Тасодифий миқдорларнинг сонли хусусиятлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

194.5390625 KB

Ko'chirib olish

Тасодифий миқдорларнинг сонли хусусиятлари Режа: 1. Статистик фаразлар ва баҳолаш мезонлари ҳақида тушунчалар 2. Жараён ёки тизим дисперсияларини меъёрий дисперсия билан солиштириш 3. Иккита дисперсияларни солиштириш учун нокўрсаткич мезон

Тасодифий миқдорларнинг сонли хусусиятлари Жараён ёки тизимларнинг кўрсаткичларини ўлчашда, тасодифий миқдорларнинг тўла хусусиятлари бўлиб, уларнинг тақсимот қонунлари (функциялари) ҳисобланади. Жадвалда жараён ва тизимларни моделлаштиришда тез-тез учрайдиган дифференциал ва интеграл тақсимот функциялар, уларнинг ўзгариш соҳаси, кўрсаткичлари, сонли хусусиятлари келтирилган. 1.1-жадвал. Тақсимот- нинг номи Тақсимот функциялар Тасодифий миқдорнин г ўзгариш соҳаси Тақсимот параметрл ари Асосий сонли характеристик алар 1 2 3 4 5 Гаусснинг нормалиfY ex Y ( ) ð ( )        1 2 2 2 2     F Y ex Y dYY ( ) ð ( )          1 2 2 2 2     -  <Y<  M{Y}=  ; -  <  <  D(Y)=  2 ;  >0 M{Y}=  ; D(Y)=  2 ; K A =0; К Э =3 Z Y     учун нормалp f(Z)= 1 √2πex р(− Z2 2 )=σf (Y) f(Z)=1 √2π −∞ Z ex р(−Z2 2 )dZ = ¿1/2+Ф(Z) -  <Z<  -  <Y<  M{Y}=  ; D(Y)=  2 ; M{Z}=0; D(Z)=1; K A =0; К Э =3 Пуассон f(Y)=λY Y!e−λ F(Y)=∑ i=0 Y λi i!e−λ Y =0,1,2  >0 M { Y }=  =  ; D { Y }=  2 =  ; K K A Ý   1 1   ; . Логарифм ик нормалp   fY Y ex Y FY F Z Ô Z Ô Z ex Z dZ Z ( ) ð ln ( ) ( ) ( ) ( ) ð                   1 2 2 1 2 1 2 1 2 2 2 2 0      0  Y<  -  <  = =M{lnY}<  0<  2 =D{lnY } М{Y}=  =ex р (  + +0,5  2 )=e  √ζ ; D{Y}=  2 =(  - -1)ex р (2  +  2 )= (  -1)  2 ;- Ê À     1 2( );  =ex р  2 ; K Э =(  -1) (  3 +3  2 +6  +6)+

3; M 0 {Y}=ex р (  --  2 ); Me{Y}=ex р  . Гамма - тақсимотf(Y)=λα д(α)Yα−1ex р(−λY ) F(Y)= 0 Y f(Y)dY д(α)=(α−1)! 0  Y<   >0  >0 M Y DY K K A Ý {} ; {} ; ; ( )                 2 2 2 3 2 Экспоненц иал p f { Y }=  ex р(-  Y ) F { Y }=1- ex р(-  Y ) 0  Y <   >0 M { Y }=  =1/  ; D { Y }=  2 =1/  2 ; K A =2; K Э =9; M 0 { Y }=0; Me{Y}=ln2/  1 2 3 4 5 Кўрсаткич даражали f Y Y ex Y F Y t ex t dtY( ) ! ð( ) ( ) ! ð( )        1 0 0  Y<   >0 M{Y}=  =  +1; D{Y}=  2 =  +1; ж А=2 √α+1; KЭ=3(α−3) α+1 Вейбулла f { Y }=  Y  -1 ex р(-  Y  ) F { Y }=1- ex р(-  Y  ) 0  Y <   >0  =1/  >0 M { Y }=  =  1/  Г(1+ +1/  ); D ( Y )=  2 =  2/  {Г(1++2/  )- Г 2 (1+1/  )}; Ê D Y K D Y À Ý     33 42 {} ; {}  3 =[Г(1+3/  )- -3Г(1+ +1/  )Г(1+2  ) +2Г 3 (1+1/  )]  4/  ;  4 =[Г(1+4/  )- -4Г(1+ +3/  )Г(1+1/  )+ + 6Г(1+ +2/  )Г 2 (1+1/  )- -3Г 4 (1+1/  )]  4/  ;

$Сюдентни нг t – тақсимоти    f Y Ã n Ã n n Y n F Y Sn t Ð Yn Y f d n Y( ) / ( / ) ( / ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) /               1 2 2 1 2 1 2    -  <Y=t<  t x x n  2/ M{x}=0 D{x}=1 n>0 M{Y}=0 (n  2); D{Y}=  2 =n/(n- 2) ( бунда n  3) K A =0 (n  4); M 0 {Y}=0 Ê n nÝ   3 2 4( ) Фишер – Снедекорн инг F - тақсимоти f(Y)−CY(f1/2)−1 (Yf 1+f2)(f3+f2)/2 C=д[(f1+f2)/2]f1 f1/2f2 f2/2 д(f1¿2)д(f2¿2) F(Y)=т(Y<t)=0 t f(Y)dY 0  Y=F<  F= χ12/f1 χ22/f2 M{x}=0 D{x}=1 f 1 =n 1 -1>0 f 2 =n 2 -1>0 MY f f á óí äà f DY f f f ff f á óí äà M Y f f ff {} ( ) {} ( ) ( )( ) ( ) {} ( ) ( )                2 2 2 2 221 2 12 24 0 1 2 12 2 2 2 2 2 2 2 2 f >4 2 Бет а – тақсимот fY Ã Ã Ã Y Y F Y Ã Ã Ã t t dt Y ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )                          1 1 1 1 0 1 1 0  Y<   >0  >0 MY DY K M Y K A Ý {} {} ( )( ) (_ ) ( ) {} ( )[( ) ( )] ( )( )                                                             2 2 0 2 1 2 1 2 1 2 3 12 6 2 3 Тенг ўлчамли тўғри бурчакли f Y Y Y F Y Y Y Y Y( ) ( )     1 2 1 1 2 1 F(Y)=1 бунда Y>Y 2 Y 1  Y<Y 2 Y 1 ;Y 2 ; M{Y}=  =(Y 1 + Y 2 )/2; D(Y)=  2 =(Y 2 - -Y 1 ) 2 /12; K A =0; K Э =1,8 Пирсонни нг  2 – квадрат f(Y)=1 2n/2д(n/2) Yn/2−1e−Y/2 F(Y)=т(χn2<Y)= 0 Y f(t)dt 0  Y=  2 <   2 2 1   x i i n M { x }=0 D { x }=1 n M{Y}=  =n; D(Y)=  2 =2n; K A = 2√2/n ; K Э =(12/n)+3 M 0 {Y}=n-2 ( бунда n>2) Ҳисоблаш ишларини соддалаштириш мақсадида тасодифий миқдорларнинг асосий сонли хусусиятларини ҳисоблашдан олдин тажриба натижалари устида ба ъ зи бир операциялар бажарилади : 1) Агар тажриба натижалари каср қийматлардан иборат бўлса , уларни бутун ҳолга келтириш учун бирор сонга кўпайтирилади .$

2) Агар тажриба натижалари бир - биридан фақат охирги бир неча рақамлари билан фарқ қилса , сонларнинг олдинги бир хил бўлган рақамлари ташлаб юборилади . Мисол : фараз қилайлик , жараён ёки тизимнинг бирор кўрсаткичини ўлчаш натижасида қуйидаги натижалар олинсин : 8,35; 8,09; 8,93; 8,64; 8,37; 8,71; 8,19; 8,24; 8,64; 8,32. Бунда сонларни 100 га кўпайтириб 800 ни айирсак 35; 9; 93; 64; 37; 71; 19; 24; 64; 32 бутун сонларга эга бўламиз . Сонли хусусиятларни ҳисоблаб бўлгандан кейин бажарилган операцияларга тескари операциялар бажарилади , я ъ ни натижага 800 қўшилиб , 100 га бўлинади . Тасодифий миқдорларнинг асосий сонли хусусиятлари ўрта қиймат ( математик кутилиш ), дисперсия ва вариация коэффициентларидир . Эрта қиймат тасодифий миқдор тақсимотининг марказини аниқлайди . Эрта қиймат ўрта арифметик кўринишида ҳисобланади ва М {Y}=  Y кўринишида белгиланади . Дисперсия - тасодифий миқдор қийматларининг ўрта қиймат атрофида тақсимланишини характерлайди ва  2 {Y} билан белгиланади .  2 { Y }= S 2 { Y } формуладан ҳисобланади. Бунда  { Y }=2{ } Y - ўрта квадратик оғиш дейилади. Тажрибалар сони кичик ( m <30) бўлганда дисперсия   S Y m Y Y i i m 2 2 1 1 1 {} ;     (1.7) ёки S Y m Y m Y i i m 2 2 2 11 1{ } ;        (1.8) ёки S2{Y}= 1 m−1[∑i=1 m Yi2−1 m(∑i=1 m Yi) 2 ]. (1.9) формулалар бўйича ҳисобланади.

Вариация коэффициенти - тасодифий миқдорнинг нисбий тақсимотини характерлайди. V { Y } ёки CV { Y } кўринишда белгиланади ва ÑV Y V Y SY Y { } { } { }.   (1.10) формула бўйича ҳисобланади. Баъзан фоиз кўринишда ҳам ҳисобланади ва квадратик нотекислик дейилади. Ñ Y SY Y { } { } .  100 (1.11) Агар тажрибалар сони 30 дан ортиқ бўлса, ҳисоблашни осонлаштириш учун «кўпайтириш услуби» ёки «шартли нолғ Y 0 дан бошлаб ҳисоблаш усули» қўлланилади. Бунда тажриба натижалари интервалларга ажратилади. m га боғлиқ равишда интерваллар сони қуйидагича ҳисобланади. m ва К орасидаги боғланиш қуйидаги формула орқали топилади ёки m ва К орасидаги боғланиш 1.2-жадвалда ҳам келтирилган. k=3,332 lgm+1, 50<m<200 ¿}¿¿¿ (1.12) 1.2-жадвал m 40- 60 61-100 101- 200 201-300 301- 500 500 ва ундан ортиқ k 5-7 7-10 10-13 13-15 15-18 18-25 Шундан сўнг, интервалнинг миқдори аниқланади.  y Y Y k  max min . (1.13)  y нинг қийматига қараб интервалларнинг чегаралари ва интервалларнинг ўртача қийматлари ҳамда ҳар бир интервалдаги частоталар (интервалга тушган тажриба натижалари сонлари) аниқланади (1.3-жадвал)

1.3-жадвал Интервал чегараси Интервалнинг ўрта қиймати Y i * Часто та m i y i тасодифий миқдорлар -нинг нор- малланган қиймати m i y i y i 2 m i y i 2 Y min  Y min +  y ………………..Y0¿−Δy 2÷Y0¿+Δy 2 ……………… Y max -  y  Y max  Y * 1 ….. Y * 0 ….. Y * k — m 1 ……. m 0 ….. m k  m i =m y 1 ….. y 0 ….. y k — m 1 y 1 ……. m 0 y 0 ….. m k y k  m i y i y 1 2 ….. y 0 2 ….. y k 2 — m 1 y 1 2 ……. m 0 y 0 2 ….. m k y k 2  m i y i 2 1.3- жадвалдан ва « шартли нолғ усули » дан фойдаланиб ўрта қиймат ва ўрта квадратик оғишни ҳисоблаймиз Y Y m m y y i i i m    0 11*  (1.14) S S Y m m y m m y y y i i i k i i i k           { } , 2 1 1 2 1 (1.15) бунда y Y Y i i y  * *0  - кўрсаткичнинг нормалланган қиймати ; Y 0 * - шартли нолғ, одатда m i нинг максимал қийматлари олинади ; Y i * - i- интервалнинг ўрта қиймати (1.11) формула бўйича квадратик нотекислик ҳисобланади. Квадратик нотекислик (%) фоизларда белгиланади ва (1.11) формуладан топилади. C={Y}=S{Y} Y ⋅100 Мисол: 1.4 - жадвалда 200 та тажрибалар натижалари келтирилган, бунда  y =0.4 ва Y 0 * =12.4.

1.4-жадвал Чегаравий қийматлар Y * i m i y i m i y i y i 2 m i y i 2 10.6-11 11-11.4 11.4-11.8 11.8-12.2 12.2-12.6 12.6-13.0 13.0-13.4 13.4-13.8 13.8-14.2 10.8 11.2 11.6 12.0 12.4 12.8 13.2 13.6 14.0 8 10 15 41 42 40 24 17 3 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 -32 -30 -30 -41 0 40 48 51 12 16 9 4 1 0 1 4 9 16 128 90 60 41 0 40 96 153 48  — 200 — +18 — 656 (1.11), (1.14) ва (1.15) формулалардан фойдаланиб, қуйидаги қийматларга эга бўламиз. Y S C Yy          12 4 0 4 18 200 12 44 0 4 200 656 1 200 18 0 72 0 72 100 12 44 5 78 2, , , ; , ( ) , ; { } , , , % . Статистик фаразлар ва баҳолаш мезонлари ҳақида тушунчалар Тажриба натижаларини қайта ишлашда кўпинча уларнинг сонли хусусиятлари: ўрта қиймат, дисперсия ва вариация коэффициентларининг бир хил ёки ҳар хил эканлигини аниқлаш масаласи пайдо бўлади.

Бу ҳолатга қуйидаги ҳолларда дуч келиш мумкин: 1) фактор даражаси ўзгаришининг чиқувчи кўрсаткичга таҳсирини баҳолашда; 2) объектнинг иккита партияси хоссаларини солиштиришда; 3) объект икки хил элементларининг тузилмаси ёки таркибини солиштиришда; 4) жараён ёки тизимнинг стационарлигини аниқлашда; 5) тадқиқот ишларининг иккита усулини солиштиришда. Бундай масалаларни фақат маълумотларни статистик таҳлил қилиш ва статистик фаразларни текшириш асосида ечиш мумкин. Статистик фаразлар иккига ажралади: маълумотларнинг сонли хусусиятлари ҳақидаги фаразлар ва тақсимотларнинг қўриниши ҳақидаги фаразлар. Амалда биринчи кўринишдаги статистик фаразлар кўп учрайди. Масалан, нолғ фараз –Н 0 : «  1 ва  2 сонли хусусиятларнинг тенглиги ҳақида», ёки Н 1 фараз: «  1 ва  2 сонли хусусиятларнинг тенг эмаслиги ҳақида”. Бунда натижалар эҳтимолий хусусиятга эга бўлади. Математик статистикада Н 0 фаразни текширишнинг кўрсаткич ва нокўрсаткич мезонлари мавжуд. Кўрсаткич мезонлар, асосан, чиқувчи кўрсаткичларни ўлчаш натижалари бир-бирларига боғлиқ бўмаган ва улар нормал тақсимот қонунига бўйсунганларида қўлланилади. Бу шартлар бажарилганда кўрсаткич мезоннинг қуввати етарлича юқори бўлади. Акс ҳолда Н 0 фараз нотўғри бўлганда ҳам уни қабул қилиш эҳтимоли юқори бўлади. Нокўрсаткич мезонларнинг қуввати кўрсаткич мезонларга нисбатан камроқ бўлиб, ўлчаш натижаларига ҳеч қандай зарурий шартлар қўймайди. Бу мезонни қўллашда ҳисоблаш ишлари ҳам осонлик билан бажарилади. Бу ҳолат нокўрсаткич

мезонни амалда кўпроқ қўлланилишига сабабчи бўлади. Иккала мезонларни алоҳида-алоҳида кўриб чиқамиз.  тасодифий миқдорнинг f (  ) тақсимот қонуни маълум бўлса, кўрсаткич мезонни қўллаш самарали натижа беради. Фараз қилайлик  нинг қиймати f (  ) функциянинг чап ёки ўнг думига тушсин (1.3 расм). У ҳолда f (  ) нинг қиймати нолга етарлича яқин бўлади ва Н 0 фаразни нотўғри деб қабул қилиш лозим. Агар  нинг қиймати f (  ) нинг чап ва ўнг думларига тушмаса, у ҳолда Н 0 фараз тўғри деб қабул қилинади.  тасодифий миқдорнинг критик соҳага тушиш эҳтимоли аҳамиятлилик даражаси дейилади (1.3.а расм) ва α=ξкр ∞ f(ξ)dξ (1.16) кўринишда ёзилади. Агар  нинг танланган қиймати учун  >  кр бўлса,  f (  ) тақсимот функциясининг критик соҳасига тушади ва Н 0 фараз қабул қилинмайди.  >  кр бўлганда  критик соҳадан ташқарида ётиб, Н 0 фараз қабул қилинади. Аҳамиятлилик даражасининг камайиши билан Н 0 фаразни қабул қилиш имкониятлари ортади. Агар критик соҳа тўлалигича f (  ) графигининг чап ёки ўнг томонида ётса, мезон бир томонлама мезон дейилади. Бундай мезон  тасодифий миқдор f (  ) тақсимот функциясининг амалда қарама – қарши томонда аҳамияти бўлмаганда фойдаланилади. Агар критик соҳа f (  ) графигининг чап томонида ҳам ўнг томонида ҳам мавжуд бўлса бундай мезон икки томонлама мезон дейилади. Бунда  нинг аҳамиятлилик даражаси икки томондаги думлар йиғиндисига тенг бўлади. (1.3 в расм). Фаразларни қабул қилишда иккита турдаги хатога йўл қўйиш мумкин: тўғри фаразни ташлаб юбориш (1-турдаги хато); нотўғри фаразни қабул қилиш (2-турдаги хато). Биринчи турдаги хатога йўл қўйишнинг аҳамиятлилик даражаси  га тенг бўлади. Иккинчи турдаги хатога йўл қўйиш эҳтимоли  билан белгиланади. 1-  миқдор мезонининг қуввати дейилади. Мезоннинг қуввати Н 0 фаразни ташлаб юбориш эҳтимолини билдиради.  ва

 миқдорлар бир-бирларига тескари пропорционал тарзда ўзгаради. Биринчи ва иккинчи турдаги хатоликлар эҳтимолларининг бир вақтда камайиши тажрибалар сони ортганда кузатилади. Аҳамиятлилик даражаси -  маълум бўлганда критик соҳани шундай танлаш зарурки, 1-  максимал қийматга эришсин. Тўғри ёки нотўғри фаразни ташлаб юборишда статистик фаразларни текшириш назариясини тўғри қўллаш масаласига диққатни қаратиш зарур. Фаразни қабул қилиш. Агар текширилаётган фараз 5% ёки ундан юқори аҳамиятлилик даражаси билан қабул қилинса, бу фараз тўғри ёки шубҳали бўлиши мумкин. Бу ҳолда тажрибаларни қайта ўтказиш мақсадга мувофиқдир. Фаразни 1% дан кичик аҳамиятлилик даражаси билан қабул қилмаслик зарур. Фаразни ташлаб юбориш. Агар фараз 1% ёки ундан кичик аҳамиятлилик даражаси билан ташлаб юборилса, фараз тажриба маълумотлари билан мос тушмаслигини билдиради.

Фаразни текшириш кетма – кетлиги қуйидагилардан иборат: 1) Нол p фараз Н 0 ва унга тескари фараз Н 1 ларни танлаш; 2) Н 0 фараз учун мезонни, статистик характеристикаларини танлаш ва мезоннинг тақсимотини аниқлаш; 3)  - аҳамиятлилик даражасини тиклаш. 4) Н 0 фаразни текшириш учун критик соҳани аниқлаш. 5) Тажриба натижалари бўйича - мезон ҳисоблаш. 6) Критик соҳани аниқловчи мезоннинг ҳисобланган ва жадвал қийматларини солиштириш. Иккита гуруҳ тажрибаларини дисперсияларини солиштириб,  1 2 =  2 2 ёки  1 2  2 2 эканлигини текширишда кўрсаткич мезон танланади. Жараён ёки тизим дисперсияларини меъёрий дисперсия билан солиштириш Тадқиқодчи жараён ёки тизимни тадқиқод қилишнинг янги усулини ёки стуруктурасини ишлаб чиқишда янги дисперсия  2 га мос келишини ёки ундан фарқ қилишини аниқлаш масаласига дуч келади. Бунда нол p фараз Н 0 :  2 = M { S 2 }=  0 2 қарши фараз H 1 :  2 =М{ S 2 }  0 2 Бу масалани ечиш учунχx2=(m−1)S2{Y} σ02 (1.17) ҳисобланади, бунда  2 тақсимот m -1 озодлик даражасига эга.  2 мезон ҳисобланган қиймати  х 2  - аҳамиятлилик даражаси бўйича жадвал қиймати билан солиштирилади. Агар  х 2 <  ж 2 [  ; f = m -1] шарт бажарилса, Н 0 фараз қабул қилинади. Икки томонлама мезон қўлланилганда Н 0 фаразнинг қабул қилиниш учун  х 2 >  ж 2 [ 1− α 2;f=m−1 ] ёки  х 2 <  ж 2 [ α 2;f=m−1] тенгсизлик бажарилиши зарур.

Нормаль қонунга бўйсунадиган маълумотлар учун дисперсияларни солиштириш. Дисперсияларни солиштириш ишларига жараён ёки тизим натижаларининг қўйилган талабларини қаноатлантиришни текшириш, кўрсаткичларини танлаш усулини аниқлашда мурожаат қилинади. Бундай ишлар иккита ўрта қиймат орасидаги фарқнинг сезиларли эканлигини аниқлаш учун ҳам бажарилади. S12 ва S22 нормал қонунга бўйсунувчи жараён ёки тизим ҳақидаги маълумотлар дисперсиялари бўлсин H 1 : σ 12 ≠ σ 22 ; H 2 : σ 12 > σ 22 ; H 3 : σ 12 < σ 22 ; фаразларга нисбатан H 0:σ1 2= σ2 2; фаразнинг тўғри бўлишини текшириш талаб қилинсин. Бу ҳолда солиштириш мезони сифатида F = S 12 S 22 нисбатдан фойдаланилади, бунда F >1 шарт таъминланиши зарур. Бу нисбат m 1 -1 ва m 2 -1 озодлик даражаларига эга бўлган Фишер тақсимотига бўйсунади. Текширилаётган фараз учун критик соҳа бир томонлидир. Фишер меъзонининг F=S12{Y} S22{Y}= 1 m1−1∑v=1 m1 (Yv1−Y1)2 1 m2−1∑v=1 m2 (Yv2−Y2)2 (1.18) ҳисобланган қиймати F ж жадвал қиймати билан солиштирилади. Агар F ҳ < F ж [1-  ; f { S1 2 }= m 1 -1; f { S2 2 }= m 2 -1] шарт бажарилса, Н 0 фараз қабул қилинади. Агар F ҳ > F ж бўлса, Р=0,95 ишончлилик эҳтимоли билан Н 0 фараз қабул қилинмайди. Мисол. Фараз қилайлик, жараён ёки тизимнинг бирор кўрсаткичини ўлчашда S12 { Y }=2.8; f 1 =2; S22 { Y }=1.6; f 2 =12 бўлсин. H0:σ12=σ22; фаразнинг қабул қилиниш имконияти текширилсин. Ишончлилик эҳтимоли Р д =0,95 бўлганда, иккинчи иловадан F ж [Р д =0,95; f 1 =2; f 2 =12]=3.885 ни топамиз. F ҳ = 2,8 1,6 =1,75< F ж =3,885 бўлгани учун Н 0 фараз қабул қилинади.

$Иккита дисперсияларни солиштириш учун нокўрсаткич мезон Агар иккита гуруҳ тажрибалар натижаларининг тақсимот қонунлари номаълум бўлиб, уларнинг дисперсияларини солиштириш талаб этилса нокўрсаткич Сиджели _ Т p юки мезони қўлланилади. Бу мезон иккала гуруҳ маълумотларидан тузилган вариацион қатор рангларининг сонларини тартиблашга асосланган. Бунда H0:σ12=σ22; ва H1:σ12≠σ22; деб қабул қиламиз. Куйидаги операцияларни бажарамиз: 1) Y 1 v ва Y 2 v ларнинг ҳамма m = m 1 + m 2 қийматлари Y i ,1 , Y i ,2 ,...... Y i , u ,...... Y i , m ўсувчи вариацион қатор кўринишида ёзилади; 2) Ыуйидаги қоида бўйича вариацион қаторнинг ҳар бир ҳадига тартиб номер – ранг r { Y iv } ёзилади. r { Y i ,1 }=1; r { Y i , m }=2; r { Y i , m -1 }=3; r { Y i ,2 }=4; r { Y i ,3 }=5; r { Y i , m -2 }=6; r { Y i , m -3 }=7; r { Y i ,4 }=8; r { Y i ,5, }=9; Y i ,2 = Y i ,3 бўлса, улар рангларининг ўртачаси ёзилади, r { Y i ,2 }= r { Y i ,3 }=4,5 бўлади; 3) Ҳар бир гуруҳ учун ранглар йиғилади: R {Y 1}= ∑u=1 m1 r{Y 1u}; R ¿¿ 4) Агар m 1 >10 ва m 2 >10 бўлса, мезонни қуйидаги формула бўйича ҳисобланади. vъ= |R{Y2}−m2(m+1) 2 |−1 2 √ 1 12 (m+1)m1m2 (1.19) Бунда R { Y 2 } кичик ҳажмли гуруҳ учун ранглар йиғиндиси, яъни m 1 > m 2 бўлиши керак. v ҳ нормал тақсимланган миқдордир, яъни нормал тақсимот қонунига бўйсунади. (1.19) мезон фойдаланилганда кўзланган аниқлик таъминланади. 5) Берилган  - аҳамиятлилик даражасида икки томонлама u ж2 (  )= Z$ $жадвал қиймати аниқланади. Ф( Z )=1−α 2 нормалланган Лаплас функцияси. 3 – иловадан фойдаланиб, Ф( Z )= 1−0,05 2 =0,475 бўлганда, Z = v ж2 (  )=1,96 ни топамиз. Агар v ҳ < v ж шарт бажарилса, Н 0 фараз қабул қилинади. Мисол : 1.5 жадвалда m 1 =12; m 2 =10 бўлганда, Y 1 v ва Y 2 v ларнинг қийматлари келтирилган. Бу гуруҳларнинг дисперсиялари солиштирилсин. Y 1 v ларни 1.6 – жадвалдаги Y iu вариацион қаторга келтириб, Y 1 u ва Y 2 u сатрларга ёзамиз. r { Y 1 u } ва r { Y 2 u } сатрларга рангларни ёзамиз. 1.5 – жадвал Ма ш ма р I Y i0 m i Y i S 2 {Y i } 1 312 327 365 243 389 310 310 286 283 332 316 296 12 314 1429 2 373 364 405 333 332 372 278 302 292 368 __ __ 10 342 1711 1.6 - жадвал u m 1+ m 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Y 1u 243 283 286 296 310 310 312 316 327 Y 2u 278 292 302 R{Y 1u } 1 5 8 12 16 17 20 21 22 R { Y 2 u } 4 9 13 1.6 – жадвал (давоми) u m1+m2 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22  Y 1u 332 365 388 3768 Y 2u 332 333 364 368 372 373 405 3419 R{Y 1u } 18,5 11 3 154,5 R{Y 2u } 18,5 15 14 10 7 6 2 98,5$ R{Y 1 }=154,5 ва R{Y 2 }=98,5.uъ= |98 ,5−1 2⋅10⋅(22 +1)|−1 2 √ 1 12 (22+1)⋅12⋅10 =1,06 u ж 2 [0,05]=1,96 u ҳ <u ж 2 бўлгани учун гуруҳлар дисперсиялари бир – бирларидан фарқ қилмайдилар .

R{Y 1 }=154,5 ва R{Y 2 }=98,5.uъ= |98 ,5−1 2⋅10⋅(22 +1)|−1 2 √ 1 12 (22+1)⋅12⋅10 =1,06 u ж 2 [0,05]=1,96 u ҳ <u ж 2 бўлгани учун гуруҳлар дисперсиялари бир – бирларидан фарқ қилмайдилар .

Адабиётлар: 1. Севастянов А.Г. – Метод и средство исследования механико – технологических процессов текстилной промшленности. М., Легкая индустрия, 1980г. 2. Ивахненко А.Г. – Индкутивний усул саморганизации моделей сложних систем. Киев., Науково – Думка, 1982г. 3. Тетелбаум И.М., Шнайдер Ю. Р.- Практика аналогового моделирования динамических систем. М., Энергоиздат, 1987г. 4. Алиев Э.М., Уразов Н. – Прогнозирование и управление качеством технологических продкуций. Т., Фан, 1984г. 5. Кадиров Ш. М., Муҳитдинов М.М., Уразов Н. – Моделирование и уравление качеством промшленных изделий. Т., Фан 1994г.

O'xshashlar

Дискрет тасодифий миқдорларнинг сонли тавсифлари ва уларнинг хоссалари

Узлуксиз тасодифий миқдорларнинг сонли тавсифлари. Узлуксиз тақсимотларнинг турлари

Дискрет тасодифий микдорнинг сонли характерстикалири

Тасодифий миқдорлар ва уларнинг сонли характеристикалари

Боғлиқ ва эркли тасодифий миқдорлар. Икки тасодифий миқдор системасининг сонли характеристикалари