O’zbekistonda davlat hokimiyati va boshqaruvni demokratiyalashtirish jarayonlarining o’ziga xosligi - Huquqshunoslik - Kurs ishlari

O’zbekistonda davlat hokimiyati va boshqaruvni demokratiyalashtirish jarayonlarining o’ziga xosligi

Yuklangan vaqt:

30.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.638671875 KB

Ko'chirib olish

O’ Z Б B Е KIS ТО N R Е SPUBLIKASI О LIY V А O’RTA МАХ SUS ТА ’LI М V А ZIRLIGI O’ZБBЕKISТОN МILLIY UNIVERSITETI IJТIМОIY FАNLAR FАКULТЕТI SOTSIOLOGIYA YO’NALISHI KURS ISHI Mavzu: O’zbekistonda davlat hokimiyati va boshqaruvni demokratiyalashtirish jarayonlarining o’ziga xosligi Fan: Umumiy sosiologiya Kurs: 2- kurs Bajardi: Tekshirdi: Toshkent 2023

Mundarija Kirishi. I. BOB. O’zbekistonda davlat boshqaruvi 1.1.O’zbekistonda boshqaruv evalyutsisiyasi 1.2. O’zbekistonda demokratliyalashish jarayoni II. BOB. Demokratik davlatlarning o’ziga xosligi 2.1. Rivojlangan mamlakatlarda davlat boshqaruvi 2.2.O’zbekiston va qo’shni davlatlarda davlat hokimiyati boshqaruvining o’ziga xosligi Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar 2

Kirish Mavzuning dolzarbligi .O’zbekistonda davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirish jarayonidan kelib chiqayotgan muammolar davlat boshqaruvidagi susayib borayotgan qonunlar boshqaruvning jamiyatimizdagi o’rni har bitta kelib chiqqan muammolarni o’rganish. Kurs ishining maqsadi . Davlat hokimiyati va boshqaruvni demokratlashtirish jarayonlarining o’ziga xosligini o’rganish. Kurs ishining vazifasi . Davlat hokimiyati va boshqaruvni demokratlashtirish jarayonlarida kelib chiqadigan muammolarga yechim topish. Kurs ishining obyekti . Davlat hokimiyati va boshqaruv. Kurs ishining predmeti . Davlat hokimiyati va boshqaruv o’rtasidagi muammolar. 1.BOB. O’zbekistonda davlat boshqaruvi 1.1.O’zbekistonda boshqaruv evolyutsiyasi So’nggi yillarda O’zbekistonda davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish bo’yicha bir qator islohotlar amalga oshirildi. Uch yil davomida ijtimoiy-iqtisodiy sohaning ustuvor yo’nalishlarini jadal rivojlantirish bo’yicha 30 dan ortiq konsepsiya va strategiya qabul qilindi. Kelgusi besh yil davomida yuqori iqtisodiy o’sishni ta’minlash bo’yicha muhim vazifalar belgilandi.Davlat boshqaruvi tizimidagi o’zgarishlar boshqa sohalardagi islohotlar muvaffaqiyatining garovidir. Mustaqillik davri mobaynida O’zbekiston davlat tizimida muhim o’zgarishlar ro’y berdi va faol rivojlanishda davom etmoqda. Xususan, parlament va siyosiy partiyalarning rolini mustahkamlash, davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish, davlat xizmatining tashkiliy-huquqiy asoslarini rivojlantirish, shuningdek, sud-huquq tizimini yanada isloh qilishni ta’minlaydigan 2017-2021 - yillarda O’zbekiston Respublikasi rivojlanishining besh ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakat strategiyasini qabul qilish bilan bog’liq o’zgarishlar ayniqsa sezilarli bo’ldi. Ushbu strategiyaning amalga oshirilishi so’nggi yillarda mamlakat hukumati tuzilmalarini 3

tubdan modernizatsiya qilish imkonini berdi. Davlat hokimiyati tizimining gorizontal muvozanatini ta’minlashda sezilarli yutuqlarga erishildi: ijro hokimiyati va sud hokimiyatining yuqori tarkibini shakllantirishda yangi vakolatlarga ega bo’lgan Oliy Majlisning roli sezilarli darajada oshdi. Oliy sud organlarini optimallashtirish va ular ko’rib chiqadigan masalalar turiga qarab ixtisoslashtirishga asoslangan hududiy sudlarning izchil tuzilmasini joriy etish orqali sud tizimining samaradorligi sezilarli darajada yaxshilandi. Tubdan ma’muriy islohot o’tkazilib, davlat va xo’jalik boshqaruvi tuzilmalari modernizatsiya qilindi va yangilandi. Parlamentdagi o’zgarishlar Islohotlarning strategik maqsadi o’z fuqarolarining demokratik tamoyillari va shaxsiy erkinliklarini, ularning kafolati va himoyasini ta’minlovchi demokratik davlat qurishdan iborat. So’nggi yillarda xalq bilan muloqotni faollashtirish uchun elektron portal va ijtimoiy media-ilovalar ishga tushirilib, deputatlarga saylovchilar bilan doimiy muloqotni davom ettirish imkonini berayotgani bu borada salmoqli qadamlar qo’ymoqda. Ushbu tizim saylovchi deputatning kundalik faoliyatini kuzatishi, qonun loyihalarini muhokama qilishi va ular haqida o’z fikrini bildirishi uchun ishlashga mo’ljallangan.Ta’kidlash lozimki, Jahon bankining "Davlat boshqaruvi ko’rsatkichi"da 2019 yilda O’zbekistonning pozitsiyasi 5 ta ko’rsatkich bo’yicha yaxshilandi. Bunga olib borilgan islohotlar asos bo’ldi, ularni hal etishga yordam berish uchun samarali muloqot va xalq muammolarini o’rganish tizimi yaratilib, matbuot erkinligi va davlat organlarining xalqqa hisobdorligini ta’minlash borasida muhim qadamlar qo’yildi.Bugungi kunda ular Oliy Majlis Senati a’zolarining 25% ini, Qonunchilik palatasi deputatlarining 32% ini tashkil etadi. Yangi saylov deputatlari va senatorlarining aksariyati yangi saylanadi. Hammasi bo’lib parlament 4/5 yangi a’zodan iborat. O’rtacha yoshga kelsak, ikkala palata ham o’tgan saylovga nisbatan o’rtacha uch yilga "o’sdi": 46 va 57 yosh 2015 yil bilan taqqoslaganda 43 va 54 yosh. So’nggi yillarda ijro etuvchi organlarda ayollar vakillik ko’rsatkichlari ham 3,4% dan 16% gacha – deyarli 5 barobar oshdi. Bugungi kunda ular Oliy Majlis Senati a’zolarining 25% ini, Qonunchilik palatasi deputatlarining 32% ini tashkil yetadi. Yangi chaqiriq 4

deputatlari va senatorlarining aksariyati yangi saylanadi. Hammasi bo’lib parlament 4/5 yangi a’zodan iborat. O’rtacha yoshga kelsak, ikkala palata ham oxirgi chaqiruvga nisbatan o’rtacha uch yilga "pishib" qoldi: 46 va 57 yil, 2015 da 43 va 54 bilan taqqoslaganda. 3,4% dan 16% gacha-so’nggi yillarda, ijro yetuvchi organlarda ayollar vakillik ham deyarli 5 barobar oshdi. So’nggi yillarda O’zbekiston nufuzli xalqaro parlamentlararo tuzilmalarning faol va tashabbuskor ishtirokchisiga aylandi. Ular orasida Parlamentlararo Ittifoq, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining Parlamentlararo assambleyasi, Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi Parlamentlararo assambleyasi bor. Bundan tashqari, mazkur tashkilotlarda Oliy Majlis deputatlari rahbarlik lavozimlariga saylandi. Davlat xizmatidagi muammolar O’zbekistonda davlat xizmatini tashkil etish masalasi mustaqillikka erishgandan buyon eng dolzarb masalalardan biri bo’lib qolmoqda. Uzoq vaqt davomida davlat xizmatchilarining tarkibi, lavozimlari va sinflari masalalari noaniq bo’lib qoldi. Qisman, normativ-huquqiy tartibga solishdagi bu bo’shliq Respublika davlat boshqaruvi tizimini rivojlantirish chog’ida chiqarilgan normativ-huquqiy hujjatlar bilan qoplandi. Davlat xizmati tizimidagi mavjud vaziyatni o’nglashga qayta-qayta urinishlar bo’ldi. Dastlab ko’rilayotgan chora- tadbirlar, avvalo, davlat xizmatchilari sonining nazoratsiz o’sishining oldini olishga qaratildi. 1996 va 2003 yillarda mamlakatning yuqori rahbariyati oliy va mintaqaviy ijroiya organlarida ikkita keng ko’lamli xodimlarni qisqartirish tashabbusi bilan chiqdi. Ushbu chora-tadbirlar mamlakat aholisiga nisbatan davlat xizmatchilari sonini 6 dan 1000 aholisiga nisbatiga erishish imkonini berdi.O’zbekiston Respublikasi davlat xizmatini tartibga solishning ko’pgina muammolari uni shakllantirishning dastlabki bosqichida normativ-huquqiy hujjatlar tuzilishining turlichaligi bilan izohlandi.Shu bilan birga, ushbu chora- tadbirlar fuqarolarni tanlash va davlat xizmatiga qabul qilishni normativ jihatdan tartibga solishning yetarli emasligi bilan bog’liq tizimli muammolarni hal qila olmadi. 2016 yilda davlat organlarida band bo’lgan fuqarolar uchun professional mezonlarni belgilashga urinish-O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Davlat boshqaruvi organlari va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari 5

xodimlarining odob-axloq namunaviy qoidalarini tasdiqlash to’g’risida"gi qarori qabul qilindi. Ushbu qaror davlat xizmatchilarining barcha turdagi davlat xizmati uchun umumiy bo’lgan rasmiy xulq-atvor tamoyillarini belgilab berdi. Nizomning 5-bandiga asosan Davlat xizmatchilari o’z kasbiy faoliyatini quyidagi prinsiplar asosida amalga oshirishlari kerak:qonuniylik;fuqarolar huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarining ustuvorligi vatanparvarlik va xizmat burchiga fidoiylik;davlat va jamiyat manfaatlariga sodiqlik;adolatlilik, halollik va xolislik;manfaatlar to’qnashuviga yo’l qo’ymaslik.Shu bilan birga, Nizom matnida ilgari davlat xizmatchilari faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarga kiritilmagan manfaatlar to’qnashuvi tushunchasi qo’shimcha tarzda ochib berilgan bo’lsa-da, uning yo’l qo’yilmasligi ko’plab davlat xizmati lavozimlari faoliyatini nazarda tutilgan.Davlat xizmatini isloh qilishXizmatga qabul qilish, mansabni oshirish bo’yicha malakaviy imtihonlarni o’tkazish tartibi va davlat xizmatchilarining moddiy, tashkiliy, huquqiy va mehnat kafolatlari masalalari hal etilmay qoldi.O’zbekistonda davlat xizmatini isloh qilish yo’lidagi eng muhim qadamlari 2017 yil 7 fevralda "Beshta harakat strategiyasi" va "O’zbekiston Respublikasida ma’muriy islohototlar tushunchasi" qabul qilinganidan so’ng amalga oshirildi. Konsepsiyaning yo’l xaritasi "Davlat xizmati to’g’risida"gi qonun loyihasini ishlab chiqish, shuningdek, korrupsiyaga qarshi kurashish va davlat xizmati lavozimlariga kadrlarni tanlash tizimini tartibga solishga qaratilgan bir qator byulletenlarni o’z ichiga oladi. "Davlat xizmati to’g’risida"gi qonun loyihasi yaqinda e’lon qilindi va jamoatchilik muhokamasiga qo’yildi. Hozirgi kundagi ushbu muhim hujjat 8 ta qism va 78 ta moddani o’z ichiga oladi. Qonun ishlab chiquvchilar O’zbekiston Respublikasi davlat suvereniteti e’lon qilingan paytdan e’tiboran tartibga solinmagan davlat xizmatining barcha masalalarini normativ tartibga solishni ta’minlash vazifasini o’z zimmalariga oldilar. Hozirgi kunda davlat xizmati tizimini takomillashtirish ishlari davom etmoqda. O’zbekiston Respublikasi akademik hamjamiyati bu borada davlatga faol ko’maklashadi. Ushbu o’zaro hamkorlikning salmoqli natijalaridan biri "Taraqqiyat"istiqbolli rahbar kadrlarni tanlash bo’yicha 6

respublika tanlovini o’tkazish bo’ldi. Tanlov O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi Akademiyasi va "Buyuk Kelajak" nodavlat notijorat tashkiloti tomonidan tashkil etildi. Tanlov har 3 yilda o’tkazilishi rejalashtirilgan. Shartlarga ko’ra, tanlovda 30 yoshdan 45 yoshgacha bo’lgan, oliy ma’lumotli va tegishli sohada boshqaruv lavozimlarida kamida uch yillik tajribaga ega bo’lgan O’zbekiston Respublikasi fuqarolari ishtirok etishlari mumkin. Tanlov g’oliblari tegishli yo’nalishlar bo’yicha davlat tashkilotlarida yuqori lavozimlarga tayinlanadi, tanlov finalchilari esa rahbar kadrlar zaxirasiga kiritiladi.2019 yilda mamlakat rahbariyati kadrlar siyosatini takomillashtirish choralarini ko’rdi. 2019 yil 3 oktyabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining "O’zbekiston Respublikasida kadrlar siyosati va davlat fuqarolik xizmati tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida"gi farmoni kuchga kirdi. Ushbu Farmonning asosiy natijasi O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi tashkil etilib, unga bevosita hisobot berildi. Agentlikning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:davlat fuqarolik xizmati transformatsiyasining g’oyaviy platformasini, uni rivojlantirish dasturlari va loyihalarini ishlab chiqish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmati sohasida yagona siyosatning amalga oshirilishini ta’minlash;davlat organlari va tashkilotlarining davlat kadrlar siyosati sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish;davlat fuqarolik xizmatini rivojlantirish jarayonlari va istiqbollarini monitoring va tahlil qilish hamda ushbu sohadagi muammolar va tahdidlarni bartaraf etish bo’yicha takliflar ishlab chiqish;ochiqlik, professionallik va hisobdorlik tamoyillariga asoslangan xodimlarni boshqarish va inson resurslarini rivojlantirishning innovatsion usullarini joriy etish;Milliy kadrlar zaxirasini boshqarish, Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining davlat reyestrini yuritish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatchilari vakant lavozimlarining yagona ochiq portalini tashkil etish va yuritish;davlat fuqarolik xizmatchilari faoliyati samaradorligini baholashning o’lchanadigan indikatorlari (eng muhim ko’rsatkichlari) tizimini joriy etish va ularning natijalarini tahlil qilish, jamoatchilik fikrini o’rganish hamda davlat organlari va tashkilotlari rahbarlarining ochiq reytingini shakllantirish;malakali va 7

yuqori malakali mutaxassislarni, shu jumladan xorijda yashayotgan vatandoshlar orasidan aniqlash va jalb etish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatiga iqtidorli yoshlar va xotin-qizlarni keng jalb etish bo’yicha tic vxac zimli ishlarni olib borish;eng istiqbolli kadrlarni davlat fuqarolik xizmatiga ochiq mustaqil tanlov asosida qabul qilishni tashkillashtirish;davlat fuqarolik xizmatchilarida yuksak kasbiy axloq-odobni, korrupsiyaga qarshi turish madaniyatini va unga toqatsiz munosabatni shakllantirish;davlat fuqarolik xizmati sohasiga axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va ularni izchil takomillashtirib borish, davlat fuqarolik xizmatchilari shaxsiy ma’lumotlarining xavfsizligini ta’minlagan holda ular to’g’risidagi ma’lumotlar bazasini shakllantirish;davlat fuqarolik xizmatchilarining ish beruvchilar bilan o’zaro munosabatlarida ularning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, shuningdek, ularning mehnat faoliyati va ijtimoiy himoyasi uchun munosib shart-sharoitlar yaratishga ko’maklashish;davlat xizmatchilari va mutaxassislarni xorijdagi nufuzli ta’lim, ilmiy va boshqa muassasalarda ta’lim olishini tashkil etishga ko’maklashish 2021 yilning 1 yanvaridan davlat organlari va tashkilotlarida davlat xizmatiga qabul qilish ochiq mustaqil tanlov asosida amalga oshirilishi belgilangan ushbu Farmon O’zbekiston Respublikasining davlat davlat xizmatini ko’rsatuvchi barcha davlat organlari va tashkilotlariga tegishlidir.Bu holatda Davlat xizmatini rivojlantirish agentligining regulyator sifatida roli juda muhim bo’ladi. Farmonga ko’ra, Davlat tashkilotlarining kadrlar bo’limi rahbarlari Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi va tegishli ravishda uning filiallari bilan kelishilgan holda lavozimga tayinlanadi va lavozimdan ozod qilinadi. Bundan tashqari, Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi davlat xizmatini tartibga solish bo’yicha barcha normativ-huquqiy hujjatlarni, shu jumladan haq to’lash va moddiy rag’batlantirish masalalari bo’yicha ekspertizadan o’tkazadi.Yangi Agentlik oldida qo’yilgan yana bir muhim vazifa davlat xizmatchilarining xalqaro amaliyotlarini tashkil etish edi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 3-oktyabrdagi qaroriga muvofiq, Argos tashqi ishlar vazirligi, investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi, moliya vazirligi va O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi davlat boshqaruvi 8

Akademiyasi bilan birgalikda davlat organlari va tashkilotlarining o’rta va quyi bo’g’inlarining eng istiqbolli 1000 nafardan kam bo’lmagan ish stajiga bosqichma- bosqich ta’lim berish bo’yicha besh yillik dastur ishlab chiqishni amalga oshiradi. 2.1.Bob . O’zbekistonda demokratliyashish jarayoni Demokratiya — (qadimgi yunoncha: δημοκρατία — „xalq hokimiyati“) — barcha insonlar tenglik bilan kollektiv qarorga kelish imkoniga ega siyosiy tuzum.Demokratiyada fuqarolar erkinligi va tengligi qonunlarda mustahkamlangan, xalq hokimiyatchiligining vosita va shakllari amalda o’rnatilgan va yuzaga chiqarilgan bo’ladi. Demokratiya davlat bilan inson munosabatlarini belgilaydi. Demokratiyaning asosiy talablari ko’pchilik hokimiyati, fuqarolar teng huquqligi, ular huquq va erkinliklari himoyalanganligi, konstitutsiya va qonunlarning ustuvorligi, hokimiyatning bo’linishi, davlat boshlig’i va vakolatli organlarning saylab qo’yilishidir. Demokratiyaning bevosita demokratiya (asosiy qarorlar yig’ilishlarda bevosita barcha fuqarolar tomonidan yoki referendumlar yo’li bilan qabul qilinadi) va vakillik demokratiyasi (qarorlar saylab qo’yiladigan organlar tomonidan qabul qilinadi) shakllari bor.Kishilik jamiyati paydo bo’lgandanoq, demokratiyaning kurtaklari bor edi va u hozir eng taraqqiy etgan mamlakatlarda ham o’zining so’nggi cho’qqisiga erishganicha yo’q. Davlat bilan birga vujudga kelgan demokratiya insoniyat tarixi davomida turli milliy-madaniy shart-sharoitlarga moslasha borgan. Har bir davlatda, millatda o’ziga xos qadriyatlar, mentalitet, anʼanalar mavjuddir. Ular jamiyatdagi demokratik jarayonlarga katta taʼsir ko’rsatadi, binobarin demokratik muassasalarni shakllantirishda mazkur omillar, albatta, hisobga olinadi. Demokratik davlatda inson manfaati, qadr-qimmati, hayoti har narsadan yuqori turadi. Bunday davlat o’zini o’zi boshqarish, ko’p partiyalilik, ommaviy axborot vositalarining erkin bo’lishi, fikrlar xilma-xilligiga sharoit yaratadi. Biroq demokratiya hamma narsada xohlagancha erkinlik emas, qonunga asoslangan erkinlikdir. Demokratiyaning ajralmas qismi intizom, qonunlarni hurmat qilish, boshqalarning haq-huquqini himoya qilishdir. Demokratiya tartibotlari huquqiy 9

davlatda mukammal rivojlanib boradi. Demokratik davlat shunday holat, uning faoliyati va faoliyati odamlarning irodasiga mos keladi, odatda, odamning huquq va erkinliklari 1. Demokratik davlat insonlarning erkinligi huquqlari asosida fuqarolik jamiyati demokratiyasining eng muhim qismidir. Ushbu davlatning barcha organlarining kuchi va qonuniyligi manbasi - bu xalqning suvereniteti. Davlat demokratik (bu totarmlar davlatlari tomonidan amalga oshirilayotgan), asosiysi uning qurilmasi va tegishli qonunchilik muassasalari, demokratizmning real kafolatlarini ta’minlash kifoya emas. Demokratik davlatning kontseptsiyasi konstitutsiyaviy va huquqiy davlat tushunchalari bilan chambarchas bog’liq, ma’lum ma’noda biz uchta atamaning sinonimi haqida gaplashishimiz mumkin. Demokratik davlat bir vaqtning o’zida konstitutsiyaviy va huquqiy 2. Davlat demokratiklikni faqat tashkil etilgan fuqarolik jamiyati sharoitida tavsiflashi mumkin. Bu holat qachon, tadbirkorlik va madaniyat erkinligini ta’minlaydigan iqtisodiy va ma’naviy hayotga aralashuv cheklovlari bilan qat’iy rioya qilmasligi kerak. Demokratik davlatning vazifasi xalqning umumiy manfaatlarini ta’minlashni, balki inson huquqlari va erkinliklari va fuqarolarini so’zsiz kuzatuv va himoya qilish kiradi. Bunday davlat totalitar davlatning antiposidir, bu ikkita tushuncha bir-birlarini bir-biridan chiqarib tashlaydi. Demokratik davlatning eng muhim belgilari: a) haqiqiy vakillik demokratiyasi; b) erkak va fuqaroning huquq va erkinliklarini ta’minlash; c) zudlik bilan demokratiya. Demokratiya printsipi Rossiya Federatsiyasini demokratik davlat sifatida tavsiflaydi (Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasining 1-moddasi) 1. Peopling shuni ko’rsatadiki, respublika federatsiyasida suverenitet va yagona hukumatning yagona manbasi - bu mamlakatlar davlat boshqaruvi shaklida demokratik huquqiy davlatga xosdir. Ikkala toifadagi "Odamlar" va "Demokratiya" tushunchasini tashkil etadigan "Davlat" va "kuch" murakkab hodisadir va alohida e’tiborni talab qiladi. Huquqiy nuqtai nazardan, "odamlar" so’zi "fuqarolar" tushunchasi bilan aniqlanadi va bitta davlat doirasida, tegishli davlatga tegishli bo’lgan shaxsning to’liqligi sifatida belgilanadi. 10

II. BOB. Demokratik davlatlarning o’ziga xosligi 2.1Rivojlangan mamlakatlarda davlat boshqaruvi Demokratiya sharoitida hokimiyatni joriy etish xalq, ya’ni, ya’ni xalq fuqarolari tomonidan qonuniylashtiriladi, ularda ishtirok etish, ularda ishtirok etish uchun o’z taqdirini o’zi belgilash va o’zini o’zi boshqarish shakllarida harakat qiladi Barcha fuqarolar teng huquqlarda ishtirok etishlari mumkin. Davlatlar va hukumat usuli sifatida hukumatning shakli va uni amalga oshirishning tashkiliy printsipi sifatida organlar yoki kuchli davlat vazifalarini hal qilish yoki kuchli kuchlarni amalga oshirishning har qanday davlat vazifalarini yoki bajarilishini belgilaydigan qonuniy moddalar (legallashtirish) kerakligini aniqlaydi odamlar yoki unga ko’tarilish. Xalqning demokratik qonuniy demokratikentining boshlang’ich va yakuniy punkti sifatida g’oyasi demokratiyani tushunishda asosiydir. Xalq suvereniteti o’z kuchlarini hech kim bilan baham ko’rmaydigan, uni mustaqil ravishda bajarishi va har qanday ijtimoiy kuchdan foydalanib, faqat o’z manfaatlarini qo’llashdan qat’i nazar, har qanday ijtimoiy kuchga ega bo’lishlarini anglatadi. Demokratik davlatda hukumat va uning tashuvchisi - bu xalq. Xalqni barcha hokimiyatning oliy tashuvchisi sifatida tan olish - bu mashhur suverenitetning ifodasi. Odamlarning suvereniteti ajratib bo’lmaydigan, faqat bitta mavzu - odamlar. Rossiya Federatsiyasining Konstitutsiyasi ko’p millatli Rossiyaning butun kuchini, uning fartslari uchun taklif qiladi. Bu shuni anglatadiki, rus xalqi hech kim bilan baham ko’rmaydi va undan boshqa hech kim Rossiya Federatsiyasida hokimiyatni talab qila olmaydi. "Rossiya Federatsiyasida hech kim hokimiyatni tayinlay olmaydi, - deya ta’kidladi san’at. Konstitutsiyadan 3, 4-band, - rasmiylarni olib qo’yish yoki federal qonun bo’yicha ta’qib qilish topshirig’i. " Mamnuniyat bilan qayd etish lozim, 2019-yil 20-sentyabr yangilanib, yasharib, demokratik taraqqiyotining yangi sahifalarini ochib, shiddatli insonparvar islohotlarni amalga oshirib dunyo hamjamiyatiga uyg’unlashib borayotgan O’zbekistonimiz ijtimoiy-siyosiy xayotida so’zsiz tarixiy axamiyatga molik sana sifatida muxrlanib qoladi.Mamnuniyat bilan qayd etish lozim, 2019-yil 20-sentyabr yangilanib, yasharib, demokratik 11

taraqqiyotining yangi sahifalarini ochib, shiddatli insonparvar islohotlarni amalga oshirib dunyo hamjamiyatiga uyg’unlashib borayotgan O’zbekistonimiz ijtimoiy- siyosiy xayotida so’zsiz tarixiy axamiyatga molik sana sifatida muxrlanib qoladi. Ushbu kun, Konstitutsiyaviy-huquqiy maqomga ega bo’lgan, faoliyatining asosiy prinsiplari mustaqillik, qonuniylik, kollegiallik, oshkoralik hamda adolatlikdan iborat bo’lgan Markaziy saylov komissiyasi o’z vakolatlaridan foydalangan xolda yangi O’zbekistonda yangi saylovlar kunini eʼlon qilish xaqida qaror qabul qildi. Unga ko’ra 2019-yil 22-dekabr mamlakatimiz Parlamenti Qonunchilik palatasi hamda xalk deputatlari maxalliy kengashlariga saylovlar kuni deb eʼlon qilindi.Yangi O’zbekiston, yangi saylovlar deyilishiga chinakam asos bor.Birinchidan, mamlakatda so’ngi yillarda O’zbekistonni 2017-2021-yillarda taraqqiy ettirishning beshta ustuvor yunalishini o’zida mujassam etgan Xarakatlar strategiyasi hamda Maʼmuriy isloxotlar Konsepsiyasiga muvofiq davlat xokimiyati va boshqaruv organlari yangilanib, son jihatidan maqbullashtirilib, bir-birini takrorlovchi, o’ziga xos bo’lmagan, deklorativ funksiyalari bekor qilinib, ularda xizmat qiluvchilar tarkibining sifati yuksalib bormoqda.Boshqaruvda ko’p yillik tajribaga ega davlat xizmatchilari safiga zamonaviy bilimlarni puxta egallagan, taraqqiy etgan demokratik huquqiy davlatlar tajribasini mukammal o’rgangan iqtidorli, istiqbolli, tashabbuskor yoshlar qo’shilib, “Xalq davlat idoralariga emas, davlat organlari xalkimizga xizmat qilishi kerak” degan noyob, o’z navbatida insonparvar va adolatli shiorga qatʼiy amal qilib, uni xayotga tadbiq etib kelmokdalar.Xususan, davlat va xokimiyat organlarining har bir xizmatchisi, xodimi joylarda, chekka-chekka xududlarda xalq bilan sayyor uchrashuvlar o’tkazib, lozim bo’lsa uyma-uy yurib, yillar davomida to’planib qolgan ijtimoiy- iqtisodiy kamchiliklarni, fuqarolarni tashvishlantirayotgan masalalarni o’rganib, ularni imkon qadar o’z vaqtida bartaraf etish choralarini ko’rmoqda. Yurtimizda “Obod maxalla”, “Obod kishloq”, “Beshta muhim tashabbus” kabi xalqchil dasturlar doirasida mamlakatni obod qilish, xalqimizning xayotini yaxshilash, turmushini yanada farovon qilish uchun astoydil xizmat qilmoqdalar. O’zbekistonda inson huquqlarini himoya qilish, qonuniy manfaatlarini taʼminlash, 12

aholining turmushi farovonligini taʼminlash borasida “So’z va amal birligi” shioriga qatʼiy amal qilinmoqda.Ikkinchidan, so’z erkinligi, eʼtiqod erkinligi, matbuot erkinligi, fikrlar xilma-xilligi va hurfikrlikka keng yo’l ochildi. Mamlakatimiz dunyo davlatlari bilan yaqin ko’shnichilik va strategik sheriklik munosabatlarini, xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari bilan hakorlik aloqalarini yanada mustahkamlab dunyo xamjamiyati oldida yangi O’zbekistonning ijobiy imidjini yuksaltirib bormoqda.Yangi saylovlar deyishimizga asos, joriy yilgi saylovlar 2019-yil 25-iyunda qabul qilingan yangi, yaxlit Saylov kodeksiga muvofiq tashkil etiladi va o’tkaziladi.Yangi saylov kodeksining ungacha amalda bo’lgan saylov jarayonini huquqiy jixatdan tartibga solgan qonunlardan keskin farqi bor.Birinchidan, ushbu kodeks - demokratik, ochiq, oshkora va erkin saylovlar o’tkazish bo’yicha xalqaro huquq normalari va standartlarini, rivojlangan davlatlar ijobiy tajribasini xamda kadimiy davlatchilik tarixiga, o’zining uchmas va so’nmas insonparvar, adolatli qadriyatlariga ega xalqimizning – ijtimoiy adotlat, bag’rikenglik, so’z va amal birligi kabi noyob g’oya va qadriyatlarini o’zida mujassam etgan. Sodda va ravon tilda yozilgan. Ikkinchidan, avvalgi saylovlar jarayoni O’zbekiston Respublikasi Prezidentining saylovi to’g’risidagi, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov to’g’risidagi, Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar kengashlariga saylov to’g’risidagi, O’zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi to’g’risidagi hamda Fuqarolar saylov huquqlarining kafolatlari to’g’risidagi 5 ta qonun bilan tartibga solinar edi. Tabiiyki undagi normalar tarqoq, baʼzan bir-birini takrorlovchi yoki inkor etuvchi normalardan tashkil topgan edi. Shuningdek, ayrim muxim masalalar qonun bilan emas, O’zbekiston respublikasi Markaziy saylov komissiyasining Nizomlari yoki yuriqnomalari bilan tartibga solingan bo’lib, undan foydalanuvchilar, amalda qo’llovchilar, shu jumladan xalqaro kuzatuvchilar uchun bir qator noqulayliklar tug’dirar edi.Uchinchidan, Parlament Qonunchilik palatasi deputatlarini saylovchilar tomonidan bevosita saylash orqali shakllantiriladigan organ bo’lishiga qaramay, 150 nafar deputatlik o’rnidan 15 tasi siyosiy partiya maqomiga ega bo’lmagan, O’zbekiston Respublikasi Ekologik harakati vakillari 13

uchun kvotalangan edi. Shuningdek, Xalq deputatlari tuman va shahar kengashlari deputatligiga siyosiy partiyalardan tashqari fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari ham nomzod ko’rsatish huquqiga ega edi. Yuqoridagi kabi normalarning mavjudgigi o’z navbatida saylov o’tkazuvchi davlatlar saylov jarayonida ishtirokchilarning barchasi uchun bir xil va teng sharoitlar yaratishi lozim degan saylovning demokratik prinsipga uncha ham mos bo’lmagan. Yangi kodeksda shu kabi bo’shliqlar ham bartaraf etildi. Yurtimizda yangi Ekologiya partiyasi tashkil bo’ldi. Mamlakat siyosiy maydoni to’lig’icha siyosiy partiyalarga taqdim etildi. Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlariga esa bo’lajak saylovlarning – demokratik saylovlarni tashkil etish va o’tkazish bo’yicha xalqaro standartlar koidalari, milliy qonunchilik talablariga mos tarzda tashkil etilishi va o’tkazilishini kuzatib borish uchun kuzatuvchilarini belgilash huquqi berildi. Ungacha bu huquq faqat siyosiy partiyalar hamda xalqaro tashkilotlar va xorijiy davlatlar vakillariga berilgan edi. Umuman, yangi saylov kodeksidagi asosiy normalar bilan ungacha bo’lgan saylov qonunchiligi normalari o’rtasida 30 dan ortiq demorkratik yangilik, o’zgarishlar mavjud. Saylovlarni tashkil etish va o’tkazish jarayonida ular albatta, siyosiy-huquqiy xayotimizga tadbiq etiladi. Xulosa qilib aytganda – O’zbekistondagi demokratik jarayonlar endi orqaga qaytmaydigan, muqarrar tus oldi. Jori yil dekabr oyida mamlakatimiz parlamenti va mahalliy kengashlariga bo’ladigan saylovlar milliy mustaqilligimizni yanada mustahkamlash, O’zbekistonni dunyodagi rivojlangan, demokratik davlatlar qatoriga ko’tarishda yana bir muhim amaliy qadam bo’ladi. Butun xalqimiz, ayniqsa, yoshlarimizning orzu-intilishlarini ifoda etishlari uchun yangi imkoniyatlarni ochib beradi.Markaziy saylov komissiyasi, hududlarda tashkil etiladigan viloyat, tuman, shahar saylov komissiyalari, shuningdek okrug va uchastka saylov komissiyalari yangi O’zbekistonda bo’lajak yangi saylovlarni yuqori saviyada, xalqaro huquq normalari va milliy qonunchilik talablariga mos holda, demokratik saylov o’tkazishning – qonuniylik, tenglik, erkinlik, umumiylik, ochiq-oshkoralik va adolatlilik kabi noyob, insonparvar prinsiplariga to’liq mos holda tashkil etish va o’tkazishga bor bilim, imkoniyat va tajribalarini safarbar etadilar. 14

Jahon hamjamiyatida rivojlanayotgan davlatlar qatorida O’zbekiston Respublikasi yetakchi o’rinda ildam qadamlar bilan bosqichma-bosqich o’zini taraqqiyot yo’lidan ketmoqda. Hozirgi davrda, bir muncha rivojlangan va yuqori darajada rivojlangan mamlakatlar tajribasiga ko’ra har bir millat jahon hamjamiyatida munosib o’rin egallaydi, katta va uzoq muddatli maqsadlarni qo’yishga va ularga erishishga qodir. Ushbu maqola xalqimizning farovon hayoti, go’zal hayot tarzi va umuman olganda, har bitta sohada yuksak yutuqlarga erishish maqsadida davlat boshqaruv tizimini samaradorligini oshirish, unda horijiy tajribani o’rganish, milliy amaliyotda qo’llash haqida kerakli va foydali ma’lumotlarni ifoda etadi. Davlat hokimiyati vakillik organlari — fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarini boshqarishdagi ishtirokining vakillik shakli. D.h.v.o. vakillik xususiyati ularning saylov yo’li bilan tashkil etilishi, masalalar jamoa tomonidan erkin muhokama asosida hal qilinishidan, oshkoralikdan, davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, ular saylaydigan, tasdiqlaydigan yoki tayinlaydigan mansabdor shaxslar vakillik organi oldida masʼul bo’lishidan va hisob berib turishidan, qonuniylikdan, fuqarolarni davlat ishlarini boshqarish ishiga keng ko’lamda jalb etishidan, jamoatchilik fikrini doimo hisobga olishidan iborat. O’zbekiston Respublikasida D.h.v.o. tarkibiga oliy vakillik organi — Oliy Majlis va mahalliy vakillik organlari — hokim boshchilik qiladigan viloyat, tuman va shahar xalq deputatlari Kengashlari kiradi.Oliy Majlis fuqarolar tomonidan hududiy saylov okruglari bo’yicha ko’p partiyali saylov asosida 5 yil muddatga saylanadigan 250 nafar deputatdan iborat. 18 yoshga yetgan fuqarolar Oliy Majlisga saylash, 25 yoshga yetgan fuqarolar saylanish huquqiga ega. Deputatlar o’z saylovchilarining, deputatlikka nomzod qilib ko’rsatgan tegishli siyosiy partiya yoki D.h.v.o.ning vakili hisoblanadi. Oliy Majlisning huquqiy maqomi O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 5-bo’lim 18-bobida, O’zbekiston Respublikasining Oliy Majlis to’g’risidagi konstitutsiyaviy qonunida (1994 y 22 sentabr) va Oliy Majlis reglamenta da belgilab berilgan.Mahalliy vakillik organlariga deputatlar 5 yil muddatga 18 va undan yuqori yoshdagi fuqarolar tomonidan saylanadi, saylanish huquqi 21 va undan yuqori yosh qilib belgilangan. 15

2 .2.O’zbekiston va qo’shni davlatlarning davlat hokimiyati boshqaruvining o’ziga xosligi. Avvalo shuni aytish kerakki, o’z yurtida ozod va erkin hayot, adolatli jamiyat barpo etishdek ulkan maqsadni o’z oldiga qo’ygan har qanday xalq, har qanday millat og’ir, mashaqqatli va murakkab taraqqiyot yo’lini bosib o’tadi.Kelajakka katta umid va ishonch bilan qarab, hamisha sabr-matonat bilan yashagan o’zbek xalqi ham 1991-yil 31-avgustda muqaddas orzusiga erishdi – jonajon Vatanimiz o’z davlat mustaqilligini qo’lga kiritdi.Nasib etsa, yana sanoqli kunlardan keyin ana shu qutlug’ sananing 30 yilligini ulkan shodiyona sifatida keng nishonlaymiz.Bu shonli bayram oldidan mamlakatimizda katta tayyorgarlik ishlari amalga oshirilmoqda. Joylarda keng ko’lamli bunyodkorlik va obodonlashtirish ishlari shiddat bilan olib borilmoqda. Jumladan, poytaxtimizga tutash 100 gektardan ortiq ulkan hududda “Yangi O’zbekiston” bog’i hamda betakror Mustaqillik majmuasi jadal surʼatlar bilan bunyod etilmoqda. Nasib etsa, bu yil eng ulug’, eng aziz bayramimizni mana shu yangi maydonda o’tkazamiz.Hech shubhasiz, istiqlol yillarida yurtimizda yangi davlat va jamiyat qurish yo’lida tarixiy ishlar amalga oshirildi, mard va olijanob xalqimizning bukilmas irodasi va ulkan salohiyati bilan katta marralar zabt etildi. Tarixan qisqa muddatda mamlakatimiz Konstitutsiyasi – Asosiy qonunimiz ishlab chiqildi va qabul qilindi. Vatanimiz suveren davlat sifatida jahon hamjamiyatidan munosib o’rin egalladi. O’zbekistonda zamonaviy davlatchilik asoslari yaratilib, konstitutsiyaviy tuzumga asos solindi. Davlat hokimiyatining uchta mustaqil tarmog’i – qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlari qaror topdi. Tom maʼnodagi konstitutsiyaviy davlat barpo etildi.O’zbekiston Respublikasining suvereniteti va davlat mustaqilligini, sarhadlarimiz daxlsizligi, xalqimizning tinch-osoyishta hayoti hamda milliy manfaatlarimizni ishonchli himoya qilishga qodir bo’lgan Qurolli Kuchlar tashkil etildi. Milliy valyutamiz – so’m joriy etildi va oltin-valyuta zaxiralarimiz shakllantirildi.Qadimiy tariximiz, boy madaniy merosimiz, milliy- diniy qadriyatlarimiz, o’zligimiz tiklandi.Mana shunday unutilmas tarixiy 16

jarayonlarda faol ishtirok etish nasib etganidan baxtiyorman.Mustaqil taraqqiyot borasida erishgan ulkan yutuqlar bilan birga, yo’limiz ayrim xato va kamchiliklardan ham xoli bo’lmaganini ochiq aytish lozim. Mustabid tuzumdan voz kechib, demokratik jamiyat barpo etishga qaratilgan jarayonlar, murakkab va tahlikali davrning o’zi turli muammo va vazifalarni oldimizga ko’ndalang qo’ydi. Ularni muvaffaqiyatli hal etish uchun bilim va tajribamiz, iroda va qatʼiyatimiz baʼzan yetsa, baʼzida yetmagan holatlar ham bo’ldi. Shu bois mamlakatimiz taraqqiyotini yangi, yuksak bosqichga ko’tarish, buning uchun yangi islohotlarni amalga oshirish obyektiv zarurat, eng muhim strategik vazifaga aylandi.Darvoqe, “yangi” degan so’zning biz uchun alohida ahamiyati bor. Masalan, eng ko’hna bayramlarimizdan biri Navro’z – Yangi kun deb atalishini esga olaylik. Ushbu qadimiy bayram bilan bog’liq qadriyat va anʼanalar hayotimizga shu qadar singib ketganki, xalqimiz asrlar davomida, buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy aytganlaridek, “Har tuning qadr o’lubon, har kuning bo’lsin Navro’z!” degan ezgu tilaklar, pok niyatlar bilan yashab keladi.Yoki o’tgan asrning boshlarida yurtparvar, millatparvar bobolarimiz “jadidchilik”, yaʼni, yangilanish va erkinlik, adolat va tenglik, ilm-maʼrifat va milliy o’zlikni anglash g’oyalarini bayroq qilib, kurash maydoniga mardona chiqqanlarini barchamiz yaxshi bilamiz. Bu ulug’ zotlarning maqsadi – jaholat va qoloqlik girdobida qolib kelayotgan Turkiston xalqini dunyoviy ilm-fan, ilg’or kasb-hunarlar bilan qurollantirib, umumbashariy rivojlanish yo’liga olib chiqishdan iborat edi.Jadidlar tomonidan tashkil etilgan yangi usuldagi maktablar, teatr, kutubxona va muzeylar, gazeta va jurnallar, Turkiston farzandlarini chet ellarga o’qishga yuborish maqsadida tuzilgan xayriya jamiyatlari xalqimizni necha asrlik g’aflat uyqusidan uyg’otdi, milliy ozodlik harakati uchun beqiyos kuch berdi. Afsuski, yurtimizda bolsheviklar diktaturasi o’rnatilgani, chor mustamlakachilik siyosati yangicha shaklda davom ettirilgani maʼrifatparvar bobolarimizga o’z maqsad-muddaolarini to’liq amalga oshirish imkonini bermadi. Lekin ularning ezgu orzu-niyatlari xalqimizning qon-qonida, tarixiy xotirasida saqlanib qoldi va hanuz yashamoqda, desak, ayni haqiqatni aytgan bo’lamiz.Shu maʼnoda, bugungi kunda butun xalqimizning qalbidan chuqur 17

joy olgan, umummilliy harakatga aylanib borayotgan “Yangi O’zbekiston” g’oyasi zamirida ana shunday ulug’ ajdodlarimiz, umuman olganda, milliy tariximizda Birinchi va Ikkinchi uyg’onish davrlariga asos solgan alloma bobolarimizning orzu-intilishlari va armonlari ham mujassam, desak, adashmagan bo’lamiz.Insoniyat tarixi shundan dalolat beradiki, har qaysi xalq hayotidagi maʼnaviy uyg’onish jarayonlari milliy o’zlikni anglashga olib keladi hamda mamlakatning iqtisodiy, madaniy taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradi. Bunday ijtimoiy noyob hodisa “Renessans” – uyg’onish, qayta tiklanish, yuksalish deb atalishi barchamizga ayon.Maʼlumki, bugungi O’zbekiston zamini qadimda ikki buyuk uyg’onish davriga – Birinchi (maʼrifiy – IX-XII asrlar) va Ikkinchi (Temuriylar – XIV-XV asrlar) Renessansga beshik bo’lgan. Bu – jahon ilm-fanida o’z isbotini topgan va tan olingan tarixiy haqiqatdir.Hozirgi vaqtda mamlakatimizda yana bir muhim Uyg’onish jarayoni kechmoqda. Shuning uchun “Yangi O’zbekiston” va “Uchinchi Renessans” so’zlari hayotimizda o’zaro uyg’un va hamohang bo’lib yangramoqda, xalqimizni ulug’ maqsadlar sari ruhlantirmoqda.Bugungi kunda O’zbekiston demokratik o’zgarishlar, keng imkoniyatlar va amaliy ishlar mamlakatiga aylanib bormoqda. Aynan mana shu jarayon men uchun islohotlarimizning eng katta natijasidir. Chunki, maqsadning aniqligi – harakatlar samarasini taʼminlaydigan eng muhim mezondir.Agar biz bundan besh yil oldin qabul qilgan Harakatlar strategiyasining tub mazmun-mohiyatini muxtasar ifoda etadigan bo’lsak, ushbu noyob hujjatda o’z oldimizga Yangi O’zbekistonni barpo etish va Uchinchi Renessans poydevorini yaratishdek buyuk vazifalarni strategik maqsad qilib qo’ygan edik.Taʼkidlash kerakki, Yangi O’zbekistonni barpo etish – bu shunchaki xohish-istak, subyektiv hodisa emas, balki tub tarixiy asoslarga ega bo’lgan, mamlakatimizdagi mavjud siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, maʼnaviy-maʼrifiy vaziyatning o’zi taqozo etayotgan, xalqimizning asriy intilishlariga mos, uning milliy manfaatlariga to’la javob beradigan obyektiv zaruratdir. Yangi O’zbekiston – demokratiya, inson huquq va erkinliklari borasida umumeʼtirof etilgan norma va prinsiplarga qatʼiy amal qilgan holda, jahon hamjamiyati bilan do’stona hamkorlik tamoyillari asosida 18

rivojlanadigan, pirovard maqsadi xalqimiz uchun erkin, obod va farovon hayot yaratib berishdan iborat bo’lgan davlatdir.O’tgan tarixan qisqa davrda islohotlar tufayli erishgan natijalarimiz haqida uzoq gapirmoqchi emasman. Bu mavzuda mamlakatimiz hamda chet el ommaviy axborot vositalari orqali nufuzli davlat va siyosat arboblari, ekspert va tahlilchilarning fikrlari muntazam eʼlon qilib kelinmoqda.Bunday xolis baholar barchamizni quvontiradi. Ayni vaqtda shuni taʼkidlashni istardimki, biz bu demokratik o’zgarishlarni kimlargadir yoqish, maqtanish, turli reytinglarga kirish uchun emas, aksincha, demokratik jarayonlar o’zimizga suv bilan havodek zarur bo’lgani uchun, xalqimiz, avvalambor, yosh avlodimizning bugungi hayoti va ertangi istiqbolini o’ylab, milliy manfaatlarimiz yo’lida amalga oshirmoqdamiz.Biz – O’zbekiston fuqarolari jamiyatimizning siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy qiyofasi shiddat bilan o’zgarib, hayotimizda yangicha munosabatlar, yangi imkoniyat va qadriyatlar shakllanayotganini hammadan ham ko’proq his etmoqdamiz. Ayniqsa, “inson huquq va erkinliklari”, “qonun ustuvorligi”, “ochiqlik va oshkoralik”, “so’z erkinligi”, “din va eʼtiqod erkinligi”, “jamoatchilik nazorati”, “gender tenglik”, “xususiy mulk daxlsizligi”, “iqtisodiy faoliyat erkinligi” singari fundamental demokratik tushunchalar va hayotiy ko’nikmalar hozirgi vaqtda real voqelikka aylanib borayotgani eʼtiborlidir.Bir haqiqatni ochiq tan olishimiz lozim: vaqt o’tishi bilan islohot jarayonlari tobora kengayib bormoqda, shiddatli zamon oldimizga yana-da ulkan vazifalarni qo’ymoqda. Hayotning o’zi bizni ko’p narsaga o’rgatmoqda. 19

Xulosa O’zbekistonda so’nggi yillarda davlat boshqaruvi samaradorligini oshirish borasida qator islohotlar amalga oshirildi. Ma’muriy islohotlar konsepsiyasi ijrosi doirasida 12 ta yangi davlat organlari tashkil etildi, 20 ta vazirlik va idoralarning faoliyati tubdan o’zgartirildi. Keyingi uch yilda ijtimoiy-iqtisodiy sohaning o’rta va uzoq muddatli istiqbolga mo’ljallangan ustuvor yo’nalishlarini jadal rivojlantirish bo’yicha 30 dan ortiq konsepsiya va strategiyalar qabul qilindi. Kelgusi besh yilga yuqori iqtisodiy o’sishni ta’minlash, sanoat tarmoqlari va ijtimoiy sohani rivojlantirish bo’yicha muhim vazifalar qo’yildi, yalpi ichki mahsulotni qariyb ikki barobarga oshirish – 58 milliard dollardan 100 milliard dollargacha va aholining hayot darajasini oshirish, bu borada amalga oshirilayotgan islohotlarni samarali davlat boshqaruvisiz amalga oshirish mumkin emas. Demokratik davlat ta’rifini berish mumkin: demokratik davlat - bu siyosiy huquq va erkinliklarni, odamlarning qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga oshirishda bo’lgan ishtiroki . Bu yuqori darajadagi huquqiy va siyosiy madaniyatni anglatadi, jamiyatda fuqaro ongi rivojlangan. Demokratik davlatda siyosiy partiyalar, jamoat birlashmalarining, siyosiy plyuralizm, matbuotda, presslar, presslar, presslar, presslar, presslar va boshqalarni shakllantirish va ishlashida o’z aksini topishi mumkin. Shu sababli biz doimiy izlanishdamiz. Izlanish bor joyda yutuqlar bilan birga kamchilik va nuqsonlar ham bo’lishi tabiiydir.Eng asosiysi, “Harakatda – barakat” deganlaridek, biz eng qiyin bosqichdan o’tdik, yaʼni, yo’limizni aniq belgilab, katta ishlarni boshladik. Endi hamma gap islohotlar yo’lini qatʼiyat bilan davom ettirish va mantiqiy yakuniga yetkazishda. Bu albatta oson emas, ammo biz bunga qodirmiz. Muhimi, keyingi yillarda bunday ulkan va murakkab vazifani amalga oshirish uchun yetarli siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy- institutsional zamin yaratildi. 20

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Tulenov K. Hayot falsafasi. Toshkent: 1993. 2. Ubaydullayev M.M O’rta Osiyoda ilk uyg’onish davri madaniyati. Toshkent: Fan, 1994. 3. Sulaymonova F. Sharq va g’rab. Toshkent: O’zbekiston, 1997. 4. Ziyoyev H. Turkistonda Rossiya tajovuzi va hukmronligiga qarshi kurash. Toshkent: Sharq, 1998. 5. Qadriyatlar va ijtimoiy taraqqiyot. Toshkent: O’zbekiston. 1997. 6. Mustaqqillik va ijtimoiy taraqqiyot. Toshkent: O’zbekiston, 1998. 7. Safo Ochil. Mustaqillik ma’anviyat va tarbiya asoslari. Toshkent: O’qituvchi, 1997. 8. Imomnazrov N. Milliy ma’naviyatmizning takomil bosqichlari. Toshkent: Sharq, 1996. 21

O'xshashlar

O’zbekiston Respublikasida davlat shaklining o’ziga xos xususiyatlari

Mahalliy davlat hokimiyati asoslari. Fuqarolarning o’zini-o’zi boshqarish organlari

Davlat funksiyalari tushunchasi va tasnifi

Davlat mexanizmi tushunchasi va xususiyatlari

Davlat shakllari