Ob’yektga yo‘naltirilgan programmalash (OYP). Ob’yektlarni aniqlash

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.5 KB

Ko'chirib olish

Ob’yektga yo‘naltirilgan programmalash (OYP). Ob’yektlarni aniqla sh Reja: 1. Ob’yektga yo‘naltirilgan programmalash (OYP). 2. Ob’yektlarni aniqla sh .

$OYP asosida bitta struktura (tuzilishda) da ma’lumotlarni va ular ustida bajariladigan amallarni birlashtirish g‘oyasi yotadi. OYP uchta asosiy tushunchaga tayanadi: inkapsulyatsiya, vorislik va polimorfizm. Inkapsulatsiya – ma’lumotlar va shu ma’lumotlar bilan ishlaydigan protsedura va funksiyalar aralashmasini hosil qilishdir. Natijada ma’lumotlarning yangi turi– ob’yekt hosil bo‘ladi. Vorislik –aniqlangan ob’yektlardan foydalangan holda ulardan kelib chiquvchi ob’yektlar iyerarxiyasini hosil qilish. Har bir «voris» o‘z «ajdodi» dagi ma’lumotlar tavsifi va ulrni qayta ishlovchi usullar (metodlar) ni o‘zlashtiradi. Polimorfizm –vorislik iyerarxiyasidagi barcha ob’yektlarga bir vaqtda qo‘llanadigan, bir xil nomdagi amallarni (protsedura va funksiyalar) aniqlash imkoniyatidir. Bunda har bir ob’yekt bu amalni o‘z ustida bajarilishida o‘ziga xosliklarini buyurtma berishi mumkin. OYP murakkab programmalarni yozishni soddalashtiradi va bu jarayonga ixchamlik xususiyatini beradi. OYP ning asosiy afzalligi shundaki programma qo‘llash sohasini o‘zgartirishga dastruni o‘zgartirmasdan, faqat ob’yektlar iyerarxiyasiga yangi o‘zgartirishlar (satxlar qo‘shish) orqali erishish mumkin. Ob’yektlarni aniqlash. Ob’yekt-tarkibida o‘zaro bog‘langan har xil turdagi o‘zgaruvchilar (ma’lumotlar maydoni) va ularni qayta ishlaydigan protsedura va funksiyalardan (metodlar) tashkil topgan tuzilmadir. Ob’yekt turini aniqlash uchun “Object” maxsus so‘z aniqlangan va u quyidagicha e’lon qilinadi. Type <ob’yekt nomi>  Object <ma’lumotlar maydoni>; <metodlar sarlavhalari> ; End; <Ob’yekt nomi > bilan aniqlangan har bir o‘zgaruvchi shu tur nusxasi (namunasi) deyiladi. Misol. Belgi va matn ma’lumotlar bilan ishlaydigan ob’yekt. Type ObjPos  Object Line, Col : Word; Procedure Init (Init_Line,Init_Col : Word); Function GetLine: Word; {Line qiymatini qabul qilish} Function GetCol: Word; {Col qiymatini qabul qilish} Procedure Print; End; Procedure ObjPos.Init(Init_Line, Init_Col : Word); Begin Line :  Init_Line; Col :  Init_Col; End; Function ObjPos.Get_Line : Word;$ $Begin Get_Line :  Line End; Function ObjPos.Get_Col : Word; Begin Get_Col :  Col End; Procedure ObjPos.Print; Begin Write(#7); End; ... Var ObjPos_Var : ObjPos; {ob’yekt nusxasini e’lon qilish} ... Begin ... ObjPos_Var.Init(5,15); {ob’yekt uchun boshlang‘ich qiymatlar berish} ... End; Ob’yektni e’lon qilishda metodlarning sarlavxalarigina yoziladi. Protsedura va funksiyalar e’loni programma e’lon qismining boshqa bo‘lagida bo‘lishi mumkin. Ob’yekt maydonlariga murojaat yozuv (Record) maydonlariga murojaat bilan bir xil («.» –nuqta va With operatori orqali). Lekin ob’yekt ma’lumotlariga quyidagicha murojaat ijobiy baholanmaydi. ObjPos_Var.Line :  5; ObjPos_Var.Col :  15; Umuman, OYPda ob’yekt ma’lumotlariga murojaat faqat metodlar orqali amalga oshiriladi. Ob’yektlarni e’lon qilishda ma’lum bir talablar bajarilishi kerak: - ob’yekt turi asosiy daturning (modullarining) Type bo‘limida e’lon qilinishi mumkin. Qism-programmalarda lokal ob’yektlarni e’lon qilish mumkin emas; - ob’yekt turini aniqlashda ma’lumotlar maydoni metodlar maydonidan oldin kelishi kerak; - ob’yekt komponentasi sifatida fayl kelishi mumkin emas, va aksincha, fayl “ob’yekt” turidagi komponentaga ega bo‘lishi mumkin emas. ObjPos ob’yekti orqali matn ekranidagi birorta belgi holati aniqlanadi. Endi belgini o‘zini aniqlovchi va uning ustida ma’lum bir ish bajaruvchi ObjSym ob’yektini aniqlaylik. Uses Crt; Type ObjSym  Object Line, Col : Word; Sym : Char; Procedure Init (Init_Line,Init_Col: Word; Init_Sym : Char);$ $Function GetLine: Word; Function GetCol: Word; Procedure Print; End; Procedure ObjSym.Init(Init_Line, Init_Col : Word); Begin Line :  Init_Line; Col :  Init_Col; Sym :  Init_Sym; End; Function ObjSym.Get_Line : Word; Begin Get_Line :  Line End; Function ObjSym.Get_Col : Word; Begin Get_Col :  Col End; Procedure ObjSym.Print; Begin Crt.GotoXY(Col,Line); Write(Sym); End; Agar bu ob’yektning aniqlanishiga e’tibor beradigan bo‘lsak, unda ObjPos ob’yektidagi ma’lumotlar va Get_line, Get_Col funksiyalaridan foydalanilgan. Sym va Print komponentalari yangidan qo‘shilgan va Init protsedurasi qaytadan yozilgan. Ko‘rinib turibdiki, ObjSym ob’yekti ObjPos ob’yekti xususiyatlarini vorislik qilib olgan. Umuman aytganda, OYPda vorislik–bu ob’yektlarning oddiy tuzilishdan murakkab tuzilishga tomon ob’yekt xususiyatlarini olib o‘tishi va rivojlanishidir. Vorislikni aniqlanishi. Type <Voris ob’yekt nomi>  Object(<Ajdod ob’yekt nomi> ) <Voris ob’yekt ma’lumotlar maydoni>; <Voris ob’yektning metodlari>; End; Uses Crt; { bu yerda ObjPos ob’yekt e’loni bo‘lishi kerak} Type ObjSym =Object (ObjPos) Sym : Char; Procedure Init (Init_Line, Init_Col : Word; Init_Sym: Char); Procedure Print; Procedure ObjSym.Init; Begin$

ObjPos.Init(Init_Line, Init_Col); Sym :  Init_Sym; End; Procedure ObjSym.Print; Begin Crt.GotoXY(Col,Line); Write(Sym); End; Bu misol dan ko‘rinib turibdiki, Init protsedurasi Line, Col va ObjPos.Init komponentalarini vorislik bo‘yicha ishlatmoqda. Ob’yektlarni aniqlashni xuddi shu yo‘sinda davom ettirib belgini, uning ranglar atributi bilan birga aniqlovchi obyekni aniqlashimiz mumkin. Bunda yangi ob’yekt ObjSym vorisi bo‘lib, unga kerakli maydonlar va atiribut bilan ishlovchi metodni ko‘shish kerak bo‘ladi. Hosil bo‘lgan ob’yekt ObjPosga nisbatan uchinchi bosqich vorisi bo‘ladi. ObjPosga nisbatan vorislik bosqichi ObjSym bilan bir bosqichda bo‘lgan ob’yektlarni ham yaratish mumkin. Misol uchun ekranga satr chiqaradigan ob’yekt yaratmoqchi bo‘lsak, u ObjPos vorisi bo‘ladi. Type ObjStr  Object (ObjPos) Substr : String; Procedure Init (Init_Line, Init_Col : Word; Init_Str: String); Procedure Print; End; Procedure ObjStr.Init; Begin ObjPos.Init(Init_Line, Init_Col); Substr :  Init_Str; End; Procedure ObjStr.Print; Begin Crt.GotoXY(Col,Line); Write(Substr); End; Vorislikda hosil bo‘luvchi yangi turlarda ajdod ob’yektlardagi identifikatorlarni qaytadan e’lon qilish mumkin emas. Lekin bu cheklanish metodlarga taalluqli emas, ya’ni har bir voris ob’yekt yuqoridagi aniqlangan metodlarni, yangidan e’lon qilishi mumkin (o‘ziga xoslikdan kelib chiqqan holda). Bunga misol sifatida Print metodini ko‘rsatishimiz mumkin. Bu hollarda har bir ob’yekt uchun o‘z metodi (Print) ishlaydi. Vorislikda ham ob’yektlar iyerarxiyasidagi oxirgi aniqlangan metod ishlaydi. Ob’yekt qiymatlarini berish. Ob’yektlarni vorislik xususiyatidan kelib chiqqan holda, ob’yekt turidagi o‘zgaruvchilar uchun qiymat berishning quyidagi qoidasi aniqlangan. Ob’yekt o‘zgaruvchilarga faqat o‘z turidagi o‘zgaruvchi qiymatini berib qolmasdan, balki shu o‘zgaruvchi turidan hosil bo‘luvchi turdagi

o‘zgaruvchilar qiymatlarini berish mumkin. Xuddi shu qoida protsedura va funksiyalar uchun ularning «ob’yekt» turidagi parametrlar qiymatini berishda amal qiladi. Misol uchun Var ObjPosVar : ObjPos; ObjSymVar : ObjSym; ... ObjPosVar :  ObjSymVar; ObjSymVar qiymatlarini ObjPosVar ga o‘tkazish uchun yuqoridagi qiymat berish yetarli. Bunda ObjPos ning ga vorislik bilan o‘tgan maydonlari mos qiymat bilan to‘ldiriladi. Umuman aytganda, ob’yektlar uchun qiymat berish Ajdod ß Voris sxema bilan amalga oshadi. Bu holda chap tomondagi o‘zgaruvchining barcha maydonlarining qiymat olishi kafolatlanadi, aks holda vorisdagi «ortiqcha» maydonlar qiymati aniqlanmay qolishi mumkin. Ob’yekt turidagi o‘zgaruvchilar dinamik bo‘lishi mumkin, ya’ni ular ko‘rsatgich ko‘rinishi sifatida aniqlangan bo‘lishi mumkin. Var ObjPosVarPtr: ^ ObjPos; ObjSymVarPtr : ^ ObjSym; Bu yerda ham dinamik ob’yektlar bilan ishlash protseduralari va qiymat berishning yuqoridagi qoida amal qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1.Abramov V.G., Trifonov N.P., Trifonova G.N. Vvеdеniе v yazo`k paskal.- M.:Nauka, 1988.-320s. 2.Informatika va programmalsh.O’quv qo’llanma. Mualliflar: A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, U.E.Adambayev, O’zMU, 2005 yil, 145 bet. 3.Pascal tilida programmalash bo’yicha masalalar to’plami. O’quv qo’llanma. Mualliflar: 4.A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, A.M.Ikromov, S.I.Rasulov, O’zMU, 2005 yil, 94 bet. 5. Abеl S.A.,Zima Е.V. Nachala programmirovaniya na yazo`kе Paskal.M:Nauka,1987 6.Pilshikov V.N. Uprajnеniya po yazo`ku Paskal-M.: MGU, 1986. 7.Bryabrin V.M. Programmnoе obеspеchеniе pеrsonalno`x EVM. –M.: Nauka.,1989.-272s. 8. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

To‘plam turi. Fayl turi. Xotiraning dinamik taqsimoti. Ko‘rsatkich turi

Turbo-Paskalning grafik imkoniyatlari

Chiziqli bo`lmagan algebraik tenglamalar tizimini echish usullari. Ketma-ket yaqinlashish usuli

Oddiy differentsial tenglamalarni taqribiy echish usullari. Eyler va runge-kutta usullari

Ma’lumotlarning sanab o‘tiluvchi va chegaralangan turlari. Funktsiya va protseduralarga oid dasturlar tuzish