berishi mumkin, har bir tajribada iА hodisasining ro`y berish ehtimolligi ip ga teng bo`lsin. n ta tajribalarda 1А hodisaning 1 m , 2А hodisaning 2 m ,…, kA hodisaning k m marta ro`y berish ehtimolligini ) ,.., , ( 2 1 k n m m m P bilan belgilaymiz ) ... ( 2 1 n m m m k    . Bu ehtimollik quyidagiga teng bo`ladi.

кmk m m k k n p p p m m m n m m m P ... ! !... ! ! ) ,..., , ( 2 1 2 1 2 1 2 1  (2) Bu ehtimollik k k kx p x p xp ) .. ( 2 2 11    polinomial yoyilmada kmk m m x x x ...2 1 2 1 oldidagi koeffitsentga teng bo`ladi. Endi ) (m Pn ehtimollikni o`zgarmas n da, m ning funksiyasi sifatida o`rganamiz. n m  0 uchun Bernulli formulasiga asosan                 q m p m n q m n m n р m n m n q р C q р C m P m P mn m mn mn m mn n n )1 ( ) ( )! (! ! )!1 ()!1 ( ! ) ( )1 ( 1 1 1 Oxiri tenglikdan ko`rinadiki, 1 1     q p m m n ya ` ni m q np q m p m n q mq pm np q m p m n            ,)1 ( ) ( , ,)1 ( ) ( bo`lsa ) ( )1 ( m P m P n n   bo`ladi . q np m   bo`lsa ) ( )1 ( m P m P n n   , agar q np m   bo`lsa ) ( )1 ( m P m P n n   bo`ladi. Bulardan ko`rinadiki ) (m Pn ehtimollik m o`sishi bilan oldin o`sadi, maksimumga erishadi, m ning keyingi o`sishida kamayib boradi . Agar q np  butun son bo`lsa, ) (m Pn ning maksimal qiymati ikkita bo`ladi, q np mo  1 va p np q np m o      111 . Agar q np  butun son bo`lmasa, ) (m Pn 1o m dan katta eng kichik butun sonda m maksimumga erishadi. Agar qaralayotgan hodisaning eng katta ehtimoli yuz berishlari sonini  bilan belgilasak, umumiy holda quyidagi formula o`rinli bo`ladi .p np q np      1- misol . Tanga 5 marta tashlanganda 2 marta gerbli tomonni tushish ehtimolligi topilsin. Masalani yechishda Bernulli formulasidan foydalanamiz. .2 1 ,2 1 ,2 ,5     q p m n ; 16 5 32 10 32 1 !3!2 !5 2 1 2 1 )2( 3 2 25 5            C P

2- misol. Qandaydir ishlab chiharishida mahsulotning yaroqsiz bo`lish ehtimolligi 0,005 ga teng. 10.000 ta tasodifiy olingan mahsulotdan rosa 40 tasining yaroqsiz bo`lish ehtimolligi topilsin. Bu ehtimolligni topishda Bernulli formulasidan foydalansak,9960 40 4010000 10000 ) 995,0( ) 005,0( ) 40( . 995,0 , 005,0 , 40 , 10000 C P q p m n      Bundan ko`rinadiki, katta n lar uchun ) (m Pn ehtimollikni Bernulli formulasi orqali topish katta texnik qiyinchiliklarga olib kelar ekan.

O'xshashlar

Bog`liq tajribalar ketma-ketligi Markov zanjir

Chebishev kvadratur formulasi

Ostrogradskiy-Gauss formulasi

Lopital qoidasi. Teylor formulasi. Ba`zi bir elementar funksiyalar uchun Teylor formulasi

Tasodifiy hodisalar