Таклидий моделлар - Algebra - Referatlar

Таклидий моделлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79.0791015625 KB

Ko'chirib olish

Таклидий моделлар Режа: 1. Тақлидий статистик моделнинг асосий элементлари ва моделлаштиришнинг умумий схемаси 2. Жараёнларнинг тақлидий статистик моделлаштиришнинг умумий схемаси 3. Машина тажрибаси ва моделнинг тўғрилигини текшириш 4. Тақлидий модель асосида тармоқ илмий-техник жараёнини бошқариш масаласи

Тақлидий статистик моделнинг асосий элементлари ва моделлаштиришнинг умумий схемаси Жараён ва тизимларни статистик тақлидлаш усули ЭҲМ ва компғютерларни моделлаштириш жараёнига қўллаш имкониятларини кенгайтиради. Тақлидий моделлаштириш усули сифатида кўпдан буён маълум бўлиб, тизимларнинг тренажёрлари, макетлари тарзида қўлланиб келинган. Тезкор ЭҲМ, комpпютерларнинг юзага келиши билан тақлидий моделлаштириш усули мураккаб тизимлар ва жараёнларни илмий тадқиқ қилиш усулига айланди. Тақлидий моделp моделлаштирилаётган тизимнинг тузилмавий алоқалари, мантиқи ва вақт бўйича функционал кетма-кетлигини ЭҲМ дастури кўринишида соддалаштириб акс эттирадиган алгоритмдир. Шунинг учун, тақлидий моделp динамик моделлар қаторига киради. Бунда моделлаштириш жараёни тенгламаларни ечиш йўли билан эмас, қаралаётган тизим ёки жараённи тақлидловчи тажрибаларни машинада ўтказиш йўли билан олиб борилади. Тақлидий моделлаштириш--иккита циклик босқичларни такрорлашдир: моделнинг алгоритмини қуриш ва моделни мукаммаллаштиришни таъминловчи машина тажрибасини ўтказиш. Тақлидий моделлаштириш усулини бошқа усулни қўллаш имконияти бўлмаган ҳолларда қўллаш мумкинлиги унинг аҳамиятини янада оширади. Бу усулнинг реал тажрибалар ўтказиш имкони бўлмаган, қийин ёки қиммат бўлганда қўлланиш имконияти мавжуддир. Тақлидий статистик моделp (ТСМ) бир қатор ўзгармас ва ўзгарувчи миқдорларни ЭҲМда қайта ишлаш натижасида қурилади. Бу миқдорлар қуйидагилар. 1. Дастлабки маълумотлар - тақлидлаш учун ТСМга киритиш зарур бўлган сонли кўрсаткичлар ва массивлар тўплами. 2. Кирувчи миқдорлар . –қийматлари жараён ёки тизим ҳолатига боғлиқ бўлмайдиган, лекин атроф-муҳит ва ташқи омилларнинг унга таъсирини тақлидловчи ўзгармас ва ўзгарувчи миқдорлар тўплами.

3. Ички миқдорлар – тадқиқотчи бирор аниқ масалани ечиш учун фойдаланмайдиган, жараён ёки тизимни тақлидлаш учун зарур бўлган, жараён ёки тизим ҳолатини характерловчи, аниқловчи ва унга боғлиқ бўлган ўзгармас ва ўзгарувчи миқдорлар тўплами. 4. Чиқувчи миқдорлар – тақлиднинг бориши ва натижалари ҳақида ахборот берувчи моделни ифодаловчи ўзгармас ва ўзгарувчи миқдорлар тўплами. 5. «Физик» миқдорлар – жараён ёки тизимнинг маълум хусусиятларига ва кўрсаткичларига мос келувчи миқдорлар тўплами. 6. Ёрдамчи миқдорлар – тақлидий моделлаштириш жараёнига хизмат қилувчи, бирор жараён ёки тизимни ифодаламайдиган, ТСМнинг функционал қисми учун зарур бўлган ўзгарувчи ва ўзгармас миқдорлар тўпламидир. 7. Тасодифий бўлмаган миқдорлар - моделлаштириш жараёнида тасодифий қийматларни қабул қилмайдиган ўзгарувчи ва ўзгармас миқдорлар тўпламидир. 8. Тасодифий ўзгарувчилар - ТСМнинг (псевдо) сохта тасодифий сонлар генератори (СТСГ) ёрдамида ишлаб чиқилган ёки сохта тасодифий сонлар қатнашган алмаштиришлар натижасида олинган ўзгарувчилардир. Юқоридаги таърифлар шартли бўлиб, битта миқдор бир неча гуруҳларга кириши мумкин. ТСМ имитатор-дастурга киритиладиган формула, массив кўринишидаги ҳар хил функционал боғланишлар ва тасодифий миқдорларнинг тақсимотларидан ҳам фойдаланади. Бу боғланишлар моделнинг кирувчи, ички ва чиқувчи хусусиятлари ролини ўйнаши мумкин. Моделнинг босишга чиқариладиган чиқувчи миқдорлари ичида моделлаштириш натижалари ва моделлаштирилаётган жараён самаралилигини баҳоловчи, самарадорлик кўрсаткичлари ажратиб олинади. Самаралилик кўрсаткичлари вақтнинг тасодифий функцияси y(t)

кўринишида бўлиб, аниқ технологик, физик-механик ёки иқтисодий жараённи акс эттирувчи ички ўзгарувчилар базасида шаклланади. Самарадорлик кўрсаткичлари сифатида амалда математик кутилиш y(t), дисперсия, ўрта квадратик четланиш, тақсимот функция, дисперсиянинг спектрал зичлиги, корреляцион ва ўтиш функцияларидан фойдаланилади. Тизимли вақт . Тизимли вақт Т жараён ёки тизимнинг ҳолатини вақтнинг қайси ҳолатида турганлигини кўрсатади. Тизимли вақт ТСМнинг зарурий элементи бўлиб ҳисобланади. Моделлаштириш жараёнида Т б - бошланғич қийматдан Т о - охирги қийматгача узлуксиз ўзгариб боради. Машинанинг дискрет ҳисоблаш хусусиятига мосланган дискрет тақлидий моделлаштириш жараёни  Т-дискрет вақт қадами бўйича ўзгаради.  Т нинг ўзгариш қонуни бўйича ТСМ асинхрон ва синхрон ТСМ ларга ажралади. ("ҳодиса бўйича" ва "такт бўйича" моделлаштириш). Асинхрон моделлаштиришда  Т-тасодифий миқдор бўлиб, олдиндан номаълум бўлади ва тақлидлаш жараёнида генерацияланади. Шунинг учун,Т0=Тб+∑ i (ΔT )i тасодифий миқдордан иборат бўлади. Синхрон ТСМ да  Т- тасодифий миқдор бўлмай, олдиндан бериладиган ўзгармас миқдор-тизимли вақт қадамидир. Асинхрон ТСМ услуби тасодифий интервалларда бўлаклари ҳолати тез ўзгариб турадиган тизим ва жараёнларни моделлаштиришда кутилган самарани беради. Асинхрон моделлаштириш жараённи дискретлаштириш натижасида юзага келадиган хатоликни бартараф этиш имконини беради.  Т нинг кичик қийматларида машина вақтининг ортиб кетиши ва Т о - Т б вақтнинг тасодифий бўлиши ҳисобига моделнинг хатолиги ортиши асинхрон моделлаштириш тамойилининг камчилигидир. Бундай хатолик  Тнинг ўртача қиймати катталашганда янада ортади. Мавжуд статистик усуллар  Тнинг ўзгармас қиймати учун яроқли бўлганлиги туфайли вақт қатори реализациясини статистик қайта ишлаш жараёни ҳам мураккаблашади.

Синхрон моделлаштириш тамойилида тақлидлашнинг ҳар бир тактида Т вақтга  Т ўзгармас вақтни қўшиб борилади. Синхрон ТСМ да тақлидлаш тезлигини  Т ва тактлар сонини ўзгартириш билан ўзгартирилади. Лекин бунда моделлаштириш услубининг хатолиги ортади. Шунга қарамай, кўпгина узлуксиз жараёнлар ва тизимларни моделлаштиришда  Тни шароитга мос ҳолда танлаш ҳисобига синхрон моделлаштириш тамойили қулай бўлади. Кўп тармоқли ўзаро боғланган тизимларни моделлаштиришда асинхрон тамойил ҳар бир элементар тармоқ учун алохида Т к (к=1,…., m ) тизимли вақтни танлашни тақозо этади. Бунда тизим учун тизимли вақт Т= min ( T 1 ,…… T m ) муносабатдан аниқланади. Бунинг учун, вақтнинг кейинги моментларида жараённинг ҳолатларини аниқлаш учун зарур бўлган хусусиятларни тўплаш зарур бўлади. Бунда кейинги ҳолатлар учун зарур бўлмаган хусусиятлар чиқариб юборилади. Маълумотларни сақлаш ва алмаштириш ишлари кўп алоқали тизимларни асинхрон тамойил бўйича моделлаштириш жараёнини қийинлаштиради. Бундай масалаларни ечиш учун кўплаб дастурлар яратилган. Кўп алоқали тизимларни синхрон тамойил асосида тақлидий моделлаштириш мақсадга мувофиқдир. Жараёнларнинг тақлидий статистик моделлаштиришнинг умумий схемаси Ҳар қандай жараён ва тизим учун ТСМ ни қуриш бир ўлчовли ёки кўп ўлчовли тақсимот қонунига эга бўлган, моделлаштириш жараёни учун зарур бўлган кирувчи кўрсаткичларни аниқлашдан бошланади. Ундан кейин (псевдо) сохта тасодифий сонларни ҳосил қилувчи машина ёрдамида тасодифий миқдор бўйсунадиган кўп ўлчовли тақсимот хусусиятларининг қийматлари ҳосил қилинади. Бу қийматларни ҳосил қилиш алгоритми жараён механизми ҳақидаги ахборотлар бўйича ТСМ муаллифи томонидан ишлаб чиқилади. Олинган қийматлар ЭҲМ ёки компpютер хотирасида сақланиб, бу қийматларни ҳосил қилиш жараёнини талаб қилинган миқдордаги қийматлар

тўплангунга қадар давом эттирилади. Моделлаштириш жараёни тизимли вақт ёрдамида синхронлаштирилади ва бошқарилади. Битта жараённинг моделлари бир-бирларидан объектнинг элементларини деталлаштириш ва синхрон ёки асинхрон моделлаштириш тамойилини қўллаш билан фарқ қиладилар. Кўп боғланишли тизимларни моделлаштиришда тақлидий моделлаштириш тизим динамикасини акс эттирувчи тенгламалар тизимини сонли ечиш масаласига келтирилади. ТСМ қуриш жараёнини ўта деталлаштириш машина вақтини меъёридан ортиқча сарфлашга олиб келади. Шунинг учун, ТСМ ни яратиш санъати жараён ёки тизимни деталлаштиришнинг рационал даражасини танлашдан иборат. Жараён ёки тизимнинг бир қисмини синхрон тамойил асосида, бир қисмини асинхрон тамойил асосида моделлаштириш ТСМ усулини қўллаш имкониятларини сезиларли даражада кенгайтиради. Бунда тизим элементларини қанақа тартибда моделлаштириш шарт-шароитлар бўйича танланади. (Т б ,Т 0 ) вақт оралиғида жараён ёки тизимни бир каррали тақлидлашнинг умумий схемаси қуйидаги кўринишда бўлади: 1. Дастлабки маълумотларни киритилади. 2. Моделлаштирилаётган жараённинг дастлабки ҳолатини аниқланади. Ички ва чиқувчи тасодифий миқдорларнинг дастлабки қийматларини ҳосил қилинади. 3. Тизимли вақтга Т=Т б дастлабки қийматни берилади. 4.  Т орттирмани аниқланади. 5. Жараён ёки тизим ҳолатининг навбатдаги ўзгариш моменти Т=Т+  Т ни аниқланади. 6. Моделлаштириш жараёнининг тугашини текшириш: Т>Т 0 бўлса, 9-бандга, акс ҳолда 7-бандга ўтилади. 7. Жараён ёки тизимнинг ҳолатини ўзгартириш: зарур бўлган ҳамма алмаштиришлар бажарилади, талаб этилган тузилмавий ўзгартиришлар киритилади, фойдаланиладиган тасодифий миқдорларнинг қийматлари

ҳосил қилинади, жараён ёки тизимларнинг кейинги ҳолатларини ўзгартириш учун зарур бўлган қийматлар хотирада сақлаб қолинади. 8. Тақлидлаш қадамида олинган статистик маълумотларни тўпланади: 4- бандга қайтилади. 9. Тақлидлаш қадамида тўпланган статистик маълумотларни ишлаб чиқилади. ТСМнинг бажарилган қадами учун самарадорликнинг чиқиш кўрсаткичларини расмийлаштирилади. Бу ерда схеманинг баъзи операцияларини тушунтириб ўтамиз. 2-бандда ЭҲМга бошланғич шартлар сифатида киритилмаган тасодифий миқдорларни ҳисоблаш ва ҳосил қилиш ишлари бажарилади. Сохта тасодифий миқдорларни ҳосил қилувчи машина тақсимот қонунининг кўрсаткичлари дастлабки шартлар сифатида киритилган тасодифий миқдорларни ҳосил қилади ёки 2-бандда ҳосил қилиниб, 7-бандда ўзгартирилади. 4-бандда синхрон тамойил бўйича моделлаштиришда  Т олдиндан ўзгармас қилиб танлаб олинади, асинхрон тамойил бўйича моделлаштиришда эса, моделлаштирилаётган жараён механизмининг хусусиятлари бўйича тасодифий миқдор сифатида ҳосил қилинади. Тақлидий моделлаштириш усули ҳамма операцияларни ЭҲМ ёки компpютер ёрдамида автоматик тарзда бажаришни тақозо этади. Машина тажрибаси ва моделнинг тўғрилигини текшириш Жараёнлар ва тизимларни тақлидий моделлаштиришда ахборотларни олишнинг бош воситаси-машина тажрибасидир. Машина тажрибасининг умумий масалалари ва мақсадлари ечилаётган муаммо бўйича аниқланади. Тақлидий статистик моделp қурилгандан сўнг унинг яроқли ёки яроқли эмаслиги машина тажрибаси ёрдамида текширилади. Моделнинг яроқлилигини текшириш моделлаштириш жараёнининг мураккаб масалаларидан бири ҳисобланади. Агар тақлидий статистик моделp объектни тўғри акс эттирмаса, машина тажрибасининг натижалари реалp натижалардан кескин фарқ қилади. Кўрсатилган ҳолатлар тўпламини маълум хатолик билан аниқланганлиги моделнинг яроқлилигини

расмийлаштириш масаласини мураккаблаштиради. Тақлидий статистик моделнинг яроқлилигини текшириш ишларини модел p ва объектнинг мураккаблиги, тажриба ўтказишнинг ноқулайлиги, моделлаштириш объекти табиатининг тасодифийлиги ҳам қийинлаштиради. Моделлаштириш объекти лойиҳаланаётган пайтда моделнинг яроқли ёки яроқсиз эканлигини текширишнинг умуман имконияти бўлмайди. Шунинг учун, моделнинг яроқлилиги машина тажрибаси ёрдамида текшириб борилади. Машина тажрибасининг статистик ишончлилиги моделни қайта қуриш ҳисобига таъминланади. Тақлидий статистик моделнинг яроқлилигини қуйидаги алгоритм бўйича текшириш мақсадга мувофиқдир: 1) жараён ёки тизимнинг стационар ҳолатида моделp ва моделлаштирилаётган объектнинг асосий кўрсаткичларини солиштириш; 2) Тақлидий статистик моделp бўйича олинган натижаларни бошқа усул ёрдамида қурилган моделлар натижалари билан солиштириш; 3) Тақлидий статистик моделp ва моделлаштириш объекти дастлабки маълумотларнинг мос келишини текшириш; 4) Элементларни ва уларнинг боғланиш тузилмасини тақлидлаш алгоритмларининг тўғрилигини таҳлил қилиш. Тақлидий моделлаштиришда жуда кўп ахборотларни қоғозга чиқарилади ва бу ҳолат тақлидий моделга ишончни ортиради. Шунинг учун, тақлидий моделнинг яроқлилигини текшириш жараёнига алоҳида аҳамият бериш зарур. Машина тажрибасининг тузилмаси қуйидаги кетма-кет амаллардан иборат: 1) тажриба режасини ва дастлабки маълумотларни киритиш; к=1 деб қабул қилинади; 2) тажрибанинг режаси бўйича к-тажриба учун кирувчи ўзгарувчиларнинг қийматларини танланади;

3) кирувчи ўзгарувчиларнинг танланган қийматлари бўйича такрорий иммитацион статистик моделp қуриш ва к-тажриба бўйича самарали кўрсаткичлар учун статистик маълумотларни тўплаш; 4) к=к+1 деб қабул қилинади; к  n бўлса, 2-бандга, акс ҳолда 5-бандга қайтилади; 5) ҳамма тажрибалар бўйича натижаларни олиш ва уларни n та тажрибалар натижалари асосида ишлаб чиқиш. Бу ерда 3-банд битта дастлабки маълумот бўйича тасодифий миқдорларнинг ҳар хил қийматларида зарурий миқдордаги тақлидий статистик моделлар қуришни англатади. Бу ҳолат натижаларининг статистик аҳамиятини оширади. Моделларнинг такрорий сони тажриба ўтказиш режаси ва натижаларини ишлаб чиқиш режаси бўйича ажратилган машина вақти ва статистик аниқлик нуқтаи - назарларидан аниқланади. Машина тажрибаси босқичларининг баъзилари автоматик тарзда, баъзилари автоматлаштирилган тарзда бажарилади. Тақлидий модел p асосида тармоқ илмий-техник жараёнини бошқариш масаласи Тармоқ илмий-техника жараёнини бошқаришни ички (эндоген, бошқарилувчи) кўрсаткичларнинг ўзгаришига боғлиқ ҳолда ташқи (экзоген, бошқарувчи) ўзгарувчиларнинг ўзгаришини акс эттирувчи тақлидий модел p кўринишида ифодалаймиз. Бошқариш жараёнини тақлидий моделлаштириш қаралаётган тармоқ учун эндоген ва эгзоген ўзгарувчиларни аниқлашдан бошланади. Экзоген ўзгарувчилар сифатида, ишлаб чиқариш ҳажми, товар- маҳсулот, тоза маҳсулот, меҳнат унумдорлиги, иқтисодий самара (фойда) ва ишнинг сифати танланади. Эндоген ўзгарувчилар сифатида эса комплекс механизациялаш, автоматлаштириш ва технологиялар, автоматлаштириш жиҳозлари таркиби, ишлаб чиқаришнинг моддий сиғими ва энергия билан таъминланганлиги кўрсаткичларни танлаймиз.

Масаланинг бундай қўйилишида тақлидий модель ишлаб чиқаришнинг механизациялаштирилганлиги, энергия билан таъминланганлиги ва моддий сиғими бўйича ишлаб чиқариш самарадорлиги ва ишнинг сифатини баҳолайди. Модел p қуриш учун дастлабки маълумотларни шундай гуруҳлаш зарурки, ҳар-бир экзоген ўзгарувчига эндоген ўзгарувчиларни бир хилдаги бирикмалари мос келсин. 5.4.1-жадвалда технологик жараёнларни бошқариш бўйича маҳлумот- лар келтирилган. Тақлидий модел p алоҳида технологиялар (қуювчи ишлаб чиқариш, лазер технологияси, металларга босим билан ишлов бериш, пластмассани қайта ишлаш) бўйича ҳам бутун тармоқ бўйича ҳам қурилади (5.4.1-жадвал). 5.4.1-жадвал бўйича қуйидагича функционал боғланишлар ўрнатилади:{ y1= f1(x1,x2,x3,x4,x5,t) y2= f2(x1,x2,x3,x4,x5,t) y3= f3(x1,x2,x3,x4,x5,t) y4= f4(x1,x2,x3,x4,x5,t) , бунда t -вақт омили. Умумий ҳолда: { y1f1(x1,x2,.....xn,t1,....,tn) y2f2(x1,x2,.....xn,t1,....,tn) ....................................... ynfn(x1,x2,.....xn,t1,....,tn) , (5.1)

5.4.1-жадвалРивожлантири ш варианти Йил Экзоген ўзгарувчилар (чиқишда) Эндоген ўзгарувчилар (киришда) Товар маҳсулот М аҳсуло т. нархи, И қт.сама радор- И ш сифати, Компле кс механиз Компле ксавтом а- М атери М еҳнат энергияс и, 106, ж, Техноло- 1 198 0 ….. 90,40 ……. 8,62 ……. . 1,21 … … 0,79 … …. 0,14 ……. 0,092 ……. 399,6 …… 8533, 6 …… 0,447 …… 2 200 0 198 0 …. 323,94 127,60 ……. 30,91 12,17 ……. 4,32 1,70 … …. 0,94 0,85 3 … …. 0,965 0,15 ……. 0,949 0,103 ..…. 253,3 4 - ….. 1386 0 - …… 0,734 0,454 …. 3 200 0 198 0 ….. 456,89 134,37 ……. 43,59 12,82 ……. 6,10 1,79 … …. 0,96 0,86 1 … … 0,996 0,16 ……. 0,993 0,105 ….. - - ……. - - ……. 0,824 0,455 ….. 4 200 0 198 0 …. 522,59 162,16 ……. 30,78 15,47 …… 12,4 2,16 … …. 0,94 0,88 ….. 0,964 0,17 ……. 0,949 0,114 …… - - ……. - - ……. 0,732 0,461 ….. 5 200 0 198 0 ….. 1395,2 4 228,82 …….. 133,1 2 21,83 ……. 18,6 3 3,05 … ….. 0,98 0,92 … …. 1,00 0,21 …… 1,00 0,161 …. - - ……. - - ….. 0,995 0,474 ….. 200 0 1967,8 4 187,7 5 26,2 7 0,99 1,00 1,00 - - 1,00

Кўпинча модель { y1= a0+∑i=1 n aixi+∑i=1 n aiti y2= b0+∑i=1 n bixi+∑i=1 n biti ym= с0+∑i=1 n cixi+∑i=1 n citi (5.2) чизиқли тенгламалар тизими кўринишида қидирилади, бунда a0,b0,c0,ai,bi,ci,ai,bi,ci - номаълум коэффициентлар; t i -вақт ( i =1,2,3,…… n ); n -эндоген ўзгарувчилар сони; m -экзоген ўзгарувчилар сони n = m бўлганда (1) ва (2) тенгламалар тизимлари ягона ечимга эга бўлади. 5.1-расм. Тармоқни бошқаришнинг тақлидий модели.

Бошқариш жараёни эндоген ўзгарувчиларга ҳар хил қийматлар комбинацияларини бериб, экзоген ўзгарувчиларнинг зарур бўлган қийматларини топишдан иборатдир. Тақлидий модел p график кўринишда алоҳида технология ёки тармоқни x 1 , x 2 ,…… x n , t -эндоген ўзгарувчилари ва y 1 , y 2 ,…… y m , t -экзоген ўзгарувчилар алоқалари шаклида тасвирланади (5.1-расм,  -  -блоклар). Биринчи экзоген ўзгарувчи учун дастлабки маълумотлар матрицаси қуйидагича ёзилади:M y1= t y1 x1 . . xm ‖ 1 2 . . . n yi1 y12 . . . y1n x11 x12 . . . x2n . . . . . . . . . . . . xm1 xm2 . . . xmn ‖ (5.3) i =1, 2, ……, m . Шундай қилиб, дастлабки маълумотларнинг матрицалари бир- бирларидан экзоген ўзгарувчилар y 1 , y 2 ,……, y m ларнинг қийматлари билан фарқ қилади. a0,a1,......an ноъмалум коэффициентлар энг кичик квадратлар усули бўйича ҳисобланади: min ∑j=1 n [|M ki|−(a0+∑i=1 n aixij+∑i=1 n aiti)] 2 = ℑk (5.4) k =1,2,………., m (5.4) тенгликдан номаълум коэфициентлар бўйича хусусий ҳосилаларни олиб, нолга тенглаб, тенгламалар тизимларини ҳосил қиламиз ва бу тизимлардан ноъмалум a0,b0,c0,ai,bi,ci,ai,bi,ci -коэффициентларнинг ҳар хил комбинацияларини топамиз. Шундай қилиб, ҳар бир экзоген ўзгарувчи учун тақлидий модел p қуриш алгоритмини таҳлил қилдик. Комп p ютерда ҳар хил ҳолатлар учун

текшириш операцияларини бажариб, моделнинг яроқлилиги масаласи таҳлил қилинади. Фараз қилайлик, 2005 йилда тармоқ кўрсаткичи (иш унумдорлигининг ортиши) 10% бўлиши талаб қилинсин. Бунинг учун аввало 5.2-жадвалнинг 1-вариантига мос келувчи фонд сиғими камроқ ва моддий сарф камроқ талаб этиладиган технология кўринишлари таҳлил қилинади. Агар кўзланган мақсадга эришилмаса, кейинги вариантлар таҳлил этилади. 5.2-жадвал Тараққиёт Варианти Тараққиёт мезонлари 1 2 I Ишлаб чиқариш технологик талабларни минималp даражада қондириш ҳисобига кенгайтирилиб, ривожлан- тирилади. II Ишлаб чиқариш технологик талабларни максимал даражада қондириш ҳисобига кенгайтирилиб ривожлан- тирилади. III Ишлаб чиқариш янги техникани жорий қилиш ҳисо-бига ривожлантирилади. IV Ишлаб чиқариш бир вақтнинг ўзида технологик та- лабларни минимал қондириш ҳисобига кенгайтирилиб ва янги техникани жорий қилиб ривожлантирилади. V Ишлаб чиқариш бир вақтнинг ўзида технологик та- лабларни максимал қондириш ҳисобига кенгайтирилиб ва янги техникани жорий қилиб ривожлантирилади. Мисол. Фараз қилайлик,энг кичик квадратлар усулини қўллаш натижасида (5.2) кўринишдаги моделлар учун

{ 1 a 0+ 3 a1+ 5 a1= 1 2 a0+ 4 a1+ 4 a1= 2 2 a0+ 2 a1+ 3 a 1= 3чизиқли тенгламалар тизими олинган бўлсин. Крамер қоидасини қўллаб, а 0 =2, а 1 =-2, а1=1 ечимларни топамиз. Демак, изланган тақлидий моделp Y =2-2 x + t кўринишга эга бўлади. Эзгарувчилар сони 3 тадан ортиқ бўлганда тақлидий моделлаштириш усули технологик жараёнларни бошқариш учун муҳим қулайликлар туғдиради.

Адабиётлар: 1. Севастянов А.Г. – Метод и средство исследования механико – технологических процессов текстилной промшленности. М., Легкая индустрия, 1980г. 2. Ивахненко А.Г. – Индкутивний усул саморганизации моделей сложних систем. Киев., Науково – Думка, 1982г. 3. Тетелбаум И.М., Шнайдер Ю. Р.- Практика аналогового моделирования динамических систем. М., Энергоиздат, 1987г. 4. Алиев Э.М., Уразов Н. – Прогнозирование и управление качеством технологических продкуций. Т., Фан, 1984г. 5. Кадиров Ш. М., Муҳитдинов М.М., Уразов Н. – Моделирование и уравление качеством промшленных изделий. Т., Фан 1994г. 6. Уразов Н. и др. – методические указания “Построение орднофакторних регрессионих математических моделей”, Фергана, ФерПИ, 1989г.

O'xshashlar

Ухшашли моделлар

Корреляцион моделлар

Тармоkлараро моделлар

Регрессион математик моделлар

Иктисодиётда математик моделлар