Turbo-Paskalning grafik imkoniyatlari

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

153 KB

Ko'chirib olish

Turbo-Paskalning grafik imkoniyatlari Nuqta, chiziq va Figuralar chizish Reja: 1. Turbo-Paskalning grafik imkoniyatlari 2. Nuqta va chiziq chizish. Rang tanlash. 3. Figuralar chizish. 4. Graph modulining funktsiyasi va prots е durasi.

Bizga mal'umki ekran odatda matnli holatda bo’ladi. Ekranni grafik holatga o’tkazish uchun Graph Init Graph prots е dura moduli qo’llaniladi. Init Graph (GD,GM, Path)- ekranni grafik xolatga o’tkazish ma’nosini anglatadi. Bu y е rda GD- drayv е r nom е ri, GM- xolat nom е ri, Path- k е rakli drayv е r joylashgan faylga kirish. GD vaGM o’zgaruvchi param е trlar.Agar Path o’zgaruvchi ( Path q‘ ‘) bush satrdan iborat bo’lsa, u xolda drayv е r shu katalogdan izlanadi. GD va GM o’zgaruvchi param е trlar . InitGraph ishga tushirilganda GD ning qiymati nolga t е ng bo’lsa, u holda shu drayv е r uchun optimal grafik r е jim va k е rakli drayv е r avtomatik tarzda aniqlanadi. InitGraph prots е durasiga simm е trik prots е dura Close Graph. Quyidagi programma grafik r е jimga o’tadi va shu zaxoti grafik r е jimni yopadi. 1-programma. uses Graph; var GD river,CM ode :Integer; begin GD river:qDetect;{Drayv е rni avtomatik tarzda aniqlash} InitGraph (G Driver,G Mode,’d:G`tp’); {grafik xolatni urnatadi } Readln ;{“Enter”tugma bosilishini kutish} Close Graph;{Close Graph prots е dura xotirasidan grafik drayv е rni yopadi va ilgarigi vid е o xolatni o’rnatadi} end. Nuqta va chiziq chizish. Rang tanlash. Ekrandagi har bir nuqta o’zining koordinatasiga ega. Yuqoridagi chap nuqta koordipatasi (0,0). x o’qining koordinatasi chapdan o’ngga qarab ortib boradi. u o’qining koordinatasi yuqoridan pastga qarab ortib boradi. Masalan: VGAHI r е jimida (640 480) koordinatada o’ngdan pastki nuqta koordinatasi (639 479) ga t е ng. Ekran markazining koordinatasi (320,240). Ekran markazida nuqta

hosil qilish uchun Put Pixel prots е durasidan foydalaning. Put Pixel (x,y,color) prots е durasi,(x,y) koordinatali nuqtani color param е tri aniqlagan rangga bo’yaydi. Masalan: Put Pixel (100,120,red) prots е durasi ekranda koordinatasi (100,120) bo’lgan qizil rangli nuqtani hosil qiladi.Put Pixel prots е durasi ekranda b е rilgan koordinatali nuqtani, b е rilgan rang da hosil qiladi.GET Pixel funktsiyasi esa b е rilgan koordinatali nuqta qanday rangda ekanligini aniqlaydi. GET Pixel (x,y) funktsiyasi (x,y) koordinatali nuqta rangining qiymatini qaytaradi. U holda, Col-butun o’zgaruvchi bo’lsa , Sol:=GETPixel(50,80); op е ratorining bajarilishida Col (50,80) nuqtadagi rang qiymatini egallaydi. Init Graph qo’llanilganda op е rativ xotira kamlik qilsa Graph Result funktsiyasi qo’llaniladi. Graph modulida 80 ga yaqin funktsiya va prots е duralar mavjud. Ular yordamida nuqta k е sma, ellips, aylana, turtburchaklar chizish va bo’yash mumkin. Shunga oid bir n е chta programmalar qaraymiz. 2- programma. Aylana chizib, gulli tasvir hosil qilish programmasi. uses graph; var i,j: integer ; gd , gm : integer ; begin gd :=detect ; { drayv е rni avtomatik aniqlash} init graph ( gd, gm, ‘ ’) ;{ grafik holatni o’rnatish} for i:=0 to 20 do for j:=0 to 20 do Circle(i*40,j*30,64); readln; Close Graph; { grafik xolatni yopish} end. Graph modulida oddiy figuralarni chizish uchun quyidagi prots е duralar mavjud.

$Line(x1,y1,x2,y2) prots е durasi (x1,y1) nuqtadan (x2,y2) nuqtagacha k е sma chizadi. Circle(x,y,radius) prots е durasi markazi (x,y) nuqtada bulgan radiusi radius ga t е ng bo’lgan aylana tasvirini chizadi. Rectangle(x1,y1,x2,y2) prots е durasi chap yuqorigi burchak koordinatasi (x1 ,y1) o’ng pastki koordinatasi (x2,y2) bo’lgan turtburchak tasvirini hosil qiladi. SetColor(Color) prots е durasi mazkur rasm rangini b е lgilaydi. 3-programma. uses Ctrl ,Graph; var Gd,Gm, x,y: integer; begin Gd:=Detect; InitGraph (Gd, Gm ,’d:\tp\bgi ’) ; {fon ko’k rangda} SetBkColor(Blue); { yoyning markazi ekran markazida} x:=GetMax x div 2; Y:=GetMax y div 2; repeat { 1/100 extimol bilan rangni almashtiradi} if random(100)= i then om(16)); { Random (5)-2 - bu -2 dan 2 gacha bo’lgan ixtiyoriy son } x:=x+Random(5)-2; y:=y+Random(5)-2; { ellips yoyini chizish} Ellipse(x,y,340,200,50,40); until keypreesed; Readln; CloseGraph; end.$

Bu y е rda Ellips prots е durasi - ellips е yini chizadi. Uning е zilishi kuyidagicha: Ellips(x;y: integer, StAngle, EndAngle: word; x radius, y radiys: word); x,y- ekran markazi koordinatasi. StAngle va EndAngle - е yning boshlangich va oxirgi burchagi. x Radius va y Radius mos xolda ellips balandligi va k е ngligini ko’rsatadi. Grafik holatda ekranda quyidagi ranglardan foydalanish mumkin. Black 0;{qora} DarkGray=8;{to’q kulrang} Green=2;{yashil} LightBlue=9;{och havo rang} Cyan=3;{binafsha} LightGreen=10;{och yashil} Red=4;{qizil} LightCyan=11;{och binafsha} Magenta=5;{malina} LightRed=12;{och qizil} Brown=6;{malla} LightMagenta=13;{och malina} LightGray=7;{ochsariq} Yellow=14;{sariq} Blue=1;{ko’k} White=15;{oq} Biz odatda 2 ta qulay funktsiya Get Max x va G е t Max y bilan ish ko’ramiz .Bu funktsiyalar mos holda gorizontal va v е rtikal koordinatalar o’qi bo’yicha hosil qiluvchi xususiyatlaridir. Bu funktsiyalar xolatga bog’liq bo’lmagan programmalar tuzishda qo’llaniladi. Quyidagi programma xoxlagan vid е o holatda ekran bo’ylab to’liq ramka chizish imkonini b е radi. Figuralar chizish. Turbo Paskal turli figuralarni chizish imkoniyatini b е radi. Set Color prots е durasi rasmning - mazkur rangini o’rnatadi. Set Fill Style - mazkur rang bilan to’ldirishni ta'minlaydi. Set Fill Style (Style, Color)- Color ga mos rangni va mazkur shtrixlashni ta'minlaydi. Turli uslublarni to’ldirish uchun quyidagi o’zgarmaslardan foydalanish mumkin. const. Empty Fill=0; {soxani fon rangi bilan to’ldirish}. Solid Fill=1; {b е rilgan rang bilan soxani uzluksiz to’lg’azish}. Line Fill=2; {qalin gorizant chiziqlar bilan to’ldirish}.

Graph modulining funktsiyasi va prots е durasi. Ishdan maqsad. Talabalarni Graph modulining funktsiyasi va prots е durasi bilan tanishtirish. Masalaning qo’yilishi . Turbo- Pascal muxitida grafik ekran bilan ishlash. 1. Arc prots е durasi - aylananing yoyini chizadi. Umumiy ko’rinishi quyidagiga: Arc (x,y: integer;StAng,End Ang,Radius: word); Bu y е rda x,u - aylana markazi koordinatalari. StAng va End Ang- mos holda boshlang’ich va oxirgi burchaklar. Radius- aylana radiusi. 1- programma. uses Crt, Graph; var Gd , Gm , I : integer; begin Gd:=Detect; Init Graph (Gd,Gm,’d:/tg/bgi’); {kulrang fon} Set B k color (Light Gray); {aylana yoyi doimo ozgarib, rangni o’zgartirib turadi}. For i:=1 to 200 do begin Set color (I div 15); Arc (Get Max div 2, Get Max y div 2,I,I+300,I+10); end; Readln; Close Graph; End. 2. Bar prots е durasi – bo’yalgan to’g’ri burchak rasmini chizadi. Umumiy ko’rinishi:

$Bar (x1,y1,x2,y2: integer); x1 va x2 – to’g’ri burchakning chap yuqorigi koordinatasi, x2 va u2 – o’ng pastki koordinatasi. 3. Bar3D protsudurasi – bo’yalgan parall е l е pip е d rasmini chizadi. Umiy ko’rinishi: Bar3D (x1,y1,x2,y2: integer;Depth: Word; Top: Boolean); Bu y е rda x1,u1 – to’g’ri burchakning chap yuqori koordinatasi. x2,u2 – to’gri burchakning o’ng pastki nuqta koordinatasi. Depth- “chuqurlik”. Top - (logik) mantiqiy o’zgaruvchi, u yuqori ch е garani chizish yoki chizmaslikni ko’rsatadi. 2-programma. uses Crt, Craph; const Height=10; Width=10; Depth=20; var Gd,Gm ,I: integer; begin Gd:=Det е ct; Init Graph (Gd,Gm,’d:\tp\bgi’); Set Color (LightRed); For i:=1 to 50 do Bar3D (I*Width, I*Height,(I+1)*Width,(I+1)*Height,Depth,TopOn); Readln; Close Graph; end. 4.Circle prots е durasi - aylana chizadi. Umumiy ko’rinishi: Circle (x,y: integer; Radius:word); Bu y е rda x,u - aylana markazi koordinatasi.Radius- aylana radiusi.$

5.Close Graph prots е durasi - grafik xolatda chizish. Umumiy ko’rinishi: Close Graph; 6.Draw Poly prots е durasi – ko’pburchak chizadi. Umumiy ko’rinishi: Draw Poly (Num Paints: word;var Poly Paints); Num Points – ko’pburchak chuqqilarining soni. Poly Pointes nuqtalar koordinatasi xisoblanadigan massiv bo’lishi mumkin. 3-programma. uses Graph; const N=100; {ko’pburchak cho’qqilari soni} var Gd,Gm,I: integer; Poly:Array [1..100] of Point Type; begin Gd:=Detect; Init Graph (Gd,Gm,’d:g`tpg` bgi’); Randomize; { cho’qqilar ixtiyoriy koordinataga ega bo’ladi} for i:=1 to n do begin Poly[i] x:=Random (Get Max x); Poly[i] y:=Random (Get Max y); end; Draw Poly(N,Poly); Readln; Close Graph; end. 4-programma. uses SRt,Graph; var

Gd,Gm,x,y: integer; begin Gd:=Detect; InitGraph(Gd, Gm,’d:g`tpg`bgi’); Set Color (Light Red); Circle (100, 100, 80); Circle (200, 100, 80); Set Fillstyle (I, Cyan); Flood Fill (150, 100, Light Red); Read Ln; Close Graph; end. 7.Get Arc Coords prots е durasi- ARC prots е durasining so’nggi koordinatasini so’raydi. Umumiy ko’rinishi: Get Arc Coords (var Arc Coords: Arc Coords Type); type Arc Coords Type=reeord x, y, x start, y start, x end, y end: Integer; end; x va u- aylananing markazi koordinatasi x Start va y Start- boshlang’ich koordinatalar, x end va y end - yoyning oxirgi nuqtasi. Turbo-Paskalda modullar Ishdan maqsad: Talabalarda modullar tuzilishi, Interfeys bo‘limi, Modulning bajariluvchi qismi, Initsializatsiya bo‘limi, Standart modullar tushunchalarni shakllantirish. Masalaning qo’yilishi. Dastur tuzish jarayonida Turbo Paskal modullaridan foydalanish.

Qisqacha nazariy ma’lumotlar. TP dagi modullar tadbiqiy programmalar kutubxonasini yaratish va modulli programmalashtirish uchun kuchli vositadir. Modullar kompilyatsiya qilingandan keyin ishlovchi programma (fayllar) hosil bo‘lmaydi balki ularni boshqa programmalar tarkibiga qo‘shish mumkin. Bilamizki TP yordamida kompilatori programma kodi 64 Kbaytdan oshmaydigan programmalarni yaratishi mumkin. Modullarning muhim xususiyatlari shundan iboratki, TP kompilatori modullarning programma kodlarini har bir modul uchun ajratilgan segment 64 Kbaytdan katta bo‘lmasa ham alohida segmentlarga joylashtiradi. Bu modullarni o‘ziga biriktirgan (ishlatuvchi) programma o‘lchami 64 Kbaytdan katta bo‘lib, faqat operativ xotira o‘lchami bilan chegaralanishi mumkin. Bu hol o‘z navbatida juda ham katta programmalarni yaratish imkoniyatini beradi. Modullar tuzilishi. Modullar quyidagi tuzilishga ega: UNIT < nom >; INTERFACE < interfeys bo‘limi > IMPLEMENTATION < bajariluvchi qism > [BEGIN < initsializatsiya qiluvchi qism >] END. Bu yerda UNIT–kalit so‘z ( inglizcha modul ) bo‘lib, modulning boshlanish qismini bildiradi; < nom > - modul nomi (identifikator). Bu nom modul faylining diskdagi nomi bilan ustma-ust tushishi kerak. INTERFACE - kalit so‘zi, modul interfeys qismining boshlanishini bildiradi. IMPLEMENTATION–kalit so‘z ( bajarish ) ; bajariluvchi qism boshi. BEGIN - initsializatsiya qismining boshlanishi (bu bo‘lim bo‘lishi shart emas). END - modul oxiri belgisi. Demak, modul - modul boshlanishi va ixtiyoriy bittasi bo‘sh bo‘lishi mumkin bo‘lgan tarkibiy qismlardan iborat ekan.

Yuqorida aytganimizdek modul nomi, shu modul matnini o‘z ichiga olgan disk fayl nomi bilan ustma-ust tushishi kerak. Misol uchun UNIT GLOBAL, bunga mos disk fayli GLOBAL. PAS. Modul nomi shu modulni boshqa modullar va asosiy programma bilan bog‘lash uchun xizmat qiladi. Bu bog‘lanish maxsus ifoda bilan o‘rnatiladi: USES <modullar ro‘yxati> ; bu yerda USES-kalit so‘z(foydalanish), <modullar ro‘yxati> - bog‘lanuvchi modullar ro‘yxati. Misol uchun, USES CRT, GRAPH, GLOBAL; Bu yerda modullarning ketma-ketligini ahamiyati bor, har xil modullarda bir turdagi va bir xil nomdagi ob’yektlar (o‘zgaruvchilar, protsedura va funksiyalar) aniqlangan bo‘lsa oxirgi moduldagi ob’yektlar amal qiladi. Interfeys bo‘limi. Bu bo‘limda modulning global ob’yektlarining (turlar, konstantalar, o‘zgarmaslar, o‘zgaruvchilar, protseduralar va funksiyalar) e’lonlari bo‘ladi. Bu orqali shu moduldagi ob’yektlarni asosiy programma va boshqa modullar ishlatishi mumkin. Protsedura va funksiyalar e’lonida ularning sarlavhasigina yoziladi. Masalan, UNIT Cmplx; INTERFACE Type Complex = Record re, im : real end; Procedure AddC (x,y : Complex; Var z : Complex); Procedure MulC (x,y : Complex; Var z : Complex); Agar asosiy programma (yoki boshqa modulda) USES Cmplx; ifodasini yozsak, programma uchun Complex turi va AddC va MulC protseduralarini ishlatish imkoniyati paydo bo‘ladi.

Modullarning INTERFACE bo‘limida e’lon qilingan har bir konstanta va o‘zgaruvchilar Turbo-Paskal kompilatori tomonidan asosiy programmaning ma’lumotlar segmentiga joylash tirila di. Bunda ma’lumotlar segmentini chegaralangan ekanligini hisobga olish kerak. Modulning bajariluvchi qismi – IMPLEMENTATION bo‘limi INTERFACE qismida e’lon qilingan protsedura va funksiyalar tanalarini o‘z ichiga oladi. Bu bo‘limda, faqat shu bo‘limda ishlatiladigan boshqa programma ob’yektlarining e’lonlari bo‘lishi mumkin. Yuqorida keltirilgan misol ni davom ettirish mumkin. IMPLEMENTATION Procedure AddC; Begin z.re : =x.re + y.re; z.im : = x.im + y.im; End; Procedure MulC; Begin ... Initsializatsiya bo‘limi. Bu bo‘lim BEGIN kalit so‘zidan boshlanib, bajariluvchi operatorlardan tashkil topgan programma bo‘lagini o‘z ichiga oladi. Bu operatorlar asosiy programmaning birinchi operatoriga boshqaruvni berishdan oldin bajariladi va ular programmani ishga tayyorlash uchun xizmat qiladi. Bu bo‘lim bo‘sh bo‘lishi mumkin. Modullar kompilatsiyasi. TPda modulni o‘z ichiga oluvchi diskdagi faylni nomi bilan uning UNIT so‘zidan keyin keluvchi nomlar bir xil bo‘lishi shart. Yuqoridagi misol da modul – fayl nomi Cmplx.pas bo‘lishi shart. Modulni kompilatsiya qilish natijasida diskda ‘tpu’ kengaymali ob’yekt kodli fayl hosil bo‘ladi. Jumladan Cmplx.pas nomli modul kompilatsiyadan keyin Cmplx.tpu fayli hosil bo‘ladi.

TPda modullarni yoki modullardan foydalanuvchi programmalarni kompilatsiya qilishning uchta rejim i mavjud bo‘lib , ular modullar bilan qanday bog‘lanishi bilan bir - biridan farq qiladi: Compile rejimida – foydalaniladigan barcha modullar ‘tpu’ fayl ko‘rinishida bo‘lishi kerak; Make rejimida – oxirgi kompilatsiyadan keyin tahrir qilingan barcha modullar qaytadan kompilyatsiya qilin a di va asosiy programmaning ishchi fayliga kiritiladi; Build rejimida – foydalaniladigan barcha modullar qaytadan kompilyatsiya qilinadi. Standart modullar. Foydalanuvchi yaratadigan modullardan tashqari TP standart modullarga ega. Bular System, Dos, Printer, Graph, Overlay va boshqa modullar. Bu modullar Turbo.tpl faylida saqlanadi. System moduli barcha programmalarga avtomatik ravishda qo‘shiladi. CRT moduli. CRT abbreviaturasi "Elektron nur trubkasi" mazmunini bildiradi. Haqiqatan ham, CRT modulida matn ma’lumotni ekranga chiqarish, ekran darchalarini boshqarish, ekrandagi belgilarni va kursorni boshqarishning maxsus protsedura va funksiyalari aniqlangan. Bu moduldagi protsedura va funksiyalar kodi uncha katta bo‘lmasdan-3 Kb tashkil qiladi va u TURBO.TPL- sistemaviy kutubxona tarkibiga kiradi. Quyida CRT moduliga kiruvchi asosiy protsedura va funksiyalarni keltiramiz: Window(X1,Y1,X2,Y2:byte) -ekranda joriy darchani aniqlash. Window protsedurasi bajarilgandan keyin ekran ustida bajariladigan barcha amallar ekranning X1, Y1, X2, Y2 koordinatalari bilan berilgan qismiga taalluqli bo‘ladi. Satr va ustunlar hisobi (kursorni joylashtirish uchun) yangi joriy darcha koordinatasiga nisbatan aniqlanadi va (1,1) koordinatali yangi darchaning chap yuqori burchagini ko‘rsatadi. Ekranning darchadan tashqari qismi programmaning ta’sir doirasidan tashqarida bo‘ladi. Shuni ta’kidlash kerakki, Window protsedurasi chaqirilganda koordinatalar "absolut" qiymatida, ya’ni ekranning real koordinatalari bo‘yicha beriladi (oxirgi matn darchasi koordinatasi bo‘yicha emas). Matn darchalariga misol:

Program Windows; { matn li oyna namoyishi } Uses CRT; { CRT moduli ishlatilayapti } Var i:byte; { for siklining parametri } BEGIN TextAttr:  White  16*Black; { rang - oq qorada } ClrScr; for i:  1 to 112 do Write('* to‘liq ekran '); { asosiy ekranga chiqarish } repeat TextAttr:  White  16*Red; { rang - oq qizilda } Window (5, 5, 20,15); { 1-oyna } for i:  1 to 120 do Write('* 1-oyna '); { shu oynaga matn chiqa r ish } ClrScr; { 1- oynani tozalash} TextAttr:  White  16*Blue; { rang-oq ko‘kda } Window (40, 10, 55,20); { 2-oyna } for i:  1 to 120 do Write('* 2-Oyna '); { shu oynaga matn chiqarish } ClrScr; { 2- oynani tozalash } until KeyPressed; { tugmani bosguncha sikl } END. Joriy matn darchasining koordinatalarini so‘rash uchun ikkita maxsus sistema (tizim) o‘zgaruvchilari-WindMax va WindMin aniqlangan bo‘lib, ular ustida joriy darcha koordinatalarining kodlashtirilgan qiymatini saqlaydi. Bu qiymatlarning maxsus funksiyalari LO (kichik bayt) HI (katta bayt) orqali aniqlash mumkin: X1:  LO(WindMin)  1; X2:  LO(WindMax)  1;

Y1:  HI(WindMax)  1; Y2:  HI(WindMax)  1; CLRSCR protsedurasi . Bu protsedura joriy matn darchasini tozalaydi, ya’ni o‘rnatilgan fon rangi bilan "bo‘yaydi". Masalan: TextBackGround(Blue); Clrscr; bajarilganda ekran moviy ranga bo‘yaladi va kursor darchaning (1,1) joyiga o‘rnatiladi. GOTOXY(X,Y:byte) protsedurasi . Bu protsedura yordamida kursorni joriy matn darchasining X ustun va Y satr kesishuvidagi joyga o‘rnatiladi. Agar X va Y qiymatlari joriy darcha chegarasidan chiqadigan bo‘lsa, hech qanday amal bo‘lmaydi. InsLine va DelLine protseduralari. Bu protseduralar satrlar bilan ishlaydi. Ular butun ekran yoki uning bir qismidagi (matn darchasidan) satrlarni pastga va yuqoriga harakatni amalga oshiradi. InsLine kursor turgan joyda yangi satr hosil qiladi, oldingi va pastdagi satrlarni bir qator pastga suradi, oxirgi satr ekrandan yo‘qoladi. DelLine protsedurasi kursor turgan qatorni o‘chiradi va pastdagi satrlarni yuqoriga bir qator "ko‘taradi". InsLine va DelLine protseduralari yordamida ekranda satr "harakatini" amalga oshirish mumkin. Uses CRT; {InsLine  DelLine protsedurasini qo‘llashga misol } Var i, n:integer; {sikl uchun o‘zgaruvchilar} BEGIN ClrScr; GotoXY(1, 2*7 ) { matn abzasining boshi } for i:  1 to 7 do { abzasga 7 ta satr chiqarish } Writeln( 'Ins  Del Line' ); GotoXY( 1, 1 ); { kursorni abzasdan chiqarish} repeat { sikl: } for i:  1 to 7 do Delline; {abzasni 7 ta satrga ko‘tarish} for i:  1 to 7 do InsLine; { va 7 ta satrga pastga surish }

until KeyPressed; { qandaydir tugma bosilmaguncha} END. TextColor(c:byte) va TextBackGround(c:byte) protseduralari mos ravishda belgi va fon ranglarini aniqlaydi. Quyidagi jadvalda belgi va fon rangini aniqlaydigan TP o‘zgarmaslari keltirilgan O‘zgarmas So n Rang Protseduralar Black 0 qora TextColor, TextBackGround Blue 1 ko‘k TextColor, TextBackGround Green 2 yashil TextColor, TextBackGround Cyan 3 havorang TextColor, TextBackGround Red 4 q izil TextColor, TextBackGround Magenta 5 siyoxrang TextColor, TextBackGround Brown 6 jigarrang TextColor, TextBackGround LightGray 7 ochi q kulrang TextColor, TextBackGround DarkGray 8 to‘ q kulrang TextColor, TextBackGround LightBlue 9 ochi q ko‘k TextColor LightGreen 10 ochi q yashil TextColor LightCyan 11 ochi q havorang TextColor LightRed 12 ochi q q izil TextColor LightMagen ta 13 ochi q siyohrang TextColor Yellow 14 sari q TextColor White 15 o q TextColor Blink 12 8 pirpirash TextColor Sound(Hz:word) va NoSound protseduralari SHEHM dinamikasiga murojaat qilish imkonini beradi. Sound protsedurasi berilgan gers chastotasida tovushni hosil qiladi. Protsedura o‘z ishini tugatgandan keyin ham tovush to‘xtamaydi, uni faqat NoSound protsedurasi bilan to‘xtatiladi. Delay(ms:word) chaqirilganda ms-millisekundlik programmaviy pauza ro‘y beradi. Mashinaning ishlash tezligiga qarab, bu pauza vaqti talab qilingan vaqtdan ozgina farq qilishi mumkin. KeyPressed funksiyasi . Bu funksiya TRUE qiymat qaytaradi, agar klaviaturadan kiritish buferida hech bo‘lmaganda bitta belgi bo‘lsa, aks holda, ya’ni bo‘sh bo‘lsa FALSE.

Ma’lumki, programma ish boshlaganda klaviatura buferi bo‘sh bo‘ladi va klaviatura tugmasi bosilishi bilan mos qiymat buferga kelib tushadi. Buferni Read va Readln protseduralari tozalaydi. KeyPressed funksiyasi yordamida klaviatura hol a tini aniqlash mumkin: Masalan quyidagi shart operatori orqali klaviatura bosilganiga bog‘liq ravishda qandaydir amal qilish zarur bo‘lganda ishlatilishi mumkin: if KeyPressed then Amal; Readkey funksiyasi. Bu funksiya ham klaviatura holatini so‘raydi, lekin uning KeyPressed funksiyasidan farqi shundaki, u klaviatura buferi bilan ishlaydi. Funksiya har doim bitta char turidagi belgini qaytaradi. Funksiya ishlashida ikkita muhim xususiyat bor: funksiya qabul qilgan qiymat (belgi) ekranda ko‘rinmaydi; Readkey ishlashi bufer holatiga bog‘liq. Agar buferda qiymat bo‘lsa, Readkey undagi birinchi belgini qaytaradi (boshqalarning oldin kiritilgan belgi) va uni buferdan o‘chiradi. Agar bufer bo‘sh bo‘lsa Readkey programma ishini klaviaturadan belgi kodini hosil qiluvchi tugma bosilguncha to‘xtatadi. Programmani ishlash ssenariysini yaratishda Readkey dan unumli foydalanish mumkin: While KeyPressed do ch:=Readkey (buferni tozalash) yoki repeat until KeyPressed (klaviatura bosilishini kutish) Readkey funksiyasidan grafika natijalarini ekranda ma’lum bir muddatda ko‘rib turish uchun (ekran matn rejimiga o‘tib ketmasligi uchun) foydalanish mumkin. Yuqoridagi protsedura va funksiyalarni turli tovushlarni hosil qilishda ishlatish quyidagi programmada keltirilgan: Uses CRT; {tovush hosil qilishga misol } Var Procedure Tovush (x,y:byte; s:string; ms:word); Const

Hz=50; {tovush chastotasi} Var i:byte; {tsikl parametri} Begin Dec (x); {qiymatni surish} For i=1 to Length(s) do begin Sound(Hz); Delay(ms); {birinchi tovush} GotoXY(x+i,y); Write(S[i]); {simvolni chop etish} Sound(2*Hz); Delay(ms); {ikkinchi tovush} Nosound {tovushni to‘xtatish} End End; BEGIN ClrScr; Tovush(20, 10, ’0123456789abcdeedcba9876543210’, 40); Readln; END. Graph moduli. Graph moduli turli xil displeylar (CGA, FGA, VGA, MCCA, Hercules, PS3270, ATT6300 va IBM8514 va boshqalar) adapterlar grafik rejimlarini to‘liq boshqaruvuni ta’minlovchi qism programmalar kutubxonasidir. Kutubxonada asosiy (nuqta, chiziq, aylana va boshqalar) va qo‘shimcha (ko‘pburchaklar, shakllarni ranga bo‘yash, matnni chop qilish va boshqalar) grafika protsedura va funksiyalarini o‘z ichiga oladi. Graph modulidagi protsedura va funksiyalarni ishga tushirish uchun ishchi katalogda zarur grafika drayverlari (BGI fayllari), agar shtrixli shriftlar ishlatiladigan bo‘lsa, shrift fayllari (SHR fayllari) bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, kompilator uchun GRAPH.TPU moduliga murojat qilish imkoniyati bo‘lishi kerak (bu modul TURBO.TPL moduli tarkibiga kirmaydi). BGI fayllari. BGI fayllari Borland firmasining grafik interfeysidir (Borland Graphik Interface). Bu fayllar programmani grafik qurilmalari bilan ishlashini ta’minlaydi. Programmani grafik rejimda ishlashidan oldin InitGraph

protsedurasi zarur adapter turini aniqlaydi va zarur BGI drayverni xotiraga yuklaydi. ClouseGraph protsedurasi grafik drayverni xotiradan chaqiradi va videoadapterni matn rejimda ishlashga o‘tkazadi. Quyida displey turiga mos ravishda ishchi katalogida bo‘lishi kerak bo‘lgan fayl-drayverlar ro‘yxati keltirilgan: CGA.BGI - IBM CGA, MCCA displeylar uchun drayver; FGAVGA.DGI - IBM 8514 displeylar uchun drayver; IBM8514.BGI - IBM8514 displeylar uchun drayver. InitGraph protsedurasi. Yuqorida qayd qilinganidan bu protsedura displeyni grafik ish rejimiga o‘tkazadi. Protsedura quyidagi ko‘rinishda e’lon qilingan: InitGraph (Var Graphdriver: Integer:  adapter turi  Var GraphMode: Integer:  grafika rejimi  DriverPatu: String);  drayverga yo‘ q  Graph modulida grafik adapter turini berish uchun konstantalar aniqlangan: Const Detect  0;  avtoaniqlov  CGA  1;  SGA adapteri  MCGA  2;  MCGA adapteri  EGA  3;  EGA adapteri, 256 kb  EGAGU  4;  EGA adapteri, 64 kb  EGAMono  5;  EGA adapteri, mono displey uchun  VGA  9;  VGA adapter  Agar GraphDriver parametriga Detect qiymati yuklansa, tizim avtoaniqlov rejimini ishga tushiradi. Agar bir nechta grafika rejimini ishga tushirish imkoniyati mavjud bo‘lsa, ularning eng yuqori imkoniyatlisi ishga tushiriladi. GraphMode parametri aniqlangan adapter uchun ish rejimi nomerini beradi. Masalan, VGA drayveri uchun quyidagi ish rejimlari aniqlangan: VGALo  0, ekran imkoniyati 640*200, 16 rang, 4 ta videosahifalar; VGAMed  1, ekran imkoniyati 640*350, 16 rang 1 ta videosahifa.

DriverRatu parametri zarur drayver fayllari joylashgan katalogcha yo‘lini ko‘rsatadi. Agar parametr qiymati (bo‘sh satr) berilsa, drayverlar joriy (ishchi) katalogda bo‘lishi kerak. CloseGraph protsedurasi. Grafik rejimdagi ishni tugatish uchun CloseGraph protsedurasini chaqirish kerak Bu protsedura parametrga ega emas va u bajarilish natijasida ekran tozalanadi va adapter matn rejimiga o‘tkaziladi, xotiradan BGI drayverlari va shtrixli shriftlar xotiradan o‘chiriladi. GraphResult funksiyasi. Grafik rejimga o‘tish muvoffaqiyatsiz bo‘lishi mumkin. Bunga sabab-Graph.tpu yoki zarur BGI fayllarini ishchi katalogda bo‘lmasligi yoki talab qilingan adapterning amalda mavjud bo‘lmasligi va boshqalar. Grafik rejimga o‘tish qanday amalga oshganligini GraphResult: Integer; funksiyasining javobiga qarab aniqlash mumkin. Bu funksiya oxirgi chaqirilgan grafika protseduralari yoki funksiyalari muvoffaqiyatli yoki muvoffaqiyatsiz amalga oshirilganligini bildiradi. GraphResult funksiyasi Bar, Bar30, DrawPoly, FillPoly InitGraph, SetFillPetteru, SetFillStyle va boshqa grafik protsedura va funksiyalarining chaqirilish natijalarini bildiradi. GraphResult funksiyasi javobi bo‘lgan kodlar jadvali va ularning izohlari mavjud bo‘lib, GraphErrorMsg:string; funksiyasi yordamida bu izoh-satrni ekranga chiqarish mumkin odatda GraphResult va GraphErrorMsg funksiyalar birgaliknda ishlatiladi. Grafik rejimni initsializatsiya qilishning ( yuklashning ) oddiy programmasi : Uses Graph; {Graph moduli bo g‘langan } Procedure GrInit; {grafik rejim initsializatsiyasi} Var GraphDriver : Integer; {grafik adapter uchun} GraphMode : Integer; {grafik rejim uchun} E rrorCode : Integer; {xatolik kodi uchun} Begin

$GraphDriver := Detect; { avto aniqlash rejimi} InitGraph(GraphDriver, GraphMode, ‘‘); {initsializatsiya} E rrorCode := Graph Result; {initsializatsiya natijasi} if E rrorCode<>grOk then{agar ifoda “rost” bo‘lsa, u holda ... } begin WriteLn(‘Grafikada xato’, GraphErrorMsg(ErrorCode)); WriteLn(‘Programma ishi to‘xtatildi.’); Halt(1); end; {if} End; {initsializatsiyaga misol} Begin GrInit; {initsializatsiya qilish} Line(0, 0, GetMexX, GetMaxY); {grafika bilan ishlash...} ReadLn; { E nter bosilgancha kutish} CloseGraph {grafik rejimni yopish} End. Grafika rejimida ekran adreslanuvchi nuqtalarning to‘g‘ri burchakli massiv ko‘rinishida bo‘ladi va ixtiyoriy tasvir yoqib yoki o‘chib turgan piksellar (tasvirning minimal elementi) kompozitsiyasidan hosil bo‘ladi. Bu nuqtalar ikkita butun son - nx - nuqtaning gorizontal nomeri va ny nuqtaning vertikal nomeri bilan adreslanadi: 0  nx  nx_max, 0  ny  ny_max, bu yerda nx_max va ny_max mos ravishda gorizontal va vertikal bo‘yicha adreslanishi mumkin bo‘lgan sondan bitta kam sonlar. Bu sonlar grafika adapteri ish rejimi orqali aniqlanadi, masalan VGA uchun 1-rejimda ekran 640*350, ya’ni nx_max  639 va ny_max  349. Turbo Paskalda yuqoridagi nx_max va ny_max larni aniqlovchi GetMaxX: Integer;$

GetMaxY: Integer. funksiyalari mavjud va nuqta koordinatalari shu sonlar chegarasida bo‘lishi kerak, aks holda nuqtalar ekranda tasvirlanmaydi. Ekranning chap yuqori burchagidagi nuqta koordinatasi (0,0) bo‘ladi. (nx,ny) qurilma koordinatalari ham deyiladi va ular faqat butun qiymatlarni qabul qilishi mumkin. Kompyuter grafikasida yana ikkita koordinata tizimi qabul qilingan. Birinchisi (px, py)- ekran koordinata tizimi bo‘lib, unda px- gorizontal bo‘yicha ekrandagi masofa, py-gorizontal bo‘yicha. Bu yerda koordinata o‘qlari millimetr va duymlarda o‘lchanadi. Ikkinchi koordinata tizimi - dunyoviy (olam) koodinata tizimidir. U (x,y) dekart tizimi bo‘lib, programma tuzuvchisi tomonidan aniqlanadi va tasvirlash qurilmasiga bog‘liq bo‘lmaydi: Xmin  x  Xmax Ymin  y  Ymax Dekart koordinatalar tizimida X va Y o‘zgarish diapazonlari (Xmin, Xmax, Ymin, Ymax) mavhum matematik ikki o‘lchamli fazoning to‘g‘ri burchakli sohasini aniqlaydi. Bu sohani qurilma koordinatasiga akslantirish quyidagicha amalga oshiriladi: nx:  Round ((x-xmin)  (xmax-xmin))*nx_max; ny:  Round((y-ymin)  (ymax-ymin))*ny_max bu yerda (x,y)- d ekart koordinatasidagi nuqta va uning ekrandagi koordinatasi (nx,ny) bo‘ladi. Grafik kursor. Grafik kursor matn kursori bajaruvchi ishni bajaradi, lekin u ekranda ko‘rinmaydi. Ma’lumki matn kursori ekrandagi belgi o‘rnini (80*25 bo‘lganida) ko‘rsatadi va bu o‘rinda belgi chop qilinganda avtomatik ravishda bir o‘rin o‘ngga suriladi. Grafik kursor esa chiqariluvchi grafik primitivning (shaklning) boshlang‘ich koordinatasini ko‘rsatadi va uni keyingi joyga ko‘chirish uchun maxsus protseduralar ishlatiladi: MoveTo(x,y: integer)

bu protsedura kursorni (x,y) koordinatali nuqtaga ko‘chiradi. Boshqa protsedura - MovRel (dx, dy: Integer) kursorni uning ayni gorizontal bo‘yicha dx pikselga. vertikal bo‘yicha dy pikselga ko‘chiradi. Agar dx yoki dy manfiy bo‘lsa, mos koordinata kamayadi. Vertikal bo‘yicha koodinata markazi chap yuqori burchakda joylashganligi uchun kursorni yuqoriga ko‘tarish uchun dy manfiy bo‘lishi kerak 0,0 x y Grafik kursor holatini aniqlash uchun GetX: Integer; GetY: integer funksiyalari mavjud bo‘lib, ular mos ravishda kursor X va Y o‘qidagi joylashuvini aniqlaydi. Chiziqlarni chizish. Ekranga chiziqni (kesmani) chiqarish Line (X1,Y1,X2,Y2: Integer) protsedurasi orqali amalga oshiriladi. Bu yerda (X1,Y1) kesmaning boshlan g‘ ich koordinatasi, (X2,Y2)- uning oxiri. Chiziq oldindan o‘rnatilgan rang va turda chiziladi. Chiziq chiqarishning yana ikkita varianti bor: Kursori turgan joydan berilgan (x,y) nuqtagacha chiziq chizish LineTo (x,y: integer)

protsedurasi yordamida amalga oshiriladi. Kursor joylashgan nuqtagacha bo‘lgan chiziqni chizish LineRel (dx,dy: Integer) protsedurasi orqali amalga oshiriladi. Tasvir o‘lchamlari nisbati. Ekranda kesmalardan tashkil topgan kvadratni chizish uchun MoveTo (100,100); LineRel (20,0); LineRel (0,20); LineRel (-20,0); LineRel (0,-20); protseduralari chaqirilsa, ekranda kvadrat emas , balki eni kattaroq bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburgak chiziladi. Xuddi shu holat aylanani "qo‘lda" chizishga harakat qilinganida ro‘y beradi. Buning sababi shundaki, ekranning gorizontal va vertikal o‘lchamlari o‘zro teng emasligidadir. Bu tenglikni hisobga olish uchun BGI grafika standartida tasvirni siqish koeffitsienti deb nomlanuvchi ko‘rsatgich aniqlangan. Masalan, IBM PC turidagi SHEHM monitorlarining ekran balandligining eniga nisbati 0,75. Boshqacha usulda bu nisbat GetmaxY ning GetmaxX ga nisbati sifatida olinishi mumkin. Bu nisbatning turlicha bo‘lishi SHEHM texnik holatini hisobga olgan h olda tuzilgan programma turli kompyuterlarda har xil variantdagi grafik shakllar chizish mumkin. Graph modulida bunday noqulaylikni bartarf qiluvchi protseduralar aniqlangan. Ulardan biri : GetAspectratio (Var A, B: Word) A, B nisbatiga teng bo‘lgan siqish koeffitsientini o‘rnatadi va turli xil IBM turidan kompyuterlarda ishlaydigan programmalar yaratish imkonini beradi. O‘rnatilgan nisbat aylanalar, ellipslar, yoylar chizuvchi barcha protseduralarga ta’sir qiladi. Yuqoridagi kvadrat chizish bilan bog‘li q masalada vertikal o‘lchamlarni boshlang‘ich (tizim) siqish koeffitsientiga ko‘paytirish kerak: X0:  100; Y0:  100; GetAspectRatio (a, b);

dx:  20; dy:  20; dy:  Round (dy*a  b); MoveTo (x0,y0); LineRel(dx, 0); LineRel(0,dy); LineRel(-dx, 0); LineRel(0,-dy); Aylanalar, ellips va yoylar. Aylanani chizish uchun Circle(x,y:integer; Radius:Word) protsedurasi ishlatiladi. Bu yerda (x,y)-aylana markazi koordinatasi va Radius - uning radiusi. Agar tasvir siqish koffitsiyenti tanlangan BGI drayverining ish rejimiga mos kelsa , protsedura natijasida aylana chiziladi, aks holda ellips chiziladi. ARC protsedurasi. Berilgan Radius radius va markazi (x,u) koordinatali nuqtada bo‘lgan va StarAngle burchakdan E ndAngle burchakgacha bo‘lgan yoyni chizadi. Uning umumiy ko‘rinishi quyidigicha: ARC(x,y: integer: StarAngle, EndAngle, Radius: Word) E llipse protsedurasi. Bu protsedura ham ARC protsedurasining parametrlariga o‘xshash parametrlarda elliptik yoy chizadi: Ellipse (x,y: integer; StarAngle, EndAngle,Xradius,Yradius: Word) bu yerda, Xradius va Yradius mos ravishda gorizontal va vertikal yarim o‘qlar o‘lchamlari. Burchaklar 0 dan 360 gacha bo‘lsa, to‘liq ellips chiziladi. To‘g‘ri to‘rtburchaklar va siniq chiziqlar chizish. To‘g‘ri to‘rtburchakni chizish uchun Rectangle(x1,y1,x2,y2) protsedurasidan foydalanish mumkin. Bunda (x1,y1) to‘g‘ri turtburchak chap yuqori nuqtasining koordinatasi , (x2,y2) esa to‘g‘ri turtburchakning o‘ng pastki nuqtasining koordinatasi. Ekranda ko‘p miqdordagi siniq chiziqlardan tashkil topgan shaklni chizish uchun DrawPoly (NuwPoinS: Word; Var Polypoints);

$protsedurasidan faydalaniladi. U berilgan sondagi sonlar juftligi majmuasi bilan aniqlangan siniq chiziqni chizadi. Bu murojat geometrik shakl yoki jadval ko‘rinishidagi matematik funksiya bo‘lishi mumkin. NuwPoinS parametri siniq chiziq tugun nuqtalari soni (agar yopiq ko‘pburchak chizish kerak bo‘lsa, NuwPoints  n  1 bo‘lishi va (n  1) - nuqta birinchi nuqta koordinatasi bilan ustma-ust tushishi kerak). Turlanmagan PolyPoinS parametrlarda ikkita komponentali yozuvlardan tashkil topgan qandaydir o‘zgaruvchi tushiniladi. Graph modulida quyidagi tur aniqlangan Ture PointType  Record x,y: Integer end; Odatda, siniq chiziq tugun nuqtalari PointType turidagi massiv sifatida beriladi. Quyida DrawPoly protsedurasi yordamida grafik shakl chizish programmasi keltirilgan Uses Graph; {Graph moduli bog‘langan} {$I initgraf.pas} {initsializatsiya protsedurasi } Const Pi = 3.14151828; { Pi konstantasi } Pi2 = 2 * Pi; Pi001 = 0.01 * Pi; Var angle : Real; Sine_func : Array [1..20] of Point Type; { nu qtalar massivi} maxy, i : Integer; Begin GrInit; { grafika initsializatsiyasi} maxy := GetMaxY div 2; { Y o‘qi bo‘yicha koordinata o‘rtasi } angle := 0.0; {boshlang‘ich qiymatlar berish} i := 0; repeat$ $Inc(i); sine_func[i].x := Round(100 * angle) + 10; sine_func[i].y := Round(100 * Sin(angle)) + maxy; angle := angle + Pi001; until angle > Pi2; DrawPoly(i, sine_func); { s inusning grafigini chizish} ReadLn; { E nter bosilgancha kutish} CloseGraph; {grafik rejimni yopish} E nd. DrawPoly yordamida grafik shaklning bir bo‘lagini chizish ham mumkin. Buning uchun nuqtalar massividagi boshlang‘ich nuqta ko‘rsatiladi, masalan. DrawPoly (20,Sin-func[100]); Bu chaqiruv 100,101......109 nomerli massiv nuqtalari uchun siniq chiziq chizadi. Tasvir sohasini bo‘yash. Grafika protseduralari ichida grafik shakl chizib, uni berilgan rangda va usulda bo’yaydigan protseduralar turkumi mavjud. Jumladan, Bar (x1,y1,x2,y2: Integer) protsedurasi to‘rtburchak chizadi va uning ichki sohasini joriy qolipda (rang va usulda) bo’yaydi. Bu yerda (x1,u1) va (x2,u2)-to‘g‘ri to‘rtburchak chap yuqori va o‘ng past burchaklari koordinatalari. Odatda Bar protsedurasidan ustunli diagrammalar chizishda ishlatiladi. Xuddi shu maqsadda Bar3D (x1,y1,x2,y2: Integer; D3: Word; Top; Boolean) protsedurasini ham ishlatish mumkin. U parallelepiped chizadi, uning old tomonini berilgan qolipda bo‘yaydi, parallelepiped chuqurligi D3 parametridagi piksellarda beriladi. Top-parallelepiped yuqori qismini ko‘rinishini (Tor-true) yoki ko‘rinmasligini (Tor-False) aniqlaydi. Sektor (x,y: integer; StarAngle, EndAngle, Xradius, Yradius;Word) protsedurasi bo‘yalgan ellips sektorini chizadi.$ $Murakkab geometrik shaklni (siniq chiziqlardan tashkil topgan) berilgan qolipda bo‘yash uchun FillPoly(NuwPoinS: Word; Var PolyPoints) protsedurasidan foydalanish mumkin. Uning parametrlari DrawPoly protsedurasi bilan bir xil. Agar ko‘pburchak yopiq bo‘lmasa, oxirgi nuqta bilan birinchi nuqta tutashtiriladi. Uses Graph; {Graph moduli bog‘langan} {$I initgraf.pas} {initsializatsiya protsedurasi } Const our_figure : Array [1..4] of PointType ((x : 319; y : 40), {Chizilayotgan figuraning} ((x : 398; y : 146), {tomonlarini tashkil} ((x : 240; y : 146), {etuvchi kesmalarning} ((x : 400; y : 40)); {koordinatalarini berish} Begin GrInit; { grafika initsializatsiyasi} SetFillStyle(InterleaveFill, Red); { shablon berish } FillPoly SizeOf(our_figure) div SizeOf(PointType), our_figure); {berilgan figurani chizish} ReadLn; { E nter bosilgancha kutish} CloseGraph; {grafik rejimni yopish} E nd. Sohani bo‘yashning universal protsedurasi FloodFile (x,y: Integer: Border: Word) (x,u) nuqta atrofidagi Border rangdagi chiziq bilan chegaralangan sohani tanlangan qolipda bo‘yaydi. Bitli grafik amallar. Turbo Pascalda ekran pikseliga murojat qilish imkoniyati mavjud bo‘lib, u GetPixel (x,y: integer): Word$

funksiyasi orqali amalga oshiriladi va Word turidagi qiymat-piksel rangini tartib nomerini bildiradi (0..15). Pikselni boshqarish. Turbo Paskalda pikselni boshqarish uchun PutPixel (x,y: integer; Color: Word) protsedurasi orqali amalga oshiriladi . Bu protsedura ekranning (x,u) nuqtasini Color rangida yoritadi. Uses Graph, CRT; {CRT modulidan foydalaniladi} {$I initgraf.pas} {initsializatsiya protsedurasi } Const minx = 290; miny = 70; {Chizilayotgan figuraning} maxx = 350; maxy = 130;{tomonlarini tashkil} Nx = Succ(maxx - minx); {etuvchi kesmalarning} Ny = Succ(maxy - miny); {etuvchi kesmalarning} Npixels = Nx * Ny; {koordinatalarini berish} Var countpixels, color : Word; {nuqtalar sanagichi va ularning rangi} x, y : Int e ger; {joriy nuqtaning koordinatalari} Begin GrInit; {grafika initsializatsiyasi} color : = GetMaxColor; {nuqtalar rangini belgilash} countpixels : = 0; {nuqtalar sanagichini nolga tenglashtirish} {Sanagichning qiymati figuradagi nuqtalar soniga teng } repeat {bo‘lguncha takrorlash} x := minx + Random(Nx); {To‘g‘ri to‘rtburchakdagi tasodifiy} y : = miny + Random(Ny); {nuqta koordinatalari} if GetPixel(X,Y) = Black then {Agar (X,Y) nuqtada } begin {hech narsa yo‘q(rangi qora)} PutPixel(x,y,color); {bo‘lsa, uni rangli qilish va} Inc(countpixels); {sanagichni bittaga oshirish} end;

until countpixels = Npixels; repeat until KeyPressed; {biror klavisha bosilgancha kutish} {Sanagichning qiymati nolga teng bo‘lguncha takrorlash } repeat x : = minx + Random(Nx); {To‘g‘ri to‘rtburchakdagi tasodifiy} y : = miny + Random(Ny); {nuqta koordinatalari} if GetPixel(X,Y) = color then {Agar (X,Y) nuqta} begin {rangli bo‘lsa, uni} PutPixel(x,y,black); {qoraga bo‘yash va} Inc(countpixels); {sanagichni bittaga kamaytirish} end; until countpixels = 0; CloseGraph; {grafik rejim i ni yopish} E nd. Tasvir bo‘laklari bilan ishlash. Quyidagi protsedura va funksiyalar to‘rtburchak bilan chegaralangan grafik tasvirni bufer xotiraga saqlaydi va ko‘rsatilgan joyda paydo qiladi. Tasvir bo‘yog‘i bilan ishlaganda, uning baytlarda hajmini bilash kerak, chunki turli adapterlar tasvirni turli o‘lchamda hosil qiladi: ImageSize (x1,y1,x2,y2: Integer): Word funksiyasi ekranning (x1,u1) va (x2,u2) nuqta bilan berilgan to‘rtburchak sohasining baytlardagi o‘lchamini beradi. Tasvirni buferda saqlash uchun GetImage (x1,y1,x2,y2: Integer; Var BitMap) protsedurasidan foydaniladi. Bu bilan x1,u1,x2.u2 parametrli sohani BitMap o‘zgaruvchisi bilan aniqlangan xotira-buferga joylashtiradi. BitMap o‘lchamli tasvir sohasi-ImageSize orqali aniqlangan o‘lchamdan kichik bo‘lmasligi kerak. Tasvirni ekranga chiqarish uchun PitImage (x1,y1: Integer; Var BitMap; Mode: Word) protsedurasini chaqirish kerak. Protsedura BitMap buferida saqlangan tasvirni chap yuqori burchagi (x1,y1) nuqtasi bilan berilgan to‘rtburchak sohaga

chiqaradi. Bu protseduraning e’tiborli tomoni shundaki, uning yordamida buferdagi tasvirni ekrandagi tasvir bilan qo‘shib yuborish , tasvirni o‘chirish, tasvir ranglarini invertlash amallarini bajarish mumkin. Bu amallar Mode parametri bilan aniqlanadi. Uning qiymati Graph modulida o‘zgarmaslar bilan beriladi : Const CopyPut  0; XorPut  1; ORPut  2; AndPut  3; NotPut  4; Bu o‘zgarmaslarning mohiyati quyidagicha: ekrandagi tasvir xotiradagi 0 va 1 ketma-ketligi (ularning qatlamlari) sifatida beriladi. Yangi tasvirni eski tasvir ustiga chiqarishda pikseldagi ikkilik son o‘rniga yangi ikkilik «joylashadi». CopyPut eski son ustiga yangisini yozidi, ORPut pikselga sonning OR amali, ANDPut mantiqiy AND amali, XORput matiqiy XOR amali natijalari chiqariladi. Notput buferdagi tasvirning 0 qiymatlarini 1 ga, 1 ni 0 ga almashtirib joylashtiradi. Bu rejimlar ichida eng qiziqirlisi XORput bo‘lib, bu rejimda birinchi chop qilishda tasvir paydo bo‘ladi, ikkinchisida tasvir «eski» tasvirni paydo qilib, o‘chib ketadi. Odatda bu rejimda qandaydir shaklni, boshqa tasvir fonida harakatlantirishda ishlatiladi. Boshqa grafika protseduralari ham bu rejimlarda ishlaydi. Buning uchun SetWriteMode (Mode:Word) protsedurasi orqali chop etish rejimi o‘rnatiladi. Rectangle, Line, LineTo, LinRel, Putpixel protseduralar orqali tasvirni paydo qilish va o‘chirish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1.Abramov V.G., Trifonov N.P., Trifonova G.N. Vvеdеniе v yazo`k paskal.- M.:Nauka, 1988.-320s. 2.Informatika va programmalsh.O’quv qo’llanma. Mualliflar: A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, U.E.Adambayev, O’zMU, 2005 yil, 145 bet. 3.Pascal tilida programmalash bo’yicha masalalar to’plami. O’quv qo’llanma. Mualliflar: 4.A.A.Xaldjigitov, Sh.F.Madraximov, A.M.Ikromov, S.I.Rasulov, O’zMU, 2005 yil, 94 bet. 5. Abеl S.A.,Zima Е.V. Nachala programmirovaniya na yazo`kе Paskal.M:Nauka,1987 6.Pilshikov V.N. Uprajnеniya po yazo`ku Paskal-M.: MGU, 1986. 7.Bryabrin V.M. Programmnoе obеspеchеniе pеrsonalno`x EVM. –M.: Nauka.,1989.-272s. 8. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Zamonaviy matematik paketlarning imkoniyatlari va kamchililklari

Maple tizimidagi grafik muhit va undan foydalanish

Maple amaliy dasturlar paketini ishga tushirish, uning asosiy imkoniyatlari va interfeysi

Maple amaliy dasturlar paketining maqsadi va vazifalari

ЭХМда масалалар ечиш боскичлари