Eyler va Ferma teoremalari - Algebra - Referatlar

Eyler va Ferma teoremalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

107.5 KB

Ko'chirib olish

Eyler va Ferma teoremalari Eyler teoremasi. 1 m va 1 ) , (  m a shartlarda )(mod1)( ma m   taqqoslama bajariladi. Isboti.Agar x son keltirilgan sistemani tashkil etuvchi manfiy bo’lmagan eng kichik chegirmalarga teng qiymatlarni qabul qilsa , ya’ni cr r r x ,......., ,2 1  , ) (m c  bo’lsa , u holda ax sonlarning c   ,.....,, 21 dan iborat manfiy bo’lmagan eng kichik chegirmalari ham shu sistemani (lekin , umuman aytganda , boshqa tartibda) tashkil etadi. Ushbu ) (mod1 1 m ar  , ) (mod2 2 m ar  , …., )(mod mar cc   taqqoslamalarni hadlab ko’paytirsak , ) (mod ..... .... 2 1 21` m r rra c c    hosil bo’ladi, ikkala tomonni ccrrr    ............. 2121  ko’paytmaga qisqartirib )(mod1` ma  taqqoslamani hosil qilamiz . Ferma teoremasi. p - tub son bo’lib , a son p songa bo’linmasa )(mod11 pa p  (1) taqqoslama bajariladi. Isboti. Bu teorema Eyler teoremasining p m  tub qiymatiga mos keluvchi xususiy holidir.(1) tenglikni ikkala tomonini a ga ko’paytirib )(mod paa p  taqqoslamani hosil qilamiz . Bu taqqoslama istalgan a butun sonlar uchun to’g’ridir , chunki u p ga bo’linuvchi a lar uchun ham o’rinlidir. ) (mod 111 m b a  . Bir noma’lumli taqqoslamalar. Ushbu mavzuda asosiy maqsadimiz

) (mod0 ) ( m x f  , n n n a x a x a x f      ...... ) ( 1 1 0 (1) taqqoslamalarni o’rganishdan iborat. Agar 0a son m ga bo’linmasa , n taqqoslamaning darajasi deyiladi. Taqqoslamani yechish , bu x ning uni (taqqoslamani) qanoatlantiruvchi topish demakdir. x ning bir xil qiymatlari bilan qanoatlantiriluvchi ikki taqqoslamaga teng kuchli taqqoslamalar deyiladi. Agar (1) taqqoslamani 1x x son qanoatlantirsa , u vaqtda ushbu taqqoslamani 1x bilan m modul bo’yicha taqqoslanuvchi , ya’ni ) (mod1 m x x shartga bo’ysunuvchi har qanday x son ham qanoatlantiradi. Shunday sonlarning barchasidan tuzilgan sinf bitta yechim hisoblanadi. Bu holda , (1) taqqoslamani m modul bo’yicha to’la sistemasining nechta chegirmasi qanoatlantirsa , (1) taqqoslama shuncha yechimga ega bo’ladi. Misol. )7(mod023  xx Taqqoslamani 7 modul bo’yicha 6,5,4,3,2,1,0 chegirmalarning to’la sistemasidan 1x va 3x sonlar qanoatlantiradi. Shu sababli berilgan taqqoslama ikkita )7 (mod1x va )7 (mod3x yechimga ega. Birinchi darajali taqqoslamalar Umumiy ko’rinishda berilgan ) (mod m o b ax   birinchi darajali taqqoslamani ozod hadini o’ng tomonga o’tkazib , ) (mod m b ax  ko’rinishga keltirish mumkin. Quyida biz 1 ) , (  m a bo’lsin deb olamiz. ) (mod m b ax  taqqoslama yechimlarining soni to’la sistemadagi uni qatnashtiruvchi chegirmalarning soniga teng . Lekin , x son m modul bo’yicha to’la sistemaning chegirmalariga teng qiymatlarni qabul qilganda , ax ham shu modul bo’yicha chegirmalarga teng qiymatlarni qabul qiladi. Demak , x ning to’la sistemasidan olingan faqat bitta qiymatida ax son b son bilan taqqoslanadi. Shunday qilib , 1 ) , (  m a bo’lganda (1) taqqoslama bitta yechimga ega. Endi 1 ) , (  d m a bo’lsin. Bu holda (1) taqqoslama yechimga ega bo’lishi uchun , b sonning d ga bo’linishi shart, aks holda (1) taqqoslama x ning hech

qanday qiymatida (albatta butun qiymat tushuniladi ) bajarilmaydi. Shuning uchunb son d ga bo’linadi deb faraz qilib , da a 1  , db b 1 , d m m 1  tengliklarni yozamiz. Bu holda (1) taqqoslamani d ga qisqartirib, ) (mod 111 m b x a  taqqoslamani hosil qilamiz. Bu yerda 1 ) , ( 1 1  m a bo’lib , hosil bo’lgan so’ngi taqqoslama 1m modul bo’yicha bitta yechimga ega bo’ladi. Bu yechimning 1m modul bo’yicha manfiy bo’lmagan eng kichik chegirmasi 1x bo’lsin , u holda shu yechimni tashkil etuvchi barcha x sonlar ) (mod 1 1 m x x (2) ko’rinishda ifodalanadi. Lekin (2) sonlar m modul bo’yicha bittagina emas , balki ko’proq yechimlarni tashkil etadi , ya’ni m modul bo’yicha 1 ,.....,2,1,0  m dan iborat manfiy bo’lmagan eng kichik chegirmalar qatorida (2) sonlardan nechta topilsa shuncha yechim bo’ladi , ularning soni esa (2) sonlardan 1 1 1 1 1 1 1 )1 ( , ,......... 2 , , m d x m x m x x     ko’rinishdagi d ta sonlardan iborat bo’ladi , demak , (1) taqqoslama d ta yechimga ega . Ushbu ko’rilgan bu ikki holni yakunlab quyidagi teoremaga kelamiz. Teorema . d m a ) , ( bo’lsin . Agar b son d ga bo’linmasa , u holda ) (mod m b ax  taqqoslama bajarilmaydi, ya’ni bu holda taqqoslamayechimga ega emas , b son d ga bo’linadigan bo’lsa , u holda taqqoslama d ta yechimga ega bo’ladi. Endi (1) taqqoslamani yechish usulini ko’raylik. Uzluksiz kasrlar nazariyasiga asoslangan usulni qaraymiz. Bunda 1 ) , (  m a bo’lgan holni qaraymiz. Ikkinchi hol ham shunga keladi. am nisbatni uzluksiz kasrga yoyaylik.

n qqqd am 1.... ..11 321  Bundan oxirgi ikki 11  nn Q P , nn Q Pa m  munosib kasrni ko’zdan kechirsak , uzluksiz kasrning xossalariga asosan, quyidagilarga ega bo’lamiz: n n n aP mQ )1 ( 1 1      , ) (mod )1 ( 1 1 m aP n n     , ) (mod )1 ( 1 1 m b b P a n n     . Shunday qilib. ) (mod m b ax  taqqoslamaning yechimi ) (mod )1 ( 1 1 m b P x n n      bo`ladi.Bunda 1nP ni topish kifoya. Misol. ) 337 (mod 179 256 x taqqoslamani yeching. Bunda 1 ) 337, 256(  ,Shu sababli taqqoslama bitta yechimga ega. s 0 1 2 3 4 5 q 1 3 6 4 3 sP 1 1 4 2 5 1 04 3 37 21   ssss PPqP Demak,bu holda 5n 104 1n P 179b ,u holda berilgan taqqoslamaning yechimi ) 337 (mod 81 179 104 )1 ( 4     x

ko’rinishda bo’ladi. Shunday qilib,javob ) 337 (mod 81x

Adabiyotlar : 1..Ильин В.А.,Позняк Э.Г. Аналитическая геометрия .М. Наука .1983 г 2.Курош Ф.Г. Олий алгебра курси. Т.Укитувчи . 1976 й.. 3.Ильин В.А.,Позняк Э.Г. Линейная алгебра .М. Наука .1974 г. 4.Ҳожиев Ж., Файнлейб.Ф.С. Алгебра ва сонлар назарияси курси. Т. 2001 й. 5.Фадеев Д.К.,Соминский И.С.Сборник задач по высшей алгебре. М.Наука .1976 г. 6. Проскуряков М.Б. Сборник задач по линейной алгебре М.1976 г.

O'xshashlar

Lebeg va Riss teoremalari

Eyler va Gamilton graflari

Eyler almashtirmalari

Differensial hisobning asosiy teoremalari va tatbiqlari

Muavr-Laplasning lokal va integral teoremalari