Bog`liq tajribalar ketma-ketligi Markov zanjir - Algebra - Referatlar

Bog`liq tajribalar ketma-ketligi Markov zanjir

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

184 KB

Ko'chirib olish

Bog`liq tajribalar ketma-ketligi Markov zanjir Endi bog`langan tajribalarning eng sodda holi Markov zanjirlarini qarab chiqamiz. U birinchi marta rus matematigi A.A.Markav tomonidan o`rganilgan. Faraz qilamiz tajribalar ketma-ketligi o`tkazilayotgan bo`lsin. Har bir tajribada )( )(2 )(1 ,..., , sk s s A A A hodisalardan faqat va faqat bittasi ro`y berishi mumkin bo`lsin. Bu yerda s -tajribaning tartib raqami. Ta`rif. Agar s -tajribada bizg ma`lum hodisa ro`y berganlik shartida )1 ( s - tartibda )1 (sj A hodisaning ro`y berish shartli ehtimolligi s -tajribada qanday hodisa ro`y berganligigagina bog`liq bo`lib, s -dan oldingi tajribalar natijasi haqidagi ma`lumotlar ta`sirida o`zgarmasa, bunday tajribalar ketma-ketligi Markov zanjiri deyiladi. 1-misol. Zarrachaning to`g`ri chiziq bo`yicha harakatini qaraymiz. 1E 2E 1k E kE a 1a 1b b Zarracha koordinatalari b a a a ,...,2 ,1 ,   ) , ( Z b a  nuqtalar bo`yicha tasodifiy turtki natijasida harakatlanadi. Zarracha p ehtimol bilan bir qadam o`ngga, q ehtimol bilan bir qadam chapga harakatlanadi, agar zarracha 1E va kE nuqtalarda bo`lmasa. Agar zarracha 1E yoki kE da bo`lsa, bir ehtimol bilan 2E yoki 1k E ga o`tadi. Zarrachaning bunday qonun bo`yicha harakati Markov zanjiriga misol bo`la oladi. 2-misol ( Bor modeli ). Vodorot atomida elektronlar ma`lum bir orbita bo`yicha aylanadi. Elektronning i -orbita bo`yicha aylanishini iE bilan belgilasak, electron o`z orbitasini ... , , 3 2 1 t t t momentlarda o`zgartiradi. Biz elektronning st momentda i orbitadan, j -orbitaga o`tish ehtimoli faqat i va j larga bog`liq va elektronning oldin qanday orbitada bo`lganligiga bog`liq emas deb faraz qilamiz. Elektronlarning bunday harakati ham Markov zanjiriga misol bo`ladi.

Biz bundan keyin saddalik uchun s -tajribada )1 (sj A hodisa ro`y berishi shartli ehtimolligi tajriba tartib raqamiga bog`liq emas deb faraz qilamiz va bu ehtimollikni o`tish ehtimoli deb ataymiz va uni ijp kabi belgilaymiz. Bunday Markov zanjiriga bir jinsli Markov zanjiri deyiladi. Bir jinsli Markov zanjiri uchun bir holatdan ikkinchisiga o`tishning to`la ehtimolligi tasnifi quyidagicha matritsa yordamida beriladi.              kk k k k k p p p p p p p p p ... ... ... ... ... ... ... 2 1 2 22 21 1 12 11 1 . Bu matritsaga o`tish matritsasi deyiladi. Daydi zarrachaning harakat qonuni bir jinsli Markov zanjiriga misol bo`ladi. Uning o`tish matritsasini tuzamiz.        0 1 0 ... 0 0 0 ... 0 0 ... ... ... ... ... ... 0 ... 0 0 0 ... 0 0 1 0 1 p q p q  O`tish ehtimollari matritsasi elementlari quyidagi shartlarni qanoatlantirishi kerak. 1˚. uning elementlar ehtimolliklar bo`lgani uchun 1 0   ijp bo`lishi kerak. 2˚. s -tajribada )(siA holatda bo`lgan sistema )1 ( s -tajribada )1 (sj A holatlarning biriga o`tish kerak, ya`ni   k ij ijp 1 ( k i ,1 ). 3˚. Biror ustuning hamma elementlari nol bo`laolmaydi, chunki masalan j - ustunning hamma elementlari nol bo`lsa, bu holatga hech qachon o`tib bo`lmasligi, ya`ni holatlar soni s dan kamligini bildiradi.  nmijP , bilan sistema m -tajribada iE holatda bo`lib, n -tajribada j E holatga o`tish ehtimolini belgilaymiz. Holatlar soni chekli s ga teng deb olamiz. U holda n m  qadamda o`tish matritsasi

                              nmss nms nms nms nm nm nms nm nm P P P P P P P P P n m P , ,2 ,1 , 2 , 22 , 21 , 1 , 12 , 11 ... ... ... ... ... ... ... ) , (ko`rinishida bo`ladi. Quyidagi teorema o`rinli bo`ladi. Teorema (Markov teoremasi). Agar n k m   0 bo`lsa, u holda ) , ( n m P o`tish matritsasi uchun quyidagi o`rinli bo`ladi: ) , ( ) , ( ) , ( n k P k m P n m P  (1) Bu tenglamaga ba`zan Markov tenglamasi ham deyiladi. Isboti.  nmijA , -sistema m -tajribada iE holatda bo`lib, n -tajribada j E holatga o`tish hodisasi bo`lsin. U holda                  nksj kmis nkj s kmis nkj kmi nkj kmi nmij A A A A A A A A A , , ,1 ,1 ,2 ,2 ,1 ,1 , ...        (2) bo`ladi. (2) tenglamadagi qo`shiluvchilar o`zaro (juft-jufti bilan) birgalikda bo`lmaganliklari uchun qo`shish aksiomasiga asosan                  ) ( ) ( ... ) ( ) ( , , ,1 ,1 ,2 ,2 ,1 ,1 , nksj kmis nkj s kmis nkj kmi nkj kmi nmij A A P A A P A A P A A P P        bo`lib, ko`paytirish teoremasiga asosan                  nksj kmis nkj s kmis nkj kmi nkj kmi nmij p p p p p p p p P , , ,1 ,1 ,2 ,2 ,1 ,1 , ...        .                               kmss kms kms kms km km kms km km p p p p p p p p p k m P , ,2 ,1 ,2 ,22 ,21 ,1 ,12 ,11 ... ... ... ... ... ... ... ) , ( ,                               nkss nks nks nks nk nk nks nk nk p p p p p p p p p n k P , ,2 ,1 ,2 ,22 ,21 ,1 ,12 ,11 ... ... ... ... ... ... ... ) , (                               nmss nms nms nms nm nm nms nm nm p p p P P P p p p n m P , ,2 ,1 , 2 , 22 , 21 ,1 ,12 ,11 ... ... ... ... ... ... ... ) , ( ekanligini hisobga olsak,  nmijp , element ) , ( k m P matritsaning i -satr elementlarining ) , ( n k P matritsa j -ustun elementlariga mos ravishda ko`paytirib qo`shishdan hosil bo`lganligi uchun, matritsalarni ko`paytirish qoidasiga ko`ra ) , ( ) , ( ) , ( n k P k m P n m P 

o`rinli bo`ladi. Agar 1 m k deb olinsa, (1) dan ) ,1 ( )...2 ,1 ( )1 , ( ) ,1 ( )1 , ( ) , ( n n P m m P m m P n m P m m P n m P         bo`ladi. ) ( )1 , ( m P m m P   ga bir qadamda o`tish matritsasi deyiladi. Buni e`tiborga olsak )1 ( )...1 ( ) ( ) ,1 ( )1 , ( ) , (       n P m P m P n m P m m P n m P (3) Xususiy holda )1 ( )....2( )1( ) ,1(   n P P P n P ga ega bo`lamiz. Agar har qadamda o`tish matritsasi berilgan bo`lsa, Markov zanjiri berilgan deyiladi. Bir jinsli Markov zanjiri uchun mn mn n P m P m P n m P        1 )1 ( )...1 ( ) ( ) , (   o`rinli bo`ladi. Bu tenglikdan foydalanib keltirilgan 1-misol uchun ikki qadamda o`tish matritsasini topish mumkin.                    p q p pq q p pq q p q 0 ... ... ... ... ... 0 ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 0 2 0 ... ... ... ... 0 0 0 ... ... ... ... 0 0 0 2 2 2 21 2   Isbotsiz quyidagi teoremani keltiramiz. Teorema. Agar qandaydir 0s uchun s  o`tish matritsasining barcha elementlari musbat bo`lsa, i ga bog`liq bo`lmagan shunday jp o`zgarmaslar mavjud bo`ladi ( k j ,1 ) va j ij n p n P   ) ( lim tenglik o`rinli bo`ladi.

O'xshashlar

Sonlar ketma – ketligi

Bog`lanmagan tajribalar. Bernulli formulasi

Ichma-ich joylashgan segmentlar ketma-ketligi. Bolsano-Veyershtrass teoremasi

Sonli ketma-ketlik haqida tushuncha. Ketma-ketlik limiti

Sonlar ketma – ketligining limiti