Мувофиклик мезонлари

Мувофиклик мезонлари

Yuklangan vaqt:

11.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

155.5 KB

Ko'chirib olish

Мувофиқлик мезонлари Режа: 1.Бош тўпламнинг нормал тақсимланганлиги ҳақидаги гипотезани текшириш . 2. Пирсоннинг мувофиқлик мезони . 3. Нормал тақсимотнинг назарий частоталарини ҳисоблаш услубиёти .

Агар бош тўплам тақсимот қонуни номаълум бўлиб, лекин у тайин кўринишга эга (уни А деб атаймиз) деб тахмин қилишга асос бор бўлса, у ҳолда бош тўплам А қонун бўйича тақсимланган деган нолинчи гипотеза текширилади. Номаълум тақсимотнинг тахмин қилинаётган қонуни ҳақи-даги гипотезани текшириш тақсимот параметрлари ҳақидаги ги-потезани текшириш каби, яъни махсус танланган тасодифий миқ-дор — мувофиқлик мезони ёрдамида бажарилади. Мувофиқлик мезони деб номаълум тақсимотнинг тахмин қи-линаётган қонуни ҳақидаги гипотезани текшириш мезонига айти-лади. Мувофиқлик мезонларидан бири бош тўпламнинг нормал тақ- симланганлиги ҳақидаги гипотезани текшириш учун К.Пирсоннинг 2  («хи квадрат») мезонидир (бу мезонни бошқа тақсимотлар учун ҳам қўллаш мумкин). Бу мезонни қўллаш учун эмпирик (кузатила-диган) ва назарий (нормал тақсимланган деган тахминда ҳисоблан-ган) частоталарни таққослаймиз. Одатда эмпирик ва назарий частоталар фарқ қилади. Маса-лан: эмп. частоталар . . 6 13 38 74 106 85 30 10 4 наз. частоталар . . . 3 14 42 82 99 76 37 11 2 Эмпирик ва назарий частоталарнинг фарқи тасодифий (муҳим эмас) бўлиши ҳамда ё кузатишларнинг сони камлиги, ё уларни гу-руҳлаш усули, ё бошқа сабаблар билан тушунтирилиши мумкин. Иккинчи томондан, частоталарнинг фарқи тасодифий эмас (муҳим) бўлиши ҳамда назарий частоталар бош тўпламнинг нормал тақсим-ланганлиги ҳақидаги нотўғри гипотезадан келиб чиқиб ҳисоблан-ганлиги билан тушунтирилиши мумкин. Пирсон мезони эмпирик ва назарий частоталарнинг фарқи тасодифийми деган саволга жавоб беради. Тўғри, ҳар қандай бош-қа мезон каби у гипотезанинг ўринли эканлигини исботламайди, балки фақат қабул қилинган қийматдорлик даражасида гипотеза-нинг кузатиш маълумотлари билан мувофиқ келиши ёки келмас-лигини аниқлайди.

n ҳажмли танланма бўйича варианталар . . . . . ix 1x 2x . . . sx эмп. частоталар . . in 1n 2n . . . sn эмпирик тақсимот ҳосил қилинган бўлсин. Айтайлик, бош тўплам нормал тақсимланган деган тахмин-да in назарий частоталар ҳисобланган бўлсин.  қийматдорлик даражасида бош тўпламнинг нормал тақсимланганлиги ҳақидаги нолинчи гипотезани текшириш талаб қилинсин . Нолинчи гипотезани текшириш мезони сифатида      i i i n n n 2 2 ) (  (17.1) тасодифий миқдор олинади. Бу миқдор турли тажрибаларда ҳар хил, олдиндан маълум бўлмаган қийматлар қабул қилади. Рав-шанки, эмпирик ва назарий частоталар қанчалик кам фарқ қилса, (17.1) мезоннинг катталиги шунчалик кичик бўлади ва демак, у маълум даражада эмпирик ва назарий тақсимотларнинг яқинли-гини тавсифлайди.  n да (17.1) тасодифий миқдорнинг тақсимот қонуни бош тўплам қайси тақсимот қонунига бўйсунишидан қатъий на-зар эркинлик даражалари k та бўлган 2  тақсимот қонунига ин-тилади. Эркинлик даражалари сони r s k    1 тенгликдан топила-ди, бу ерда s — танланмадаги гуруҳлар (қисм оралиқлар) сони; r — тахмин қилинаётган тақсимотнинг танланма маълумотлари бў-йича баҳоланган параметрлари сони. Хусусан, агар тахмин қилинаётган тақсимот нормал бўлса, у ҳолда иккита параметр (математик кутилма ва ўртача квадратик четланиш) баҳоланади, шунинг учун 2 r ва эркинлик даражала-ри сони 3 2 1 1         s s r s k га тенг. Агар бош тўплам Пуассон қонуни бўйича тақсимланган деб тахмин қилинса, у ҳолда битта  параметр баҳоланади, шунинг учун 1r ва 2 s k бўлади.

Ўнг томонлама критик соҳани нолинчи гипотеза ўринли де-ган тахминда мезоннинг соҳага тушиш эҳтимоллиги қабул қилин-ган қийматдорлик даражасига тенг бўлиши талабига асосланиб қурамиз:       )) ; ( ( 2 k P кр . (17.2) Шундай қилиб, ўнг томонлама критик соҳа ) ; (2 k кр     тенгсизлик билан, нолинчи гипотезанинг қабул қилиниш соҳаси эса ) ; (2 k кр     тенгсизлик билан аниқланади. Қоида. Берилган қийматдорлик даражасида бош тўплам нор-мал тақсимланганлиги ҳақидаги 0 H нолинчи гипотезани текши-риш учун аввал назарий частоталарни, сўнгра мезоннинг      i i i кузат n n n 2 2 ) (  (17.3) кузатилаётган қийматини ҳисоблаш керак ва 2  тақсимотининг критик нуқталари жадвали, берилган  қийматдорлик даражаси ҳамда эркинлик даражалари сони 3  s k бўйича ) ; (2 k кр   кри-тик нуқтани топиш керак. Агар 2 2 кр кузат    бўлса, нолинчи гипотезани рад этишга асос йўқ. Агар 2 2 кр кузат    бўлса, нолинчи гипотеза рад этилади. Пирсоннинг мувофиқлик мезонининг моҳияти эмпирик ва назарий частоталарни таққослашдан иборат. Эмпирик частоталар тажрибадан топилиши равшан. Бош тўплам нормал тақсимланган деб тахмин қилинганда назарий частоталарни қандай топиш мум-кин? Бу масалани қуйидаги усул билан ечиш мумкин. 1. X нинг кузатилаётган қийматлари оралиғининг ҳаммаси ( n ҳажмли танланма) бир хил узунликдаги s та ) , ( 1i i x x қисм оралиқларга бўлинади. Сўнгра қисм оралиқларнинг   i i x x ( * 2 )1  ix ўрталари топилади; *ix вариантанинг in частотаси сифа-тида i нчи оралиққа тушган варианталар сони қабул қилинади. Натижада бир-биридан тенг узоқликда турган варианталар ва уларга мос частоталар кетма-кетлиги ҳосил қилинади:

*ix *1x *2x. . . *sx in 1n 2n . . . sn Бунда n ni  . 2. *x ўртача танланма қиймат ва *  танланма ўртача квад-ратик четланиш ҳисобланади. 3. X тасодифий миқдор нормаланади , яъни /) ( *x X Z   * / миқдорга ўтилади ва ) , ( 1i i z z интервалларнинг учлари ҳи-собланади: * *) (  x x z i i   , * * 1 1 ) (  x x z i i     , бунда Z нинг энг кичик қиймати, яъни 1 z   га тенг, энг катта қиймати, яъни sz эса  га тенг деб олинади. 4. X нинг ) , ( 1i i x x интервалларга тушишининг ip назарий эҳтимолликлари )()(1iii zzp  тенглик бўйича ҳисобланади ( ) (z  — Лаплас функцияси) ва, ни-ҳоят, қидирилаётган i i np n  назарий частоталар топилади. Адабиётлар рўйхати 1. Адиров Т.Ҳ, Мамуров Э.Н. Эҳтимоллар назарияси ва матема-тик статистикадан маърузалар матни. Т.: ТМИ, 2001 й. 2. Г.М.Булдык. Теория вероятностей и математическая статисти-ка. М.: Наука, 1989 г. 3. Венецкий И.Г., Венецкая В.И. Основные математико-статис-тические понятия и формулы в экономическом анализе. М.: «Высшая школа», 1987 г. 4. Гмурман В.Е. Теория вероятностей и математическая статис-тика. Издание шестое. М.: «Высшая школа», 1998 г. 5. Гмурман В.Е. Эҳтимоллар назарияси ва математик статистика. Русча

тўлдирилган 4-нашридан тарж. Инж.-экон. институтла-ри студентлари учун ўқув қўлланма. Т.: Ўқитувчи, 1977 й.6. В.Е.Гмурман. Руководство к решению задач по теории вероят-ностей и математической статистике: учеб. пособие для вту-зов. 3-е изд., перераб. и доп. М.: «Высшая школа», 1979 г.

O'xshashlar

Бош туплам таксимоти хакидаги статистик тахминларни текшириш

Тасодифий миқдорларнинг сонли хусусиятлари

Узаро икки ёкламалилик назарияси

Моделлаштириш ҳамда унга тайёргарлик ишлари ҳакида асосий тушунчалар

Таклидий моделлар