Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi

Yuklangan vaqt:

23.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

40.1806640625 KB

Ko'chirib olish

Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi 1

Mundarija Boblar va paragraflarni nomlanishi betlar Kirish 3-4 I bob Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi 4-13 1.1. Tovar belgisi tushunchasi 5-6 1.2. O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati 7 1.3. O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanish bo’yicha qonunchilik 8-12 II bob O’zbekiston Respubikasida tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari va AQSH tajribasi 13-23 2.1. O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanishga oid amaliyot 13 2.2. O`zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari 18 2.3. AQSHda Tovar belgisidan foydalanish va foydalanmaslik oqibatlari 20 Xulosa 23 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 25 Kirish "Tovar belgisi" - bu mahsulotlarni tanlash uchun ishlatiladigan simvol yoki belgidir. Bu belgilar, mahsulotning xususiyatlarini yoki o’zgarishlarini ko’rsatadilar va sotuvchilar va xaridorlar o’rtasida ma’lumot almashishni 2

osonlashtiradi. Tovar belgilari, turli xil mahsulotlarda farqli bo’lishi mumkin va ulardan bir necha mavjud bo’lishi mumkin. Misol uchun, qurilish materiallarida "Qog’oz" belgisi, elektronik mahsulotlarida "ENERGY STAR" belgisi, oziq-ovqat mahsulotlarida "Halal" yoki "Kosher" belgilari mavjud bo’lishi mumkin. Tovar 1) ishlab chiqarish iqtisodiy faoliyatning moddiy buyum shaklidagi har qanday mahsuloti; 2) sotuvchilar va xaridorlar o’rtasida oldisotdi, bozor munosabatlari obʼyekti. Tovar bozorda sotish, ayirboshlash uchun va shu orqali boshqalarning ehtiyojlarini qondirish uchun ishlab chiqariladigan mehnat mahsulotidir. Tovar faqat moddiy shaklga ega bo’lmay, u turli xizmatlar, maʼnaviy neʼmatlar va boshqa ko’rinishlarda ham bo’lishi mumkin. Tovar shaklini olgan mahsulot ikki yoqlama xususiyatga ega bo’lishi, yaʼni bir tomondan, u faqat sotish uchun ishlab chiqarilgan, ikkinchidan, kishilarning bironbir ehtiyojini qondira olishi kerak. Iqtisodiyotda tovarning bu ikki yoqlama xususiyati — isteʼmol qiymati, uning mehnat mahsuli ekanligi qiymat tarzida o’rganiladi. Tovarlarning isteʼmol qiymati ularning boshqa tovarlar bilan almashtirish imkonini beradi. Shuning uchun tovar ishlab chiqaruvchilarni tovarning almashuv qiymati qiziqtiradi. Tovarlarni sotishdagi ularning narx ko’rsatkichi almashuv qiymatini ko’rsatadi. Tovarning almashuv qiymati — biror turdagi isteʼmol qiymatning boshqa turdagi isteʼmol qiymatga ayirbosh qilinadigan miqdoriy nisbatdir. Tovarlarning almashuv qiymatiga qarashlarda turlicha taʼlimotlar mavjud bo’lib, ulardan biri "qiymatning mexnat nazariyasi" deb nom olgan. Bu nazariya asoschilari A.Smit, D. Rikardo, U.Petti va boshqa fikricha, tovarlarning tabiiy xususiyatlaridan birortasi — ogʻirligi, shakli, hajmi kabilar almashuv qiymatiga asos bo’la olmaydi, uning asosini tovarga sarflangan mexnat, almashishning zarur shartini esa ayirboshlanadigan tovarning har xil isteʼmol qiymatlari (xususiyatlari) tashkil etadi. Lekin har xil tovarlarning isteʼmol qiymati sifat jihatidan turlicha bo’lishi mumkin. Bu qarash tarafdorlarining fikricha, tovarlarni miqdor va sifat jihatlardan solishtirish, yaʼni barobarlashtirish asosi faqat unga sarflangan mehnat bo’lishi mumkin. Tovarda mujassamlashgan ijtimoiy mehnat uning qiymatini tashkil qiladi 3

I bob Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati va O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi 1.1 Tovar belgisi tushunchasi Tovar belgisi - bu bir yuridik va jismoniy shaxslar tovarlari va xizmatlarining boshqa yuridik va jismoniy shaxslarning shu turdagi tovarlaridan farqlash uchun xizmat qiladigan belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazilgan belgidir. Yuridik va (yoki) jismoniy shaxslar birlashmasining ular tomonidan ishlab chiqariladigan va (yoki) realizatsiya qilinadigan bir xil sifatga yoki boshqa umumiy tavsiflarga ega bo’lgan tovarlarini belgilash uchun mo’ljallangan tovar belgisi jamoaviy belgi hisoblanadi² Tovar belgisi, mahsulotning qaysi davlat yoki shahardan kelganligini, ishlab chiqarilgan sanasini, qanday qabul qilinishini va boshqa ma’lumotlarni ko’rsatuvchi xususiyatli belgidir. Bu belgilarning mavjudligi sotuv jarayonida xaridorga aniq ma’lumot beradi va uning tanlovini oshiradi. O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga ko’ra, tovar belgilaridan foydalanish shart emas, balki majburiydir. Bu belgilar ishlab chiqarilgan mahsulotlarga belgilangan standartlarga muvofiqligini ko’rsatadi. Shuningdek, bu belgilar sotish va sotib olish jarayonida xaridorga aniqligi va ishonchini ko’rsatadi. Tovar belgilarining mavjudligi sotuv jarayonida muhim ahamiyatga ega. Bu belgilar sotuv jarayonida xaridorga mahsulotning sifatini va ishlab chiqarilgan sanasini aniqlashga yordam beradi. Shuningdek, bu belgilar xaridorga mahsulotni qaysi davlat yoki shahardan kelganligini bilishga imkon beradi. Tovar belgilarining mavjudligi sotuv jarayonida xaridorga ishonch va aniqlilikni ko’rsatadi. Xaridorga mahsulotni sotish va sotib olish jarayonida tovar belgilaridan foydalanish zarurdir. Bu belgilar sotish jarayonida xaridorga aniq ma’lumotlar beradi va uning tanlovini oshiradi. Bundan tashqari, tovar belgilaridan foydalanish sotuv jarayonida xaridorga va ishlab chiqaruvchiga foyda keltiradi. Ishlab chiqaruvchilar belgilangan standartlarga muvofiqligini ko’rsatgan mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali xaridorga ishonch 4

va sifatni ko’rsatadi. Shuningdek, tovar belgilaridan foydalanish sotuv jarayonida xaridorga va ishlab chiqaruvchiga yordam beradi. Bu belgilar sotib olish jarayonida xaridorga aniq ma’lumotlar beradi va uning tanlovini oshiradi. Ishlab chiqaruvchilar esa belgilangan standartlarga muvofiqligini ko’rsatgan mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali xaridorga ishonch va sifatni ko’rsatadi. Jamiyatimizda tovar belgilaridan foydalanishning zararlari yo’qdir, balki foydali oqibati bor. Tovar belgilari sotuv jarayonida ishonch va aniqlilikni ko’rsatadi va xaridorga foyda keltiradi. Shuningdek, ishlab chiqaruvchilar belgilangan standartlarga muvofiqligini ko’rsatgan mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali xaridorga ishonch va sifatini ko’rsatadi. 1.2. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanishning ahamiyati O’zganing tovar belgisidan, xizmat ko’rsatish belgisidan, tovar kelib chiqqan joy nomidan yoki firma nomidan qonunga xilof ravishda foydalanishda qo’llaniladigan javobgarlik kuchaytirildi. Bu haqda O’zbekiston Respublikasining Jinoyat, Jinoyat-protsessual kodekslariga hamda O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksiga kiritrilgan o’zgartish va qo’shimchalarda keltirilgan . Ilgari Ma’muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 177-moddasiga binoan o’zganing tovar belgisidan noqonuniy ravishda foydalanish — fuqarolarga BHMning 1 baravaridan 3 baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa — 3 baravaridan 5 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo’lgan. Kiritilgan o’zgartirishlarga binoan o’zganing tovar va xizmat ko’rsatish belgisidan, tovar kelib chiqqan joy nomidan yoki adashtirib yuborish darajasida ular bilan o’xshash bo’lgan belgilardan shu turdagi tovarlarga (xizmatlarga) nisbatan qonunga xilof ravishda foydalanish yoxud o’zganing firma nomidan qonunga xilof ravishda foydalanish — BHMning 5 baravaridan 10 baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa — 10 baravaridan 20 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab 5

bo’ladi. Xuddi shunday huquqbuzarliklar ma’muriy jazo chorasi qo’llanilganidan keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo’lsa, BHMning 10 baravaridan 20 baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa — 20 baravaridan 30 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi. O’zbekiston Respublikasi intellektual mulk obyektlari, kompyuter dasturlarini himoya qilishga daxldor bo’lgan bir qator Konvensiya va shartnomalar ishtirokchisi sanaladi. xususan, Parij Konvensiyasi, Adabiy va badiiy asarlarni himoya qilish to’gʻrisidagi Bern Konvensiyasi Patent huquqi to’gʻrisidagi shartnoma, Tovar belgilari bo’yicha qonunlar to’gʻrisidagi shartnomalar, Belgilarni xalqaro qayd etish to’gʻrisidagi Madrid bitimiga bayonnoma, Patent kooperatsiyasi to’gʻrisidagi shartnoma, Patent protsedurasi (tamoyillari) maqsadlari uchun mikroorganizmlarni xalqaro tan olish haqida Budapesht shartnomasi, Xalqaro patent tasnifi to’gʻrisidagi Strastburg bitimi, Sanoat namunalarini xalqaro tasnifini taʼsis etish to’gʻrisidagi Lokorno Bitimi, Butunjahon intellektual mulk tashkilotini taʼsis etish to’gʻrisidagi Stokgolm Konvensiyasi kabilar. O’zbekiston Respublikasi kelgusida qo’shilishi kutilayotgan va muhim ahamiyatga ega xalqaro hujjat bu TRIPS Bitimidir. Mazkur xalqaro hujjat 1995-yil 1-yanvardan amalga kiritilgan bo’lib, Butunjahon Savdo Tashkilotining taʼsis hujjatlari tarkibiga kiritilgan va intellektual mulk obyektlari bilan savdo qilishi qoidalarini, mulkiy huquqlarni amal qilishini belgilab beradi. 1.3. O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanish bo’yicha qonunchilik Tovar belgisi va xizmat ko’rsatish belgisini ro’yxatdan o’tkazish uchun talabnoma tuzish, topshirish va ko’rib chiqish qoidalari ilovaga muvofiq. Ushbu buyruq O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat ro’yxatidan o’tkazilgandan keyin o’n kun o’tgach kuchga kiradi. Tovar belgisi qo’llaniladigan tovarlar va х izmatlarning turi amaldagi vapotensial iste’molchilar tomonidan yo х ud tovar belgisi qo’llaniladigan -tovarlar va х izmatlarning turi uni tarqatilishini ta’minlashda ishtirok etayotgan sha х slar tomonidan yo х ud tovar belgisi qo’llaniladigan tovarlar va х izmatlarniig turiga aloqador bo’lgan ishbilarmonlar 6

doirasi tomonidan tanib olinishi. Bunda tovarning sifat darajasi haqida tushuncha mamlakatdagi tovar belgisi bilan bogliq bo’lishi kerak; avvaldan х os bo’lgan yoki faol foydalanish natijasida vujudga kelgan yuqori farqlanish х ususiyati; O’zbekistonda, shu jumladan Internetning milliy segmenti domen nomlari tizimida tovar belgisidan keng foydalanish va uning reklama qilinishi; respublikada uzoq muddat davomida va faol foydalanish natijasida vujudga kelgan tijorat qiymati. Intellektual mulk obyektlarining huquqiy muhofazasi bilan bogʻliq bo’lgan apellyatsiyalarni sudgacha ko’rib chiqish uchun Adliya vazirligi huzurida sha х san vazir rais hisoblanadigan Apellyatsiya kengashi tashkil etiladi. Uning tarkibiga intellektual mulk sohasidagi mustaqil olimlar va muta х assislar kiradi. Adliya vazirligi va Intellektual mulk departamenti (IMD) х odimlari soni a’zolar umumiy sonining 30%dan oshmaydi. Uning tomonidan qaror qabul qilishda yuqoridagi mezonlar bilan bir qatorda - ushbu sohadagi х alqaro standartlar, shu jumladan Butunjahon intellektual mulk tashkilotining hujjatlariga muvofiq qo’shimcha mezonlar inobatga olinishi mumkin. 2019/2020 o’quv yilida TDYuUda “Intellektual mulk huquqi” muta х assisligi bo’yicha yangi magistratura yo’nalishi ochiladi. Unga bazaviy oliy ma’lumotdan qat’i nazar qabul qilinadi. Adliya vazirligi huzuridagi Yuristlar malakasini oshirish markaziga qo’shimcha vazifa - intellektual mulk sohasidagi kadrlarning malakasini, shu jumladan pullik asosda oshirish yuklandi. Qonunning 3-moddasiga muvofiq tovar belgisi — bu bir yuridik va jismoniy shaxslar tovarlari va xizmatlarining boshqa yuridik va jismoniy shaxslarning shu turdagi tovarlaridan farqlash uchun xizmat qiladigan belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazilgan belgidir. Yuridik va (yoki) jismoniy shaxslar birlashmasining ular tomonidan ishlab chiqariladigan va (yoki) realizatsiya qilinadigan bir xil sifatga yoki boshqa umumiy tavsiflarga ega bo’lgan tovarlarini belgilash uchun mo’ljallangan tovar belgisi jamoaviy belgi hisoblanadi. 3. Qonunning 3-moddasi beshinchi qismiga muvofiq tasvirlar, so’zlar, muayyan shakl tarzidagi belgilar va boshqa belgilar yoki ularning istalgan bir rangdagi yoki turli rangdagi jamlama ifodasi tovar belgilari sifatida ro’yxatdan o’tkazilishi mumkin. So’zli belgilarga so’zlar, so’z ko’rinishiga ega bo’lgan harfiy birikmalar (xususan, 7

har qanday ketma-ketlikdagi unlilar va undosh tovushlarning bo’g’in hosil qiluvchi birikmalari), so’z birikmalari, gaplar, shuningdek ularning birikmalari kiradi. Tasviriy belgilarga jonli mavjudotlar, predmetlar, tabiiy va boshqa obyektlar tasvirlari, va shuningdek chiziqlar, dog’lar, har qanday figuralarning tekislikdagi kompozitsiyalari (hajmlilaridan tashqari) kiradi. Hajmli belgilarga fazoviy joylashgan uch o’lchamli obyektlar, figuralar va chiziqlar va figuralarning kombinatsiyalari kiradi. Jamlama belgilarga turli xarakterdagi ya’ni tasviriy, so’zli, muayyan shakldagi hajmli va boshqa elementlar kombinatsiyasi kiradi. Boshqa belgilarga tovushli, yorug’likdan iborat bo’lgan, golografik, hidli kabi belgilar kiradi. 4. Quyidagilar tovar belgisi sifatida ro’yxatdan o’tkazilmaydi: a) davlat gerblari, bayroqlari va davlat mukofotlarining tasviri tushirilgan belgilar; b) davlatlarning rasmiy nomlari, xalqaro yoki hukumatlararo tashkilotlarning qisqartirilgan yoki to’liq nomlari; v) rasmiy nazorat, kafolat tamg’alari va namuna yo’sinidagi tamg’alar, muhrlar; g) davlat xizmatlarining O’zbekiston Respublikasida qo’llaniladigan ajratish va farqlash belgilari tasvirlari. Yuqoridagi “a”—“g” kichik bandlarda ko’rsatilgan belgilar, agar bunga tegishli davlat organining yoki belgi egasining roziligi bo’lsa, tovar belgisiga muhofaza qilinmaydigan qismlar sifatida kiritilishi mumkin. d) xususan farqlash xususiyatiga ega bo’lmagan belgilar, xususan: o’ziga xos grafik tasvirga ega bo’lmagan alohida harflar, raqamlardan iborat bo’lgan belgilar, so’z ko’rinishiga ega bo’lmagan harflar birikmalari; chiziqlar, oddiy geometrik figuralar va ularning tarkibiga kirgan alohida elementlaridan farqli, sifat jihatdan boshqa qabul qilish darajasini beradigan kompozitsiyalar hosil qilmaydigan birikmalari; tovar belgisi sifatida ro’yxatdan o’tkazishga topshirilgan talabnomadagi tovarlarni belgilash uchun ularning haqiqiy yoki sxematik tasvirlari; shakli faqat funksional vazifasidan kelib chiqadigan uch o’lchamli obyektlar; tovarlarning umume’tirof etilgan oddiy nomlari shu tovarlarni belgilash uchun; korxona, tashkilot, muassasa va sohalarning umumqabul qilingan qisqartirilgan nomlari va abbreviaturalari; e) muayyan turdagi tovarlarning belgisi 8

sifatida umumfoydalanishda bo’lgan belgilar. Bunday belgilar deb ma’lum bir tovar yoki turli ishlab chiqaruvchilarning shunga o’xshash tovarlari uchun uzoq vaqt ishlatilganligi tufayli tushuncha bo’lib qolgan belgilar tushuniladi; j) umume’tirof etilgan ramzlar va atamalar hisoblangan belgilar. Umume’tirof etilgan ramzlarga odatda, tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish so’ralayotgan tovarlar ro’yxatidagi tovarlarga oid bo’lgan xo’jalik yoki faoliyat sohasini aks ettiruvchi belgilar, shuningdek fan va texnikada qo’llaniladigan shartli belgilar kiradi. Umum e’tirof etilgan atamalarga fan va texnikaning aniq bir sohasiga xos bo’lgan so’z birliklari kiradi; z) tovarlarni, shu jumladan ularning turi, sifati, soni, xususiyati, qanday maqsadga mo’ljallanganligi va qiymatini, shuningdek ularning ishlab chiqariladigan yoki o’tkaziladigan joyi va vaqtini tavsiflash uchun foydalaniladigan belgilar. Mazkur “z” kichik bandda ko’rsatilgan belgilarga tovarlarning oddiy nomlari, tovarlar sifat toifasining belgisi, tovarlarning xususiyatini ko’rsatuvchi (shu jumladan, maqtov xarakteriga ega bo’lgan) belgilar, xomashyo materialini va tarkibini ko’rsatuvchi belgilar, tovarlarning og’irligi, hajmi, narxini, ishlab chiqarilgan sanasini ko’rsatuvchi belgilar, umumiy nomlar, ishlab chiqarishni yaratish tarixidan ma’lumotlar, korxonalarning nomlari, tovar tayyorlovchilarning va vositachi firmalarning manzilgohlari, qisman yoki to’liq jug’rofiy nomdan iborat bo’lib, tovar tayyorlovchining joylashgan joyi sifatida qabul qilinishi mumkin bo’lgan belgilar. Yuqoridagi “d” — “z” kichik bandlarda ko’rsatilgan belgilarni ro’yxatdan o’tkazishga, basharti bu belgilar amalda ulardan aniq tovarlar uchun foydalanish natijasida farqlanish xususiyatiga ega bo’lganligi isbotlangan taqdirdagina yo’l qo’yilishi mumkin. 1 Isbot sifatida talabnoma topshirilgan sanagacha talabnomada ko’rsatilgan belgidan foydalanilganligi natijasida farqlanish xususiyatiga ega ekanligini tasdiqlaydigan quyidagi ma’lumotlar taqdim etiladi: talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovarlarni ishlab chiqarish va sotish hajmi; talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovarlarning sotilish hududlari; talabnomada ko’rsatilgan 1 https://lex.uz/ru/docs/-3127445 9

tovar(xizmat)larni belgilash uchun berilgan belgidan foydalanish muddati; talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovar(xizmat)larning reklamasi uchun sarflanadigan xarajatlar hajmi; talabnomada ko’rsatilgan belgi va shu belgi bilan belgilangan tovarlarning ishlab chiqaruvchilari haqida iste’molchilarning xabardorlik darajasi to’g’risidagi ma’lumotlar, shu jumladan ijtimoiy so’rovlarning natijalari; talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovarlar haqidagi axborot ochiq matbuotda nashr qilinganligi to’g’risida ma’lumotlar; talabnomada ko’rsatilgan belgi bilan belgilangan tovarlar O’zbekiston Respublikasi yoki chet mamlakatlardagi ko’rgazmalarda namoyish qilinganligi to’g’risidagi ma’lumotlar va boshqa ma’lumotlar. i) tovar yoki uning tayyorlovchisi xususidagi yolg’on yoki iste’molchini chalg’itishi mumkin bo’lgan belgilar, ularga xususan, iste’molchining ongida tovarning haqiqatga to’g’ri kelmagan ma’lum bir sifati, uning tayyorlovchisi yoki kelib chiqqan joyi haqida tasavvur hosil qiladigan belgilar kiradi. Belgining kamida bitta elementi yolg’on yoki iste’molchini chalg’itishi mumkin bo’lsa, belgi yolg’on yoki iste’molchini chalg’itishi mumkin deb e’tirof etiladi; k) tovar kelib chiqqan haqiqiy joyni rasman ko’rsatuvchi, lekin tovar boshqa hududda chiqarilayotganligi haqida yanglish tasavvur beruvchi belgilar; l) ma’danli suvlar, vino yoki kuchli spirtli ichimliklarning asliyatini aks ettiruvchi jug’rofiy nomlar bo’lgan yoki shunday nomlarni ifodalovchi belgilar, mazkur joyda chiqarilmagan tovarlarni belgilash uchun ishlatilgan belgilar, shuningdek basharti ular tarjima qilib yoki “ko’rinishdagi”, “turdagi”, “usuldagi” va boshqa shunga o’xshash so’zlar bilan qo’shilgan holda qo’llanilsa;m) jamiyat manfaatlariga, odamiylik va axloq qoidalariga zid bo’lgan belgilar, ularga xususan, diniy nishon va ramzlar, axloqsiz mazmundagi so’z va tasvirlar, inson qadrini, diniy hissiyotlarni haqorat qiladigan insonparvarlikka zid xarakterdagi shiorlar va boshqalar; n) quyidagi belgilar bilan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar: ilgari O’zbekiston Respublikasida boshqa shaxs nomiga ro’yxatdan o’tkazilgan yoki ro’yxatdan o’tkazish so’rab talabnoma berilgan, shuningdek O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq ro’yxatdan o’tkazilmay ham muhofaza qilinadigan yoki shu turdagi 10

tovarlarga nisbatan ancha ilgariroq ustuvorlikka ega bo’lgan tovar belgilari bilan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar; har qanday tovarlarga nisbatan boshqa shaxslarning belgilangan tartibda umum e’tirof etilgan tovar belgilari bilan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar; Qonunga muvofiq muhofaza qilinadigan geografik ko`rsatkichlar va tovar kelib chiqqan joy nomlari bo’lgan belgilar bilan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki ularga aynan o’xshash bo’lgan belgilar, bu belgilar har qanday tovarlarga nisbatan shunday ko’rsatkichdan yoki nomdan foydalanish huquqiga ega bo’lgan shaxs nomiga ro’yxatdan o’tkazilayotgan tovar belgisiga muhofaza qilinmaydigan qism sifatida kiritilgan hollar bundan mustasno; II bob O’zbekiston Respubikasida tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari va AQSH tajribasi 2.1 O’zbekiston Respublikasida tovar belgisidan foydalanishga oid amaliyot Tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish bo’yicha ishlarni olib borish va talabnomani ko’rib chiqish davomida o’z manfaatlarini himoya qilish uchun talabnoma beruvchi qonunchilik hujjatlariga muvofiq rasmiylashtirilgan ishonchnoma berib patent vakili tayinlashi mumkin. O’zbekiston Respublikasida rasmiylashtiriladigan Vazirlik va Davlat muassasasi oldidagi vakillikka ishonchnoma oddiy yozma shaklda tuziladi va notarial tasdiqlanishi shart emas. Vakilning ishonchnomasi talabnomani topshirish vaqtida yoki ish yuritish davomida taqdim etilishi mumkin. Ishonchnoma talabnoma materiallariga qo’shib qo’yiladi. O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida istiqomat qiluvchi jismoniy shaxs yoki chet el yuridik shaxsining manfaatlarini himoya qilish uchun patent vakiliga beriladigan ishonchnoma ushbu shaxsning o’zi tomonidan ham talabnoma beruvchi tomonidan berilgan tegishli ishonchnomaga ega patent vakili tomonidan ham berilishi mumkin. Agar ishonchnoma Vazirlikda ro’yxatdan o’tkazilgan bir nechta patent vakilining nomiga berilgan bo’lsa, bu holda tovar 11

belgisini ro’yxatdan o’tkazish bo’yicha ishlar to’g’ri kelgan patent vakili tomonidan olib boriladi. Ishonchnoma topshirilgunga qadar vakilning olib borgan harakatlari haqiqiy emas deb hisoblanadi va ekspertiza tomonidan inobatga olinmaydi. Vakilning unga taqdim etilgan vakolatlari doirasidagi har bir harakati yoki Vazirlik va Davlat muassasasining unga nisbatan har bir harakati talabnoma beruvchining harakati yoki talabnoma beruvchiga nisbatan harakat kabi oqibatlarga olib keladi. Vakillik ishonchnomada ko’rsatilgan vakolatlar yoki ularning amal qilish muddati tugaguncha amal qiladi. Ishonchnomada ko’rsatilgan vakolatlarni muddatidan avval to’xtatish talabnoma beruvchi yoki uning huquqiy vorisi tomonidan Vazirlikka tegishli ariza (ishonchnomani chaqirib olish) berish yo’li bilan amalga oshirilishi mumkin. Yillar bilan hisoblanadigan muddat uning oxirgi yilidagi tegishli oy va kunda tamom bo’ladi. Agar oylar bilan hisoblanadigan muddatning tamom bo’lishi tegishli raqam bo’lmagan oyga to’g’ri kelsa, u holda muddat shu oyning oxirgi kunida tugaydi Haftalar bilan o’lchanadigan muddat shu muddatning oxirgi haftasidagi tegishli kunda tugaydi. Agar xat yoki patent boji Vazirlik va Davlat muassasasiga kelib tushishi lozim bo’lgan muddatning oxirgi kuni Vazirlik va Davlat muassasasining dam olish kuniga to’g’ri kelsa, ushbu muddat keyingi ish kunigacha uzaytiriladi. Qonunning 13-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq talabnoma beruvchi o’z tashabbusiga ko’ra talabnoma materiallarini talabnoma mohiyatini o’zgartirmagan holda tuzatishi, aniqlashtirishi va qo’shimchalar kiritishi mumkin. 2 Talabnoma beruvchi talabnomaga quyidagi o’zgartirishlarni kiritishi mumkin: a) talabnoma beruvchining, patent vakilining nomini, nomlanishini o’zgartirishi; b) talabnoma beruvchining, patent vakilining manzilgohini, yozishmalar olib boriladigan manzilni o’zgartirishi; v) talabnoma beruvchini o’zgartirishi; g) kelishuvga o’zgartirish kiritishi; d) xatolarni tuzatishi; e) tovarlar ro’yxatini qisqartirishi. 2 https://lex.uz/ru/docs/-24925 12

Talabnoma materiallarini tuzatish, aniqlik va qo’shimchalar kiritish talabnoma beruvchi tomonidan Qoidalarning 2 , 3-ilovalariga muvofiq ariza topshirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Ariza Vazirlikka kelib tushganligi va uni ko’rib chiqish natijalari to’g’risida talabnoma beruvchiga xabar beriladi. Arizaga talabnoma materiallariga o’zgartirishlar kiritishi uchun patent boji to’langanligi to’g’risidagi hujjat ilova qilinadi. Patent boji to’langanligi to’g’risidagi hujjat ilova qilinmasa yoki to’langan patent bojining miqdori belgilangan miqdordan kam bo’lsa, qo’shimcha materiallar ko’rib chiqishga qabul qilinmaydi va bu haqda talabnoma beruvchiga xabar beriladi. Vazirlik talabnoma hujjatlaridagi xatolarni tuzatish haqidagi arizani qabul qiladi. Arizada talabnoma raqami va tuzatilishi lozim bo’lgan xato ko’rsatilgan bo’lib talabnoma beruvchi yoki uning patent vakili tomonidan imzolangan bo’lishi kerak. Ariza Qoidalarning 3-ilovasiga muvofiq to’ldiriladi. Talabnoma beruvchi — yuridik shaxs nomi yoki talabnoma beruvchi jismoniy shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi o’zgarganda, ushbu o’zgartirishni tasdiqlaydigan hujjat taqdim etiladi. Talabnoma beruvchi talabnomaga bo’lgan huquqini o’zga shaxsga o’tkazsa, Vazirlikka talabnoma beruvchi o’zgarganligi to’g’risidagi qaydni kiritish haqida ariza topshiriladi. Ariza Qoidalarning 4-ilovasiga muvofiq to’ldiriladi. Arizada huquq o’ziga shaxs ya’ni huquqiy vorisga o’tkazilishining ko’rsatilishi, ushbu Qoidalarning 15 , 16- bandlarida ko’zda tutilgan shaxs haqidagi ma’lumotlar bo’lishi kerak. Ariza talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisi tomonidan ushbu Qoidalarning 29- bandida ko’zda tutilgan tartibda imzolanadi. Agar ariza faqat talabnoma beruvchi tomonidan imzolangan bo’lsa, arizaga talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisi tomonidan imzolangan huquq o’tkazilganligini tasdiqlaydigan hujjat ilova qilinadi. Ariza Qoidalarning 5-ilovasiga muvofiq to’ldiriladi. Belgilangan talablarga rioya qilingan bo’lsa, talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisiga talabnoma materiallariga talabnoma beruvchining o’zgartirilganligi to’g’risida qayd kiritilganligi haqida xabar beriladi. Keyingi barcha yozishmalar yangi talabnoma beruvchi bilan olib boriladi. Talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisiga talabnoma materiallariga o`zgartirish kiritilganligi to’g’risidagi bildirishnoma 13

yuborilgan sana huquq o’tgan sana deb hisoblanadi. Belgilangan talablarga rioya qilinmagan holda, talabnoma beruvchi va uning huquqiy vorisi taqdim etilgan hujjatlarga aniqliklar va (yoki) tuzatishlar kiritish zarurligi yoki talabnoma materiallariga talabnoma beruvchining o’zgartirish haqidagi qaydni kiritish mumkin emasligi to’g’risida, tegishli sabablar ko’rsatilgan holda bildirishnoma yuboriladi.Bir nechta tovar va (yoki) xizmatlar keltirilgan talabnomani talabnoma beruvchining yozma iltimosnomasiga ko’ra ikkita yoki bir nechta talabnomaga ajratish mumkin (bundan keyingi o’rinlarda ajratilgan talabnoma deb yuritiladi). Bunda dastlabki talabnoma ko’rib chiqishga qabul qilingan va chaqirib olinmagan bo’lishi kerak, ajratilgan talabnoma talabnoma beruvchi tomonidan birinchi talabnoma bo’yicha qaror qabul qilingunga qadar topshirilishi lozim, ajratilgan talabnomada ko’rsatilgan tovarlar va xizmatlar birinchi talabnomada qoldirilgan tovarlar va xizmatlar bilan bir xil bo’lmasligi kerak. Iltimosnomaga mazkur Qoidalarning 6—13-bandlariga muvofiq rasmiylashtirilgan hujjatlar va talabnomani ajratish uchun belgilangan miqdorda boj to’langanligini tasdiqlaydigan hujjat ilova qilinadi. Ko’rsatib o’tilgan shartlarga rioya qilingan taqdirda talabnomani ajratish to’g’risidagi iltimosnoma qondiriladi va talabnoma beruvchiga bu haqda xabar qilinadi. Talabnoma qondirilganda birinchi talabnomada ko’rsatilgan tovarlar va xizmatlar ro’yxatiga ajratilgan talabnomaga kiritilgan tovarlar va xizmatlar birinchi talabnomadan chiqarib tashlanganligi haqida o’zgartishlar kiritiladi. Talabnoma beruvchi tomonidan taqdim etilgan qo’shimcha materiallar mazkur Qoidalarning 119 , 120-bandlariga muvofiq ko’rib chiqiladi. 3 2.2. O`zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari O’zbekiston Respublikasi yuridik shaxslari va fuqarolar uchun amal qiladi. Tovar belgisi, mahsulotning qaysi davlatda ishlab chiqarilganligini, qaysi tashkilot tomonidan ishlab chiqarilganligini 3 https://lex.uz/ru/docs/-3127445 14

va qaysi sertifikatlar bilan tasdiqlanganligini ko’rsatadi. Agar siz tovar belgisidan foydalanmasangiz, sizga quyidagi oqibatlar tug’ilishi mumkin: 1. Sizning tovarlaringizni eksport qilishga ruxsat berilmaydi. 2. Sizning tovarlaringizni import qilishga ruxsat berilmaydi. 3. Sizning tovarlaringizni savdo qilishga ruxsat berilmaydi. 4. Sizning tovarlaringizni xarid qilishga ruxsat berilmaydi. 4 Shuningdek, sizning tashkilotingizga jazo qo’llash mumkin. Jazo miqdori, tashkilotingizning xarakteriga va tovar belgisidan foydalanmaslik sababiga qarab o’zgarishi mumkin. Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari bilan bog’liq savollaringiz bo’lsa, Siz O’zbekiston Respublikasi Tovar belgilash va sinovdan o’tkazish markazi bilan bog’lanishingiz mumkin. Ular sizni qo’llab-quvvatlashadi va sizning savollaringizga javob berishadi. Shuningdek, siz tijoratda ishtirok etishni xohlagan holda, O’zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq tovarlaringizni belgilash va sinovdan o’tkazish markaziga murojaat qilishingiz tavsiya etiladi. Bu markaz sizga tovarlaringizni belgilash va sertifikatlar olishda yordam beradi. Ular sizning tashkilotingizning xarakteriga va mahsulotlaringizning xususiyatiga qarab sizga zarur bo’lgan sertifikatlarni taqdim etishadi. Tovar belgisidan foydalanishning oqibatlari haqida ko’proq ma’lumot olish uchun, Siz O’zbekiston Respublikasi Tovar belgilash va sinovdan o’tkazish markazining rasmiy veb-saytiga kirishingiz mumkin. Ushbu saytda siz tovar belgilash va sinovdan o’tkazish jarayonlari, sertifikatlar, qo’llanmalar va boshqa ma’lumotlar haqida ko’proq bilib olishingiz mumkin. 2.3 AQSHda Tovar belgisidan foydalanish va foydalanmaslik oqibatlari AQShda tovar belgisini to’liq himoya qilish uchun uni USPTO (United States Patent and Trademark Organization) orqali yoki Madrid Protokoliga 4 https://lex.uz/ru/docs/-24925 15

muvofiq ro’yxatdan o’tkazish lozim. Tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish quyidagi afzalliklarni beradi:  tovar belgisi egasining ommaga ma’lum bo’lishi;  boshqa mamlakatlarda ham ro’yxatdan o’tkazishga yordam beradi;  Federal sudlarda har qanday da’vo qo’zg’atish imkonini beradi; tovar belgisiga egalik qilishni isbotlashda ko’p miqdordagi dalillarga bo’lgan ehtiyojni yo’q qiladi;  qonuniy muhofaza belgisi ni olish imkoniyati;  AQSh bojxona va chegara himoyasi (U.S. Customs and Border Protection) tovar belgisi egasining huquqlarini buzishi mumkin bo’lgan tovarlarni olib kirishin to’xtata oladi. AQShda tovar belgisining amal qilish muddatiga cheklov yo’q. Tovar belgisidan foydalanish davom etar ekan, tovar belgisiga egalik huquqi saqlanib qoladi. Agar tovar belgisi shtat yoki Federatsiya ro’yxatidan o’tkazilmagan bo’lsa, uning himoya qilinishi faqat u ishlatiladigan ma’lum geografik hudud bilan chegaralanib qolishi mumkin. Tovar belgisini shtat ro’yxtidan o’tkazilganda tovarning himoyasi va u bilan bog’liq huquqlar faqat shu shtatda amal qiladi. Qolaversa, barcha shtatlardan ham tovar belgilarini ro’yxatga olishning maʼlumotlar bazasi mavjud emas, bu shaxslarning ushbu tovar belgisi ro’yxatdan o’tkazilganidan xabardor bo’lmasligini oqibatda tovar belgisi egasining huquqlari buzilish ehtimoli ko’pligini anglatadi. Tovar belgisini USPTO ro’yxatidan o’tkazish esa butun mamlakat bo’ylab tovar belgisini muhofaza qilish imkoniyatini yaratadi. “Butun jahon tovar belgisi”, “tovar belgisini butun jahon ro’yxatdan o’tkazish” kabi tushunchalar bo’lmasa-da, Madrid Protokoliga ko’ra bir tovar belgisini bir nechta mamlakatda ro’yxatdan o’tkazish mumkin. Ushbu xalqaro hujjat unga a’zo bo’lgan 100 dan ortiq mamlakatda tovar belgisini yagona ariza bilan, agar tovar belgisi ro’yxatdan o’tish uchun qonuniy talablarga javob bersa, ro’yxatdan 16

o’tkazish imkonini beradi. Madrid Protokoliga ko’ra “xalqaro ro’yxatga olish” tushunchasi yuzaga kelgan bo’lsa-da, ro’yxatga olish butun dunyo bo’ylab amal qiladigan huquqlarni yaratmaydi. Shartnoma turli mamlakatlarda tovar belgisini ro’yxatdan o’tkazish uchun ariza berishni soddalashtiradi, ammo u tovar belgisining har bir mamlakatda avtomatik ravishda ro’yxatdan o’tkazilishini kafolatlamaydi. Harbir davlatning ro’yxatdan o’tkazuvchi vakolatli idorasi arizani ko’rib chiqadi va tovar belgi o’sha mamlakatda ro’yxatdan o’tish-o’tmasligini hal qiladi AQShda ro’yxatdan o’tgan tovar belgisiga undan foydalanish va shu haqidagi tegishli ma’lumotlar USPTOga taqdim etilishi qadar davom etaveradi. Buning uchun belgilangan davriy oraliqlarda to’lovlar bilan texnik xizmat ko’rsatish hujjatlarini taqdim etish talab etiladi. AQShda o’ziga xos xususiyati bilan ajralib turadigan (inherently distinctive) kuchli ta’sir qiluvchi (strong) tovar belgisiga ega bo’lish muhim. Bu tovar yoki xizmatning tez va aniq tanilishini ta’minlaydi. Tovar belgisi qanchalik kuchli ta’sir qiluvchi bo’lsa, undan boshqalar tomonidan noqonuniy foydalanishning oldini olish shunchalik oson bo’ladi. Aniq bo’lmagan (weak) tovar belgilarini himoya qilish qiyin bo’lishi va qimmatga tushishi mumkin, chunki ular kuchli ta’sirga ega tovar belgilari kabi qonuniy himoyaga ega emas. Kuchli ta’sirga ega tovar belgilariga o’ziga xos, kreativ, boshqa raqobatchilardan ajralib turadigan noyob tovar belgilari kiradi. Ular “fanciful, arbitrary or suggestive trademarks” deb nomlanadi. “Fanciful trademarks” bu – o’ylab topilgan so’zlar bo’lib, faqat o’zlarining tovarlari yoki xizmatlariga nisbatan ma’no kasb etadi. Neft bo’yicha tovar belgisi Exxon salqin ichimliklar bo’yicha, tovar belgisi Pepsi shular jumlasidandir. “Arbitrary trademarks” bu - asosiy tovar yoki xizmatlar bilan hech qanday aloqasi bo’lmagan, ammo mustaqil ma’no anglatuvchi so’zlardir. Apple tovar belgisi buning yorqin misolidir. “Apple” so’zi qishloq xo’jaligi mahsuloti uchun tovar belgisi bo’ladi 17

Xulosa O’zbekiston Respublikasida Tovar belgisidan foydalanish qonuniy tartibga asoslangan bo’lib, belgilangan tovar va xizmatlar uchun belgilash shart. Tovar belgilash va sinovdan o’tkazish markazi belgilangan tovar va xizmatlarni sifatini oshirish uchun tavsiya qilinadi. Tovar belgisidan foydalanmaslik oqibatlari esa, belgilangan tovar va xizmatlarni belgilamagan holda sotish, sotishdan oldin belgilashni amalga oshirmaslik, belgilash shartlariga rioya qilmagan holda belgilashni amalga oshirish, belgilangan sertifikatni yoki qaydnomani falsifikatsiya qilish, belgilangan tovar yoki xizmatni sertifikatsiz sotish kabi amallar hisoblanadi. AQSHda Tovar belgisidan foydalanish ham qonuniy tartibga asoslangan bo’lib, tovar va xizmatlar uchun belgilash shart. Belgilangan tovar va xizmatlarni sertifikat olmagan holda sotish, sertifikatni falsifikatsiya qilish yoki sertifikatni o’zgartirish kabi amallar qonuniy jazo bilan ta’minlanadi. Shu sababli, Tovar belgisidan foydalanish uchun belgilangan tartib va shartlarga rioya qilish kerak va belgilangan tovar va xizmatlarni sertifikatsiz sotishdan yoki falsifikatsiya qilishdan saqlaning. Tovar belgisidan foydalanish, sotuvchi va sotib oluvchi o’rtasida muvofiqlikni ta’minlash uchun ham juda muhimdir. Bu belgilar, sotuvchining sotib oluvchiga belgilangan tovar yoki xizmatning sifatini ko’rsatishiga yordam beradi va sotib oluvchi uchun ham ma’lumotlar beradi. Shuningdek, Tovar belgilash va sinovdan o’tkazish markazi belgilangan tovar va xizmatlar uchun tavsiya qilganligi sababli, bu markazning sinovlari natijasida olingan sertifikatlar, tovar va xizmatlar haqida qanchalik ma’lumot beradi. Bu esa, sotuvchi va sotib oluvchi o’rtasida ishonchli munosabatlarni ta’minlashga yordam beradi. Tovar belgisidan foydalanishda amalga oshirilishi kerak bo’lgan bir necha shartlar ham mavjud. Masalan, belgilangan tovar va xizmatlarni belgilamagan holda sotish yoki sotishdan oldin belgilashni amalga oshirmaslik kabi amallar qonuniy jazo bilan ta’minlanadi. Bu sababli, sotuvchilar tovar va xizmatlar uchun belgilash shartlariga rioya qilishni unutmagan holda ishlay oladilar. Shu sababli, Tovar belgisidan foydalanishning muhimligi va qonuniy tartibga rioya qilish kerakligi aytildi. Bu belgilar sotuvchilar va sotib oluvchilar o’rtasida ishonchli munosabatlarni 19

ta’minlashga yordam beradi va tovar va xizmatlar haqida ma’lumot beradi. Sotuvchilar belgilangan shartlarga rioya qilishni unutmagan holda ishlay oladilar va bu belgilar sertifikatsiz sotish yoki falsifikatsiya qilishdan saqlanishga yordam beradi. Tovar belgilashning boshqa bir foydasi ham sotuvchi va sotib oluvchilar o’rtasida yuzaga keladigan muvofiqlik muammo va shikoyatlarni bartaraf qilishdir. Agar sotuvchi belgilangan tovar yoki xizmatning sifatiga mos kelmaydigan tovar yoki xizmatni sotib oluvchiga taqdim etgan bo’lsa, sotib oluvchi tovar belgisini ko’rsatib, shikoyatini yozib qoldirishi mumkin. Bu belgi sotuvchining ishonchli munosabatlarni o’z ichiga olganligi sababli, shikoyatlarni hal qilishda yordam beradi. Bundan tashqari, Tovar belgilash tizimida belgilangan tovar va xizmatlar o’zaro solishtiriladi va ularga taqdim etilgan sifatli belgilashlar asosida baholangan holda, yangi belgilar chiqariladi. Bu esa, sotuvchi va sotib oluvchilar uchun tovar va xizmatlar haqida yangiliklarga ega bo’lishga yordam beradi. Barcha qisqa, Tovar belgilashning sotuvchi va sotib oluvchilar o’rtasida ishonchli munosabatlarni ta’minlashda, qonuniy tartibga rioya qilishda, muvofiqlik muammo va shikoyatlarni bartaraf qilishda, va tovar va xizmatlar haqida yangiliklarga ega bo’lishda muhim ahamiyati bor. Bu belgilar sertifikatsiz sotish yoki falsifikatsiya qilishdan saqlanishga yordam beradi va sotuvchilar tovar va xizmatlar uchun belgilash shartlariga rioya qilishni unutmagan holda ishlay oladilar. 20

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: [1] ellectual Property Law. text, cases and materials. AnnetteThomas Dreier.2013.18- [2] https://wipolex.wipo.int/zh/text/288517 [3] O’zbekiston Respublikasida tijoratchi yuridik shaxslarning tugatilishi alohida ahamiyatga ega. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 5-apreldagi F– 5464–sonli farmoyishi // Qonun hujjatlari maʼlumotlari milliy bazasi, 06.04.2019- y., 08/19/5464/2891-son. [4] O’zbekiston Respublikasining “Tovar belgilari, xizmat ko’rsatish belgilari va tovar kelib chiqqan joy nomlari to’gʻrisida”gi qonuni // O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 2001-y., 9-10-son, 178-modda. [5] O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-fevraldagi “Intellektual mulk sohasida davlat boshqaruvini takomillashtirish chora-tadbirlari to’gʻrisida”gi PQ-4168-son qarori // Qonun hujjatlari maʼlumotlari milliy bazasi, 08.02.2019-y., 07/19/4168/2594-son. [6] O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 1-iyuldagi “O’zbekiston Respublikasi adliya vazirligi huzuridagi intellektual mulk agentligi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to’gʻrisida”gi PQ–4380-son qarori // Qonun hujjatlari maʼlumotlari milliy bazasi, 02.07.2019-y., 07/19/4380/3360-son. [7] Nasriyev. I. Shaxsiy nomulkiy huquqlar mazmuni, ularni amalga oshirish va kengaytirish istiqbollarining fuqarolik huquqiy masalalari: yurid. fan. dokt. Diss. avtoreferati. – Toshkent: 2006. 51-b. [8] Oqyulov O. Fuqarolik kodeksining IV bo’limi: yutuqlar va muammolar // Fuqarolik kodeksini takomillashtirish muammolari: ilmiy-nazariy konferensiya materiallari. – Toshkent: TDYUI, 2007. 35-b. [9] Imomov N.F. Intellektual mulk huquqining yangi obyektlari. – Toshkent: TDYUI, 2011. 37-38-b. 21

O'xshashlar

Tovar tasniflanishini asosiy turlari

Xalqaro kapitalni jalb qilish yo’llari

Markеtingda zamonaviy axborot kommunikatsion tеxnologiyalardan foydalanish xususiyatlari

Pul tizimi evalyutsiyasi va uning turlari

Xalqaro iqtisodiy tashkilotlar va ularning vazifalari